PROCESY WYRZYNANIA ZĘBÓW

Wyrzynanie zębów ,zwane również ząbkowaniem, jest procesem fizjologicznym

odbywającym się w jamie ustnej. Jest to proces czynny. U ludzi występują dwa
okresy

ząbkowania; pierwszy dotyczy zębów mlecznych oraz drugi dotyczący zębów

stałych. Zawiązki zębów mlecznych i stałych rozwijają się jednocześnie przesuwając
się w kierunku wyrostków zębodołowych w odpowiednim czasie, w zależności od
rodzaju zawiązka.

Zawiązki zębów mlecznych rozwijają się z tzw. pierwotnej listewki zębowej około

9 tygodnia życia płodowego. Zawiązki pierwszych trzonowców stałych (szóstek)

rozwijają się około 20 tygodnia życia płodowego z tej samej listewki ,natomiast z
wtórnej listewki zębowej miedzy 24-30 tygodniem życia płodowego tworzą się
zawiązki stałych siekaczy, kłów i przedtrzonowców. Zawiązki siódemek tworzą się w
6 miesiącu życia dziecka, a ósemek w 5 roku .

Proces rozwoju zęba i jego wyrzynania dzieli się na trzy etapy:

1. Faza przederupcyjna

(przed przebiciem błony śluzowej). W tym etapie

dochodzi do:



kształtowania się korony zęba



przesuwania się zawiązka do płaszczyzny zgryzu i w kierunku
dośrodkowym



przy wyrzynaniu zębów stałych do resorpcji mlecznego poprzednika
oraz



resorpcji pokrywy kostnej

2. Faza przedfunkcyjna

(przed osiągnięciem płaszczyzny zgryzu). W tym etapie

dochodzi do:



kształtowanie korzenia zęba i kieszonki dziąsłowej



rozpoczęcie wyrzynania – przebicie dziąsła początkowo guzkiem
następnie całym obwodem

3. Faza funkcyjna

: całkowite wyrznięcie korony zęba i ostateczny rozwój

korzenia

i kieszonki dziąsłowej (która zmniejsza swoja głębokość).

Przemieszczanie się korony w kierunku pionowym ustaje z chwilą uzyskania
kontaktu z zębami przeciwstawnymi.

Biomechanizm wyrzynania zębów nie jest ostatecznie poznany.

Powstało wiele teorii na ten temat:



wzrost wyrostka zębodołowego – grube włókna kolagenowe łączące brzeg
zębodołu ze szczytem korzenia tworzą tzw. więzadło hamakowe wysuwające
ząb z zębodołu z powodu narastania brzegu wyrostka i rozwijającego się
korzenia



wzrost korzeni

– wyrzynanie się zęba siłą jaką wywiera rozwijający się korzeń

na dno zębodołu



wzrost ciśnienia płynu tkankowego w dobrze ukrwionej okolicy
okołowierzchołkowej, przez co następuje wysuwanie zęba z zębodołu



zmiana napięcia włókien kolagenowych – dojrzewające włókna ozębnej
skracają się i następuje przemieszczanie zawiązka w kierunku wyrostka
zębodołowego

Wyrzynanie zębów jest ściśle powiązane z ogólnym procesem wzrastania,

dojrzewania i rozwojem kośćca. Na proces wyrzynania wpływają takie czynniki jak:



stan ogólny organizmu



czynność gruczołów wewnętrznego wydzielania



krzywica



tężyczka



choroby dziedziczne przebiegające ze zmianami w przyzębiu



odżywianie kobiet w ciąży i podczas karmienia piersią



żywienie dziecka



miejsce zamieszkania

– rejon geograficzny



warunki środowiskowe i socjalno-bytowe
Dobre warunki bytowe przyczyniają się do wcześniejszego ząbkowania.

OGÓLNE ZASADY WYRZYNANIA ZĘBÓW:

Zęby żuchwy wyrzynają się przed zębami szczęki

Zęby szczęki wyrzynają się około 3 miesięcy później niż zęby żuchwy w
poszczególnych grupach

Największe odchylenia od kolejności wyrzynania dotyczą zębów
przedtrzonowych

Obserwuje się tendencje do przyspieszania czasu wyrzynania zębów stałych a
opóźnianiu wyrzynania zębów mlecznych

Proces ten zazwyczaj wcześniej następuje u dziewcząt

Dynamika wyrzynania zębów bywa dziedziczna

Opóźnienie wyrzynania u dzieci o słabszym umięśnieniu

Wyrzynanie zęba nie jest jednoznaczne z zakończeniem jego rozwoju, który
trwa przez następne 2-3 lata

UZĘBIENIE MLECZNE

Zęby mleczne kształtują się z 20 zawiązków. Wyrzynanie następuje parami w

grupach jednoimiennych , najpierw w żuchwie potem w szczęce. Istnieją niewielkie
różnice w poszczególnych grupach w stosunku do płci. Początek wyrzynania określa
się na 5 – 10 miesiąc życia; koniec 21 – 31miesiąc. 3 miesiące odchylenia to norma.
Jako pierwsze wyrzynają się:



przyśrodkowe i boczne zęby sieczne



następnie pierwsze zęby trzonowe



kły



jako ostatnie drugie zęby trzonowe

Wyrzynanie

zębów mlecznych wg Szpringer, Czarnockiej, Janichy

GRUPY ZĘBÓW

MIESIĄCE ŻYCIA

SZCZĘKA

ŻUCHWA

SZCZĘKA

ŻUCHWA

DZIEWCZĘTA

CHŁOPCY

Siekacze przyśrodkowe

6 - 12

– 10

– 12

– 10

Siekacze boczne

– 16

– 18

– 14

– 15

Kły

– 24

– 23

– 22

Pierwsze trzonowce

– 17

– 18

– 19

Drugie trzonowce

21 - 31

– 31

21 - 31

– 31

Około 4 roku życia dochodzi do znacznego wzrostu szczęki i żuchwy. Powstają

tzw. luki fizjologiczne czyli większe przerwy między zębami . W ten sposób zostaje
przygotowane miejsce dla większych i szerszych zębów stałych.

Podczas dalszego rozwoju szczęki i żuchwy oraz narządu żucia zęby mleczne

ulegają fizjologicznemu starciu a ich korzenie podlegają procesom resorpcyjnym.

Resorpcja jest procesem długotrwałym (trwa 2-4 lat). W miejsce zresorbowanych

korzeni zębów mlecznych przemieszczają się zawiązki zębów stałych. Od 6 do 11
roku życia w jamie ustnej występują zęby stałe oraz mleczne. Jest to okres
uzębienia mieszanego.

UZĘBIENIE STAŁE

Zęby stałe kształtują się z 32 zawiązków. Zawiązek zęba stałego przemieszcza się

dośrodkowo, doprzedsionkowo i następnie wzdłuż długiej osi zęba pionowo do
płaszczyzny zgryzu. Zęby żuchwy wyrzynają się wcześniej niż zęby szczęki we
wszystkich grupach z wyjątkiem przedtrzonowców. Czas wyrzynania się zębów
stałych określa się na okres od 6 do 25 rok życia. 6 miesięcy odchylenia to norma.

W żuchwie zęby wyrzynają się w następującej kolejności:



pierwsze zęby trzonowe (szóstki)



przyśrodkowe i boczne zęby sieczne (jedynki i dwójki)



kły



pierwsze i drugie zęby przedtrzonowe (czwórki i piątki)



drugie i trzecie zęby trzonowe (siódemki i ósemki).

W szczęce kolejność jest następująca:



pierwsze zęby trzonowe (szóstki)



przyśrodkowe i boczne zęby sieczne (jedynki i dwójki)



pierwsze i drugie zęby przedtrzonowe (czwórki i piatki)



kły



drugie i trze

cie zęby trzonowe (siódemki i ósemki)

Rozwój zębów stałych wg Kronfelda i Logana

ZĘBY STAŁE

SZCZĘKA

ŻUCHWA

Początek

mineralizacji

wyrzynanie

Uformowanie

korzenia

Początek

mineralizacji

wyrzynanie Uformowanie

korzenia

Jedynki

–4 m-c

– 8 r.ż.

r.ż.

–4 m-c

– 7 r.ż.

9 r.ż.

Dwójki

1 r.ż.

– 9 r.ż.

11 r.ż.

–4 m-c

– 8 r.ż.

10 r.ż.

Kły

–5 m-c

– 12 r.ż

13-

15 r.ż.

–5 m-c

– 11r.ż.

12-

14 r.ż.

Czwórki

1,5 r.ż.

– 11 r.ż.

12-

13 r.ż.

1,5

–2 r.ż.

– 12r.ż.

13-

14 r.ż.

Piątki

2,5 r.ż.

– 12 r.ż.

12-

14 r.ż.

2,5 r.ż.

– 12r.ż.

13-

14 r.ż.

Szóstki

Od urodzenia

– 7 r.ż.

10 r.ż.

Od urodzenia

– 7 r.ż.

10 r.ż.

Siódemki

3 r.ż.

– 13 r.ż.

14-

16 r.ż.

2,5

–3 r.ż.

– 13r.ż.

14-

15 r.ż.

ósemki

–9 r.ż.

– 25 r.ż.

18-

25 r.ż.

–10 r.ż.

– 21r.ż.

18-

25 r.ż.

Podczas wyrzynania zębów mogą się pojawić pewne zaburzenia:



zęby wrodzone – obserwowane przy urodzeniu



zęby noworodkowe – pojawiające się do 30 dnia po urodzeniu



przedwczesne ząbkowanie (dentitio praecox) – wyrzynanie się przed
ustalonymi terminami: zęby mleczne przed 5 miesiącem życia, zęby stałe
przed 6 rokiem życia. zęby takie są słabiej zmineralizowane.



opóźnione wyrzynanie (dentitio tarda)- wyrzynanie późniejsze niż ustalone:
zęby mleczne po 12 miesiącu życia, zęby stałe po 8 roku życia



utrudnione wyrzynanie (dentitio difficilis)

– dotyczy najczęściej zębów

mądrości w żuchwie, spowodowane przeszkodą mechaniczną ze strony kości
otaczającej zawiązek, nieprawidłowym położeniem zawiązka, niedoborami
witamin, zaburzeniami hormonalnymi



przetrwały ząb mleczny(dens persistens) – pozostający w zębodole obok
zawiązków zębów stałych



częściowe lub całkowite zatrzymanie zęba w kości



nieprawidłowa lokalizacja zębów – przechylenie zębów, zrotowanie,
ustawienie poza łukiem lub w nieprawidłowym porządku.



zaburzenia kolejności wyrzynania zębów stałych



brak zawiązków zębów (anodoncja)



zwiększenie liczby zębów (hiperdoncja)- zwiększenie liczby zębów mlecznych
może powodować opóźnienie wyrzynania zębów stałych oraz zaburzenia w
ich budowie



zmniejs

zenie liczby zębów (hipodoncja)



trzecie ząbkowanie – po usunięciu lub wypadnięciu zębów stałych pojawiają
się trzecie szeregi zębów



zęby dodatkowe w nietypowych dla nich obszarach twarzoczaszki np.:na
podniebieniu twardym, w jamie nosowej, w obrębie oczodołu

Wyrzynaniu zębów mogą towarzyszyć objawy niepożądane np.:



zwiększone wydzielanie śliny



brak apetytu, łaknienia



wymioty, biegunki, zaparcia



pobudliwość nerwowa



zaburzenia snu



podwyższona temperatura ciała



ból i obrzęk błony śluzowej w okolicy zęba



utrudnione odgryzanie pokarmów twardych



niekiedy szczękościsk

Przedwczesną utratę zębów mlecznych obserwuje się w przypadku np.:



zatrucia rtęcią



napromieniowaniu



w chorobach metabolicznych



w chorobach nowotworowych



białaczkach