1
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
POJAZDY DROGOWE
1
Cz.3. Struktura
pojazdu
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
Podstawowe układy pojazdu drogowego:
1. Układ nap
ę
dowy
2. Układ zawieszenia
3. Układ kierowniczy
4. Układ hamulcowy
5. Układ no
ś
ny pojazdu
6. Nadwozie pojazdu
2
Struktura pojazdu drogowego
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
UKŁAD NAP
Ę
DOWY POJAZDU
Zadania układu:
Wytworzy
ć
za pomoc
ą
silnika odpowiedni
ą
ilo
ść
energii i przekaza
ć
j
ą
na koła nap
ę
dowe pojazdu,
dopasowuj
ą
c do chwilowych warunków ruchu.
Sterowanie układem nap
ę
dowym:
●
manualne
●
półautomatyczne
●
automatyczne
3
Układ nap
ę
dowy pojazdu
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
Rodzaje układów nap
ę
dowych pojazdów:
1.
Klasyczny układ nap
ę
dowy
– silnik umieszczony z przodu
pojazdu nap
ę
dza koła osi tylnej
2.
Przedni zblokowany układ nap
ę
dowy
– silnik umieszczony
z przodu pojazdu nap
ę
dza koła osi przedniej
3.
Tylny zblokowany układ nap
ę
dowy
– silnik umieszczony
z tyłu pojazdu nap
ę
dza koła osi tylnej
4.
Centralny układ nap
ę
dowy
– silnik umieszczony w
ś
rodku
pojazdu nap
ę
dza koła osi tylnej
5.
Wieloosiowy układ nap
ę
dowy
– silnik umieszczony naj-
cz
ęś
ciej z przodu pojazdu nap
ę
dza koła wi
ę
cej ni
Ŝ
jednej
osi pojazdu
4
Struktura pojazdu drogowego
2
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
Klasyczny układ nap
ę
dowy
5
Układy nap
ę
dowe
silnik
sprz
ę
gło
przekładnia główna +
mechanizm ró
Ŝ
nicowy
skrzynia przekładniowa
p
ó
ło
s
ie
n
a
p
ę
d
o
w
e
wał nap
ę
dowy
ty
ln
y
m
o
s
t
n
a
p
ę
d
o
w
y
koło nap
ę
dzane
koło nap
ę
dzane
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
Zalety klasycznego układu nap
ę
dowego:
+
rozło
Ŝ
enie masy układu nap
ę
dowego na obie osie
+
doci
ąŜ
anie kół osi nap
ę
dzanej przy ruszaniu i przyspieszaniu
+
prosta budowa przedniej osi kierowanej
Wady klasycznego układu nap
ę
dowego:
–
znaczna masa całego układu nap
ę
dowego
–
du
Ŝ
a ilo
ść
elementów składowych
–
konieczno
ść
prowadzenia wału nap
ę
dowego przez cał
ą
długo
ść
pojazdu
–
podniesienie
ś
rodka ci
ęŜ
ko
ś
ci pojazdu
–
w samochodach osobowych trudno wygospodarowa
ć
gł
ę
boki
baga
Ŝ
nik
6
Układy nap
ę
dowe
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
•
samochody ci
ęŜ
arowe
•
du
Ŝ
e samochody dostawcze
•
du
Ŝ
e samochody osobowe
•
samochody przeznaczone do dynamicznej jazdy
7
Układy nap
ę
dowe
Zastosowania klasycznego układu nap
ę
dowego:
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
Przedni zblokowany układ nap
ę
dowy
8
Układy nap
ę
dowe
p
rz
e
d
n
i
m
o
s
t
n
a
p
ę
d
o
w
y
s
iln
ik
s
p
rz
ę
g
ło
s
k
rz
y
n
ia
p
rz
e
k
ła
d
n
io
w
a
p
rz
e
k
ła
d
n
ia
g
łó
w
n
a
+
m
e
c
h
a
n
iz
m
r
ó
Ŝ
n
ic
o
w
y
póło
ś
nap
ę
dowa
póło
ś
nap
ę
dowa
koło nap
ę
dzane
koło nap
ę
dzane
3
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
Zalety przedniego układu nap
ę
dowego:
+
mo
Ŝ
liwo
ść
obni
Ŝ
enia poło
Ŝ
enia podłogi i
ś
rodka ci
ęŜ
ko
ś
ci pojazdu
+
doci
ąŜ
anie kół osi nap
ę
dzanej mas
ą
układu nap
ę
dowego
+
bardziej ekonomiczny
+
prosta budowa osi tylnej
+
bezpieczniejszy podczas jazdy po łukach
+
mo
Ŝ
liwo
ść
zastosowania gł
ę
bokiego baga
Ŝ
nika
Wady przedniego układu nap
ę
dowego:
–
nierównomierne rozło
Ŝ
enie masy układu na osie pojazdu
–
skomplikowana budowa nap
ę
dzanej i kierowanej osi przedniej
–
odci
ąŜ
anie kół osi nap
ę
dzanej podczas ruszania i przyspieszania
9
Układy nap
ę
dowe
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
•
samochody osobowe
•
małe i
ś
rednie samochody dostawcze
10
Układy nap
ę
dowe
Zastosowania przedniego układu nap
ę
dowego:
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
Tylny zblokowany układ nap
ę
dowy
11
Układy nap
ę
dowe
ty
ln
y
m
o
s
t
n
a
p
ę
d
o
w
y
silnik
sprz
ę
gło
skrzynia przekładniowa
przekładnia główna +
mechanizm ró
Ŝ
nicowy
póło
ś
nap
ę
dowa
koło nap
ę
dzane
koło nap
ę
dzane
póło
ś
nap
ę
dowa
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
Zalety tylnego układu nap
ę
dowego:
+
doci
ąŜ
anie kół osi nap
ę
dzanej przy ruszaniu i przyspieszaniu
+
prosta budowa przedniej osi kierowanej
Wady tylnego układu nap
ę
dowego:
–
skupienie masy całego układu nap
ę
dowego nad tyln
ą
osi
ą
pogarsza
stateczno
ść
jazdy na łukach
–
utrudnione chłodzenie silnika – konieczno
ść
stosowania chłodzenia
wymuszonego (ci
ą
gły pobór mocy z silnika)
–
konieczno
ść
prowadzenia elementów sterowania i kontroli układu
przez cał
ą
długo
ść
pojazdu
–
trudno
ś
ci z ogrzewaniem pojazdu
–
w samochodach osobowych trudno wygospodarowa
ć
obszerny
baga
Ŝ
nik nad osi
ą
przedni
ą
12
Układy nap
ę
dowe
4
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
•
autobusy
•
Porsche Carrera 911
13
Układy nap
ę
dowe
Zastosowania tylnego układu nap
ę
dowego:
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
Centralny układ nap
ę
dowy
14
Układy nap
ę
dowe
silnik
sprz
ę
gło
skrzynia przekładniowa
wał nap
ę
dowy
ty
ln
y
m
o
s
t
n
a
p
ę
d
o
w
y
przekładnia główna +
mechanizm ró
Ŝ
nicowy
p
ó
ło
s
ie
n
a
p
ę
d
o
w
e
koło nap
ę
dzane
koło nap
ę
dzane
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
Zalety centralnego układu nap
ę
dowego:
+
równomierne rozło
Ŝ
enie masy układu nap
ę
dowego na obie osie
+
bardzo dobra stateczno
ść
podczas jazdy po łukach
+
doci
ąŜ
anie kół osi nap
ę
dzanej przy ruszaniu i przyspieszaniu
+
prosta budowa przedniej osi kierowanej
+
mo
Ŝ
liwo
ść
obni
Ŝ
enia
ś
rodka ci
ęŜ
ko
ś
ci pojazdu
Wady centralnego układu nap
ę
dowego:
–
znaczne ograniczenie ilo
ś
ci miejsca dla pasa
Ŝ
erów i baga
Ŝ
u
–
utrudnione chłodzenie silnika– konieczno
ść
stosowania chłodzenia
wymuszonego (ci
ą
gły pobór mocy z silnika)
–
wysoki poziom hałasu we wn
ę
trzu pojazdu
15
Układy nap
ę
dowe
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
•
samochody sportowe
•
samochody wy
ś
cigowe
•
samochody rajdowe
16
Układy nap
ę
dowe
Zastosowania centralnego układu nap
ę
dowego:
5
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
Wieloosiowy układ nap
ę
dowy
17
Układy nap
ę
dowe
silnik
sprz
ę
gło
skrzynia
przekładniowa
wał nap
ę
dowy
ty
ln
y
m
o
s
t
n
a
p
ę
d
o
w
y
p
rz
e
d
n
i
m
o
s
t
n
a
p
ę
d
o
w
y
wał nap
ę
dowy
skrzynka
rozdzielcza
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
Zalety wieloosiowego układu nap
ę
dowego:
+
małe prawdopodobie
ń
stwo zerwania przyczepno
ś
ci podczas
ruszania i przyspieszania
+
bardzo dobra stateczno
ść
podczas jazdy po łukach
+
bardzo dobre wła
ś
ciwo
ś
ci trakcyjne podczas jazdy w terenie, na
ś
liskich nawierzchniach i podjazdach na wzniesienia
Wady wieloosiowego układu nap
ę
dowego:
–
skomplikowana konstrukcja i znaczna masa układu nap
ę
dowego
–
ograniczenie ilo
ś
ci miejsca na baga
Ŝ
–
wi
ę
ksza liczba ewentualnych
ź
ródeł wibracji i hałasu
–
wy
Ŝ
sza cena pojazdu
18
Układy nap
ę
dowe
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
•
samochody ci
ęŜ
arowe
•
samochody terenowe
•
samochody wyczynowe
•
samochody specjalizowane
•
samochody osobowe
19
Układy nap
ę
dowe
Zastosowania wieloosiowego układu nap
ę
dowego:
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
Przykładowy wieloosiowy układ nap
ę
dowy 4x4 samochodu terenowego
20
Układy nap
ę
dowe
6
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
UKŁAD ZAWIESZENIA POJAZDU
Zadania układu:
●
poł
ą
czenie kół jezdnych z kadłubem
pojazdu
●
zapewnienie mo
Ŝ
liwie najlepszego i
ci
ą
głego docisku kół do nawierzchni
●
zapewnienie mo
Ŝ
liwie najwy
Ŝ
szego
poziomu komfortu jazdy
21
Układ zawieszenia pojazdu
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
RODZAJE UKŁADÓW ZAWIESZENIA POJAZDÓW
22
Układ zawieszenia pojazdu
αααα
αααα
Zawieszenie zale
Ŝ
ne
αααα
Zawieszenie niezale
Ŝ
ne
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
23
Układ zawieszenia pojazdu
Zalety i wady zawiesze
ń
Zawieszenia zale
Ŝ
ne:
+
du
Ŝ
a no
ś
no
ść
+
prosta budowa
+
wysoka trwało
ść
–
du
Ŝ
a masa
–
ni
Ŝ
szy poziom komfortu jazdy
–
zwi
ę
ksza wysoko
ść
poło
Ŝ
enia
ś
rodka ci
ęŜ
ko
ś
ci
Zastosowanie:
• pojazdy ci
ęŜ
kie (ci
ęŜ
arowe,
autobusy, osobowe)
• samochody terenowe
Zawieszenia niezale
Ŝ
ne:
+
wysoki komfort jazdy
+
mo
Ŝ
liwo
ść
zmniejszenia wysoko
ś
ci
poło
Ŝ
enia
ś
rodka ci
ęŜ
ko
ś
ci
+
ni
Ŝ
sza masa
–
ni
Ŝ
sza no
ś
no
ść
–
skomplikowana budowa
–
ni
Ŝ
sza trwało
ść
Zastosowanie:
•
samochody osobowe
•
samochody dostawcze i autobusy
(przednie osie)
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
GŁÓWNE ELEMENTY UKŁADU ZAWIESZENIA POJAZDU
24
Układ zawieszenia pojazdu
nadwozie
element wodz
ą
cy
koło jezdne
element spr
ęŜ
ysty
amortyzator
7
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
ODMIANY UKŁADÓW ZAWIESZENIA POJAZDU
25
Układ zawieszenia pojazdu
nadwozie
element wodz
ą
cy
element spr
ęŜ
ysty
amortyzator
koło jezdne
Zawieszenie wahaczowe
Zawieszenie resorowe
amortyzator
koło jezdne
resor
nadwozie
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
Przykładowe układy zawieszenia pojazdów samochodowych
26
Układ zawieszenia pojazdu
Zawieszenie samochodu osobowego
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
Przykładowe układy zawieszenia pojazdów samochodowych
27
Układ zawieszenia pojazdu
Zawieszenia samochodów ci
ęŜ
arowych
Zawieszenia resorowe
Zawieszenia na poduszkach
pneumatycznych
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
Przykładowe układy zawieszenia pojazdów samochodowych
28
Układ zawieszenia pojazdu
Zawieszenie pneumatyczne autobusu
8
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
Zadanie układu:
●
nadanie kołom kiero-
wanym odpowiednich
k
ą
tów skr
ę
tu
(mniejszego k
ą
ta skr
ę
tu
kołu zewn
ę
trznemu i
wi
ę
kszego k
ą
ta skr
ę
tu
kołu wewn
ę
trznemu)
29
Układ kierowniczy pojazdu
UKŁAD KIEROWNICZY POJAZDU
S
R
k
z
R k
w
R
s
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
30
Układ kierowniczy pojazdu
Elementy układu kierowniczego
kierownica
wał kierowniczy
przekładnia
kierownicza
dr
ąŜ
ek
poprzeczny
zwrotnice
koło kierowane
koło kierowane
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
31
Układ kierowniczy pojazdu
Układ kierowniczy samochodu
ci
ęŜ
kiego
Układ kierowniczy samochodu
lekkiego
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
Zadania układu:
●
zmniejszanie pr
ę
dko
ś
ci pojazdu (w razie
potrzeby gwałtowne) a
Ŝ
do całkowitego
zatrzymania
●
utrzymanie pojazdu w bezruchu (hamulec
postojowy)
32
Układ hamulcowy pojazdu
UKŁAD HAMULCOWY POJAZDU
9
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
●
hamulce hydrauliczne – czynnikiem roboczym jest
płyn hamulcowy. Kierowca wytwarza ci
ś
nienie przez
wciskanie pedału hamulca.
Stosowane w samochodach lekkich
●
hamulce pneumatyczne – czynnikiem roboczym
jest powietrze spr
ęŜ
ane przez spr
ęŜ
ark
ę
. Kierowca
wciskaj
ą
c pedał hamulca steruje przepływem
spr
ęŜ
onego powietrza.
Stosowane w samochodach ci
ęŜ
kich
33
Układ hamulcowy pojazdu
RODZAJE UKŁADÓW HAMULCOWYCH:
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
34
Układ hamulcowy pojazdu
Hydrauliczny układ hamulcowy
tarcza hamulcowa
zacisk
pompa hamulcowa
szcz
ę
ki hamulcowe
b
ę
ben hamulcowy
pompa hamulcowa
tarcza hamulcowa
zacisk
szcz
ę
ki hamulcowe
b
ę
ben hamulcowy
przewody hamulcowe
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
35
Układ hamulcowy pojazdu
Pneumatyczny układ hamulcowy
zawór
steruj
ą
cy
spr
ęŜ
arka
zbiorniki powietrza
siłownik
siłownik
Zbiorniki powietrza
Zbiorniki powietrza
siłownik
siłownik
spr
ęŜ
arka
Zawór
steruj
ą
cy
Przewody hamulcowe
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
36
Układ hamulcowy pojazdu
Zalety i wady układów hamulcowych
Hamulce hydrauliczne:
+
wysokie warto
ś
ci ci
ś
nie
ń
+
małe wymiary
+
mała masa
+
mała bezwładno
ść
zadziałania
–
wra
Ŝ
liwo
ść
na nieszczelno
ś
ci
–
wra
Ŝ
liwo
ść
na drgania
–
konieczno
ść
stosowania sztywnych
przewodów hamulcowych
–
niemo
Ŝ
liwo
ść
poł
ą
czenia obwodu
hamulcowego pojazdu z obwodem
hamulcowym przyczepy
Hamulce pneumatyczne:
+
du
Ŝ
e warto
ś
ci sił hamowania
+
niskie ci
ś
nienie spr
ęŜ
onego
powietrza
+
niewra
Ŝ
liwo
ść
na drobne
nieszczelno
ś
ci
+
mo
Ŝ
liwo
ść
stosowania elastycznych
przewodów
+
łatwo
ść
doł
ą
czania obwodu
hamulcowego przyczep i naczep
–
du
Ŝ
e wymiary i masy elementów
–
wi
ę
ksza bezwładno
ść
zadziałania
–
wra
Ŝ
liwo
ść
na niskie temparatury
10
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
Zadania układu:
●
umo
Ŝ
liwienie poł
ą
czenia w cało
ść
wszystkich układów pojazdu
●
przeniesienie wszystkich sił, działaj
ą
cych
na pojazd podczas jazdy i podczas
postoju
37
Układ no
ś
ny pojazdu
UKŁAD NO
Ś
NY POJAZDU
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
●
układy ramowe – podstawowym elementem
no
ś
nym jest specjalna rama, do której mocowane s
ą
elementy pozostałych układów pojazdu.
Stosowane w pojazdach
ś
rednich, ci
ęŜ
kich i
terenowych
●
nadwozia samono
ś
ne – funkcj
ę
elementu no
ś
nego
spełnia odpowiednio zaprojektowane nadwozie
Stosowane w samochodach osobowych,
dostawczych, w niektórych naczepach i autobusach
38
Układ no
ś
ny pojazdu
RODZAJE UKŁADÓW NO
Ś
NYCH:
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
39
Układ no
ś
ny pojazdu
Rama no
ś
na pojazdu
Podwozie ramowe
z kabin
ą
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
40
Układ no
ś
ny pojazdu
Nadwozie samono
ś
ne
samochodu osobowego
Szkielet nadwozia samono
ś
nego
samochodu dostawczego
11
Ś
RODKI TRANSPORTU DALEKIEGO
Pojazdy drogowe
41
I to by było
na tyle…