1
WYKŁAD nr 4 DERMATOLOGIA 08.11.2007
prof. dr hab. n.med. Ligia Brzezińska-Wcisło
DERMATOZY ZAKAŹNE NARZĄDÓW PŁCIOWYCH
1.
zakaŜenia wirusowe:
opryszczka narządów płciowych HSV2
kłykciny kończyste HPV6 – HPV11 (condylomta acuminata)
Bowenoid papulosis ( wywołane przez HPV16, który moŜe być przyczyną raka szyjki macicy u partnerek seksualnych )
mięczak zakaźny (moluscum contagiosum)
2.
zakaŜenia grzybicze i droŜdŜakowate:
grzybica obrębna pachwin
droŜdŜakowate zapalenie sromu, pochwy, Ŝołędzi
3.
zakaŜenia bakteryjne:
łupieŜ rumieniowaty (erytrasma)
- czerwonoceglasta fluorescencja
- lokalizacja: pachwiny, doły pachowe
- leczenie: erytromycyna
ropne zapalenie mieszków włosowych
wyprzenia
4.
zakaŜenia pasoŜytnicze:
świerzb
wszawica łonowa
DERMATOZY NIEZAKAŹNE NARZĄDÓW PŁCIOWYCH
1.
wyprysk kontaktowy:
- alergiczny
- toksyczny lub z podraŜnienia
2.
rumień trwały (erythema fixum)
3.
liszaj twardzinowy i zanikowy (LSA)
4.
zapalenie Ŝołędzi plazmatyczno-komórkowe Zoona
5.
choroba Reitera; obejmuje: urethritis
arthritis
coniunctivitis
stomatitis
zmiany skórne
6.
zmiany przednowotworowe i nowotworowe:
- rogowacenie białe (leukoplakia)
- choroba Bowena
- erytroplazja Queyrata
- rak kolczystokomórkowy sromu
- rak kolczystokomórkowy Ŝołędzi
- choroba Pageta
7.
bielactwo (witiligo)
8.
łuszczyca
9.
zespół Stevens-Johnsona
10.
liszaj płaski (lichen planus)
ZESPOŁY PARANEOPLASTYCZNE
1.
Związane zawsze w 100% z npl narządów wewnętrznych:
o
ACANTHOSIS NIGRICANS i jego odmiany kliniczne
o
OBJAW LESER – TRELAT
o
ACROKERATOSIS BAZEX
o
HYPERTRICHOSIS LANUGINOSA ACQUISITA
2.
Towarzyszące npl narządowym prawie zawsze:
o
PEMPHIGUS PARANEOPLASTICUS
o
ERYTHEMA GYRATUM REPENS GAMMEL
o
ERYTHEMA NECROLYTICUM MIGRANS
o
XANTOGRANULOMA NECROBIOTICUM
o
XANTHOMATALOSIS PLANA GENERALISATA
2
3.
Towarzyszące npl narządowym tylko w części przypadków:
o
PYODERMA GANGRAENOSUM
o
SYNDROME SWEET
o
PEMPHIGOID BULLOSUM
o
THROMBOPHLEBITIS SUPERFICIALIS MIGRANS
o
ICHTYOSIS ACQUISITA
o
ERYTHRODERMIA
o
MUCINOSIS FOLLICULARIS
o
FLUSHING SYNDROME
o
DERMATOMYOSITIS
4.
Rzadko towarzyszące nowotworom:
o
ZOSTER GENERALISATUS
o
PRURITUS
o
PANNCULITIS RECURRENS FEBRILLIS NONSUPPURATIVA CHRISTIAN-WEBER
o
ERYTHEMA ANNULARE CENTRIFUGUM
ACANTHOSIS NIGRICANS:
1.
Postać łagodna:
występuje w przebiegu:
-
cukrzycy
-
niewydolności kory nadnerczy
-
endoktynopatii
-
zespołu Steina-Leventhala
-
otyłości
po zastosowaniu leków:
-
sterydów
-
doustnych środków antykoncepcyjnych
-
kwasu nikotynowego w wysokich dawkach
2.
postać złośliwa:
gwałtownie postępujący przebieg
obecny świąd
oprócz skóry zajęte są takŜe błony śluzowe
wzrost hiperkeratozy
towarzyszy następującym npl:
- Ŝołądka
- jelita grubego
- pęcherzyka Ŝółciowego
- gruczołu piersiowego
3.
Odmiany:
PAPILLOMATOSIS FLORIDA CUTIS VERRUCIFORMIS
( 10% związane z npl złośliwymi układu pokarmowego i płuc )
TIPE PALM SYNDROME
( rak płuca, nerki, gruczołu krokowego, pęcherza moczowego )
OBJAW LESER-TRELAT:
Związek z npl tak jak w acanthosis nigricans ( Ŝołądek, płuca, gruczoł sutkowy )
ACROKERATOSIS BAZEX:
Towarzyszy npl:
górnych dróg oddechowych
języka
jamy ustnej
płuc
przełyku
okręŜnicy
3
HYPERTRICHOSIS LANUGINOSA ACQUISITA:
Lokalizacja zmian: głowa, twarz, małŜowiny uszne
Raki:
najczęściej przerzutowe
jelita grubego
trzustki
płuc
mięsak Ewinga
PEMPHIGUS PARANEOPLASTICUS:
npl układu krwiotwórczego
przewlekła białaczka limfatyczna
guz Castelmana
grasiczak
adenocarcinoma (płuc, oskrzeli)
ERYTHEMA GYRATUM REPENS GAMMEL:
Nowotwory:
płuc
gruczołu piersiowego
przewodu pokarmowego
pęcherza moczowego
gruczołu krokowego
szyjki macicy
szpiczak
ERYTHEMA NECROLYTICUM MIGRANS:
zmiany rumieniowo- obrzękowe, pęcherze i nadŜerki
z tendencją do ustępowania z pozostawieniem przebarwienia
dodatkowo: zapalenie języka, kącików ust, brzegów powiek, łysienie
nabyty zespół związany z nowotworem wywodzącym się z komórek alfa wysp trzustki, produkujących glukagon
w badaniach laboratoryjnych: wysoki poziom glukagonu w surowicy, insulinooprna cukrzyca, anemia
lokalizacja: okolice wyprzeniowe, okołoustne, okolice narządów płciowych
towarzyszy: glucagoma (90%), rak jelita grubego, choroby trzustki
XANTHOGRANULOMA NECROLYTICUM:
W przebiegu złośliwych rozrostów układu krwiotwórczego:
szpiczak
choroba Hodgina
inne gammapatie
ZMIANY SKÓRNE W CUKRZYCY:
nadmierne owłosienie (broda, pępek, plecy)
zaburzenia w wydzielaniu potu ( wzrost suchości skóry, często towarzyszy śpiączce cukrzycowej)
świąd uogólniony
świąd ograniczony
zakaŜenia bakteryjne, grzybicze i droŜdŜakowate
zmiany na błonach śluzowych ( wzrost pragnienia, suchość jamy ustnej, słodki smak w ustach, spadek powonienia,
skłonność do zajadów, duŜa próchnica zębów, przyleganie zębów do błon śluzowych)
związane z uszkodzeniem układu naczyniowego
rumień cukrzycowy ( najczęściej na czole, podeszwach)
zmiany pęcherzowe
obrzęk stwardniały skóry
zmiany naczyniowe, np. plamica
stwardnienie skóry rąk
obumieranie tłuszczowe
ziarniniak obrączkowaty
owrzodzenia troficzne
4
ŚWIĄD SKÓRY:
Czynniki egzogenne:
ciepło/zimno
promieniowanie UV
wibracje
draŜnienie drobnymi cząstkami, np. włókna szklanego
chemiczne, np. niektóre leki
biologiczne ( świerzb, ukłucia owadów, kontakt z niektórymi roślinami )
Czynniki endogenne:
kwasy Ŝółciowe
metabolity kwasu arachidonowego
wyróŜniamy 2 postaci: pruritus cum materia ( ze zmianami na skórze) oraz pruritus sine materia ( bez zmian
morfologicznych na skórze )
moŜe być uogólniony lub miejscowy, napadowy lub stały
PRURITUS CUM MATERIA:
1.
swędzące choroby skóry:
liszaj przewlekły zwykły
wyprysk
pokrzywka
świerzbiączka guzkowa
atopowe zapalenie skóry
2.
Choroby pasoŜytnicze, infekcyjne, zakaŜenie HIV:
zakaŜenia grzybicze, bakteryjne, droŜdŜakowate
zakaŜenia pasoŜytnicze: świerzb, wszawica
3. Złośliwe rozrosty układu limfoidalnego:
Chłoniaki
Zespół Sezary’ego
Mycosis fungoides
3.
Inne choroby skóry:
choroba Fox-Fordaisa ( u psychopatycznych kobiet, wykwity guzkowe i grudkowe pod pachami i w pachwinach z
napadowym świądem)
liszaj twardzinowy i zanikowy
opryszczka narządów płciowych
PRURITUS SINE MATERIA:
1. Stany fizjologiczne:
ciąŜa
starość
2. Czynniki jatrogenne:
morfina
kodeina
ciepło/zimno
3. Choroby układu nerwowego:
zaburzenia psychiczne
agresja
schizofrenia
paranoje
5
4.
Nowotwory i choroby układowe:
płuc
przewodu pokarmowego
gruczołu krokowego
ziarnica złośliwa
5.
PasoŜyty przewodu pokarmowego i choroby infekcyjne:
tasiemczyca
glistnica
HIV
kiła
6.
Niektóre choroby narządów wewnętrznych:
mocznica
cukrzyca
dna moczanowa
nadczynność/niedoczynność tarczycy
SEMIOTYKA DERMATOLOGICZNA W WYBRANYCH CHOROBACH NARZĄDU RUCHU:
1.
PSORIASIS ARTHROPATICA:
przewlekłe zapalenie stawów u 5-12% chorych na łuszczycę
występuje 2-3 razy częściej u K
rozpoczyna się między 20-30 r.z.
ma powolny przebieg i okresy nawrotów
objawy skórne często występują wcześniej (kilka lat) niŜ objawy stawowe
zmiany w postaci grudek łuszczycowych występujących na całej skórze w postaci rozlanej, częściej łuszczyca
krostkowa, ale moŜe być tylko łuszcyca zwykła
zmiany paznokciowe – objaw plamy olejowej
zmiany łuszczycowe pojawiają się równolegle z nasileniem dolegliwości stawowych
Wynik typowego badania serologicznego na obecność czynnika reumatoidalnego i przeciwciał przeciwjądrowych jest (-)
Postacie kliniczne:
zapalenie stawów międzypaliczkowych dalszych
symetryczne zapalenie wielostawowe przypominające RZS, bez czynnika reumatoidalnego
asymetryczne zapalenie skąpostawowe (oligoarthritis), najczęściej kolanowych lub innych duŜych stawów
zapalenie stawów kręgosłupa
okaleczające zapalenie stawów (arthritis mentilans) występuje rzadko (5%), ale ma cięŜki przebieg, towarzyszą temu
nasilone zmiany skórne
bezobjawowa postać ŁZS (zmiany tylko w RTG)
‘utajona’ uogólniona osteopatia
2.
REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW ( RZS):
choroba przewlekła, postępująca, zapalna, która dotyczy głównie stawów, prowadząc do ich uszkodzenia
moŜe przebiegać z zajęciem innych tkanek i narządów – choroba układowa
jest to wielonarządowa autoimmunologiczna choroba tkanki łącznej
zmiany skórne nie są patognomiczne, ale mogą ułatwić rozpoznanie i zaawansowanie choroby
skóra delikatna, cienka, bywa brązowa lub ciemnoczerwona w obrębie dłoni i stóp
Guzki reumatoidalne:
klasyczna skórna manifestacja RZS
lokalizują się najczęściej w miejscach ucisku
występują u chorych ze średnimi lub wysokimi mianami czynnika reumatoidalnego
zmiany podskórne, twarde, kopulaste, niebolesne, od kilku mm do 5 cm
duŜe zmiany mogą ulegać rozpadowi z wytworzeniem owrzodzenia
ruchome względem podłoŜa, skóra nad nimi nie jest zmieniona
6
ZESPÓŁ FELTY’EGO:
Cechuje się:
1.
granulocytopenią
2.
splenomegalią
3.
obecnością opornych na leczenie owrzodzeń podudzi
zaburzenia odpowiedzi immunologicznej ( większa skłonność do infekcji bakteryjnych)
mogą towarzyszyć owrzodzenia okolicy odbytu i narządów płciowych
CHOROBA REUMATYCZNA:
objawy skórne występują u ok. 10% chorych:
- erythema annulare ( u dzieci > 14r.Ŝ.)
- guzki okołostawowe
zmiany na skórze całego ciała z wyjątkiem twarzy
są to plamy rumieniowe, czasem sine, okrągłe lub owalne, aktywne na obwodzie
zmiany mają charakter nawrotowy
niektórzy uwaŜają ten objaw za wczesny objaw zapalenia wsierdzia
masywny wysiew guzków wskazuje na cięŜki przebieg choroby
guzki bolesne, w grupach
moŜe być osutka plamisto-grudkowa, pokrzywka, rumień wielopostaciowy wysiękowy, wybroczyny
ZMIANY SKÓRNE PO NLPZ:
rumień wysiękowy wielopostaciowy
zespół Stevens-Johsona
rumień trwały
rumień guzowaty
rumień obrączkowaty odśrodkowy
pęcherzyca
pseudo – SLE
REASUMUJĄC SKÓRA PACJENTÓW REUMATOIDALNYCH JEST:
delikatna, chłodna
wykazuje objawy zanikowe (szczególnie dłoni i stóp)
ścieńczała, miękka, wygładzona, łuszcząca się, czasami przebarwiona
bardzo często nadmierna potliwość, szczególnie rąk
płytki paznokci na ogół ścieńczałe, łamliwe i przewaŜnie podłuŜnie prąŜkowane oraz często zmiany w postaci białawych
plam ; niekiedy ulegają zgrubieniu i mogą się zakrzywiać haczykowato, zaczerwienione, moŜe współwystępować zespół
Ŝ
ółtych paznokci