Ad. 1 

Państwo – typ wspólnoty politycznej obejmującej zespół norm politycznych oraz zbiorowość społeczną 
zajmującą określony obszar terytorium i podporządkowanej określonej suwerennej władzy politycznej. 

5 sposobów ujęcia państwaŚ 

- 

okolony granicą obszar w obrębie którego poddani są jednej władzy politycznej 

- 

ogół ludzi żyjących w granicach danego kraju 

- 

organizacja ludzi rozpatrywana ze względu na łączącą ich wię  zależności politycznych 

- 

ta część organizacji państwowej która sprawuje władzę nad innymi lub realizuje wszelkie związane z tą władzą 

czynności 

- 

państwo jako skarb państwa, fiskus 

Ad. 2 

Naród jest trwałą, historycznie ukształtowaną wielką zbiorowością ludzi stanowiącą wspólnotę pochodzenia, 
języka, terytorium, kultury 

Czynniki narodotwórcze: 

- obiektywne

: kultura, ziemia, historia, więzi gospodarcze 

- subiektywne: 

świadomość narodowa, wola jedności 

Definiowanie narodu: 

- etniczne 

- ekonomiczne 

– naród w sensie ekonomicznym jest definiowany jako względnie autonomiczny system 

produkcji i cyrkul

acji, czyli wymiany dóbr i usług 

- politologiczne 

– naród jest definiowany jako zbiorowość ludzi, którzy należą do suwerennego państwa. Z tej 

racji państwo jest nazywane właśnie państwem narodowym. 

Grupa etniczna 

–to społeczność pierwotna, mała, ściśle związana z określonym terytorium, które dla niej 

stanowi podstawę bytu i ma znaczenie symboliczne. Opiera się na bezpośrednich i bliskich kontaktach 
sąsiedzkich oraz tworzy trwałą wspólnotę o tradycyjnej kulturze ludowej mającej jednolity i niezmieniający się 
charakter. 

Mniejszo ci narodowe – to zbiorowości, które mieszkają na określonym terytorium oraz zachowują odrębność i 
spójność kulturową. Tworzą się one w wyniku przemieszczenia ludności, zmian granic państwowych, scalenia w 
jeden naród rożnych grup etniczno-kulturowych, powstania państw wielonarodowościowych albo społeczeństw 
wieloetnicznych w procesach migracji i osadnictwa, podboju obcego narodu. 

Nacjonalizm (z 

łac.natio – naród) - postawa społeczno-polityczna uznająca naród za najwyższe dobro w sferze 

polityki. Nacjonalizm uznaje sprawy własnego narodu za najważniejsze. Głosi solidarność wszystkich grup i 
klas 

społecznych danego narodu. 

 

Nacjonalizm wg Hansa Kohn’a – jest to stan umysłu, w którym najwyższą lojalność jednostka odczuwa wobec 
państwa narodowego. Postrzega on nacjonalizm jako dwie antagonistyczne wobec siebie koncepcje: 
nacjonalizmu politycznego oraz nacjonalizmu etnicznego. 

Nacjonalizm wg CarletonaHayes’a–akcentuje on połączenie patriotyzmu ze świadomością narodową. 
Stworzył on historyczną periodyzację nacjonalizmu: nacjonalizm humanitarny epoki Oświecenia, jakobiński 
nacjonalizm w czasie Rewolucji Francuskiej, nacjonalizm tradycyjny. 

Patriotyzm (

łac.patria,-ae = ojczyzna, gr.patriates) – postawa szacunku, umiłowania i oddania własnej ojczy nie 

oraz chęć ponoszenia za nią ofiar; pełna gotowość do jej obrony, w każdej chwili. Charakteryzuje się też 

przedkładaniem celów ważnych dla ojczyzny nad osobiste, a także gotowością do pracy dla jej dobra i w razie 

potrzeby poświęcenia dla niej własnego zdrowia lub życia. Patriotyzm to również umiłowanie i pielęgnowanie 
narodowej tradycji, kultury czy 

języka. Patriotyzm oparty jest na poczuciu więzi społecznej, wspólnoty 

kulturowej oraz 

solidarności z własnym narodem i społecznością. 

 

Tożsamo ć narodowa – oznacza refleksyjny stosunek narodu wobec siebie samego: zbiorową samowiedzę, 
samookreślenie, obraz własny. Pojęcie to ma jednak dwa znaczenia: 

  Tożsamość definiowana jako odrębność, zbiór właściwości danego narodu, odróżnienie go od innych 

narodów 

  Tożsamość odnosi się do kontynuacji i pozostawania tym samym narodem w jakimś dłuższym okresie 

jego historii. Naród wówczas zachowuje samotożsamość. 

Ad. 3 

Cel grupy 

– akceptowany przez grupę stan rzeczy, do którego zmierzają dążenia wszystkich lub przynajmniej 

większości jej członków. 

Jasno ć celu oznacza, że członkowie grupy wiedzą, potrafią wskazać konkretne działanie, czynności, jakie 
należy podjąć, żeby osiągnąć wytyczony cel. Cel jasny jest wtedy, kiedy wiemy jakie operacje prowadzą do jego 
osiągnięcia. 

Konformizm 

– postawa, postępowanie zgodne z obowiązującymi normami, wartościami, poglądami, zgadzanie 

się z czymś, przystosowanie się do czegoś. Według ź. Aronsona konformizm to zmiana zachowania lub opinii 
danej osoby spowodowaną rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem ze strony jakiejś osoby lub grupy ludzi. 

Cechy które wpływają na zachowania konformistyczneŚ 

- 

wielkość grupy wywierającej nacisk 

- 

jednomyślność 

-s

kład – czy osoby wywierające nacisk na jednostkę są kompetentne, czy mają wysoką pozycję w grupie 

- 

spoistość – czyli siły interpersonalne, które łączą jednostki tworzące grupę społeczną 

- 

im mniej jasna sprawa, której dotyczy nacisk grupowy, tym bardziej jest on skuteczny 

- 

trudność zadania – im trudniejsze zadanie wykonuje jednostka, tym bardziej ulega naciskowi grupy 

- 

sprawy o charakterze informacyjnym lub norm społecznych – nacisk grupowy dotyczący spraw o charakterze 

inf. jest łatwo akceptowany, jeśli dotyczy zaś norm społecznych, jest trudniej akceptowany 

- 

cechy osobowościowe jednostek, na które grupa wywiera nacisk 

Uleganie 

– cechuje takie sposoby zachowania się jednostki, w których kieruje się ona uzyskaniem nagrody lub 

unikaniem karania. Zachowani

e takie trwa tak długo, jak długo stosuje się obietnice nagrody lub gro bę 

stosowania kary 

Identyfikacja 

– różni się od ulegania, tym że dana jednostka pragnie upodobnić się do osoby lub grupy osób, 

pod wpływem których pozostaje. Jeśli jednostka uważa grupę za atrakcyjną, jest skłonna zaakceptować cele 
grupy i obowiązujące w niej normy i postawy, czyli utożsamia się z grupą. 

Internalizacja

– najbardziej trwałe następstwo wpływu społecznego czy nacisku grupowego, polegające na 

przyjmowaniu za własne norm, wartości, postaw czy poglądów, pochodzących od jakiejś osoby lub grupy, bo 
jest głęboko przekonana o słuszności jakiś norm, wartości czy poglądów. 

Podziały socjopolityczne – stabilne układy polaryzacji i różnicowania wspólnoty politycznej, w ramach których 
ok

reślone grupy społeczne udzielają poparcia konkretnym kierunkom polityki oraz partiom postrzeganym jako 

reprezentacje tych opcji, podczas gdy inne grupy społeczne popierają opozycyjne kierunki polityki oraz partie.  

Podział socjopolityczny to kategoria wieloaspektowa, w ramach której pojawiają się powiązane ze sobą sfery: 

1.poziom empiryczny - 

To są te zróżnicowania które da się wyrazić posługując się statystyką społeczną. (wiek, 

płeć, miejsce zamieszkania, wykształcenie, zawód, dochód)  
2.poziom normatywny

(wartości i reguły postępowania). W danej populacji występują zróżnicowane pod 

względem empirycznym pewne powtarzające się , związane z warunkami życia i pracy, orientacje na normy i 
wartości.  

3.poziom organizacyjny 

(ludzie tworzą własne organizacje) 

Istnieją także następujące typy podziałów socjopolitycznych: 

1.  Socjoekonomiczny – oparty na przeciwstawieniu interesów pracodawców i pracowników 
2.  Religijny 
3.  Etniczny  
4.  Centrum-peryferie 

Klasa społeczna w ujęciu Maxa Webera 

Koncepcje klasy społecznej pojawiały się w wielu wariantach w socjologii wraz ze zmianami zachodzącymi w 

składzie społecznym, ekonomicznym i kulturowym kolejnych form społeczeństwa. O ile dla Marksa podział na 

klasy był jedynym istotnym podziałem społeczeństwa, z którego wynikają dalsze podziały, o tyle Max Weber 

poza klasami, które rozumiał jako odrębne kategorie ekonomiczne, (traktowane tylko jako kategorie analityczne, 

a nie wspólnotowe) wyodrębniał także stany i partie. 

W jego ujęciu podział klasowy był bardziej skomplikowany, niż biegunowy podział Marksa. Wymieniał on 

trzystopniowy podział klasowyŚ 

  klasy własności - gdzie wyróżniał uprzywilejowanych rentierów oraz przeciwstawnie wobec nich 

ustosunkowanych osób nieposiadających własności czy dłużników; 

  klasy zawodowo-dochodowe - gdzie z jednej strony istnieli przemysłowcy, a wobec nich na 

przeciwnym biegunie znajdowali się pracownicy najemni; 

  klasy społeczne - wyodrębniające się na wielu płaszczyznach kategorie społeczne, zbliżone do stanów. 

Konflikt ról społecznych to sytuacja, w której niemożliwym dla jednostki staje się pogodzenie ze sobą 

konieczności odgrywania kilku ról społecznych jednocześnie. Różnice w wymaganiach oraz zobowiązaniach 

doprowadzają do równoczesnego występowania przynajmniej dwóch rodzajów sprzecznych oczekiwań 

dotyczących jednej osoby. Konflikt ról społecznych można rozpatrywać w ujęciu występowania tylko pewnych 

niedogodności, zmuszających jednostkę do kreatywnego myślenia, jak pogodzić swój sposób zachowania w 
odniesi

eniu do dwóch lub więcej ról będących w konflikcie. Może jednakże polegać na całkowicie 

niemożliwymi do pogodzenia, sprzecznymi wymaganiami wobec jednostki. 

Ruchliwo ć społeczna, zmiana pozycji społecznej jednostek lub grup w ramach tej samej lub innej zbiorowości. 

Ruchliwość społeczna może być: 
 

1) pionowa 

(wertykalna), wyrażająca się w przechodzeniu z niższych pozycji społecznych na wyższe (awans 

społeczny) lub z wyższych na niższe (społeczna degradacja). 
 
2) pozioma 

(horyzontalna), polegająca na przenoszeniu się z jednej grupy do drugiej bez wyra nej zmiany 

pozycji społecznej. 

Style kierowania: 

  styl autokratyczny – kierownik autokratyczny sam określa cele grupowe i czynności do wykonania. 

Wydaje rozkazy i polecenia. Częściej stosuje kary niż nagrody. Ilość pracy wykonywanej w grupie pod 

przewodnictwem autokratycznym jest największa, ale jakość niezbyt wysoka. Występuje niska 
motywacja do pracy 

  styl demokratyczny – kierownik demokratyczny zachęca grupę do podejmowania decyzji w sprawie 

celów grupowych i sposobów ich osiągania. Pomaga w trudnościach, ale grupa sama decyduje. Jest 
obiektywny w nagradzaniu i karaniu. W

ystępuje większa motywacja do pracy. 

  Styl liberalny – kierownik liberalny pozostawia zupełną swobodę członkom grupy w podejmowaniu 

decyzji. Stara się nie ingerować. Nie dokonuje ocen. Tak kierowana grupa ma najgorsze efekty pracy 

pod względem jakości i ilości. 

Warstwa społeczna - pojęcie warstwy społecznej wprowadził Max Weber. Pojęcie można rozumieć na trzy 
sposoby: 

1. Część klasy, czyli grupa wewnątrzklasowa, np. mała i wielka burżuazja 

2. kategoria 

społeczno-zawodowa, którą wyodrębnia się ze względu na miejsce i rolę w społeczeństwie 

3. Grupa ludzi żyjących w podobnych warunkach, tworząca wspólnotę obyczajów, stylu życia, np. 
młodzież, chłopi, renciści. 

Klasa społeczna – grupy podstawowe w społeczeństwie. Klasy społeczne różnią się między sobą rolą i pozycją 
ekonomiczną w społeczeństwie. Są grupami o charakterze ekonomicznym.Różnica między warstwą a klasą 
społeczną polega na tym, iż warstwa społeczna jest to część klasy społecznej, tworzą grupę wewnątrz klasową. 

Ad. 4 

Suwerenno ć – zdolność do samodzielnego, niezależnego od innych podmiotów, sprawowania 
władzypolitycznej nad określonym terytorium, grupą osób lub samym sobą. Suwerenność państwa obejmuje 
niezależność w sprawach wewnętrznych i zewnętrznych. 

Suwerenno ć wewnętrzna – oznacza, iż władza państwowa jest władzą najwyższą na danym obszarze i sama 
decyduje o zakresie działania 

Suwerenno ć zewnętrzna – oznacza, iż państwo jest organizacją niezależną w podejmowaniu decyzji od innych 
państw 

Powstanie państwa w ujęciu doktryny teologicznejŚ 

 

w. Augustyn – twierdził iż władza państwowa pochodzi od Boga. Obywatelami państwa są 

pielgrzymi, którzy nie powinni jednak przywiązywać się do życia doczesnego, gdyż zamieszkują 
jedynie civitas terena 

– państwo ziemskie, w którym mieszka grzeszna większość. Państwo powinno 

tworzyć warunki bezpieczeństwa, ale może karać grzesznych obywateli, Bóg może realizować władzę 
nawet poprzez tyranów. 

 

w. Tomasz z Akwinu – powstanie państwa wiąże się z działaniem siły nadprzyrodzonej. Sama zasada 

władzy pochodzi od Boga, natomiast państwa są dziełem ludzi. Panujący władca jest obdarzony boską 
charyzmą, jest pomazańcem bożym. 

 

Powstanie państwa w ujęciu teorii umowy społecznej ( Locke, Hobbes ): 

 

ródłem władzy jest lud. Państwo jest wynikiem umowy społecznej między ludzi którzy żyli 

poprzednio w formie władzy pierwotnej, w stanie przedpaństwowym. Różnica w koncepcji Locka i 
Hobbesa polega na tym, iż Hobbes uważał, że stan przedpaństwowy za okropny ze względu na grzeszną 
naturę człowieka, zaś Locke twierdził, iż był to okres szczęśliwości 

Powstanie państwa w ujęciu teorii podbojuŚ 

  Leon Gumplowicz - jest to teoria oparta na teoriach Źarwina, w który widział w przyrodzie ciągłą 

walkę, zwycięstwo  silniejszych nad słabszymi. Na początku była anarchia, chaos a społeczeństwo było 
zbudowane 

w ten sposób, że istnieją różne chordy (różniło ich pochodzenie rasowe). Chordy te toczyły 

walkę, walczyły ze sobą. Władza państwowa powstała w ten sposób, że wreszcie pewne chordy 
zwyciężyły i podbiły inne chordy. W efekcie zapanował pokój i porządek. Powstało państwo, w którym 
rządzący uzyskali władzę w efekcie podboju. Teoria ta zakłada, że osoby, którzy sprawowali władzę 
lub kolejne władze, to potomkowie chord zwycięskich, zwycięskich  rządzeni to potomkowie chord 
podbitych. 

Wzorzec na ladowczy – jest to model powstania państwa, który polegał na szukaniu sił państwowotwórczych w 
mechanizmach naśladowczych oraz na imitowaniu sprawdzonych i atrakcyjnych rozwiązań ustrojowych, 
występujących w wyżej rozwiniętych cywilizacyjnie społecznościach, przez grupy plemienne żyjące na 
obrzeżach silnych państw czy imperiów. 

Powstanie państwa w ujęciu teorii rozwarstwienia klasowego wg F. EngelsaŚ 

Powstanie państwa jest wynikiem przeobrażeń, jakie dokonały się wśród społeczności rodowo-plemiennych, 
nastąpiły podziały oraz specjalizacja pracy. Samo państwo natomiast zaczęło pojawiać się kiedy zaczęła 
pojawiać się własność prywatna, z czego powstały różnice ekonomiczne – utworzyły się klasy – te posiadające i 
nieposiadające. 

Antropologia polityczna 

– dziedzina ukształtowana głównie w ramach brytyjskiej antropologii społecznej 

mocno zorientowanej na studia nad różnego rodzaju instytucjami życia społecznego i formami organizacyjnymi 
tradycyjnych społeczeństw. 

Wodzostwo 

– jest zaliczane do form zajmujących pośrednią pozycję między społeczeństwami egalitarnymi, 

zorganizowanymi horyzontalnie i rządzonymi się według reguł pokrewieństwa a społeczeństwami zbudowanymi 
na zasadach wertykalnych, o hierarchicznej strukturze wpisanej w granice terytorium państwa. 

Ad.5 

Kierunki i koncepcje definiowania polityki: 

  Normatywna –polityka powinna zmierzać do osiągnięcia dobra wspólnego. Spojrzenie to mówi jaka 

powinna być polityka. Powinna być ona etyczna, a tylko człowiek realizujący się w polityce może 
osiągnąć pełnię bytu. 

  Klasyczna – w tej koncepcji polityka to sztuka zarządzania państwem. Akcentowane jest państwo i 

jego składniki oraz wspólne dobro jako cel polityki. Ważną definicją w tym ujęciu jest definicja 
państwa, gdyż polityka odnajdywana jest w państwie 

  Podej cie behawioralne –  w tej koncepcji ważne są zachowania ludzkie. Staramy się obserwować 

politykę i wyciągać obiektywne wnioski z jej obserwacji. Należy wyzbyć się idealizmu w tychże 
obserwacjach. Według tej koncepcji zjawisko polityki występuje np. w klubie sportowym, w rodzinie. 

  Podej cie koercyjne – podstawowym zadaniem państwa jest dbałość o jego bezpieczeństwo i 

utrzymywanie porządku publicznego. Polityka koercyjna jest polityką państwa prawa. Wiąże się z 
prawomocnym stosowaniem środków publicznej regulacji, także przymusu nie tylko wobec ciała 
człowieka, ale też dóbr materialnych będących jego własnością. 

  Podej cie konsensualne – w tym ujęciu, polityka to sztuka dochodzenia do kompromisu, za pomocą 

porozumienia i współdziałania oraz eliminacja przemocy w stosunkach międzyludzkich. 

  Podej cie biopolityczne – człowiek jest zwierzęciem politycznym, polityka zaś przejawia się już u 

prymitywnych populacji, wszędzie tam gdzie występuje problem władzy 

  Koncepcja polityki non violence – jest to polityka, której celem jest obalenie reżimu politycznego, lcz 

w walce z nim nie stosuje się przemocy na rzecz pokojowych środków nacisku społecznego na władzę 

 

Konflikt 

–walka dwóch lub więcej podmiotów polityki, posiadających wzajemnie sprzeczne potrzeby, wartości i 

interesy i zamierzających do osiągnięcia odmiennych celów. 

Czynniki wpływające na zainteresowanie politykąŚ 

- czynnik systemowy 

– typ reżimu politycznego 

- moment historyczny 

– zainteresowanie wzrasta w przełomowych momentach historycznych 

- 

czynniki społeczne – akceptowany społecznie system warto ci, ważny jest wpływ ludzi na władzę 

- czynniki indywidualne 

– psychologiczna potrzeba rządzenia – czy możemy sami zadbać o swoje interesy 

Aktywno ć w ujęciu politycznym –jest to zachowanie ludzie polegające na formułowania i realizacji celów 
politycznych, związanych z rolami spełnianymi przez jednostki bąd  grupy w ramach systemu politycznego 

Zaangażowanie polityczne –wszelkie formy zainteresowania polityką, czyli np. wiedza o polityce i systemie 
politycznym 

Partycypacja polityczna 

–dobrowolna aktywność, poprzez którą jednostki bąd  grupy społeczne chcą wpływać 

na wybór rządzących lub rezultaty działań politycznych 

Rodzaje partycypacji politycznej: 

- konwencjonalna 

– aktywność rutynowa zgodna z porządkiem konstytucyjnym, np. aktywność wyborcza 

- niekonwencjonalna

– polega na podejmowaniu działań mających na celu wpływ na decyzje rządzących np. 

legalne 

– petycje, listy, nielegalne – strajki, okupacje budynków 

- symbolicznalub rytualna 

– jednostka uczestniczy w różnego rodzaju wydarzeniach, uroczystościach 

państwowych bez realnego wpływ na politykę 

Podej cie strukturalno-socjalne w badaniach zachowań wyborczych: ludzie głosują jako członkowie 
stabilnych i ważnych dla nich grup społecznych. Zakłada się kolektywny charakter zachowań wyborczych, 
przy

jmując indywidualne zachowanie jednostek 

Teoria racjonalnego wyboru w 

wyja nianiu zachowań wyborczychŚczłowiek we mie udział w wyborach, 

gdy sama korzyść będzie większa niż koszty. Korzyści to prawdopodobieństwo, iż przez głosowanie może 
wywrzeć wpływ na wynik wyborów, przeświadczenie że wygrana danego kandydata przyniesie jednostce więcej 
korzyści niż wygrana innego, obywatelski obowiązek