Fotografujemy akwarium (autor: Ireneusz Zdrowak)
1. Dobór sprzętu
Do wykonania poprawnej fotografii akwarystycznej potrzebny będzie:
Aparat z zoomem lub wymienną optyką i możliwością manualnej kontroli migawki oraz
przysłony, wyposażony w gwint statywu oraz najlepiej możliwość użycia filtrów oraz
zewnętrznej lampy błyskowej.
Typowy kompakt ze stałoogniskowym obiektywem szerokokątnym nie nadaje się ze
względu na brak możliwości pełnej kontroli urządzenia i obiektyw, który uniemożliwia
uzyskanie poprawnego odwzorowania małych obiektów - przerysowania. Nada się
ewentualnie do fotografowanie całych zbiorników.
Szerokokątny obiektyw to również brak możliwości rejestracji wyciętych z tła detali, brak
kontroli głębi ostrości i konieczność fotografowania z bardzo bliskiej odległości od szyby.
Wpływa to bezpośrednio na problemy z odbiciami światła lampy błyskowej od szkła. Lampa
błyskająca blisko szyby płoszy ryby a nawet może wpływać negatywnie na ich zdrowie.
Zdjęcie 1. Zdjęcie typowe dla aparatu stało
ogniskowego, szeroki kąt – złe odwzorowanie
i odwzorowanie prawidłowe dla kontrastu
symetrycznej bryły.
Zdjęcie 2. Szerokokątny obiektyw to problemy
z kadrowaniem i odbiciami światła od szyby
akwarium.
Bardzo dobrze sprawdzi się tutaj np. stary, tani zenit, lub inny aparat z wymienną optyką.
Daje ona możliwość dostosowania sprzętu oraz wykorzystania jego możliwości w
praktycznie każdych warunkach zdjęciowych. Ważne jest by aparat taki posiadał możliwość
obserwacji rejestrowanego obrazu przez obiektyw - tak zwana lustrzanka klasyczna.
Aparat r z celownikiem lunetkowym może sprawiać problemy ze względu na błąd paralaksy
cyfrowych koniecznie należy kadrować używając wyświetlacza TFT gdyż obraz ten
pokrywa się z rejestrowanym, będąc wolnym od błędu paralaksy.
Zdjęcie 3. Zjawisko błędu paralaksy.
W następnej kolejności przyda się:
- Zewnętrzna lampa błyskowa z dłuższy kablem albo fotocelą umożliwiającą
bezprzewodowe odpalenie błysku
- Statyw fotograficzny
- Filtry typu close-up (soczewki), filtr polaryzacyjny
- W przypadku aparatów z wymienną optyką mieszek lub pierścienie makro przy założeniu,
ż
e ma się już komplet obiektywów.
2. Konieczne czynności wstępne
- wyklarowanie wody celem uzyskania jej przejrzystości jest sprawą bezdyskusyjną
- bezwzględne wyczyszczenie szyb akwarium od wewnątrz i od zewnątrz by ew. odblaski
nie uwypuklały zabrudzeń i nie psuły fotografii. Brudne szkło to ponadto gorsza jakość
obrazu.
Zdjęcie 4. Przykład brudnej szyby i typowych
dla niej odbić światła.
Szkło czyli dodatkowy układ optyczny sprzyja powstawaniu odbić oraz traktowane jako
zbiór mikropryzmatów (nie jest przecież wykonane ze szkła optycznego), sprzyja aberracji
chromatycznej (rozszczepieniu światła dającego efekt barwnych plam na krawędziach
kontrastowych obiektów, aberacja pogłębia dyfrakcję). Z zasady im grubsze szkło tym
większa strata jakości na zdjęciach. Szkło musi być czyste nawet gdy znajduje się poza
głębią ostrości obiektywu.
- zapewnienie sobie wystarczającej ilości miejsca na statyw
- przygotowanie sprzętu i oświetlenia
3. Światło:
a) podstawowy problem w fotografii akwarystycznej to zbyt mała ilość światła na planie
zdjęciowym - bez światła nie ma fotografii. Szerzej w punkcie c.
b) zróżnicowanie temperatury barwnej światła zastanego – np. świetlówek i światła
wpadającego przez okno – powodem powstawania dominanty barwnej a w efekcie
zafałszowania kolorów fotografii. Należy dążyć do ujednolicenia typu światła – np.
fotografując cały zbiornik w zaciemnionym pomieszczeniu by wyeliminować światło
słoneczne.
Należy zwracać na to uwagę mimo, że stosowane świetlówki mają często podobną temp.
barwną co światło słoneczne. Pod konkretny typ światła łatwiej dobrać kliszę lub filtr w
aparacie klasycznym lub ustalić balans bieli w aparacie cyfrowym. Zabiegi te mają na celu
prawidłowe oddanie kolorów fotografowanych ryb i ich otoczenia.
Zdjęcie 5. Przykłady różnej temperatury
barwy światła. Zdjęcie środkowe to zdjęcie o
zrównoważonej temperaturze barwnej. Barwy
oddane są tak jak w rzeczywistości widzi je
oko.
c) jak radzić sobie z małą ilością światła od strony aparatu (sprzętowej) i konsekwencje tych
zabiegów
- najprostszą metodą radzenia sobie z małą ilością światła jest użycie kliszy o większej
czułości lub zastosowanie większej czułości elementu CCD w aparacie cyfrowym. Problemy
występujący w przypadku użycia bardzo czułej kliszy lub podniesienia czułości CCD to
spadek jakości obrazu, powstanie ziarna przy kliszy lub szumu elektronicznego przy aparacie
cyfrowym, czy też zafarbów. Zwiększenie czułości zazwyczaj jest ostatecznością i stanowi
kompromis między warunkami pracy, możliwościami a jakością rejestrowanych fotografi.
Zdjęcie 6. Przykład ziarna i szumów
elektronicznych widocznych szczególnie w
ciemniejszych partiach obrazu.
- użycie długiego czasu migawki (dłuższa ekspozycja elementu światłoczułego).
Konsekwencje: możliwość tzw. poruszenia ujęcia, konieczność użycia statywu by nie
poruszyć kadru przy fotografowaniu z ręki. Długi czas sprawdza się wyłącznie przy
fotografowaniu całych zbiorników lub obiektów nieruchomych. Obiekty ruchome wyjdą na
zdjęciu poruszone.
Zdjęcie 7. Przykład „poruszonego” ujęcia
wykonanego z tzw. ręki. Zarówno ryby jak i
reszta kadru jest nieostra.
- użycie dużego otworu przysłony celem dostarczenia większej ilości światła wpadającego
przez obiektyw. Użycie dużego otworu przysłony to w konsekwencji spadek głębi ostrości –
wyjaśnienie zjawiska w dalszej części
Zdjęcie 8. Zbyt mała głębia ostrości by
„pomieścić” cały obiekt
- użycie dodatkowych źródeł światła, punkty następne
d) oświetlenie ryb – problemy:
- należy uważać na przejrzystość wody, drobimy glonów czy domianta barwy wody może
zafałszować kolory załamując nieodpowiednio światło.
Należy najlepiej doświadczalnie ustalić optymalny dla danych ryb kąt oświetlenia, uważając
by dawał naturalny efekt, prawidłowe lub zbliżone odwzorowanie kolorów i możliwy brak
cienia. Najbardziej optymalnym wariantem jest oświetlenie z góry gdyż oświetlenie takie jest
naturalne dla zbiorników wodnych.
Zdjęcie 9. Agresywne, przednie światło
„wypaliło” kolory pyszczka lombardzkiego
Zdjęcie 10. Zbyt mało światła „zgasiło”
kolory ryby
Zdjęcie 11. Ostre, rażące cienie od lampy
błyskowej odpalonej z przodu akwarium.
e) dobór źródła światła
- pod względem temperatury należy dobierać tak, by wszystkie użyte źródła światła były
jednego typu, czyli miały jednakową temperaturę barwną. Zapobiegnie się w ten sposób
zafałszowaniu kolorystyki fotografii, powstawaniu dominanty barwnej. Na podstawie
dobranej temperatury światła należy zrównoważyć balans bieli aparatu cyfrowego lub dobrać
odpowiednią kliszę lub filtr w aparacie analogowym
- światło powinno być na tyle mocne lub źródeł światła powinno być na tyle dużo (ilość
przekłada się na moc) by uzyskać czas migawki aparatu przy przesłonie f/5.6 nie dłuższy niż
1/60 sekundy. Jest to potrzebne dla uzyskania przyzwoitej głębi ostrości, jakości (obiektyw
zazwyczaj najlepiej rysuje przy tej wartości przysłony). Natomiast czas 1/60 sekundy i
krótszy gwarantuje możliwość zarejestrowania poruszającej się ryby bez „rozmazania
obiektu na fotografii” a ponadto daje możliwość fotografowania z tzw. ręki z małym
prawdopodobieństwem poruszenia ujęcia. Prawdopodobieństwo poruszenia jest tym
mniejsze im krótszy czas migawki i krótsza ogniskowa obiektywu - czyli większa głębia
ostrości.
f) użycie lampy błyskowej wbudowanej w aparat najprostszym sposobem doświetlenia
akwarium ale światło emitowane jest blisko osi obiektywu co powoduje powstanie
odblasków od szyb czy łusek fotografowanych ryb – zdjęcia przykładowe pokazane przy
okazji omawiania poprzedniego podpunktu.
Zdjęcie 12. Schemat biegu promienia z lampy
błyskowej do obiektywu aparatu. Promień
biegnie blisko osi obiektywu dając „płaskie”
ś
wiatło. Część zostaje odbita od szyby dając
efekt białego „duszka.
Zdjęcie 13. Odbicie światła lampy błyskowej
w przedniej szybie akwarium.
Zdjęcie 14. Górne zdjęcia – „spłaszczony”
lampą błyskową zbiornik, dolne zdjęcia –
zbiornik sfotografowany z użyciem
oświetlenia górnego w pokrywie akwarium –
przestrzeń i światłocienie.
g) użycie zewnętrznej lampy błyskowej jest najbardziej efektywnym i wygodnym sposobem
uzyskania prawidłowego oświetlenia zalety:
- krótki i mocny błysk
- możliwość łatwego manewrowania lampą błyskową
- wada to cena takiego rozwiązania – czasami bardzo wysoka oraz czułość na
zanieczyszczenia szyby
Zdjęcie 15. Swoboda manewrowania głowicą
lampy lub samą lampą. Palnik lampy znajduje
się daleko od osi obiektywu co umożliwia
modelowanie fotografowanej sceny, sprzyja
eliminacji niechcianych odblasków od szyby
akwarium i nie „spłaszcza” obrazu.
h) warianty oświetlania:
- całe akwarium najlepiej fotografować w ciemności, ze statywu, korzystając wyłącznie ze
ś
wiatła jakim jest oświetlane na co dzień, pamiętając o zrównoważeniu temperatury barowej
ś
wiatła o tyle o ile jest to możliwe. Zaleta – światło jest najbardziej naturalne dla zbiornika,
wymodelowane (bo pod nie urządzane było akwarium tak by dobrze wyglądało). Możemy tu
zastosować długi czas ekspozycji by dobrze naświetlić klatkę. Kiedy chcemy koniecznie
uwiecznić na zdjęciu ryby pływające w panoramie zbiornika można pod koniec naświetlania
(trwającego czasami kilka sekund), błysnąć łapą błyskową, najlepiej przez dyfuzor, który
osłabi błysk. Krótki błysk zamrozi ryby w ruchu – w ten sposób utrwalą się na zdjęciu.
Fotografując w ciemności utrwalamy na zdjęciu tylko akwarium a nie otoczenie (zdjęcia 16 i
17).
Zdjęcie 16 i 17.
- Fragmenty lub same ryby (po przekonaniu ich do pozowania np. znana metodą zamknięcia
między 2 szybami – omówienie ogólnodostępne zdjęcia nr 18 przedstawione jako
ciekawostka) , należy fotografować korzystając ze wskazówek omówionych w poprzednich
punktach, modelując światłem.
Zdjęcie 18.
Podstawowe przykłady:
Oświetlenie z góry – najbardziej naturalne oświetlenie zbiornika, można użyć tutaj obok
oświetlenia z pokrywy również lampy błyskowej na kablu lub wyzwalanej fotocelą
kolorytu ryb. Mała czułość na zabrudzenia szyb akwarium, możliwość wygodnego
fotografowania ryb blisko powierzchni wody, ładny efekt w postaci światłocienia na
dekoracjach potęgujący głębią obrazu.
Wady
: czułość na mechaniczne zanieczyszczenia wody, duże rozproszenie światła i strata
jego intensywności wraz z głębokością akwarium
Zdjęcie 19. Oświetlenie z góry.
Oświetlenie ukośne z np. użyciem najpopularniejszej lampy wbudowanej lub dołączonej na
stopce. Tu należy uważać na odbicia światła od szyby akwarium. Należy tak dobierać kąt
padania światła manewrując źródłem lub aparatem by nie było odblasków i dobierać
odpowiednio moc błysku by nie „wypalić” ujęcia. Należy w związku z tym ustawić się dalej
od akwarium i użyć obiektywu zbliżającego – teleobiektywu.
Zalety
: prostota, łatwe śledzenie poruszających się obiektów, oświetlenie pod kątem nie
„spłaszcza” obiektów, mała wrażliwość na zabarwienie wody.
Wady
: wrażliwość na zanieczyszczenia mechaniczne wody, brak możliwość fotografowania
ryb w kryjówkach (światło tam nie dociera), wrażliwość na zabrudzenia szyb akwarium
Zdjęcie 20. Oświetlenie ukośne.
Oświetlenie przednie – źródło światła znajduje się tuż przy szybie a aparat dowolnie
manewruje w pewnej odległości od niej.
Zalety
: oświetlenie na tyle mocne, że można fotografować ryby w kryjówkach dowolnie
manewrując sprzętem, minimalne straty światła, nie ma znaczących odbić od szyb
akwarium, niewrażliwość na niewielkie zabrudzenia szyb akwarium
Wady
: przednie oświetlenie jest agresywne (zabija kolory) i „płaskie”, odblaski od tylniej
szyby akwarium.
Zdjęcie 21.
4. Odblaski
Odblaski od przedniej szyby akwarium są częstokroć nieuniknione. Aby je wyeliminować
można użyć filtra polaryzacyjnego. Dodatkowo podkreśla on kolorystykę fotografowanych
obiektów ale niestety zabiera bardzo dużo światła, wymuszając zwiększenie intensywności
oświetlenia lub stosowanie dłuższych czasów ekspozycji. Celem wyeliminowania odblasków
można też osłonić niekontrolowane źródła światła – np. okno i starać się ustawić aparat tak,
by nie rejestrował przypadkowych odbić. Po raz kolejny warto podkreślić konieczność
dokładnego wyczyszczenia szyb. Zabrudzenia są kolejnymi elementami sprzyjającymi
załamaniu światła.
Zdjęcie 22. Filtr polaryzacyjny – ciemne szkło –
mniej światła.
Zdjęcie 23/24. Polaryzacja eliminuje odblaski i
podkreśla kolor
y.
5. Waga czystości wody
Brudna woda przeszkadza w swobodnym rozchodzeniu się światła, zanieczyszczenia
stanowią niechciany element na fotografii. Makrodrobiny – np. glony powodują też
powstanie dominanty barwnej na fotografii.
6. Głębia ostrości i inne problemy
Poprawne odwzorowanie organizmów przebywających w akwarium wymaga użycia
ogniskowej ekwiwalentnej dla aparatu 35 mm powyżej 50 mm (obiektyw 50 mm dla
ekwiwalentu 35 mm "widzi" w skali takiej jak ludzkie oko). Idealne jest oczywiście użycie
obiektywu makro o skali odwzorowania 1:1 jednak mało kto takim dysponuje.
By wykonać poprawne zdjęcia ryb w akwarium musimy użyć dość dużego zbliżenia
posiłkując się użyciem teleobiektywu (obiektywu o ogniskowej większej niż 50 mm dla
ekwiwalentu 35 mm) a w szczególnych przypadkach nasadkami typu soczewki czy tez
mieszki makro. Użycie tzw. długiej ogniskowej pociąga za sobą spadek głębi ostrości wprost
proporcjonalnie do zwiększania jej wartości. Ponadto wiąże się też często ze startą jasności
optyki co oznacza, że dysponujemy mniejszą ilością światła. Zwiększając ogniskową
zmniejszamy też kąt widzenia aparatu co może się okazać pomocna przy „wycinaniu”
obiektu z grupy.
Użycie soczewek, mieszków czy też pierścieni do makrofotografii, które często są
koniecznymi środkami dla uzyskania prawidłowego odwzorowania, prowadzi do strat na
jakości obrazu (dodatkowy układ optyczny w przypadku soczewek to więcej przeszkód dla
ś
wiatła wpadającego przez obiektyw), przyczynia się też do zmniejszenia głębi ostrości oraz
strat na jasności optyki. Mieszki i pierścienie makro opisane są szeroko w literaturze.
Soczewki natomiast to odpowiedniki lupy, nakręcanej na obiektyw. Występują soczewki o
różnych mocach – nawet do 10 dioptrii. Stosując soczewki należy pamiętać, że co prawda
zyskujemy lepsze odwzorowanie, przybliżamy obiekt, jednak wraz ze wzrostem ilości
dioptrii zmniejszamy głębię ostrości i zwiększamy zniekształcenia na brzegach obrazu.
Soczewki można ze sobą łączyć jednak nie jest to wskazane ze względu na znaczną stratę
jakości obrazu i ewentualne winietowanie układu.
Manipulacja głębią ostrości może pomóc wyodrębnić np. rybę z tła, czy też grupy
kompozycyjnej, może być jednak przeszkodą w uzyskaniu prawidłowego obrazu obiektu.
Tym bardziej, że ten zazwyczaj porusza się dość szybko. Należy więc dążyć do ustawienia
optymalnej głębi ostrości w granicach około 10 cm. Na zwiększenie głębi ostrości wpływa
bezpośrednio ogniskowa aparatu oraz przysłona. Im mniejszy otwór przysłony tym większa
głębia ostrości, im mniejsza ogniskowa tym obiekty są ostrzejsze w szerszym zakresie.
Ponieważ zamkniecie otworu przysłony ogranicza ilość światłą wpadającą przez obiektyw
należy przy fotografii ryb dobierać przysłonę tak, by uzyskać czas migawki nie krótszy niż
1/60 sekundy. Może zaistnieć konieczność zwiększenia ilości światła na planie. Przy
odrobieni wprawy i eksperymentach można wypracować pewien kompromis między ilością
ś
wiatła, poprawną ekspozycją, kompozycją i ostrością. Chodzi przecież o to by na zdjęciu
było ostre wszystko to, co sobie zamierzymy, czyli np. ryba lub zwarta kompozycja kilku
ryb na tle skały.
Zdjęcie 25.
Duży otwór przysłony = mała głębia ostrości, ogniskowa 135
mm
Zdjęcie 26.
Mały otwór przysłony = większa głębia ostrości, ogniskowa
135 mm
Zdjęcie 27.
Mały otwór przysłony + mała ogniskowa = bardzo duża
głębia ostrości i szeroki kąt widzenia. Ogniskowa 35 mm.
Warto dodać, że do tak dynamicznej fotografii przyda się szybki i niezawodny autofocus.
Mimo wielu przygotowań i poświęcenia sporej ilości czasu na rejestrację, należy liczyć się z
tym, że tylko cześć zdjęć wyjdzie poprawnie – jest to zjawisko normalne. Ryby jako
nieprzewidywalne obiekty dynamiczne są trudnym materiałem do fotografii- nie wszystko
jesteśmy w stanie przewidzieć jeśli chodzi o efekt końcowy czyli zdjęcie.
Fotografowanie całego zbiornika
Fotografując cały zbiornik borykamy się z dwoma następującymi problemami.
Pierwszy to mała ilość miejsca wymusza użycie obiektywu szerokokątnego co powoduje
powstanie znacznych przerysowań i zniekształceń beczkowatych.
Zdjęcie 28. Zniekształcenia beczkowate są
wynikiem użycia obiektywu szerokokątnego.
Zdjęcie 29. Obiektyw 50 mm „widzi” za mało
a warunki nie pozwalają wycofać się dalej,
celem objęcia większego fragmentu kadru.
Zdjęcia pokazuje, że efekt” czerwonych oczu”
dotyczy również ryb.
Drugi to mnogość światła zastanego (okno, lamy wewnątrz pomieszczenia, lampy w
pokrywie akwarium) powoduje powstanie niechcianych odblasków na szybach akwarium
oraz wspomnianego zafałszowania kolorów, na skutek różnej temperatury barwnej źródeł
ś
wiatła. Z problemem drugim najlepiej sobie poradzić fotografując po zmroku, akwarium
oświetlone tylko oświetleniem w pokrywie. Unikamy w ten sposób mieszania świateł oraz
fotografujemy tylko to co najważniejsze – akwarium, bez dodatków postaci szafki i ścian.
Dla tego typu fotografii konieczny jest statyw, gdyż oświetlenie z pokrywy jest na tyle mało
intensywne, że wymusza kilkusekundowe ekspozycje.
Zdjęcie 30. Efektowna fotografia akwarium
po zmroku.
Problem prawidłowego odwzorowania bez zniekształceń jest nieco bardziej złożony. Dla
typowego akwarium 120 cm długości potrzebujemy około 4 metrów odległości by
odwzorować je w odpowiedniej bez zniekształceń, na ogniskowej ekwiwalentnej 50 mm
(dala 35 mm – czyli tak jak widzi o ludzkie oko). Nawet jeśli uda nam się uzyskać tyle
miejsca do zdjęcia to podłużna bryła akwarium zajmie jedynie niewielki fragment kadru.
Pozostaje więc fotografowanie na „szerokim kącie” – czyli ogniskowej około 35-28 mm –
ekwiwalentnej, licząc się ze zniekształceniami. W przypadku aparatów cyfrowych można
skorzystać z funkcji panoramy, fotografując prawidłowo odwzorowane fragmenty akwarium
i łącząc je w całość metodą komputerową.
Zdjęcie 31. Metoda panoramy. Prawie prawidłowo odwzorowane ujęcia
połączono w całość programem komputerowym, który wyrównał nawet
nieznaczne zniekształcenia beczkowate. Zdjęcie zostało przycięte celem
pozbycia się niepotrzebnych listew na górze i spodzie kadru.
7. Kilka słów o prawidłowej kompozycji
Kadrowanie to wyzwanie
Nieważne czy twój aparat to prosty kompakt klasyczny czy profesjonalna cyfrowa
lustrzanka. Niezależnie od sprzętu jaki posiadasz, możesz wykonać zapierającą dech w
piersiach fotografię, ale bez niezbędnej wiedzy łatwo zepsujesz najprostsze nawet ujęcie.
Prawidłowa kompozycja kadru fotograficznego to połowa sukcesu dobrze wykonanej
fotografii, jednak nie każdy wie w jaki sposób ująć fotografowany obiekt by uzyskać
doskonały efekt na zdjęciu.
To, co oglądającego nasze zdjęcia najbardziej interesuje, to główny przedmiot fotografii.
Pierwszą i podstawową sprawą jest przemyślenie co ma być motywem planowanego ujęcia.
O ile w przypadku fotografii rodzinnej nie będzie z tym większego problemu o tyle w
momencie gdy fotografujemy krajobraz czy też scenę przyrodniczą z dużą ilością
szczegółów, wybór głównego motywu zdjęcia powinien być przemyślany i nieprzypadkowy.
Przy odrobinie wiedzy i w krótkim czasie można sprawić, że nasze zdjęcia przestaną
wyglądać jak zwykłe, amatorskie kadry.
Poziomo czy pionowo
Patrząc na przedmiot zdjęcia, na samym początku musimy zdecydować się czy ujmiemy go
kadrem poziomym czy pionowym. Wybór układu kompozycji powinien przede wszystkim
podkreślać walory obiektu. W przypadku ryb jak i zbiorników, ze względu na podłużny
charakter fotografowanego obiektu powinniśmy zdecydować się na kadr poziomy.
Wykorzystamy w ten sposób maksimum miejsca w kadrze dla potrzeb utrwalenia obiektu.
Obraz pionowy zawierał by zbyt wiele niepotrzebnych elementów.
Zdjęcie 32 i 33 lepszy kadr poziomy - przy pionowy
zostawiamy dużo niepotrzebnego miejsca.
Lepiej bliżej niż dalej
Jeśli przedmiotem naszego zdjęcia ma być okno, nie fotografujemy całego budynku, gdyż
wtedy to on będzie tematem obrazu. Fotografując dany obiekt powinniśmy pamiętać by
wypełniał co najmniej 3/4 powierzchni zdjęcia. Często popełnianym błędem jest
umieszczanie przedmiotu fotografii jedynie w małej części kadru. Taką kompozycję można
nazwać krajobrazem, którego jedynie drobnym elementem jest zamierzony temat. Jeżeli
aparat posiada możliwość przybliżania optycznego można użyć tej funkcji by wypełnić
obiektem kadr. Jeżeli nie, wystarczy podejść bliżej do fotografowanego motywu, lub
wykorzystać inne techniki by wypełnić kadr obiektem – np. soczewki do makrofotografii,
czy też mieszki.
Zdjęcie 34 i 35 krajobraz z rybą czy też ryba w
krajobrazie?
Złap poziom
Ludzkie zmysły przyzwyczajone są do symetrii oraz równowagi i za wszelką cenę starają się
takową znaleźć. Tyczy się to również rejestrowanych obrazów. Podczas fotografowania
krajobrazu lub wykonywania ujęcia z krajobrazem w tle, ważnym elementem jest horyzont.
Linia oddzielająca jasne niebo od ciemniejszego otoczenia jest detalem kontrastującym i
przyciąga uwagę oglądającego. Naturalnym jest, że obserwator szuka w tym miejscu
symetrii i poziomu. W sytuacji gdy linia ta jest nieznacznie krzywa, staje się rażącym
fragmentem zdjęcia, wprowadzającym optyczny chaos. Jest to najczęściej popełniany błąd
podczas fotografowania pejzażu, jednak wystarczy tylko chwila skupienia podczas rejestracji
by zdjęcie nabrało potrzebnej symetrii. W przypadku fotografii akwarystycznej linię
horyzontu zastępuje linia dna lub naturalny środek ciężkości fotografii odbierany przez
podświadomość oglądającego. Dla niego kompozycja musi stanowić stabilną bryłę poddaną
działaniu grawitacji, czyli np. rośliny rosnąco pionowo do góry, pływające w poziomie ryby
czy też prosta linia lustra wody.
Trzeba też pamiętać, że symetria wymusza na oglądającym prowadzenie wzroku wzdłuż
obserwator podążając wzrokiem za tą linią trafi do właściwego motywu.
Zważ zdjęcie
W przypadku fotografowania określonych obiektów np. ryb, należy tak komponować obraz
by znajdowały się one w jednym z ogólnie przyjętych środków ciężkości kadru. Najczęściej
jest to środek obrazu, natomiast w każdym innym przypadku obowiązuje tutaj zasada
„złotego podziału”. Sugeruje ona by obiekt umieścić w jednym z czterech punktów, w
których przecinają się cztery linie dzielące symetrycznie kadr na dziewięć części. Linie te
zostały zaznaczone na zdjęciu. Stosując tą prostą regułę można mieć pewność, że optycznie
zdjęcie będzie prawidłowo wyważone.
Zdjęcie 36. Siatka złotego podziału.
Jasne, że jasne
Jasne plamy na zdjęciu przyciągają wzrok. Wiedza o tym może być pomocna w dwojaki
sposób. Pozwoli uniknąć sytuacji gdy zbyt jasny, nieistotny element tła skieruje na siebie
uwagę oglądającego. Daje też możliwość pokierowania wzrokiem obserwatora w ten sposób,
by skupić jego uwagę na określonym szczególe. Kierując się tą zasadą dobrze jest
umieszczać jasne obiekty na ciemnym tle a w przypadku, gdy na zdjęciu dominuje jasny
kolor ograniczać jego ilość do minimum.
Zdjęcie 37.
Przedawkować kolor
Kolorowe zdjęcie to niewątpliwie duża atrakcja dla oglądającego. Jednak zbyt dużo kolorów
lub niewłaściwa ich kompozycja może wprowadzać w obrazie nieład. Nie można dopuścić
by kolor zdominował główny temat naszej fotografii lub odciągał wzrok obserwującego na
motywy poboczne. Dobrym tego przykładem jest zdjęcie osoby na plaży w sytuacji, gdy w
tle znajduje się dużo kolorowych śmieci. Barwne opakowania na jasnym piasku kontrastują z
nieba i wody, żółty piasek oraz główny motyw zdjęcia. W sytuacji tak małej rozpiętości
kolorystycznej, każda barwna plama będzie przyciągała wzrok i może stać się dominującym
elementem zdjęcia.
Podobnie przedstawia się sytuacja gdy fotografujemy osobę ubraną na zielono na tle lasu.
Zdecydowanie korzystniej jest umiejscowić naszego modela w scenerii która stworzy
wyraźny kontrast ze strojem, na przykład na tle krajobrazu ze zbożem.
Powinniśmy tak aranżować sytuacje by kolorowe ryby nie ginęły w szczegółach barwnego
wystroju zbiornika, lub barwach swoich współtowarzyszy. Czasami po prostu wystarczy
zasłonić fragment dekoracji kawałkiem czarnej pleksi i na jej tle fotografować naszych
podopiecznych.
Zdjęcie 38.
Ciasno lecz w całości
Często popełnianym błędem przez fotografujących jest obcinanie fragmentów kadrowanej
postaci. Efektem są zdjęcia osób, których nogi lub głowa znajdują się poza obrazem, co dla
oglądającego fotografię jest bardzo rażące. Podobnie sprawa ma się z rybami. Jeśli
fotografujemy rybę w całości powinniśmy postarać się by nie znalazła się na zdjęciu bez
kawałka płetwy, gdyż zaniedbanie takie będzie rażące dla oglądającego.
Aparaty z celownikiem lunetkowym, w tym wszystkie kompakty, obarczone są błędem
paralaksy. Paralaksa objawia się tym, że obraz obserwowany w wizjerze nie pokrywa się w
całości z obrazem rejestrowanym przez aparat. Aby poradzić sobie z tym problemem nie
należy kadrować bardzo ciasno, ale pozostawiać pewien margines odległości obiektu od
brzegu zdjęcia, na ewentualne błędy. Ciasne kadrowanie samo w sobie nie jest błędem, ale w
większości sytuacji poprawniej będzie, jeśli główny element zdjęcia znajdzie się na nim w
całości.
Ponieważ paralaksa uwidacznia się tym bardziej, im bliżej aparatu znajduje się od
fotografowanego obiektu, powinniśmy przy zdjęciach z bliska zachować większy margines
błędu. Przy fotografowaniu obiektów oddalonych o więcej niż dwadzieścia metrów od
aparatu, paralaksa nie powinna być widoczna. Powyższa rada nie odnosi się do aparatów
typu lustrzanka, w których obraz obserwowany w celowniku pokrywa się z tym który
zarejestrujemy na zdjęciu. W przypadku aparatów cyfrowych, rozwiązaniem problemu
paralaksy może stać się kadrowanie przy użyciu monitora LCD, ponieważ obserwowany
obraz, tak jak w lustrzance, pokrywa się wówczas z obrazem rzeczywistym.
Zdjęcie 39, 40 Paralaksa może pozbawić nas
fotografowanego motywu na zdjęciu lub zburzyć
kadr.
Dobry portret, dobre odwzorowanie na przykładzie twarzy
Niestety nie każdym aparatem możemy wykonać poprawny portret. Dla prawidłowego
odwzorowania zbliżenia twarzy czy innego przedmiotu, którego proporcje i wygląd są ściśle
określone, potrzebny będzie aparat z obiektywem typu zoom o ogniskowej minimum 80 mm
(dla kliszy 35 mm). Obiektywy w tańszych aparatach kompaktowych mają zazwyczaj
ogniskową 28 mm lub 35 mm i mają tendencję do zniekształcania obiektów znajdujących się
w niewielkiej odległości od aparatu. Doskonale sprawdzają się podczas fotografowania w
ciasnych pomieszczeniach, jednak nie nadają się do wykonywania zdjęć portretowych. Jeżeli
z pomocą takiego obiektywu wykonamy portret, otrzymamy twarz nienaturalnie
przerysowaną. Szczególnie uwypuklą się nos i czoło, sprawiając, iż osoba portretowana nie
będzie zachwycona efektem naszej pracy. Użycie ogniskowej powyżej 80 mm pozwoli
uniknąć takiej sytuacji i poprawnie odwzorować twarz.. Ważną informacją jest również fakt,
iż w miarę wzrostu ognikowej maleje głębia ostrości. Jeżeli zastosujemy ogniskową rzędu
135 mm, oprócz ładnie odwzorowanej twarzy otrzymamy również przyjemnie rozmyte tło,
które nie rozproszy uwagi oglądającego.
Zdjęcie 41.
Nie tylko centralnie
Rozmieszczanie w kadrze grupy osób lub portretowanej twarzy czy też stada ryb może być
czynnością kreatywną. Ciekawe efekty można uzyskać umieszczając obiekt nie w środku,
ale po bokach obrazu. Wykonany w ten sposób np. portret zyskuje zupełnie inny wygląd i
nie przypomina już zdjęcia z dowodu osobistego. Należy zwracać jednak baczną uwagę na
tło wypełniające miejsce obok postaci. Jeżeli znajdą się tam elementy dominujące, czyli
przyciągające wzrok, mogą przypadkowo stać się głównym motywem zdjęcia. Należy
unikać więc rejestrowania w tych miejscach przedmiotów kontrastowych i barwnych.
Kolejną rzeczą na którą należy zwrócić uwagę jest ostrość. Niecentralne umieszczenie
obiektu na zdjęciu może sprawić, że system ustawiania ostrości nie poradzi sobie z
poprawnym zogniskowaniem obiektywu. Może zdarzyć się, że na ujęciu ostre będzie tło a
nie obiekt. By poradzić sobie z tym problemem należy użyć funkcji pamięci ostrości, w którą
wyposażona jest większość aparatów. Po umieszczeniu obiektu w centrum kadru i
naciśnięciu spustu migawki do połowy, aparat zmierzy odległość od obiektu i ustawi
poprawnie ostrość. Następnie trzymając spust migawki należy skomponować zdjęcie raz
jeszcze, według uznania i wyzwolić migawkę wciskając przycisk do końca. Ta prosta
czynność pozwala na uzyskanie ciekawych i niecodziennych ujęć.
Powyższe porady to proste wskazówki mające pomóc wykonać poprawne ujęcie niezależnie
od sytuacji zdjęciowej. Nie ma oczywiście uniwersalnej recepty na doskonałą fotografię.
Wszystko zależy od naszej inwencji twórczej i poczucia kompozycji. Praca z każdym
zdjęciem musi się jednak opierać na pewnych zasadach, których przyswojenie jest
konieczne. Postępując zgodnie z powyższymi wskazówkami, w krótkim czasie poprawny
kadr stanie się naszym nawykiem i pozwoli uzyskiwać obrazy w sposób twórczy i
przyjemny dla oka odbiorcy.