ARKUSZ II

Za rozwiàzanie

wszystkich zadaƒ

mo˝na otrzymaç

∏àcznie 50 punktów.

TEST PRZED PRÓBNÑ MATURÑ 2007

PRZYK¸ADOWY ARKUSZ

EGZAMINACYJNY Z BIOLOGII

Arkusz II

POZIOM ROZSZERZONY

Czas pracy: 120 minut

Instrukcja dla zdajàcego

1.

Sprawdê, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron. Ewen-
tualny brak zg∏oÊ przewodniczàcemu zespo∏u nadzorujàcego
egzamin.

2.

Odpowiedzi zapisz czytelnie w miejscu na to przeznaczo-
nym przy ka˝dym zadaniu.

3.

Pisz czytelnie. U˝ywaj d∏ugopisu/pióra tylko z czarnym
tuszem/atramentem.

4.

Nie u˝ywaj korektora.

5.

B∏´dne zapisy wyraênie przekreÊl.

6. Pami´taj, ˝e zapisy w brudnopisie nie podlegajà ocenie.
7.

Podczas egzaminu mo˝esz korzystaç z o∏ówka i gumki
(wy∏àcznie do rysunków) oraz linijki.

˚yczymy powodzenia!

Autorzy: Ma∏gorzata ¸aszczyca

Gra˝yna Skirmuntt

Arkusz przygotowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON na wzór oryginalnego arkusza maturalnego.

Zadanie 26. (2 pkt)

Rysunek przedstawia schemat budowy komórki.
Podaj po dwie widoczne na rysunku cechy budo-
wy, Êwiadczàce o tym, ˝e przedstawiona komórka:
a) nale˝y do organizmu eukariotycznego

b) jest komórkà roÊlinnà

Zadanie 27. (3 pkt)

Tkanki mi´Êniowe kr´gowców majà wiele cech wspólnych, ale równie˝ ró˝nià si´ szczegó∏ami bu-
dowy i sposobami funkcjonowania.
Skonstruuj i wype∏nij tabel´ porównujàcà dwie cechy budowy i dwie cechy funkcjonowania tka-
nek mi´Êniowych.

Zadanie 28. (2 pkt)

Schemat w uproszczony sposób przedstawia przebieg fotosyntezy.

(èród∏o: Trojan P. (red.). Biologia. Warszawa 1992)

Biologia. Arkusz II

w w w. o p e r o n . p l

2

mitochondrium

chloroplast

aparat Golgiego

Êciana komórkowa

wakuola

leukoplast

siateczka
Êródplazmatyczna

jàdro komórkowe

a

b

cykl

ATP

trioza

Calvina

Êwiat∏o

H2O

fotodysocjacja wody

redukcja NADP

synteza ATP

faza Êwietlna

faza niezale˝na

bezpoÊrednio od Êwiat∏a

Biologia. Arkusz II

w w w. o p e r o n . p l

3

Podaj nazwy zwiàzków oznaczonych na schemacie literami a i b oraz okreÊl ich rol´ w procesie
syntezy asymilatów.

Zadanie 29. (3 pkt)

Schemat w uproszczony sposób przedstawia losy w´glowodanów w organizmie.

(Na podstawie: Muller J., Stawiƒski W., Palka S. Obserwacje i doÊwiadczenia w nauczaniu biologii.

Fizjologia zwierzàt. Warszawa 1992)

Opisz jednym zdaniem procesy fizjologiczne zachodzàce w jelicie cienkim, wàtrobie i mi´Êniach.

Zadanie 30. (2 pkt)

WÊród bakterii jest wiele gatunków uzyskujàcych energi´ w wyniku oddychania beztlenowego.
Podaj jeden przyk∏ad bakterii beztlenowej. Nazwij wszystkie produkty oddychania tej bakterii.

Zadanie 31. (1 pkt)

Kupione w sklepie pieczarki przygotowuje si´ do celów kulinarnych obierajàc z kapelusza wierzch-
nià warstw´, potocznie nazywanà skórkà.
WyjaÊnij, dlaczego u˝ycie terminu „skórka” w odniesieniu do grzybów biolog uzna za nieprawid∏owe.

ATP

mi´sieƒ

jelito
cienkie

wàtroba

Zadanie 32. (2 pkt)

Charakterystycznà cechà budowy kwiatów
roÊlin nasiennych jest zalà˝ek.
Zdecyduj, czy przedstawiony na rysunku
zalà˝ek nale˝y do roÊliny nagonasiennej
czy okrytonasiennej i wska˝ cech´ budowy
zalà˝ka charakterystycznà dla wybranej
grupy.

Zadanie 33. (3 pkt)

W cyklu rozwojowym roÊlin powszechna jest przemiana pokoleƒ. Poni˝ej wymieniono terminy
zwiàzane z cyklem rozwojowym pewnej roÊliny.
plemnik, rodnia, zarodnia, plemnia, splàtek, zarodnik, gametofit, sporofit, seta, mejoza, komórka jajowa
Podaj nazw´ grupy organizmów (typu lub gromady), której dotyczà wymienione poj´cia, i na-
rysuj schemat cyklu rozwojowego tej roÊliny, wykorzystujàc wszystkie terminy.

Biologia. Arkusz II

okienko

os∏onki

oÊrodek

woreczek
zalà˝kowy

4

w w w. o p e r o n . p l

Biologia. Arkusz II

Zadanie 34. (1 pkt)

Rysunek przedstawia schematyczne przekroje poprzeczne ∏odyg roÊlin nasiennych.

Wybierz odpowiedê zawierajàcà poprawne informacje dotyczàce obu rysunków.

Zadanie 35. (1 pkt)

Zaznacz trzy cechy, które charakteryzujà wszystkie owady.
a) aparat g´bowy typu gryzàcego
b) 3 pary odnó˝y krocznych
c) 2 pary skrzyde∏
d) rozwój z∏o˝ony
e) cia∏o podzielone na 3 tagmy: g∏ow´, tu∏ów i odw∏ok
f) roÊlino˝ernoÊç
g) krótki cykl ˝yciowy

Zadanie 36. (1 pkt)

Sowy sà drapie˝nikami, polujà na gryzonie i inne drobne ssaki, ptaki, w´˝e, jaszczurki, ˝aby, a na-
wet owady i ryby. Kiedy tylko mo˝liwe, sowy po∏ykajà zdobycz w ca∏oÊci, razem z sierÊcià, pióra-
mi, koÊçmi itp. Nast´pnego dnia cz´Êci niedajàce si´ strawiç, zbite w kluskowatà wypluwk´, sà usu-
wane z ˝o∏àdka. Wypluwki sà êród∏em wielu informacji naukowych, na przyk∏ad o diecie sów.
Podaj inny ni˝ analiza diety sów przyk∏ad naukowego wykorzystania analizy wypluwek.

X

Y

b

a

c

Odpowiedê

Rysunek X

Rysunek Y

A

¸odyga roÊliny jednoliÊciennej,
literà b oznaczono drewno

¸odyga roÊliny dwuliÊciennej,
literà a oznaczono ∏yko

B

¸odyga roÊliny dwuliÊciennej,
literà c oznaczono miazg´ wiàzkowà

¸odyga roÊliny jednoliÊciennej,
literà b oznaczono drewno

C

Literà a oznaczono drewno,
b – ∏yko, c – miazg´ wiàzkowà

¸odyga roÊliny dwuliÊciennej,
brak miazgi

D

¸odyga roÊliny okrytonasiennej,
literà c oznaczono miazg´ wiàzkowà

¸odyga roÊliny nagonasiennej,
literà b oznaczono drewno

5

w w w. o p e r o n . p l

Zadanie 37. (2 pkt)

Zwierz´ A
Ma dobry w´ch, wzrok i s∏uch. Znacznà cz´Êç dnia sp´dza na lenistwie, Êpi kilkanaÊcie godzin na do-
b´. Nie posila si´ regularnie, czasem nie je nawet kilka dni. Chodzi na palcach i jest bardzo szybkie.
SierÊç na grzbiecie ma ciemniejszà barw´ ni˝ na brzuchu.

Zwierz´ B
Spo˝ywanie posi∏ku zajmuje mu znacznà cz´Êç dnia. Pokarm starannie rozciera z´bami policzkowy-
mi. Szybko biega i zawsze jest czujne. ˚yje w stadach, cz´sto si´ przemieszcza, a m∏ode, krótko
po urodzeniu, zdolne sà do w´drówek.
Oceƒ, które z opisanych zwierzàt jest roÊlino˝ercà. Odpowiedê uzasadnij dwoma argumentami
sformu∏owanymi na podstawie wybranych z tekstu dwóch cech zwierz´cia.

Zadanie 38. (3 pkt)

Schemat przedstawia mechanizm uwalniania erytropoetyny z nerki w odpowiedzi na niskie ciÊnienie
parcjalne tlenu (pO

2

).

(Na podstawie: Solomon E. P., Berg L. R., Martin D. W., Ville C. A. Biologia. Warszawa 1987)

WyjaÊnij zale˝noÊci mi´dzy:
a) wysokoÊcià nad poziomem morza a ciÊnieniem parcjalnym tlenu w powietrzu

b) zwi´kszonym wydzielaniem erytropoetyny a przebywaniem na du˝ych wysokoÊciach

Biologia. Arkusz II

w w w. o p e r o n . p l

6

nerka

krwotoki lub przebywanie
na wysokoÊciach – zmniejszenie
iloÊci tlenu dostarczonego do tkanek

niskie pO

2

erytropoetyna

erytropoetyna –
pobudzenie tworzenia
hemocytoblastów

wzrost liczby
krwinek czerwonych
w uk∏adzie krà˝enia

wzrost dop∏ywu
tlenu do tkanek

Biologia. Arkusz II

w w w. o p e r o n . p l

7

c) wzrostem liczby czerwonych krwinek w uk∏adzie krà˝enia a wydolnoÊcià fizycznà organizmu

Zadanie 39. (2 pkt)

Na wykresie przedstawiono miano przeciwcia∏
z grupy IgG wytwarzanych w odpowiedzi na dwu-
krotne podanie antygenu.
Uzasadnij s∏usznoÊç dwukrotnego podawania
antygenu (szczepienie i doszczepianie) w celu
zwi´kszenia odpornoÊci swoistej organizmu.

Zadanie 40. (2 pkt)

Wykresy przedstawiajà zmiany ci-
Ênienia powietrza w p∏ucach i zmian´
obj´toÊci p∏uc podczas wdechu i wy-
dechu.
Opisz zale˝noÊç mi´dzy ciÊnieniem
powietrza panujàcym w p∏ucach
a zmianà obj´toÊci p∏uc podczas
wdechu. WyjaÊnij bezpoÊrednià
przyczyn´ nap∏ywu powietrza
do p∏uc.

IgG

Dni

0

0,01

1

100

10 000

10

20

30

40

Miano przeciwcia∏

pierwsze

podanie antygenu

drugie

podanie antygenu

(Na podstawie: Mackiewicz S., Wiktorowicz K.

Immunologia w zarysie. Warszawa 1990)

101

CiÊnienie w p∏ucach (m

3

)

wdech

wydech

500

Zmiana obj´toÊci p∏uc (cm

3

)

wdech

wydech

Biologia. Arkusz II

w w w. o p e r o n . p l

8

Zadanie 41. (1 pkt)

Rysunek przedstawia odruch chwytny
ludzkiego noworodka. U cz∏owieka od-
ruch ten zatraci∏ swoje pierwotne znacze-
nie biologiczne.
Opisz, jakie znaczenie przystosowaw-
cze ma odruch chwytny u noworod-
ków ma∏p cz∏ekokszta∏tnych.

Zadanie 42. (3 pkt)

W tabeli zestawiono dane demograficzne dotyczàce liczby ludnoÊci w Polsce w latach 1965–2003.

(èród∏o: „Ochrona Êrodowiska 2004”. GUS. Warszawa 2004)

Przedstaw na wykresie dane z tabeli i zinterpretuj go.

Rok

1965

1970

1980

1990

1995

2000

2001

2002

2003

Liczba

ludnoÊci

[tys.]

31551

32658

35735

38183

38609

38254

38242

38219

38191

Zadanie 43. (2 pkt)

Rysunek przedstawia przebieg procesu
translacji.
Podaj symbole literowe zasad azoto-
wych wchodzàcych w sk∏ad nukleoty-
dów antykodonu komplementarnego
do kodonu w miejscu A oraz wyjaÊnij
znaczenie procesu translacji w eks-
presji informacji genetycznej.

Zadanie 44. (3 pkt)

Na schemacie zilustrowano jeden z mechanizmów regulacji ekspresji genów u bakterii. Cyfra-
mi 1, 2, 3 oznaczono enzymy katalizujàce rozk∏ad laktozy wykorzystywanej przez bakterie.

(Na podstawie: Nalepa G. Genetyka. Gliwice 1995)

Opisz ciàg zdarzeƒ i ich skutki w sytuacji, gdy wszystkie czàsteczki laktozy zostanà wykorzysta-
ne przez bakterie. W opisie wykorzystaj terminy biologiczne ze schematu.

1. ............................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

2. ............................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

3. ............................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

Biologia. Arkusz II

w w w. o p e r o n . p l

9

mRNA

A C

U

P

A

U

U

U

Met

U

U A

A U G

bia∏ko regulatorowe

laktoza ∏àczy si´

z bia∏kiem regulatorowym

3

laktoza

1

2

promotor

regulator

promotor

operator

gen I

gen II

gen III

terminator

terminator

DNA

polimeraza

RNA

transkrypcja

translacja

rozpoczyna si´ transkrypcja

transkrypcja

translacja

Biologia. Arkusz II

w w w. o p e r o n . p l

10

Zadanie 45. (2 pkt)

Rysunek przedstawia rodowód pewnej rodziny, w której wystàpi∏a choroba genetyczna (osoba ozna-
czona na schemacie gwiazdkà).

Wybierz spoÊród podanych jednà chorob´, której sposób dziedziczenia pasuje do przedstawione-
go rodowodu oraz podaj genotypy rodziców osoby chorej (oznaczonej w rodowodzie gwiazdkà).
a) mukowiscydoza

b) hemofilia

c) zespó∏ Downa

d) choroba Huntingtona

Zadanie 46. (1 pkt)

Geny P, R i Q sà sprz´˝one ze sobà. Cz´stoÊç crossing-over mi´dzy genami P i R wynosi 26%, mi´-
dzy P i Q 11%, mi´dzy R i Q 15%.
Ustal kolejnoÊç u∏o˝enia genów na chromosomie.

Zadanie 47. (2 pkt)

Wykres przedstawia krzywe wzrostu populacji. Li-
nia przerywana to krzywa obliczona na podstawie
wskaênika p∏odnoÊci, linia ciàg∏a – krzywa wynika-
jàca z rzeczywistych pomiarów.
WyjaÊnij, z czego wynika ró˝nica w przebiegu
obu krzywych, podajàc dwa czynniki wp∏ywajà-
ce na rzeczywiste tempo rozrodu populacji.

– kobieta
zdrowa

*

– m´˝czyzna
zdrowy

– zdrowi nosiciele jednego
zmutowanego genu

– chorzy

Czas

LiczebnoÊç

(Na podstawie: Gr´becki A. Ogólne zasady

biologii. Warszawa 1986)

Zadanie 48. (2 pkt)

Rysunek przedstawia dzikiego go∏´bia skalnego (poÊrodku) i pochodzàce od niego ró˝ne rasy go∏´bi
hodowlanych.

(Na podstawie: Gr´becki A. Ogólne zasady biologii. Warszawa 1986)

Oceƒ i uzasadnij, czy przedstawione na rysunku rasy go∏´bi powsta∏y w wyniku doboru natu-
ralnego czy sztucznego oraz podaj w∏asny przyk∏ad dzia∏ania takiego doboru.

Zadanie 49. (1 pkt)

Cz∏owiek rozumny (Homo sapiens) nale˝y do rz´du naczelne, podrz´du cz∏ekokszta∏tne, rodziny
cz∏owiekowate, rodzaju cz∏owiek.
Wybierz spoÊród wymienionych poni˝ej cech´ charakterystycznà wy∏àcznie dla organizmów
nale˝àcych do gatunku Homo sapiens.
a) 32 z´by sta∏e

b) zjawisko prawo- i lewor´cznoÊci

c) wysklepiona stopa i brak przeciwstawnego palucha

d) stereoskopowe widzenie

e) umiej´tnoÊç wtórnej obróbki narz´dzi

Biologia. Arkusz II

w w w. o p e r o n . p l

11

Biologia. Arkusz II

Zadanie 50. (1 pkt)

Rysunek przedstawia przebieg doÊwiadczenia.

(Na podstawie: Walentyƒska I. Praktyczne przygotowanie do ochrony Êrodowiska.

Zestaw çwiczeƒ z zakresu ochrony i kszta∏towania Êrodowiska

dla klas IV–VIII szko∏y podstawowej. Bielsko-Bia∏a 1995)

Przedstaw problem badawczy do tego doÊwiadczenia.

Zadanie 51. (2 pkt)

W ostatnich latach na Êwiecie i w Polsce dramatycznie spada ró˝norodnoÊç genetyczna, ró˝norod-
noÊç odmian i ras roÊlin i zwierzàt hodowlanych. NiegdyÊ w Indiach uprawiano oko∏o 30 tysi´cy ga-
tunków i odmian ry˝u, obecnie tylko 10 gatunków dostarcza 75% produkcji ry˝u. W USA, w porów-
naniu do danych z poczàtku XX wieku, za produkcj´ warzyw odpowiada jedynie 3% uprawianych
kiedyÊ warzyw.
Podaj jednà przyczyn´ i jeden skutek spadku ró˝norodnoÊci genetycznej gatunków hodowla-
nych.

w w w. o p e r o n . p l

12

gleba

z nasypu kolejowego

obok zak∏adów
przemys∏owych

gleba z pobocza

autostrady

gleba z ha∏dy

kopalnianej

gleba

ogrodowa

kie∏kujàce

nasiona rze˝uchy