Wspólnota kultur

Niniejsza publikacja zosta³a wydana we wszystkich oficjalnych jêzykach
Unii Europejskiej: hiszpañskim, duñskim, niemieckim, greckim, angielskim,
francuskim, w³oskim, niderlandzkim, portugalskim, fiñskim i szwedzkim.

Wiele innych informacji na temat Unii Europejskiej mo¿na uzyskaæ przez Internet
via serwer Europa (http://europa.eu.int)

Komisja Europejska
Dyrekcja Generalna Edukacji i Kultury
Dzia³ „Publikacje”, Dyrekcja Generalna Bud¿etu
Rue de la Loi 200, B-1049 Bruksela

Wspólnota kultur
Seria: Europa w ruchu

ISBN 83-88199-54-4

Publikacja zosta³a wydana przez Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
wspólnie w Wydawnictwem „Wokó³ nas”

Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
00-478 Warszawa, ul. Emilii Plater 53
tel. (022) 520 82 00
fax (022) 520 82 82
e-mail: delegation.poland@cec.eu.int
www.europa.delpol.pl

Wydawnictwo „Wokó³ nas”
44-100 Gliwice, ul. Basztowa 2/4, tel. (032) 331 37 16
e-mail: wokolnas@wokolnas.gliwice.pl
http://www.wokolnas.gliwice.pl

Jest to 173. publikacja Wydawnictwa „Wokó³ nas”

Spis treœci

Wspólnota kultur

Wymiana kulturalna

Arcydzie³a w zasiêgu „klikniêcia mysz¹”
Œlady Babel w Mons

Stymulowanie twórczoœci

Toscanini przeciw bezrobociu
Prawa autorskie – wspieranie twórczoœci
Wêdrowni tancerze

Ochrona dziedzictwa kulturowego

Teatr – dyscyplina multimedialna
Öland ratuje sw¹ przesz³oœæ

Szczególny sektor gospodarki

Kiedy kulturê sprzedaje siê w Internecie

Unia Europejska i œwiat

Kino po obu stronach Morza Œródziemnego

Wspólnota kultur

„Pokonanie  kolejnego  etapu  proce-
su  integracji  europejskiej  zapocz¹t-
kowanego  utworzeniem  Wspólnoty
Europejskiej”, „popieranie coraz œci-
œlejszej unii miêdzy narodami Euro-
py...”. To pragnienie, wyra¿one przez
sygnatariuszy  Traktatu  o Unii  Euro-
pejskiej  z Maastricht  z 1992  roku,
jest pragnieniem utworzenia Europy
Narodów. Tak rozumian¹ Europê bu-
duje  siê  równie¿  za  poœrednictwem
kultury,  dlatego  sygnatariusze  Trak-
tatu  po  raz  pierwszy  przyznali  Unii
Europejskiej  pewne  kompetencje
w tej  dziedzinie.

Traktat  wprowadza  tak¿e  termin
„obywatelstwo  europejskie”,  które
jest  uzupe³nieniem  obywatelstwa
pañstwowego,  lecz  go  nie  zastêpu-
je.  Pojêcie  obywatelstwa  europej-
skiego jest wyrazem podstawowych,
wspólnych  dla  Europejczyków  war-
toœci, na których opiera siê konstruk-
cja europejska. Nale¿y do nich rów-
nie¿ wspania³e dziedzictwo kultural-
ne.  Przez  wieki  pr¹dy  artystyczne,
naukowe czy filozoficzne, wykracza-
j¹ce poza podzia³y geograficzne, re-
ligijne  i polityczne,  wzajemnie  na
siebie oddzia³ywa³y i ubogaca³y siê,
tworz¹c  wspólny  dorobek,  na  który
mog¹  siê  dziœ  powo³ywaæ  pañstwa

cz³onkowskie  Unii.  Mimo  bowiem
ró¿norodnoœci  narody  europejskie
³¹czy  historia,  która  jest  wartoœci¹
wyró¿niaj¹c¹ Europê w œwiecie i za-
sad¹ jej specyfiki.

„Europejski model kulturalny” ³¹czy
zatem poszanowanie odrêbnoœci
kulturowej ka¿dego narodu z wymia-
n¹ i wspó³prac¹, która wzbogaca
ka¿d¹ kulturê.

Wyzwaniem dla polityki prowadzo-
nej  przez  Uniê  jest  uwypuklenie
wspólnych  cech  dorobku  europej-
skiego,  umocnienie  poczucia  przy-
nale¿noœci do wspólnoty przy jedno-
czesnym  respektowaniu  ró¿nic  kul-
turowych, narodowych czy regional-
nych, przyczynianie siê do rozkwitu
i rozprzestrzeniania  kultur.

Traktat z Maastricht nak³ada na Uniê
Europejsk¹  obowi¹zek  uwzglêdnia-
nia  aspektów  kulturalnych  w ca³o-
kszta³cie  polityki.  Pomoc  udzielana
przez Uniê w ramach polityki socjal-
nej  czy  regionalnej  (przynajmniej
500  milionów  euro  rocznie)  powo-
duje, ¿e instytucje europejskie staj¹
siê bardzo wa¿nym czynnikiem roz-
woju kultury.

Wspólnota kultur

Do zadañ Unii, oprócz wk³adu finan-
sowego,  nale¿y  równie¿  popieranie
wymiany  kulturalnej,  wspó³pracy
miêdzy  twórcami  kultury  i obiegu
dzie³  kultury.  Konkretne  projekty
maj¹ na celu zaanga¿owanie obywa-
teli,  artystów,  pracowników  kultury
w projekty i sieci europejskie, sprzy-
janie wzajemnemu poznawaniu do-
robku kulturalnego, stworzenie ka¿-
demu narodowi Unii mo¿liwoœci wy-
powiedzi.  Projekty  przedstawione
w tej  broszurze  stanowi¹  zaledwie
kilka przyk³adów spoœród wielu po-
dejmowanych przez Uniê dzia³añ.

Pocz¹wszy  od  roku  2000  Unia,  na
podstawie pionierskich  programów
w dziedzinie  dorobku,  t³umaczenia
i wspó³pracy  artystycznej,  zaczê³a
wdra¿aæ  pierwszy  program  ramowy
o charakterze  œciœle  kulturalnym:
„Kultura 2000”. Jest on punktem wyj-
œcia dla wszelkich dzia³añ w tej dzie-

dzinie. Dysponuj¹c zaledwie 167 mi-
lionami  euro  na  cztery  lata,  wydaje
siê  on  bardzo  ubogi  w porównaniu
z ca³oœci¹  wydatków  Unii.  Jednak
wiele ga³êzi polityki równie¿ obejmu-
je kulturê i to w jej najszerszej defini-
cji:  oprócz  polityki  regionalnej  i so-
cjalnej s¹ to tak¿e: edukacja, forma-
cja  zawodowa,  programy  badañ  na-
ukowych,  inicjatywy  na  rzecz  jêzy-
ków. Ich praktyczna realizacja budu-
je ideê Europy pluralistycznej, wyra-
¿aj¹cej  siê  w imiê  wspólnego  dzie-
dzictwa,  ale  tak¿e  nios¹cej  wartoœci
ró¿norodnoœci i dialogu kulturowego
ponad  granicami.  Troska  o to  jest
g³ówn¹ ide¹ porozumieñ, które Unia
zawar³a z krajami trzecimi: zachowa-
nie dziedzictwa œwiatowego, wzajem-
ne poznawanie dorobku, wspieranie
lokalnych dzia³añ kulturalnych – oto
drogi  prowadz¹ce  do  rozwoju  spo-
³ecznego i porozumienia miêdzy na-
rodami.

Co roku Rada Ministrów kultury wy-
biera  „europejskie  miasta  kultury”.
Ateny,  Awinion,  Berlin  czy  Helsinki
otrzyma³y pomoc Unii na zorganizo-
wanie  koncertów,  spektakli,  wystaw
czy  konferencji  o zasiêgu  europej-
skim, na które zapraszani byli artyœci
z ca³ej  Europy.  Dziêki  programowi
wspierania partnerstwa miast tysi¹ce
miejscowoœci nawi¹zuje trwa³e wiê-
zi wspó³pracy i wymiany. W ca³ej Eu-
ropie  ogromnym  powodzeniem  cie-
sz¹  siê  „dni  kultury”,  regularnie  za-
chêcaj¹ce liczn¹ publicznoœæ do (po-
nownego)  odkrycia  gromadzonego
przez wieki bogactwa artystycznego.

Inicjatywa o nazwie Netd@ys Euro-
pa  zachêca  do  stosowania  nowych
mediów  w szkolnictwie  i kulturze,
a przede wszystkim pomaga obywa-
telom  w aktywnym  w³¹czaniu  siê
w ¿ycie kulturalne. Raz w roku w ca-
³ej Europie organizowany jest tydzieñ
Netd@ys, podczas którego szko³y, or-
ganizacje  m³odzie¿owe,  domy  kul-
tury etc. zapraszane s¹ do prezenta-
cji  i wymiany  efektów  swej  pracy,
w której technologia wspomaga wy-
si³ek cz³owieka, takich jak multime-
dialne bajki, artyku³y na tematy kul-
turalne i historyczne tworzone przez
ró¿ne szko³y, warsztaty reklamy, mul-
timedialne prace artystyczne, wirtu-
alne  ekspozycje...

Oprócz dzia³añ zachêcaj¹cych Euro-
pejczyków do spotykania siê i wspó³-
pracy  Unia  finansuje  liczne  projek-
ty,  które  s¹  przyczynkiem  do  upo-
wszechnienia dóbr kultury. Mo¿na tu
wymieniæ  projekt  „Debora”  (Digital
access to books of the Renaissance),
który  ma  zapewniæ  u¿ytkownikom
Internetu dostêp do cyfrowych kolek-
cji XVI-wiecznych dokumentów, po-
chodz¹cych  z wielu  europejskich
bibliotek.  „Debora”  jest  jednym
z licznych  przyk³adów  wspierania
przez  Uniê  muzeów,  bibliotek  i in-
nych  instytucji  kulturalnych,  które
pragn¹ udostêpniaæ swe zbiory szer-
szej publicznoœci.

Wymiana kulturalna

Pragn¹c zbli¿enia miêdzy narodami i pog³êbienia znajo-
moœci wspólnej historii, Unia Europejska wspiera wszel-
kie inicjatywy spotkañ i wymiany miêdzy Europejczyka-
mi. Jednak chocia¿ chce rozszerzyæ wspóln¹ przestrzeñ
kulturow¹, to w tym samym stopniu zale¿y jej na zacho-
waniu specyficznych cech tworz¹cych j¹ kultur, na przy-
k³ad jêzyków u¿ywanych przez mniejszoœci.

Wspólnota kultur

Uczestnictwo  w kulturze  jest  tak¿e
kwesti¹ wykszta³cenia – zdobywania
wiedzy  o kulturze  swej  epoki,  ale
równie¿  odkrywania  tego,  co  ³¹czy
pokolenia i zbli¿a narody. Na p³asz-
czyŸnie spo³ecznej oznacza to inte-
gracjê. Wspomagaj¹c programy edu-
kacyjne, Unia popiera dzia³ania pe-
dagogiczne  uwydatniaj¹ce  dorobek
lub  ró¿norodnoœæ  kultur.  Na  p³asz-
czyŸnie  ekonomicznej  chodzi  tu
o konkurencyjnoœæ Europy. Ostatnio
w polityce europejskiej przedefinio-
wano nawet samo pojêcie edukacji.
Dziœ przyjmuje siê, ¿e cz³owiek uczy
siê w szkole, ale tak¿e po jej ukoñ-
czeniu  i poza  ni¹.  W programach
Unii  Europejskiej  pojêcia  „uczenia
siê przez ca³e ¿ycie”, „edukacji nie-
formalnej”  i „elektronicznej  nauki”
(eLearning)  uzupe³niaj¹  tradycyjne
koncepcje  nauczania.

Podró¿owaæ,
by siê lepiej poznaæ

Wiele programów Unii sprzyja prze-
mieszczaniu  siê  obywateli  pañstw
cz³onkowskich,  jak  równie¿  krajów
kandyduj¹cych do przyst¹pienia i in-
nych  krajów  œwiata.  Wymiana  taka
obejmuje  ró¿norodn¹  dzia³alnoœæ
zawodow¹  czy  naukow¹.  Przyk³a-
dem  mo¿e  byæ  szwedzki  architekt
ucz¹cy siê arkanów zawodu w Bolo-
nii, m³ody Francuz odkrywaj¹cy inne
kultury  podczas  wielomiesiêcznego
pobytu w Afryce Pó³nocnej, czy stu-
dent  przebywaj¹cy  przez  semestr
w Wielkiej  Brytanii,  by  doskonaliæ
swoj¹ znajomoœæ jêzyka... Cyfry mó-
wi¹  same  za  siebie:  od  1987  roku
ponad milion studentów wyjecha³o za
granicê dziêki programowi edukacyj-
nemu  „Sokrates”,  a  program  „M³o-
dzie¿” od 1995 roku obj¹³ ponad 400
tysiêcy m³odych Europejczyków.
Wymiana  ju¿  w  samym  za³o¿eniu
sprzyja  odkrywaniu  innych  kultur.
Tematy dzia³añ mog¹ byæ zorganizo-
wane wokó³ pewnych tematów kul-
turalnych,  na  przyk³ad  projektu  re-
alizowanego  w ramach  programu
„M³odzie¿”,  który  skupia  m³odych
ludzi z czterech krajów œródziemno-
morskich (Algieria, Grecja, W³ochy,
Tunezja) w celu wzajemnego pozna-
wania sztuki i kultury basenu Morza
Œródziemnego.

ARCYDZIE£A W ZASIÊGU MYSZY

Europejskie  muzea  i galerie  sztuki  pe³ne  s¹  ukrytych  skarbów.  Niestety,  mo¿liwoœæ  dostêpu  do  nich
przez Internet jest czêsto ograniczona. Czy to z powodu braku œrodków, czy z³ej organizacji archiwów
skutek jest ten sam: dzie³a sztuki, których nie mo¿na zobaczyæ bez przemierzenia setek kilometrów.
Dzisiaj  mamy  do  dyspozycji  technologiê  umo¿liwiaj¹c¹  pe³nowartoœciowy  dostêp  na  odleg³oœæ  do
zbiorów. Projekt „Artysta”, który obejmuje cztery wielkie europejskie muzea sztuki (Galeria Uffizi we
Florencji,  National  Gallery  i Victoria  and  Albert  Museum  w Londynie  oraz  Luwr  w Pary¿u),  a tak¿e
partnerów prywatnych z sektora wydawniczego i nowych technologii informacji, wdra¿a tê koncepcjê
w ¿ycie. Projekt zapocz¹tkowany w 2000 roku bêdzie trwaæ dwa i pó³ roku, a jego celem jest skatalo-
gowanie  i wprowadzenie  do  sieci  wysokiej  jakoœci  reprodukcji  malarstwa.  Jest  to  wielka  pomoc  dla
naukowców, studentów sztuki, ale tak¿e wydawców i mediów.

„Artysta” jest wiêcej ni¿ zwyk³¹ operacj¹ katalogowania dzie³: odda on do dyspozycji naukowców,
studentów i historyków szereg narzêdzi przydatnych w ich pracy. Bardzo wysoka jakoœæ proponowa-
nych obrazów umo¿liwi porównania miêdzy malarzami i epokami pod k¹tem zastosowania koloru,
stylu, a nawet sposobu prowadzenia pêdzla. Rozwa¿my przypadek konserwatora muzeum, pragn¹ce-
go zilustrowaæ katalog na temat ró¿nych stylów malarskich. Wystarczy, by poda³ nazwê stylu, a „Arty-
sta” zajmie siê wyszukaniem wszystkich odpowiadaj¹cych mu dzie³ dostêpnych w jego bazie danych.
Jest to tylko jeden przyk³ad spoœród wielu innych mo¿liwoœci, jakie oferuje ten projekt wszystkim mi³o-
œnikom i twórcom sztuki.

Projekt ten finansowany jest z V Programu Ramowego Badañ, Rozwoju Technicznego i Wdro¿eñ Unii
Europejskiej.

Wspólnota kultur

Jêzyki filarem kultury

Rok  2001  og³oszony  zosta³  Europej-
skim  Rokiem  Jêzyków.  By³  kluczo-
wym  rokiem  d³ugofalowej  polityki
maj¹cej zachêciæ Europejczyków do
opanowania dwóch jêzyków obcych.
Zorganizowano  kampaniê  na  rzecz
wszystkich  jêzyków  u¿ywanych
w Europie. W 2001 roku miasta i wio-
ski  stawa³y  siê  „wie¿ami  Babel”,
otwieraj¹c  swe  domy,  kawiarnie  i
szko³y na wielojêzyczne rozmowy.

Nauka  jêzyków  jest  sta³¹  wytyczn¹
dzia³añ  europejskich  w dziedzinie
edukacji  i szkoleñ.  Jêzyki  otwieraj¹
drzwi do innych kultur, natomiast ich
nieznajomoœæ  utrudnia  wymianê
w Europie  i poza  ni¹.  Dlatego  Unia
popiera wprowadzanie, poprzez pro-
gram  badañ  naukowych  i rozwoju
technologicznego  oraz  program
„eContent”,  narzêdzi  lingwistycz-
nych pozwalaj¹cych na przyk³ad na
automatyczne  t³umaczenie  albo  na
szukanie  w Internecie  dokumentów
w ró¿nych  jêzykach.

Unia troszczy siê tak¿e o umo¿liwie-
nie ka¿demu obywatelowi odkrywa-
nia  i  poznawania  dzie³  zagranicz-
nych  twórców  we  w³asnym  jêzyku.
Takie inicjatywy jak Miêdzynarodo-
wy  Festiwal  Poezji  w Sztokholmie
albo sieæ „NEW Theatre” przyczynia-
j¹ siê do poznawania autorów na are-
nie miêdzynarodowej i do obiegu ich
dzie³  dziêki  przek³adom.  Czêœæ  bu-
d¿etu przyznawanego na wspó³pra-
cê kulturaln¹ w Europie poœwiêcana
jest na wspieranie przek³adów i roz-
powszechnianie  utworów  literac-
kich. Od 1996 roku przet³umaczono
ponad  800  ksi¹¿ek,  wœród  których
by³y:  „Der  Zalenteufel”  Hansa  Ma-
gnusa Enzensbergera z niemieckiego
na  grecki,  „Smokove  Vlivadite”  Jor-
dana  Radickova  z bu³garskiego  na
w³oski, „The European Renaissance”
Petera Burke’a z angielskiego na fran-
cuski i w³oski, „Bar

o de Teive: Edu-

caç

o do Estóico” Fernanda Pessoy

z portugalskiego na norweski.

Unia przyczynia siê równie¿ do za-
chowania  jêzyków  regionalnych
i mniejszoœciowych. Szacuje siê, ¿e
oko³o  40  milionów  Europejczyków
mówi jêzykiem ró¿nym od oficjalne-
go jêzyka swego pañstwa, np. Kata-
loñczycy,  Bretoñczycy,  Walijczycy.
Poszanowanie  ró¿norodnoœci  jêzy-
kowej stanowi jeden z fundamentów
Europy.

ŒLADY BABEL W MONS

Od 17 do 26 wrzeœnia 2001 roku miasto Mons w Belgii zamieni³o siê w wie¿ê Babel dziêki ogólnodo-
stêpnemu festiwalowi jêzyków.

Cel? „Uwra¿liwienie jak najwiêkszej liczby obywateli na wa¿koœæ i bogactwo kulturalne znajomoœci
jêzyków, czy to w zawodowej trosce o zrozumienie, czy o osobisty rozwój, czy o otwarcie siê na
innych... Ale tak¿e zachêcenie mieszkañców miasta do zaanga¿owania siê w naukê, niezale¿nie od
motywacji, wieku, œrodowiska spo³ecznego i kulturowego...” – mo¿na by³o przeczytaæ na stronie inter-
netowej poœwiêconej temu wydarzeniu.

A okazji ku temu nie brakowa³o. Restauracje otworzy³y swoje podwoje dla „stolików konwersacji”
w jêzyku duñskim, angielskim czy te¿ greckim, prowadzonych przez nauczycieli tych jêzyków. Festi-
wal pieœni, mimów i skeczy pozwoli³ nauczycielom i uczniom dzieliæ siê swymi metodami nauczania
jêzyków z publicznoœci¹. We wspó³pracy z miejscowymi kupcami zorganizowano konkurs wielojê-
zycznych zagadek. Utworzono ³añcuch przyjaŸni, zaœ dziêki Internetowi mieszkañcy Mons mogli kon-
taktowaæ siê z mieszkañcami ró¿nych krajów Unii Europejskiej.

Podczas dziesiêciu dni w mieœcie zagoœci³y jêzyki: niemiecki, angielski, hiszpañski, duñski, grecki,
w³oski i niderlandzki, a nawet jêzyk migowy. Projekt realizowany by³ w ramach Europejskiego Roku
Jêzyków.

Wspólnota kultur

Festiwal teatru wêdrownego, umiesz-
czenie  w  sieci  nowej  kompozycji
muzycznej,  przek³ad  utworu  literac-
kiego na wiele jêzyków – oto niektó-
re  przyk³ady  dzia³añ  kulturalnych
wspieranych przez program „Kultura
2000”.  Projekty,  czy  to  ograniczone
w czasie (organizacja wydarzeñ, wy-
staw  czy  festiwali),  czy  d³ugofalowe
(tworzenie sieci wspó³pracy), zachê-
caj¹  do  wspó³dzia³ania,  wymiany
idei, poznawania dzie³ i ich twórców.
Natomiast  dla  artystów  mo¿liwoœæ
pracy  w niecodziennych  sytuacjach
i wzbogacania  swej  wizji  œwiata
w kontakcie  z innymi  rzeczywisto-
œciami  jest  nieocenionym  Ÿród³em
inspiracji, Europa zaœ stanowi dla nich
swoiste „pud³o rezonansowe”.

Stymulowanie twórczoœci

Stopniowo tworzy siê europejska przestrzeñ kulturalna.
Powstaje dziêki pragnieniom artystów z ró¿nych stron, by
wspólnie pracowaæ i by ich dzie³a znane by³y poza gra-
nicami pañstw. Jednak by stymulowaæ powstawanie
i obieg ksi¹¿ek, filmów, spektakli, konieczne jest wprowa-
dzenie odpowiednich przepisów prawnych. Dzie³a europej-
skie i tworz¹cy je autorzy, od pierwszego tchnienia inspi-
racji po ich rozpowszechnianie, objêci s¹ wspólnotowymi
dzia³aniami w materii kulturalnej. Wspierane s¹ wszystkie
formy twórczoœci artystycznej: taniec, teatr, sztuki wizual-
ne i plastyczne, kino, literatura, muzyka.

Pracownicy kultury

Unia Europejska liczy oko³o 7 milio-
nów  pracowników  sektora  kultury.
Mened¿erowie  i animatorzy  projek-
tów, nauczyciele przedmiotów arty-
stycznych, producenci mog¹ uczest-
niczyæ  w wieloletniej  wspó³pracy
czy  w organizowaniu  wydarzeñ  na
skalê  europejsk¹  b¹dŸ  miêdzynaro-
dow¹,  popieranych  przez  „Kulturê
2000”.  Stworzenie  przez  europej-
skich ekspertów programu kompute-
rowego  dla  studentów  architektury
czy  organizacja  festiwalu  literatury
nordyckiej przez duñskich, szwedz-
kich i brytyjskich partnerów to tylko
dwa  przyk³ady  takich  projektów
o zasiêgu  europejskim.

TOSCANINI PRZECIW BEZROBOCIU

Brak mo¿liwoœci zatrudnienia czy trudnoœæ pogodzenia wolnoœci tworzenia z koniecznoœci¹ utrzyma-
nia siê ze sprzeda¿y swych dzie³ uniemo¿liwia realizacjê wielu artystycznych karier. Wychodz¹c z te-
go za³o¿enia, Fundacja Artura Toscaniniego od po³owy lat dziewiêædziesi¹tych proponuje sta¿e dla
bezrobotnych muzyków. Jej pierwszym projektem by³o zaoferowanie sta¿u w orkiestrze symfonicznej
osiemdziesiêciu muzykom bez pracy. Podzielono ich na trzy sekcje (instrumenty perkusyjne, dête i stru-
nowe). Wyk³ady prowadzili profesorowie, instrumentaliœci i doœwiadczeni soliœci s³ynnych orkiestr oraz
przedstawiciele najbardziej renomowanych europejskich i amerykañskich szkó³ muzycznych. Te same
za³o¿enia (zakorzenienie w œrodowisko zawodowe, stosowanie nowych technologii i rzeczywistoœci
wirtualnej w programie szkolenia na odleg³oœæ) realizuje obecnie tak¿e projekt „Mythos”, adresowany
tym razem do solistów, chórzystów, muzyków i pracowników technicznych opery.

Oprócz zdobywania doœwiadczeñ muzycznych sta¿e Fundacji Toscaniniego ucz¹ konkretnych zacho-
wañ  w œwiecie  pracy.  K³ad¹  nacisk  na  umiejêtnoœæ  organizacji  i promocji  swych  utworów  na  rynku
p³ytowym. Dziêki nim uczestnicy dowiaduj¹ siê o mo¿liwoœciach zatrudnienia w œrodowisku muzycz-
nym. Tworzenie grup mieszanych, z³o¿onych ze studentów i wybitnych cz³onków orkiestry symfonicz-
nej  Artura  Toscaniniego,  jednej  z najbardziej  presti¿owych  we  W³oszech,  jest  dla  muzyków  najko-
rzystniejszym  aspektem  tego  projektu.  Program  sta¿ów  Fundacji  Toscaniniego  od  samego  pocz¹tku
wspierany jest z Europejskiego Funduszu Spo³ecznego.

Wspólnota kultur

Kultura,  jak  ka¿dy  inny  sektor  dzia-
³alnoœci,  korzysta  ze  swobody  prze-
mieszczania siê uznanej przez Trak-
tat o Unii Europejskiej. Ale podobnie
jak ka¿dy inny sektor ma specyficzne
potrzeby,  zwi¹zane  z kszta³ceniem
i zatrudnianiem  pracowników.  Stu-
denci  i pracownicy  sektora  kultury
nierzadko  maj¹  szansê  studiowania,
odbywania sta¿u czy zatrudnienia za
granic¹. Europejskie programy eduka-
cji i kszta³cenia zawodowego „Sokra-
tes”  i „Leonardo  da  Vinci” obejmuj¹
ca³y  cykl  kszta³cenia  w dziedzinie
kultury, sztuk piêknych i rzemios³a, od
podstaw nauczania a¿ po doskonale-
nie zawodowe. Zachêcaj¹ one kszta³-
c¹ce siê osoby do przemieszczania siê
(miêdzynarodowe projekty zatrudnie-
nia,  wymiana  doœwiadczeñ,  wizyty

studyjne  etc.).  Jeden  z projektów
wspieranych przez program „Leonar-
do da Vinci” – projekt „Cortex” – pro-
ponuje pracownikom kultury, instruk-
torom  i poszukuj¹cym  pracy  p³asz-
czyznê spotkañ i kontaktów przez In-
ternet: system dostarcza informacji na
temat kszta³cenia, sta¿ów i miejsc pra-
cy w sektorze kultury w Europie i po-
zwala na dokonywanie wyboru w za-
le¿noœci  od  kompetencji  akademic-
kich i indywidualnych. Ponadto Euro-
pejski Fundusz Spo³eczny, g³ówny in-
strument  wspólnotowej  polityki  spo-
³ecznej,  równie¿  walczy  z bezrobo-
ciem i pomaga odnaleŸæ siê w œwie-
cie pracy, na ró¿ne sposoby w³¹cza-
j¹c w te dzia³ania teatr i literaturê.

PRAWA AUTORSKIE: WSPIERANIE TWÓRCZOŒCI

Prawa autorskie s¹ w naszym spo³eczeñstwie zap³at¹ za dzie³a sztuki. Zapewniaj¹ wynagrodzenie auto-
rom  i innym  do  tego  uprawnionym  (artyœci  interpretatorzy  lub  wykonawcy,  producenci,  dystrybutorzy
medialni).  Prawa  autorskie  stoj¹  te¿  na  stra¿y  relacji  miêdzy  dzie³em  a  jego  autorem,  który  mo¿e  na
przyk³ad czuwaæ nad w³aœciwym wykorzystywaniem swego utworu i nie dopuszczaæ do nieuzasadnio-
nych zmian. Wraz z rozwojem technik cyfrowych muzyka, filmy czy ksi¹¿ki, oderwane od materialnego
noœnika, mog¹ byæ reprodukowane i rozpowszechniane na niespotykan¹ wczeœniej skalê. Te nowe mo¿-
liwoœci  otwieraj¹  drogê  do  ogromnego  wzrostu  sektora  dóbr  i us³ug  chronionych  prawami  autorskimi
i prawami pokrewnymi, ale nara¿aj¹ równie¿ utwory na nielegalne wykorzystywanie. Od pocz¹tku lat
dziewiêædziesi¹tych  Unia  Europejska  tworzy  wspólne  ramy  prawne  normuj¹ce  zasady  ochrony  tych
praw. W maju 2001 dorobek ten uzupe³niony zosta³ o now¹ dyrektywê dotycz¹c¹ ochrony praw autor-
skich i pokrewnych w spo³eczeñstwie informacyjnym. Tworzy ona przepisy dostosowane do wirtualnego
i zglobalizowanego  kontekstu  sieci  informatycznych  i zaprowadza  równowagê  miêdzy  ochron¹  praw
a dostêpem do dzie³ w jasno okreœlonych warunkach. Pañstwa cz³onkowskie musz¹ do koñca 2002 roku
wdro¿yæ tê dyrektywê na szczeblu pañstwowym.

WÊDROWNI TANCERZE

W  2000  roku  dziewiêæ  miast  zosta³o  mianowanych
przez Uniê Europejsk¹ „europejskimi miastami kultu-
ry”.  „Trans  Danse”,  wêdrowny  festiwal,  wspierany
przez program „Kultura 2000”, skorzysta³ z tej okazji,
by udaæ siê do siedmiu spoœród tych miast i zapoznaæ
siê  ze  stanem  tañca  wspó³czesnego  w Europie.  Mia³
uœwiadomiæ odbiorcom i twórcom, jaki kierunek roz-
woju  przybiera  ta  dyscyplina:  europejscy  choreogra-
fowie coraz czêœciej siêgaj¹ po inne formy artystycz-
nej ekspresji. Na deskach scen spotykaj¹ siê teatr, mu-
zyka, techniki multimedialne.

„Trans Danse” zgromadzi³ siedem formacji tanecznych
z Awinionu, Bergen, Pragi, Bolonii, Helsinek, Reykja-
viku  i Brukseli.  Choreografowie  z formacji  zaanga¿o-
wanych w projekt przez tydzieñ pokazywali w ka¿dym
mieœcie swoje spektakle, ale tak¿e organizowali sta¿e
dla  tancerzy  zawodowych  i amatorów  oraz  dla  arty-
stów innych dziedzin sztuki. W tych europejskich wê-
drówkach sieæ „Trans Danse” odkry³a zarówno bogac-
two,  jak  i s³abe  punkty  rzeczywistoœci,  w jakich  roz-
wija  siê  wspó³czesny  taniec  w Europie;  jest  to  cenny
materia³  do  refleksji  nad  nowymi  inicjatywami  euro-
pejskimi.

nie scenariuszy, produkcja, filmy ani-
mowane)  i festiwale  filmu  europej-
skiego, m.in. w Marsylii (Miêdzyna-
rodowy Festiwal Filmu Dokumental-
nego),  w Osnabrück  (European  Me-
dia  Art  Festival)  czy  w Salonikach
(Miêdzynarodowy  Festiwal  Filmo-
wy),  wspierane  s¹  przez  program
„MEDIA”.

Media  s¹  przedmiotem  szczególnej
uwagi  w polityce  kulturalnej  Unii
Europejskiej. Poœwiêcono im specjal-
ny  program  „MEDIA”.  Ma  on  wiele
zadañ: wspomaganie rozwoju i roz-
powszechniania  dzie³,  nauczanie
technik  pisania,  umo¿liwienie  pra-
cownikom  doskonalenia  swych
umiejêtnoœci w dziedzinie zarz¹dza-
nia finansami czy nowych technolo-
gii.  Liczne  warsztaty  filmowe  (pisa-

Wspólnota kultur

Odrestaurowanie  zabytkowej  dziel-
nicy  czy  uratowanie  od  zapomnie-
nia ludowej tradycji oprócz korzyœci
dla turystów oznacza tak¿e przywró-
cenie  lokalnej  spo³ecznoœci  jej  ci¹-
g³oœci rozwoju i to¿samoœci. Utrwa-
lanie  pamiêci  kulturowej  narodów
europejskich  to  cel  stowarzyszenia
„Euroregio” z Belgii i jego partnerów
z Francji,  Grecji  i W³och.  „Eurore-
gio”  gromadzi  filmy  dokumentalne
na temat dziedzictwa archeologicz-
nego, zabytków, dokumentów etno-
graficznych  czy  tradycji  ludowych,
a nastêpnie udostêpnia je telewizjom
pañstwowym  i regionalnym,  oœrod-
kom badawczym i europejskim insty-
tucjom  oœwiatowym.  Program  „Kul-
tura 2000” przeznacza jedn¹ trzeci¹
bud¿etu na takie w³aœnie projekty za-
chowywania  i uwra¿liwiania  na
wspólne dziedzictwo narodów euro-
pejskich.  Mog¹  one  dotyczyæ  szko-
leñ  pracowników,  wymiany  do-
œwiadczeñ  czy  tworzenia  noœników
multimedialnych.

Oprócz  „Kultury  2000”  Unia  Euro-
pejska  dysponuje  wieloma  instru-
mentami  s³u¿¹cymi  do  ochrony  i
podnoszenia rangi dziedzictwa kul-
turowego.  Europejski  Fundusz  Roz-

woju Regionalnego przyznaje znacz-
ne  œrodki  finansowe  na  regionalne
projekty  pomocy  w tej  dziedzinie.
W niektórych wypadkach projekty te
dotycz¹  renowacji  i ochrony  dzie-
dzictwa. Dziêki temu Grecja mog³a
wprowadziæ program kulturalny, któ-
ry  uzyska³  605  milionów  euro  na
okres  2000–2006 r.  (z czego  dwie
trzecie  z Unii),  przy  czym  czêœæ  tej
kwoty  przeznaczona  jest  na  ochro-
nê i promocjê dziedzictwa archeolo-
gicznego,  szczególnie  poprzez  mo-
dernizacjê  muzeów  i oferowanych
przez nie us³ug dla publicznoœci.

Dzia³ania Unii na rzecz œrodowiska
mog¹  równie¿  wspieraæ  projekty
o charakterze  kulturalnym.  W Car-
nac we Francji znajduje siê najwiêk-
sze  skupisko  megalitów  w Europie.
To  bardzo  cenione  przez  turystów
miejsce sta³o siê ofiar¹ w³asnego suk-
cesu  i coraz  wiêkszego  nap³ywu
zwiedzaj¹cych. Z pomoc¹ programu
œrodowiskowego „LIFE” w okresie od
lipca 1994 r. do stycznia 1999 r. zre-
alizowano  projekt  ochrony  Carnac.
Jego  celem  by³o  uœwiadomienie  tu-
rystom,  jakie  ewentualne  szkody
mo¿e spowodowaæ ich obecnoœæ.

Ochrona dziedzictwa kulturowego

Dzia³ania konserwatorskie i wysi³ki na rzecz dorobku kul-
turowego podejmowane przez Uniê Europejsk¹ obejmuj¹
dziœ zarówno obiekty architektoniczne i ich otoczenie, ru-
chomoœci i dzie³a sztuki, jak i dorobek niematerialny. Tra-
dycje, obyczaje spo³eczne, wiedza i technologie maj¹ pe³-
ny udzia³ w pojêciu wspólnego dorobku narodów europej-
skich. Ruiny z czasów rzymskich czy wyj¹tkowo piêkny
krajobraz maj¹ znaczenie nie tylko dla pobliskich miesz-
kañców, ale dla wszystkich Europejczyków.

TEATR – DYSCYPLINA MULTIMEDIALNA

Jak wygl¹da³y przedstawienia teatralne w nieistniej¹cych dziœ Pompejach czy w teatrze dionizyjskim?
Bardziej ni¿ d³ugi wyk³ad przemówi do naszej wyobraŸni rysunek, zw³aszcza trójwymiarowy. Jeœli
dodamy do niego efekty dŸwiêkowe i odpowiednie oœwietlenie, odniesiemy wra¿enie obecnoœci w tych
miejscach.

Projekt „Theatron”, dziêki wiedzy specjalistów, architektów i archeologów oraz talentowi programi-
stów komputerowych i artystów œrodków masowego przekazu, pozwala na prze¿ycie emocji, jakich
doœwiadczali widzowie tamtej epoki. To nowa i dynamiczna perspektywa dla historii sztuki. Dla teatru
zaœ, który od swych pocz¹tków mia³ charakter multimedialny, jest to w³aœciwy kierunek.

Celem projektu by³o udostêpnienie nowatorskich narzêdzi wyk³adowcom, studentom i naukowcom
zainteresowanym histori¹ praktyk teatralnych od staro¿ytnej Grecji a¿ po dzisiejsze czasy. Narzêdzia
te przybieraj¹ ró¿ne formy: modeli struktur architektonicznych, technik animacji, baz danych graficz-
nych i tekstowych, zastosowania VRML (rzeczywistoœci wirtualnej) i s¹ dostêpne na CD-romach i w In-
ternecie.

Projekt, wspierany w latach 1994–1999 przez Uniê Europejsk¹ za poœrednictwem V Programu Ramo-
wego Badañ, Rozwoju Technicznego i Wdro¿eñ Unii Europejskiej, zgromadzi³ wielu partnerów euro-
pejskich w Niemczech, Grecji, Francji, W³oszech, Holandii i Wielkiej Brytanii.

Wspólnota kultur

ÖLAND RATUJE SW¥ PRZESZ£OŒÆ

ZapowiedŸ sprzeda¿y przez pañstwo posiad³oœci Skäftekärr na szwedzkiej wyspie Öland spowodowa-
³a  natychmiastow¹,  jednomyœln¹  reakcjê  ludnoœci.  Powo³ano  do  ¿ycia  stowarzyszenie  „Vision
Skäftekärr”. Skupia ono 600 mieszkañców z pó³nocy wyspy zdecydowanych walczyæ o ocalenie jed-
nego z najpiêkniejszych klejnotów architektury ich historycznego dziedzictwa. Dziêki pomocy z fun-
duszy  strukturalnych  Unii  Europejskiej  udzielanej  w latach  1994–1999  uda³o  siê  im  odkupiæ  posia-
d³oœæ i uratowaæ g³ówny budynek, wybudowany w 1860 roku i przeznaczony pocz¹tkowo na szko³ê
leœnictwa. Dziœ mieœci siê w nim muzeum, sala wystawowa, sala taneczna i kawiarenka. Odbywaj¹ siê
tu kursy zawodowe maj¹ce na celu o¿ywienie lokalnej gospodarki. W otaczaj¹cym go parku zwiedza-
j¹cy mog¹ podziwiaæ 140 gatunków stuletnich drzew, wœród nich niektóre bardzo rzadkie. Zaœ pozo-
sta³oœci domostw z okresu III–VIII wieku, umieszczone w alejach parku, s³u¿¹ za dekoracjê historycz-
nym rekonstrukcjom, ¿ywym obrazom odgrywanym przez statystów w strojach z epoki. W trakcie tych
przedstawieñ  publicznoœæ  mo¿e  na  nowo  odkrywaæ  tradycyjne  metody  wytwarzania  narzêdzi  i na-
czyñ. Do tej pory ponad 40 000 zwiedzaj¹cych mog³o podziwiaæ uroki posiad³oœci Skäftekärr.

Ochronie dziedzictwa s³u¿¹ te¿ eu-
ropejskie badania naukowe. V Pro-
gram  Ramowy  Badañ,  Rozwoju
Technicznego i Wdro¿eñ Unii Euro-
pejskiej zajmuje siê trwa³ym rozwo-
jem  miast  europejskich,  równie¿
w ich  wymiarze  kulturalnym.
Wspierane przezeñ projekty badaj¹
strategie  ochrony,  jakie  mo¿na
wprowadziæ, szkodliwe skutki tury-
styki czy mo¿liwoœci w³¹czenia za-
bytków  w nowoczesne  zespo³y
urbanistyczne. Mog¹ one mieæ for-
mê badañ nad mechanizmami nisz-
czenia  budynków,  stosowania  na-
rzêdzi i metod renowacji albo œrod-
ków  towarzysz¹cych,  jak  specjali-
styczne  konferencje,  stypendia  na-
ukowe itd.

Technika cyfrowa
w s³u¿bie dziedzictwa
kulturowego

Inicjatywy  na  rzecz  europejskiego
dziedzictwa  kulturowego  równie¿
mog¹ wykorzystywaæ potencja³ ofe-
rowany  przez  technologie  informa-
tyczne i to zarówno w dzia³aniach na
rzecz ochrony kultury, jak i o charak-
terze  komercyjnym.

Spora  liczba  filmów  stworzonych
w pierwszych  latach  kina,  przecho-
wywanych  w wiêkszoœci  przypad-
ków na taœmach, szczególnie delikat-
nym noœniku, uleg³a ju¿ czêœciowe-
mu  lub  ca³kowitemu  zniszczeniu.
Przenoszenie tych filmów na noœni-
ki  cyfrowe,  uznawane  za  nieznisz-
czalne,  uzupe³nia  lub  wrêcz  zastê-
puje klasyczne techniki ich przecho-
wywania i restaurowania. Ze wzglê-
du na czas i œrodki konieczne do wy-
konania  zadania  o takim  rozmachu
program „MEDIA” stanowi cenn¹ po-

moc  finansow¹  dla  ekspertów  od
technik  cyfrowych  zajmuj¹cych  siê
kinematografi¹ oraz dla specjalnych
programów  edukacyjnych.

Dbaj¹c  o rozwój  spo³eczeñstwa  in-
formacyjnego  w Europie,  ramowy
program  badañ  i rozwoju  technolo-
gicznego  Unii  zachêca  przemys³
multimediów,  instytucje  kulturalne
i uniwersytety  do  wspó³pracy  part-
nerskiej. Biblioteki, muzea i archiwa,
bogate  w doœwiadczenie  i w  œrodki
z sektora  prywatnego,  mog¹  wpro-
wadzaæ  nowe  formy  produktów
i us³ug oraz podnosiæ swój potencja³
w zakresie multimedialnych œrodków
przekazu  treœci  kulturowych.  Temu
w³aœnie s³u¿y projekt badawczy „3D-
Murale”,  skupiaj¹cy  partnerów  au-
striackich,  belgijskich,  brytyjskich
i szwajcarskich,  który  oferuje  multi-
medialne  narzêdzia  dla  archiwizacji
i wirtualnej rekonstrukcji ruin i wyko-
palisk archeologicznych. Po ukoñcze-
niu projektu w 2003 roku tak zrekon-
struowane dziedzictwo udostêpnione
bêdzie  szerokiej  publicznoœci  po-
przez Internet.

Projekty te mog¹ równie¿ opieraæ siê
na programach europejskich wprowa-
dzaj¹cych  nowe  technologie  na  ry-
nek. Program „TEN-Telecom” umo¿-
liwia  oferowanie  us³ug  w europej-
skich i œwiatowych sieciach informa-
tycznych.  Projekt  „Szansa”  jest  tego
konkretnym  przyk³adem.  Dziêki  ba-
zie danych pozwala on, zarówno tu-
rystom, jak i badaczom historii sztu-
ki, na zlokalizowanie muzeum, w któ-
rym znajduje siê dany obraz, rzeŸba
czy zabytek. Program „eContent” na-
tomiast  skupia  dzia³ania  na  handlo-
wym wykorzystaniu europejskich baz
cyfrowych i dostosowywaniu produk-
tów i us³ug do sektora kultury zagra-
nicznych rynków.

Wspólnota kultur

Otwieraj¹c  granice,  popieraj¹c  wy-
mianê  handlow¹  i woln¹  konkuren-
cjê, pañstwa cz³onkowskie Unii pra-
gnê³y  stymulowaæ  rozwój  ekono-
miczny  Europy  i konkurencyjnoœæ
swych przedsiêbiorstw. Ale dzie³om
kultury przyznaj¹ one specjalny sta-
tus z racji ich dwoistej natury: s¹ to
dobra i us³ugi gospodarcze, oferuj¹-
ce  wielkie  mo¿liwoœci  pomna¿ania
œrodków  finansowych  i tworzenia
miejsc  pracy;  s¹  to  tak¿e  wyznacz-
niki  to¿samoœci  kulturowej,  które
odzwierciedlaj¹  i kszta³tuj¹  nasze
spo³eczeñstwa.

Z  tego  powodu  rozwój  sektora  kul-
tury nie jest oparty wy³¹cznie na si-
³ach  rz¹dz¹cych  rynkiem,  a Unia
uwzglêdnia tê zasadê we wszystkich
ga³êziach  polityki.  Subwencje  pañ-
stwowe  dla  prywatnych  przedsiê-
biorstw  s¹  normalnie  ograniczone.
Ale  kultura  jest  sektorem  w którym
pomoc  publiczna  odgrywa  wielk¹
rolê,  w podtrzymywaniu  i promocji
ró¿norodnoœci kultur. Ten traktatowy
wymóg  zajmuje  istotne  miejsce
w dziedzinie stosowania europejskich
regu³ konkurencji. Traktat uznaje rów-
nie¿ wielk¹ rolê kulturow¹, spo³ecz-
n¹ i demokratyczn¹ s³u¿by publicznej
masowych œrodków przekazu.

Zasada swobodnego przep³ywu dóbr
na rynku wewnêtrznym ma równie¿
ograniczenia,  jeœli  chodzi  o dobra
kultury:  traktat  pozwala  pañstwom
cz³onkowskim  na  stosowanie  œrod-
ków zakazu lub restrykcji w przypad-
ku  skarbów  narodowych  posiadaj¹-
cych wielk¹ wartoœæ artystyczn¹, hi-
storyczn¹ czy archeologiczn¹.

Na arenie œwiatowej regu³y stosowa-
ne w handlu definiowane s¹ w trak-
cie negocjacji prowadzonych przez
cz³onków  Œwiatowej  Organizacji
Handlu. W jej ramach Unia nie zo-
bowi¹za³a siê do liberalizacji w dzie-
dzinie œrodków masowego przekazu,
chc¹c zachowaæ swobodê dzia³ania
na rzecz zachowania i promowania
ró¿norodnoœci kulturowej. Nie jest to
sprzeczne  z bardzo  du¿ym  otwar-
ciem  rynku  europejskiego.  Przyk³a-
dem mo¿e byæ kinematografia – cho-
cia¿  Unia  produkuje  wiêcej  filmów
ni¿ USA, to 75 proc. dochodów kin
europejskich  pochodzi  z filmów
amerykañskich...

Szczególny sektor gospodarki

Kultura jest wa¿nym sektorem gospodarki i w zwi¹zku z tym
kieruje siê zasadami Traktatu o Unii Europejskiej, zw³aszcza
zasad¹ wolnej konkurencji i swobodnego przemieszczania
siê na rynku wewnêtrznym. Unia jednak zdaje sobie spra-
wê ze specyfiki kultury, zarówno w polityce na szczeblu
europejskim, jak i w stosunkach, jakie utrzymuje z reszt¹
œwiata.

Turysta  chce  nabyæ  dobra  kultury
w jednym lub wielu muzeach regio-
nu, który zwiedza³. Muzeum pragnie
wydaæ katalog na CD-romie, prosz¹c
o to  producenta  multimedialnego.
Kolekcjoner obrazów chce poszerzyæ
wachlarz  potencjalnych  nabywców
jednego  ze  swych  g³ównych  dzie³
przez Internet.

W  czasach,  kiedy  kultura  podlega
prawom  handlu  elektronicznego,
projekt  „Regnet”  ma  na  celu  ofero-
wanie us³ug przydatnych wszystkim
podmiotom dzia³aj¹cym na tym prê¿-
nie rozwijaj¹cym siê rynku. „Pojêcie
cyfrowej ksiêgarni nie mo¿e siê ogra-
niczaæ  do  technicznych  ram  umo¿-
liwiaj¹cych dostêp do cyfrowych za-
pisów. Konieczne jest wprowadzenie
nowych  mechanizmów  wspó³pracy
miêdzy ró¿nymi stronami (instytucje
kulturalne,  przemys³,  administracja,
itd.)”.  Opieraj¹c  siê  na  tym  stwier-
dzeniu  „Regnet”  skupia  muzea,  bi-
blioteki  i informatyków  z dziesiêciu
krajów europejskich, w tym Bu³garii
i Rosji, aby stworzyæ wspóln¹ p³asz-
czyznê  elektronicznego  handlu  do-
brami i us³ugami kulturalnymi, opar-
t¹ na najnowoczeœniejszych techno-
logiach.  Projekt,  zapocz¹tkowany
dziêki  pomocy  Programu  Ramowe-
go  Badañ,  Rozwoju  Technicznego
i Wdro¿eñ  Unii  Europejskiej,  zosta-
nie  sfinalizowany  w po³owie  2003
roku. Jego promotorzy maj¹ nadzie-
jê  w³¹czyæ  do  niego  oko³o  3000
muzeów.

KIEDY KULTURÊ SPRZEDAJE SIÊ W INTERNECIE

Wspólnota kultur

Europejskie  filmy  napotykaj¹  spore
trudnoœci  w rozpowszechnianiu
poza  krajami  pochodzenia.  Sukces
filmu, nawet o niezaprzeczalnej war-
toœci, uwarunkowany jest wysokoœci¹
œrodków finansowych, jakimi dyspo-
nuje w fazie powstawania i dystrybu-
cji.  Program  „MEDIA”  wspomaga
przygotowanie produkcji oraz dystry-
bucjê i promocjê filmów, u³atwiaj¹c
obieg  dzie³  audiowizualnych  w ca-
³ej Europie.

Oprócz  aspektów  ekonomicznych
obiegowi filmów europejskich w prze-
strzeni wspólnotowej sprzyja te¿ wza-
jemna  znajomoœæ  kultur  europej-
skich.  „Rosetta”  braci  Dardenne,
„Pane  e  tulipani”  Silvia  Soldiniego,
„Wszystko o mojej matce” Pedra Al-
modovara,  „Amelia”  Jean-Pierre’a
Jeuneta  s¹  filmami  szeroko  rozpo-
wszechnianymi  na  terytorium  Unii
dziêki programowi „MEDIA”.

Dyrektywa „telewizja bez granic”
wprowadza ramy prawne maj¹ce

zapewniæ  swobodny  przep³yw  pro-
gramów telewizyjnych na terytorium
Unii i zagwarantowaæ najlepszy czas
antenowy na kana³ach telewizyjnych
dla dzie³ europejskich. Unia i Euro-
pejski  Bank  Inwestycyjny  pomagaj¹
równie¿ europejskiemu przemys³owi
audiowizualnemu  w rozbudowie
bazy finansowej i przyspieszaniu do-
stosowywania siê do technologii cy-
frowych.

Dobra kulturalne podlegaj¹ podatko-
wi  VAT,  ale  w celu  stymulowania
twórczoœci  artystycznej  i otwarcia
dostêpu  szerszej  publicznoœci  do
kultury,  na  niektóre  z tych  dóbr,
zw³aszcza  ksi¹¿ki,  na³o¿ono  ni¿szy
podatek.  Ponadto  na  szczeblu  pañ-
stwowym mo¿liwe jest wprowadze-
nie  systemu  sta³ych  cen  ksi¹¿ek,
maj¹cego  na  celu  zachowanie  ró¿-
norodnoœci produkcji literackiej, pod
warunkiem, ¿e system ten nie bêdzie
ograniczaæ  swobodnego  przep³ywu
towarów  miêdzy  pañstwami  cz³on-
kowskimi.

W niektórych przypadkach Unia po-
zwala  na  udzia³  pañstw  trzecich
w programach  przeznaczonych  dla
krajów  cz³onkowskich,  a obejmuj¹-
cych wymiar kulturowy. Mog¹ to byæ
kraje kandyduj¹ce do przyst¹pienia,
kraje Europejskiego Obszaru Gospo-
darczego (Islandia, Norwegia, Liech-
tenstein)  lub  inne  kraje  zwi¹zane
uk³adami  stowarzyszeniowymi  albo
uk³adami  o wspó³pracy.

Po  zburzeniu  muru  berliñskiego
Unia  wprowadzi³a  dwa  nowe  pro-
gramy maj¹ce u³atwiæ przejœcie blo-
ku komunistycznego na gospodarkê
rynkow¹: „Phare” przygotowuje kra-
je Europy Œrodkowo-Wschodniej do
wejœcia  do  Unii;  „Tacis”  finansuje
wspó³pracê i pomoc Unii dla krajów
dawnego  Zwi¹zku  Radzieckiego.
Kraje  partnerskie  zachêcane  s¹  do
wspó³pracy  równie¿  miêdzy  sob¹
poprzez  projekty  zwi¹zane  z dzie-
dzin¹ kultury.

W  latach  dziewiêædziesi¹tych  sto-
sunki  Unii  z partnerami  z basenu
Morza  Œródziemnego,  Afryki,  Ame-
ryki  £aciñskiej  czy  Azji  wzbogaci³y
siê o wymiar kulturalny, co odgrywa
wa¿n¹  rolê  w dialogu  zarówno  na
szczeblu regionalnym, jak i z Uni¹.

Dzieje  siê  tak  w ramach  Uk³adu
z Cotonou  skupiaj¹cego  Uniê  i 77
krajów  Afryki,  Karaibów  i Pacyfiku.
Zachowanie  dziedzictwa,  wartoœci
i to¿samoœci tych krajów zajmuje tu
wa¿ne miejsce. Unia wspiera rozwój
lokalnej  kinematografii,  organizacjê
imprez  kulturalnych  i tworzenie
technicznego zaplecza kultury. W la-
tach 2000–2003 przeznacza 4,8 mi-
lionów  euro  na  politykê  kulturaln¹
Mali, zw³aszcza na odnowê muzeum
narodowego  Bamako  i otwarcie
trzech  muzeów  regionalnych,  ale
tak¿e na finansowanie filmów, twór-
czoœci teatralnej czy wystaw fotogra-
ficznych...

Unia Europejska i œwiat

Otwieraj¹c swoje programy kulturalne na kraje trzecie, an-
ga¿uj¹c siê w partnerstwa z krajami z innych kontynentów,
rozci¹gaj¹c swoj¹ aktywnoœæ na Wschód w perspektywie
rozszerzenia, Unia Europejska wzbogaca stosunki zagra-
niczne o wymiar kulturowy. W relacjach miêdzy Uni¹ a resz-
t¹ œwiata dominuj¹ idee wymiany i dialogu kulturowego, po-
dobnie jak dzieje siê to miêdzy krajami europejskimi.

Wspólnota kultur

„Cinema Med” obejmuje trzy etapy:

• 2000/2001: festiwal kina krajów arabsko-œródziemnomor-

skich goszcz¹cy w siedmiu miastach europejskich, od Pa-
lermo do Edynburga. Pe³ni funkcjê okna wystawowe po-
³udniowego wybrze¿a i jest okazj¹ do spotkañ twórców
i publicznoœci. Ma u³atwiæ dystrybucjê filmów arabskich
w Europie.

• 2001/2002: warsztaty, w trakcie których dwóch autorów

europejskich uczyæ bêdzie pisania scenariuszy na dwóch
uniwersytetach arabskich (Marakesz i Bejrut).

• 2002: akcja na rzecz œródziemnomorskiego dorobku kino-

wego, poœwiêcona filmografii Salaha Abou Seifa, jednego
z wielkich twórców kina egipskiego. W ramach retrospek-
tywy „Cinema Med” chce doprowadziæ do wspó³pracy eu-
ropejskich i arabskich s³u¿b archiwalnych w projekcie re-
nowacji i konserwacji filmów tego re¿ysera.

KINO PO OBU STRONACH MORZA ŒRÓDZIEMNEGO

Chocia¿ Ÿród³a inspiracji mog¹ byæ ró¿ne, jêzyk filmu jest uniwersalny. Kino jest jednym z najwa¿niej-
szych czynników propagowania kultury. Jednak w Europie nazwiska wielkich twórców kina arabskie-
go, jak Yousef Chahine czy Salah Abou Seif, nie s¹ powszechnie znane. Zarówno europejska, jak
i arabska publicznoœæ s³abo zna filmy z drugiego brzegu Morza Œródziemnego. Od marca 2000 roku
„Cinema Med”, trzyletni projekt wspó³pracy miêdzy Uni¹ Europejsk¹ a œwiatem arabsko-œródziemno-
morskim, próbuje wype³niæ tê lukê.

„Cinema  Med”  wpisuje  siê  w program  „Euromed  audiovisuel”,  który  organizuje  wspó³pracê  miêdzy
europejskimi  i œródziemnomorskimi  podmiotami  sektora  audiowizualnego.
„Euromed  Audiovisuel”  zwi¹zany  jest  z  trzecim  aspektem  (spo³ecznym,  kulturalnym  i  humanistycz-
nym) umowy o partnerstwie europejsko-œródziemnomorskim.

Budowanie Europy Narodów

Wzajemny  szacunek  i zrozumienie
ponad ró¿nicami kulturowymi i reli-
gijnymi zak³ada równie¿ partnerstwo
wi¹¿¹ce  Uniê  Europejsk¹  i dwana-
œcie  krajów  po³udniowego  wybrze-
¿a Morza Œródziemnego, które obej-
muje  wspó³pracê  w dziedzinie  au-
diowizualnej,  dziedzictwa  kultural-
nego i m³odzie¿y.

Unia Europejska i jej pañstwa cz³on-
kowskie wspó³pracuj¹ tak¿e z inny-
mi organizacjami miêdzynarodowy-
mi dzia³aj¹cymi w dziedzinie kultu-
ry,  jak  UNESCO  czy  Rada  Europy.
Chodzi czêsto o wspó³pracê w kon-
kretnych  sprawach,  która  przejawia
siê  w organizacji  spotkañ  i wspól-
nych kampanii oraz we wspólnym fi-
nansowaniu  projektów.  Niemniej
jednak wzrost zainteresowania pew-
nymi kwestiami poruszanymi na are-
nie miêdzynarodowej, takimi jak de-
bata  na  temat  ró¿norodnoœci  kultu-
rowej,  nadaje  tej  wspó³pracy  coraz
bardziej polityczny odcieñ.

Aby uzyskaæ wiêcej informacji

Dokumenty, nowoœci i inne informacje na tematy omawiane
w niniejszej broszurze mo¿na znaleŸæ na stronie „Europa i kultura”
Komisji Europejskiej:
http://europa.eu.int/comm/culture/

Wspólnota kultur

!"# $ #

%& !"# $ # #

' ( ')* *

,- . / /

,*/ - */ . / /

' - 0 /*1

2- ' '

' ' -*1 , '-*1 . / /

* 30' 2 %*/

4 ! "# # 5

%&4 ! "# # 5

4 %) '

Pomoc Unii Europejskiej w dziedzinie kultury

Program Kultura 2000

Unia Europejska wspiera wspó³pracê we wszystkich dziedzinach kultury, pocz¹wszy od teatru, poprzez
sztuki plastyczne, literaturê, malarstwo, muzykê oraz ochronê dziedzictwa narodowego.
Program Kultura 2000, którego bud¿et na lata 2000 – 2004 wynosi 167 mln euro ma na celu  promowa-
nie  ró¿norodnoœci  kulturowej  Unii  Europejskiej,  kreatywnoœci,  wymiany  pomiêdzy  ludŸmi  zaanga¿o-
wanymi  w  dzia³alnoœæ  artystyczn¹  i  kulturaln¹  oraz  u³atwianie  dostêpu  do  kultury  szerokim  rzeszom
odbiorców.  Pomoc finansowa przyznawana jest co roku najlepszym projektom na zasadach konkurso-
wych.  Na pocz¹tku ka¿dego roku Komisja Europejska og³asza kolejn¹ edycjê programu zapraszaj¹c do
sk³adania wniosków. Mniejsze projekty kulturalne o charakterze regionalnym wspierane s¹ w ramach
funduszy strukturalnych.

Informacje:
http://europa.eu.int/comm/culture/c2000-index_en.htm
Komisja Europejska: eac-culture@cec.eu.int
Kontaktowe punkty informacji o programie w krajach cz³onkowskich
(Culture Contact Points – CCP): http://europa.eu.int/comm/culture/contact-point_en.html

Punkt Kontaktowy w Polsce:
Koordynator: Luiza Drela
e-mail: ldrela@mk.gov.pl
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Departament Wspó³pracy Miêdzynarodoweji Integracji Europejskiej
ul. Krakowskie Przedmieœcie 15/17
00-071 Warszawa
tel: 022 828 37 91
fax: 022 826 19 22
e-mail: pkk.kultura@mk.gov.pl
http://www.mk.gov.pl/pkk

Program Media Plus

Jednym z najwa¿niejszych elementów realizowania polityki audiowizualnej Unii Europejskiej jest pro-
gram Media. Jego bud¿et na lata 2001-2005 wynosi 400 mln euro. Celem programu jest wspieranie
rozwoju produkcji filmowej i multimedialnej, jak równie¿ dystrybucji i promocji. Dofinansowanie mog¹
otrzymaæ tak¿e kina promuj¹ce europejskie produkcje, festiwale, projekty stosuj¹ce nowe technologie
w kinematografii i telewizji, ze szczególnym naciskiem na zachowanie dziedzictwa kulturowego. Do-
datkowe 50 mln przeznaczone jest na rozwój przedsiêbiorczoœci, szkolenia w zakresie marketingu oraz
praw autorskich, jak równie¿ grafiki komputerowej oraz pisania scenariuszy dla odbiorców reprezentu-
j¹cych inne narodowoœci.

Informacje:
http://europa.eu.int/comm/avpolicy/media/index_en.html
Komisja Europejskia: eac-media@ece.eu.int

Biuro „Mediadesk”w Polsce:
Koordynator: Agata Pietkiewicz

Wspólnota kultur

9 788388 199547

Nadaj¹c Unii Europejskiej
uprawnienia w zakresie kultury,
rz¹dy europejskie chcia³y stworzyæ
Europê Narodów. Powierzy³y jej
misjê uwra¿liwienia Europejczyków
na wspóln¹ historiê i ³¹cz¹ce ich
wartoœci, stara³y siê zachêciæ do
poznawania europejskich dzie³

i dziedzictwa, przy poszanowaniu lokalnych i regionalnych
ró¿nic kulturowych. Pragnê³y zachêciæ do wymiany kulturalnej
w Europie, pozwoliæ obywatelom, artystom i pracownikom
kultury na uczestnictwo w projektach europejskich, wspieraæ
twórczoœæ i otworzyæ dostêp do kultury jak najwiêkszej liczbie
obywateli.

ISBN 83-88199-54-4