Wykład 9 Monopol

• Rynek konkurencji niedoskonałej
• Przedsiębiorstwo monopolistyczne 
• Popyt a funkcje ceny 
• Przychody i zyski monopolu

• Przychody i zyski monopolu
• Równowaga monopolu w krótkim i długim 

okresie 

• RóŜnicowanie cen
• Regulacja monopolu

Rynek niedoskonale 

konkurencyjny - monopol

Struktura rynkowa którą charakteryzują:

• jedyny producent 

• unikalny produkt (brak substytutów)

• unikalny produkt (brak substytutów)

• bariery wejścia na rynek (wejście praktycznie 

niemoŜliwe)

• wpływ producenta na cenę (cenodawca)

Bariery wejścia na rynek

Wszelkie przeszkody które nie pozwalają nowym

firmom na konkurencję na równych zasadach z
tą, która juŜ istnieje w gałęzi:

– posiadanie strategicznych zasobów,

– posiadanie strategicznych zasobów,

– patenty (i inne prawne ograniczenia),
– korzyści skali (monopol naturalny),

– znak firmowy

– zasoby finansowe
– innowacje 

Przyczyny barier

• Wyłączność dysponowania zasobem 

produkcji

• Wyłączność prawa do wytwarzania dobra 

• Wyłączność prawa do wytwarzania dobra 

lub usługi

• Niskie koszy przy produkcji przez jednego 

producenta 

Monopol naturalny

AC

Produkt

AC

Korzyści

skali

Ustalanie cen w monopolu

• Monopolista ma wpływ na cenę: linia popytu 

jest odgórnym ograniczeniem cenowym

• Krzywa popytu na produkt monopolisty jest 

równocześnie krzywą popytu gałęzi

równocześnie krzywą popytu gałęzi

• monopolista działa na elastycznej części 

krzywej popytu, bo

– spadek ceny powoduje bardziej niŜ 

proporcjonalny wzrost sprzedaŜy, 

– zwiększa przychody całkowite

Przychód przeciętny i krańcowy

monopolisty 

• Przychód przeciętny:

AR= TR/q = p

• Przychód krańcowy:

• Przychód krańcowy:

MR= 

∆∆∆∆

TR/

∆∆∆∆

q

• przychód przeciętny nie jest równy 

przychodowi krańcowemu:

AR

≠

MR

Strata

Popyt (cena) i przychód krańcowy 

(MR) monopolisty

P

D=AR

Rynkowa krzywa

popytu jest równocześnie

indywidualną krzywą

popytu dla monopolisty

i krzywą utargu przeciętnego

Strata

Zysk

Q

i krzywą utargu przeciętnego

MR

efekt
cenowy

efekt
produkcyjny

Popyt a przychody całkowite (TR) i 

krańcowe (MR) 

P

D

Jednostkowo elastyczny

Nieelastyczny

Elastyczny

Q

D

Q

TR

MR

Obszar działania monopolu

q*

q*

Równowaga monopolu

P

AC (K 

p 

)

(K 

k

)MC

p

m

Q

MR

Zysk maksymalny

(monopolowy)

D=p

q

m

p

Minimalizacja strat w krótkim 

okresie

P

AC

MC

Q

MR

Minimalna strata

D

Złota reguła największego zysku:

działa takŜe w monopolu

Monopolista maksymalizuje zysk (lub minimalizuje

straty) gdy wielkość produkcji określana jest przez
zrównanie

kosztów

krańcowych

z

przychodami

krańcowymi

krańcowymi

MR = MC

Brak krzywej podaŜy w 

warunkach  monopolu

• Wielkość sprzedaŜy monopolisty wpływa 

na jego MC i MR

• dla kaŜdej ceny wielkość produkcji 

wielkości popytu

monopolu zaleŜy od 

wielkości popytu

i 

utargu krańcowego

• monopolista nie ma 

krzywej podaŜy

niezaleŜnej od

popytu

Brak krzywej podaŜy w monopolu

LMC

D

p

1

D

1

MR

1

D

2

MR

2

q

1

q

2

p

2

Podejmując decyzję ile 
produkować monopolista 
zawsze analizuje 
kształtowanie się popytu

Monopol a konkurencja doskonała

P

AC

MC

Q

MR

D

E

m

E 

k

q

m

q 

k

p

m

p

k

Nieefektywność monopolu

P

MC

p

Strata 

D

MR

Q

E

k

p

k

q

k

p

ms

q

m

E

m

Strata 
dobrobytu

Nieefektywność monopolu

Monopol moŜe wyznaczać takie kombinacje ceny

i ilości, które uznaje za najkorzystniejsze

• ustala wyŜsze koszty

• przechwytuje nadwyŜkę konsumenta (jałowa

strata dobrobytu)

Monopolista produkuje mniej, 

sprzedaje droŜej

RóŜnicowanie cen

• SprzedaŜ tych samych dóbr po róŜnych 

cenach róŜnym konsumentom jest 
sposobem na zwiększenie zysku

• Dla róŜnicowania cen muszą być spełnione 

• Dla róŜnicowania cen muszą być spełnione 

następujące warunki:

– przynajmniej dwie grupy klientów, które moŜna 

wyróŜnić  i przeciwstawić sobie

– mało elastyczny popyt dla jednej grupy

– produkt nie moŜe być odsprzedawany

RóŜnicowanie cen dla dwóch grup 

konsumentów

P

P

Q

D

MR

AC = MC

Q

D

MR

AC = MC

p

1

p

2

Doskonałe róŜnicowanie cen

P

Pobierając od kaŜdego 

nabywcy inną  cenę

monopolista uzyskuje dodatkowy

utarg ze sprzedaŜy

p

1

Q

q

1

zysk

Doskonałe róŜnicowanie cen

P

W warunkach doskonałej

dyskryminacji cenowej

monopolista narzuca róŜne 

ceny na kaŜdą jednostkę dobra

Zysk

maksymalny

Q

D = MR

S = MC = ATC

q

*

Społeczne straty wynikające z 

monopolu 

P

strata nadwyŜki konsumenta,  

której nikt inny nie przechwytuje;

jest rezultatem monopolizacji danej gałęzi 

(jałowa strata dobrobytu)

Q

MR

Zysk 

monopolowy

D = AR

S = MC = AC

Regulacja monopolu

Państwowa kontrola działania monopolu

• regulacja ekonomiczna (ograniczanie siły rynkowej

)

– kontrola cen
– rodzajów i wielkości produkcji
– warunków wejścia i wyjścia

– warunków wejścia i wyjścia

• regulacja społeczna (przepisy korygujące efekty zewnętrzne

– programy ochrony środowiska
– zabezpieczanie elektrowni atomowych, itp.

• przeciwdziałanie monopolom

– ustawodawstwo antymonopolowe