BILANS ENERGII POWIERZCHNI ZIEMI
Cel ćwiczenia
Celem dwiczenia jest poznanie:
praw promieniowania
problematyki dotyczącej ilości promieniowania pochłoniętego, odbitego oraz emitowanego przez
powierzchnię Ziemi.
sezonowego i dobowego zróżnicowanie ilości energii dopływającej do powierzchni ziemi
wpływ zachmurzenia na wielkośd promieniowania krótkofalowego oraz długofalowego
Prawa promieniowania
W związku z tym, że dwiczenie dotyczy bilansu energetycznego, ważne jest poznanie dwóch praw, które
pomogą nam zrozumied zależności zachodzące pomiędzy temperaturą a wielkością i charakterem
promieniowania emitowanego przez ciało. Pierwsze z ich, prawo Stefana Boltzmanna mówi, że ilośd energii
emitowanej przez ciao wzrasta wraz z temperaturą. Matematyczny zapis tego prawa jest następujący:
E=δT
4
,
Gdzie:
E – promieniowanie emitowane (w*m
-2
), δ – stała Stefana Boltzmanna (5.67*10
-8
Wm
-2
K
-4
), T – temperatura
(K).
Ile w związku z tym energii emitowałaby powierzchnia ziemi mająca temperaturę ciała doskonale czarnego
255K?
E=(5.67*10
-8
Wm
-2
K
-4
)*(255K)
4
= =(5.67*10
-8
Wm
-2
K
-4
)*(4.228*10
9
K
4
)
E=240Wm
-2
Zauważ, że średnia temperatura ziemi wynosi 288K, to jest około 33K więcej. Powodem tego jest fakt, że
atmosfera ziemska pochłania promieniowanie cieplne ziemi, ogrzewa się w ten sposób (im jest cieplejsza tym
więcej emituje promieniowania) i sama staje się wtórnym źródłem promieniowania, którego to częśd
skierowana jest z powrotem w kierunku ziemi.
Zadanie 1
a. Średnia temperatura słooca wynosi 6000K. Jaka jakie jest natężenie emitowanego przez nie
promieniowania?
b. Ile promieniowania emitowałaby Ziemia, gdyby jej temperatura wynosiła 300K?
Zadanie 2
a. W zadaniu 1, ile razy słooce cieplejsze jest od ziemi?
b. Czym jest liczba podniesiona do potęgi 4?
c. Czy wyniki twoich obliczenia są w przybliżeniu równe wielkości promieniowania słooca/ziemi?
Drugie, prawo Wiena mówi, że charakter promieniowania zależy od temperatury ciała. A szczegółowo mówi, że
długośd fal o maksymalnej zdolności emisyjnej jest odwrotnie proporcjonalna do temperatury ciała.
λ
max
=C*T
-1
gdzie:
λ
max
– długośd fal o maksymalnej emisji (µm)
C – stała Wiena (2898 µm K)
T – temperatura (K)
Zadanie 3
Oblicz długośd fal o maksymalnej emisji dla ziemi i słooca biorąc pod uwagę temperatury podane powyżej
(ziemia – 288K; słooce – 6000K).
Twoje obliczenia wyjaśniają dlaczego promieniowanie słooca określa się jako promieniowanie krótkofalowe, a
promieniowanie ziemi jako długofalowe.
Zadanie 4
Na jaki zakres spektrum promieniowania elektromagnetycznego przypada długośd fal o największej emisyjności
słooca (Tabela 3).
Fale elektromagnetyczne
Długośd fal (µm)
Gamma
<0,0001
Promieniowanie X
0,0001 do 0,01
Ultrafiolet UV
0,01 do 0,4
Promieniowanie widzialne
0,4 do 0,7
Bliska podczerwieo
0,7 do 4,0
Podczerwieo (cieplne)
4 do 100
Mikrofalowe
100 do 1,000,000 (1m)
radiowe
>1,000,000 (1m)
Strumienie promieniowana
Z perspektywy ziemi na budżet radiacyjny składają się 4 strumienie jak pokazano na rycinach 3-1.
Dochodzące promieniowanie krótkofalowe (SW↓) to globalna wielkośd promieniowania słonecznego
dochodzącego do powierzchni ziemi. Wielkośd ta uzależniona jest głownie od lokalizacji, pory roku, pory dnia,
zachmurzenia i innych warunków atmosferycznych. Pewna częśd promieniowania krótkofalowego padającego
na powierzchnię ziemi jest od niej odbita (SW↑). Wielkośd ta w bilansie promieniowania jest odejmowana od
ilości energii słonecznej dochodzącej do powierzchni ziemi. Wielkośd odbitego od powierzchni ziemi
promieniowania słonecznego uzależniona jest od albedo powierzchni, które z kolei uzależnione jest od takich
charakterystyk jak kolor czy tekstura powierzchni. Oczywiście strumieo promieniowania krótkofalowego ma
znaczenie jedynie pomiędzy wschodem i zachodem słooca.
Musimy również rozpatrzyd promieniowanie długofalowe emitowane przez powierzchnię ziemi (LW↑) oraz
promieniowanie długofalowe, które pochłania atmosfera przy powierzchni ziemi (LW↓). Jak dowiedzieliśmy
się, promieniowanie długofalowe emitowane przez ziemię zależy od jej temperatury. Natomiast
promieniowanie długofalowe, które otrzymuje powierzchnia ziemi zależy od stanu atmosfery. W
przeciwieostwie do promieniowania krótkofalowego, promieniowanie długofalowe ma znaczenie przez cała
dobę. Bilans promieniowania obliczany jest jako suma promieniowania krótkofalowego (SW↓) i
długofalowego (LW↓) dochodzącego do powierzchni ziemi minus suma promieniowania długofalowego
(LW↑) i krótkofalowego (SW↑) uchodzącego lub odbitego od powierzchni ziemi.
Bilans promieniowania = SW↓- SW↑+ LW↓- LW↑
Na rycinach 3-2 i 3-3 pokazano wyniki pomiarów promieniowania długofalowego i krótkofalowego podczas
dwóch dni na stacji Barnewell, Południowa Karolina (33½°N). Zwród uwagę na różnicę 4 wspomnianych
strumieni promieniowania 24 lipca i 8 grudnia.
SW↓ - promieniowanie krótkofalowe dochodzące do powierzchni ziemi
SW↑- promieniowanie krótkofalowe odbite od powierzchni ziemi
LW↓- promieniowanie długofalowe dochodzące do powierzchni ziemi emitowane przez atmosferę
LW↑-promieniowanie długofalowe emitowane przez powierzchnię ziemi
Zadanie 5
Wypełnij poniższe diagramy na podstawie ryciny 3-3, dla jednej wybranej godziny w ciągu dnia i jednej
wybranej godziny w okresie nocy – na podstawie tak wybranych danych oblicz bilans promieniowania
Zadanie 6
Natężenie promieniowania dochodzącego do górnej granicy atmosfery w południe słoneczne 24 lipca i 8 grudnia
w Barnwell wynosi odpowiednio 1317 i 757W*m
-2
. Jak uważasz, dlaczego wartości te różnią się od wartości
notowanych na powierzchni Ziemi, które to pokazują wykresy 3-2 i 3-3.
Zadanie 7
Jakie jest albedo powierzchni ziemi o godz 13.00 24 lipca ?
(Albedo = SW↑/SW↓ *100%)
Zadanie 8
O której godzinie w ciągu dnia promieniowanie emitowane przez powierzchnię ziemi jest największe i dlaczego?
Zadanie 9
Dlaczego promieniowanie długofalowe ziemi jest większe 24 lipca niż 8 grudnia?
Zadanie 10
W jaki sposób strumienie promieniowania wyjaśniają dlaczego temperatura powietrza przy powierzchni ziemi
jest wyższa niż na wysokości 2m?
Promieniowanie i chmury
Poniższa figura pokazuje wartośd strumieni promieniowania na powierzchni ziemi w Barnwell w ciągu okresu 4
dniowego od 9-12 listopada 1983. Zmiany każdego strumienia promieniowania można wyjaśnid poprzez
rozpatrzenie praw promieniowania, normalnego cyklu dobowego oraz zmiany zachmurzenia.
Zadanie 11
Na podstawie dobowego promieniowania krótkofalowego wskaż, w których z rozpatrywanych dni były
bezchmurne, a w których pojawiło się zachmurzenie?
Zadanie 12
Na podstawie wartości promieniowania długofalowego oszacuj, w których dniach temperatura powietrza przy
powierzchni ziemi była najwyższa, a kiedy najniższa. W jaki sposób to oszacowałeś?
Zadanie 13
Którego dnia i w jakich godzinach, długofalowe promieniowanie dochodzące do powierzchni ziemi od atmosfery
zmieniło się radykalnie.
W jaki sposób te nagłe zmiany mogą nawiązywad do zmian zachmurzenia w tym okresie.
Zadanie 14
Na podstawie danych sporządź wykresy obrazujące zależnośd pomiędzy zachmurzeniem oraz strumieniem
promieniowania długofalowego i krótkofalowego.
Promieniowanie krótkofalowe: 8 grudzień, godz. 12.00, albedo 30% (promieniowanie w Wm
-2
)
Stopieo
zachmurzenia
chmurami L
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
SW↓
275
264
253
242
231
220
209
198
187
176
165
SW↑
83
79
76
73
69
66
63
59
56
53
50
Stopieo
zachmurzenia
chmurami M
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
SW↓
275
256
237
218
198
179
160
140
121
102
83
SW↑
83
77
71
65
59
54
48
42
36
31
25
Stopieo
zachmurzenia
chmurami M, przy
zachmurzeniu L=5
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
SW↓
275
205
189
174
159
143
128
112
97
82
66
SW↑
83
61
57
52
48
43
38
34
29
24
20
Promieniowanie krótkofalowe: 24 lipiec, godz. 12.00, albedo 30% (promieniowanie w Wm
-2
)
Stopieo
zachmurzenia
chmurami L
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
SW↓
890
854
818
783
747
712
676
640
605
569
534
SW↑
267
256
246
235
224
213
203
192
181
171
160
Stopieo
zachmurzenia
chmurami M
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
SW↓
890
827
765
703
640
578
516
454
391
329
267
SW↑
267
248
230
211
192
173
155
136
117
99
80
Stopieo
zachmurzenia
chmurami M, przy
zachmurzeniu L=5
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
SW↓
890
662
612
562
512
463
413
363
312
263
213
SW↑
267
199
184
169
154
139
124
109
94
79
64
Promieniowanie długofalowe dla T=15°C
Stopieo
zachmurzenia
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Chmury pietra L
LW↓ 290,0 296,4 302,8 309,1 315,5 321,9 328,3 334,7 341,0 347,4 353,8
LW↑ 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6
Chmury pietra M
LW↓ 290,0 295,2 300,4 305,7 310,9 316,1 321,3 326,5 331,8 337,0 342,2
LW↑ 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6
Stopieo
zachmurzenia
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Chmury pietra M,
dla chmur L=5
LW↓ 290,0 327,1 332,3 337,6 342,8 348,0 353,2 358,4 363,7 368,9 374,1
LW↑ 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6 370,6