MAPY, SKALE, PODZIAŁKI 

 

Mapa jest to graficzny obraz powierzchni Ziemi, innego ciała niebieskiego lub nieba, przedstawiony w 
zmniejszeniu w sposób określony matematycznie, uogólniony i umowny. 
 
Cechy mapy: 
-odzwierciedla rozmieszczenie obiektów i zjawisk jest więc obrazem przestrzeni 
-stanowi zbiór znaków 
-zawiera informację, a wiec jej funkcją jest przekazywanie informacji 
-odzwierciedla fragment rzeczywistości w specyficznie uogólniony sposób – może być traktowana 
jako model 
-może być uważana za źródło danych 
 
Mapa jako obraz przestrzeni 
Mapa odzwierciedlająca przestrzeń geograficzną to zmniejszony obraz przedstawionego obszaru. 
Zmniejszenie jest wyrażane w formie ułamka zwanego skalą mapy. 
 
Skala i dokładność skali 
Skala jest to stosunek liczbowy pomiędzy odległością dwóch punktów na mapie a ich poziomą 
odległością w terenie. Skalę przedstawiamy w postaci ułamka 1:M. 
 
1/M = d/D 
d – odl. na mapie 
D – odl. w rzeczywistości 
 
1/M

2

 = p/P 

p – pow. na mapie 
P – pow. w rzeczywistości  
 
Dokładność skali – (delta_D) jest to odległość terenowa odpowiadające na mapie granicy zdolności 
rozdzielczej ludzkiego oka, wynoszącej 0,1mm. 
 
delta_D = D = 0,1mm*M 
 
 
Mapa jako obraz przestrzeni 
Arkusz mapy obejmuje określony obszar powierzchni Ziemi. Można przyjąć, że wraz ze zmniejszaniem 
się skali zmniesza się możliwość prezentacji szczegółów, a zwiększa się obszar przedstawiany na 
mapie. 
 
1:500 – skala duża 
1:1.000.000 – skala mała 
 
Mapa jako zbiór znaków 
We wszystkich definicjach mapy podkreśla się, że jest ona zbiorem znaków. Jest to cecha 
odróżniająca mapę od takich zapisów przestrzennych jak zdjęcie lotnicze czy też pejzaż malarski. 
 
 
 
 

Mapa jako przekaz informacji 
-Mapa prasowa wskazuje miejsca wybuchu wulkanu lub oddania w użytkowanie nowego odcinka 
drogi czy też nowego mostu. 
-Mapa zamieszczona w czasopiśmie naukowym może przedstawić teren badań i punkty pomiarowe 
-Turysta zaopatruje się w mapę zawierającą szlaki turystyczne czy też w plany miast. 
 
Mapa jako model 
Mapa przedstawia fragment przestrzeni geograficznej, informuje o właściwościach tej przestrzeni za 
pomocą znaków, pełni funkcję środka przekazu informacji. Jest to zatem konstrukcja opisująca pewne 
aspekty rzeczywistości, która może być traktowana jako model. 
 
-Model w kartografii to uproszczone przedstawienie rzeczywistości, zawierające tylko te cechy, które 
w konkretnym przypadku uważa się za istotne. 
 
Mapa jako źródło danych 
Mapa to również baza danych, ponieważ zawiera informację o przedmiotach i zjawiskach o 
określonym położeniu na powierzchni Ziemi, może być podstawą opracowania numerycznej bazy 
danych. 
 
Właściwości mapy 
Mapa cechuje się następującymi właściwościami: 
-prezentacja na płaszczyźnie lub odniesiona do płaszczyzny 
-przedstawienie poszczególnych kategorii zjawisk i obiektów za pomocą przyjętego systemu znaków 
umownych. 
-podobieństwo rozmieszczenia znaków do rozmieszczenia oznaczanych przez te znaki obiektów 
-generalizacja, czyli redukcja treści mapy i jej uogólnienie wynikające z konieczności dostosowania 
zakresu i sposobu ujęcia jej treści do przeznaczenia, skali oraz możliwości percepcyjnych 
użytkowników mapy. 
 
Właściwości map pozwalają na ich odróżnienie od innych rodzajów graficznych przedstawień 
przestrzennych, do najbardziej znanych typów przedstawień przestrzennych należą: 
-globusy, czyli trójwymiarowe modele Ziemi, stanowiące przedstawienie na kuli, dzięki czemu 
pokazany na nich obraz nie podlega zniekształceniom odwzorowawczym; 
-blokdiagramy, czyli fragmenty powierzchni Ziemi przy nachylonym kącie widzenia, uzupełnione 
profilami; 
-zdjęcie lotnicze i obrazy satelitarne będące zmniejszonym obrazem powierzchni Ziemi, różniące się 
od map brakiem znaków umownych i brakiem generalizacji treści mapy; 
-schemat sieci, najczęściej komunikacyjnej; 
-przedstawienie (mapa) an amorficzna, w których powierzchnie prezentowanych obszarów są 
proporcjonalne do pewnych wielkości statycznych; 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
MAPY GEOGRAFICZNE: 
- ogólno geograficzne: 



 

Topograficzne wielkoskalowe 



 

Topograficzne średnioskalowe 



 

Topograficzne małoskalowe 

- mapy tematyczne 



 

Społeczno – gospodarcze 



 

Przyrodnicze 

 
Klasyfikacja map: 
Kryteria klasyfikacji map: 
-treść, 
-skala, 
-przedstawiony obszar geograficzny, 
-forma prezentacji 
-sposób wykorzystania. 
 
Podział map ze względu na treść 
-ogólnogeograficzne: 
   -topograficzne wielkoskalowe 
   -topograficzne średniskalowe 
   -topograficzne małoskalowe 
   -przeglądowe 
-tematyczne: 
   -społeczno-gospodarcze – to mapy ludnościowe, gospodarcze, usług, polityczno-administracyjne. 
 

-gospodarcze: 

 

 

-mapa zasadnicza 

 

 

-podstawy zagospodarowania terenu 

 

 

-komunikacji 

 

 

-gospodarki mieszkaniowej 

 

 

-przemysłu 

 

 

-rolnictwa 

 

 

-usług 

 

 

-swobody dyspozycyjnej terenu 

 

-społeczne 

 

 

-demograficzne 

 

 

-wybranych elementów socjalno-bytowych 

 

 

-patologii społecznych 

-przyrodnicze: 
   -fizjograficzne 
 

 

-geologiczne 

 

 

-rzeźby terenu 

 

 

-hydrograficzne 

 

 

-klimatu 

 

 

-glebowe 

 

 

-szaty roślinnej 

 

 

-świąta zwierzęcego 

   -sozologiczne 
   -zagrożenia środowiska 
   -ochrony środowiska 

Podział map ze względu na skalę 
-mapy wielkoskalowe w skalach większych od 1:200.00 
-mapy średnioskalowe w skala od 1:200.000 do 1:1.000.000 
-mapy małoskalowe w skalach mniejszych od 1:1.000.000 
 
Mapa zasadnicza 
Mapa zasadnicza – zgodnie z art. 2, p.7 ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne – jest to 
wielkoskalowe opracowanie kartograficzne zawierające aktualne informacje o przestrzennym 
rozmieszczeniu obiektów ogólnogeograficznych oraz elementach ewidencji gruntów i budynków, a 
także sieci uzbrojenia terenu: nadziemnych, naziemnych i podziemnych. 
 
Mapa zasadnicza stanowi: 
-podstawowy element państwowego zasobu geodezyjnego – kartograficznego 
-podstawowy materiał kartograficzny wykorzystywany do zaspokojenia różnych potrzeb gospodarki 
narodowe, w szczególności 
 

-zagospodarowania przestrzennego 

 

-katastru nieruchomości 

 

-powszechnej taksacji 

 
Mapa zasadnicza 
-źródłowe opracowania kartograficzne do sporządzania map pochodnych i innych wielkoskalowych 
map tematycznych oraz aktualizacji mapy topograficznej w skali 1:10.000. 
 
Zasadniczymi kryteriami doboru skali mapy zasadniczej są: 
-stopień zagęszczenia  terenu szczegółami sytuacyjnymi, stanowiącymi treść mapy zasadniczej 
-stopień zainwestowania terenu w urządzenia podziemne 
-przewidywane zamierzenia inwestycyjne. 
 
Wyróżniamy następujące skale mapy zasadniczej: 
-skala 1:500 – dla terenów o znacznym obecnym lub przewidywanym zainwestowaniu, 
-skala 1:1000 – dla terenów małych miast, aglomeracji miejskich i przemysłowych oraz terenów 
osiedlowych wsi będących siedzibami gmin, 
-skala 1:2000 – dla pozostałych zawartych terenów osiedlowych terenów rolnych o drobnej, 
nieregularnej szachownicy stanu władania oraz większych zawartych obszarów rolnych i leśnych na 
terenach miast, 
-skala 1:5000 – dla terenów o rozproszone zabudowie wiejskiej oraz gruntów rolncy i leśnych na 
obszarach pozamiejskich. 
 
Treść mapy zasadniczej dzieli się na treść obligatoryjną oraz treść fakultatywną 
-Treść obligatoryjną mapy zasadniczej stanowią: 
 

-punkty osnów geodezyjnych, 

 

-elementy ewidencji gruntów i budynków, 
-elementy sieci uzbrojenia terenu, w szczególności urządzenia nadziemne, naziemne i 
podziemne. 

 
 
 
 
 
 
 
 

Do elementów ewidencji gruntów budynków zalicza się: 
 

-granice jednostek podziału państwa 

 

-granice podziału ewidencyjnego 

 

-granice nieruchomości gruntów i działek ewidencyjnych 

 

-punkty graniczne 

 

-granice użytków gruntowych 

 

-kontury klas bonitacyjnych 

 

-obrysy budynków 

 

-numery oraz inne oznaczenie identyfikujące wyżej wymienione obiekty 

 
Do elementów sieci uzbrojenia terenu zalicza się: 
-urządzenie inżynieryjno-techniczne nadziemne 
-urządzenia inżynieryjno-techniczne naziemne, w tym punkty położenia armatury naziemnej 
przewodów uzbrojenia technicznego 
-pomierzone linie przebiegu uzbrojenia terenu. 
 

 
 
Mapa zasadnicza jest tworzona według zasad zawartych Instrukcji technicznej K-1 „Mapa zasadnicza 
– podstawowa mapa kraju”. 
 
Treść mapy ewidencyjnej stanowią następujące elementy: 
-granice: państwa, jednostek zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa, 
jednostek ewidencyjnych, obrębów i działek 
-kontury użytków gruntowych i ich oznaczenie 
-kontury klas bonitacyjnych i ich oznaczenie. 
-kontury budynków 
-numer działek ewidencyjnych 
-granice rejonów statystycznych 
-dane opisowe: nazwy ulic, numery dróg, numery budynków, oznaczenia jednostek i obrębów 
ewidencyjny 
-nazwy zespołów urbanistycznych i przysiółków. 
 
Mapę ewidencyjną w zależności od stopnie zurbanizowania terenu i struktury władania gruntów 
sporządza się w skalach: 
 

-1:500 

 

-1:1000 

 

-1:2000 

 

-1:5000