Warszawskie Studia Teologiczne
XIV/2001, 49-63
Waldemar L
INKE
, C. P.
«
%,$à<.$0<. » (AP 2,17B) A KONCEP&-$0'52 &,
,/8%)$à6=<:(*2352ROCTWA W APOKALIPSIE
7UH ü O,QWHUSHODFMD$SEZNRPHQWDU]DFKVWDUR*\WQ\FKLZVSyáF]HVQ\FK Ä/LVW´GR.R FLRáDZ
Pergamonie (Ap 2,12-
D LQWHUSUHWDFMD Z\UD*HQLD ÄNDP\N ELDá\´ 7HRORJLF]QH VSRMU]HQLH QD URO
Z\UD*HQLDÄNDP\NELDá\´ZNRQWHN FLHRELHWQLF\$S
=ZL]NL$S-]KLVWRULLNRQWHNVWHPVSRáHF]Q\PWRNZHVWLD*\ZRG\VNXWRZDQD
Z UyG DUFKHROogów, historyków i egzegetów
1
3U]HVWXGLRZDQR ZLHOH PR*OLZ\FK
]ELH*QR FLWHJRIUDJPHQWX$SRNDOLSV\]GRNXPHQWDPLSR]DELEOLMQ\PLSRFKRG]F\PL
]WHMVDPHMHSRNL&]
VWRMHGQDNERJDFWZRPR*OLZ\FKDQDORJLLSR]DELEOLMQ\FKLGe-
monstrowana przez komentatorów erud
\FMD QLH VáX* ]UR]XPLHQLX WHNVWX /LF]QH
SR]RVWDM Z $SRNDOLSVLH Z\UD*HQLD F]\ WHNVW\ NWyUH EXG] ZWSOLZR FL RG ]DUDQLD
G]LHMyZHJ]HJH]\FKU]H FLMDVNLHMD*SRG]L G]LH'RWDNLFK]ZURWyZNWyU\FK]Qa-
F]HQLHMHVWQLHSHZQHD(UyGáRWUXGQHGRRNUH OHQLDQDOH*\Z\UD*HQLHÄELDá\NDP\N´
(
[JHQLNGWMJ)
Z$S&KFHP\VRELHSRVWDZLüS\WDQLD MDNIXQNFM
VHPDQW\F]Q
SHáQL Z\UD*HQLHÄELDá\ NDP\N´ Z SHU\NRSLH $S -LMDNWUH ü ZQRVL RQRGR
WHRORJLF]QHJRRU
G]LD $SRNDOLSV\":FHOX RGSRZLHG]LQD WHS\WDnia zbadamy naj-
SLHUZWUDG\FM
HJ]HJHW\F]QRGQRV]FVL
GREDGDQHJRZ\UD*HQLDQDVW
SQLH]DSy-
WDP\RMHGQRVWN
VHPDQW\F]QZNWyUHMWZRU]\VL
ZDORU]QDF]Hniowy interesuMcego
QDV]ZURWXQDVW
SQLH]D VSUyEXMHP\RGF]\WDüWHRORJLF]QWUH üNWyUQLHsie to wy-
UD*HQLH
O,QWHUSHODFMD$SEZNRPHQWDU]DFKVWDUR*\WQ\FKLZVSyáF]HVQ\FK
(J]HJH]D SDWU\VW\F]QD QDGDZDáD EDGDQHPX Z\UD*HQLX EDUG]R Uy*QH ]QDF]HQLD
0LDá\RQHMHGQDN]DZV]HFKDUDNWHUV\PEROLF]Q\ DOHJRU\F]Q\ 3LHUZV]\]DFKRZDQ\
komentarz do A
SRNDOLSV\ E
GF\ G]LHáHP :LNWRU\QD ] 3HWRYLXP ]P Z U
LQWHUSUHWXMHÄELDá\NDP\N´MDNRDGRSFM
SU]H]%RJDXV\QRZLHQLHZLHU]FHJRÄ]D
QRZHLPL
Z\SLVDQHQDQLPWRLPL
FKU]H FLMDQLQD´
2
.
1
Ch.H.H. S
COBIE
, "Local References in the Letters to the Seven Churches", NTS 39 (1993) 606-624;
E. J
$675= %2:6.$
, Miasta Apokalipsy
:DUV]DZD 2E\GZLH WH SXEOLNDFMH ]DZLHUDM REV]HUQ
ELEOLRJUDIL
]DJDGQLenia.
2
V
ICTORINUS
P
ETOVIONENSIS
, Commentarius in Apocalipsim, PLS, t. 1, kol. 103-171, zob. kol. 115.
50
W
ALDEMAR
L
INKE
C.P.
:NRPHQWDU]XNWyU\Z\ZDUáRJURPQ\ZSá\ZQDUR]ZyMHJ]HJH]\w staro*\WQR -
ci, autorstwa donatysty Tykoniusza (zm. ok. 390 r.)
3
QLH]DFKRZDáDVL
LQWHUHVXMFD
nas partia. W edycji A. Amelliego
4
przedrukowanej w suplemencie Patrologia Lati-
na
5
QLH]QDMG]LHP\LQWHUHVXMFHJRQDVIUDJPHQWX=DFKRZDQDF]
üNRPHQWDU]D]a-
F]\QDVL
Eowiem od Ap 2,18.
Z+LHURQLPZVZ\PNRPHQWDU]XGR$SRNDOLSV\MHVWEDUG]R]DOH*Q\RG:LNWo-
U\QD1LHGRGDMH*DGQHM]QDF]FHMP\ OLWHRORJLF]QHMDW\ONRX]XSHáQLHQLHZ\MD QLa-
MFH*HQRZHLPL
MHVWZ\SLVDQHQDELDá\PNDP\NX
6
0R*QDXQLHJRMHGQDN]QDOH(ü
RU\JLQDOQ\ Z\ZyG QD WHQ WHPDW : Ä/L FLH GR 'DPD]HJR SDSLH*D´
7
Z +LHURQLP
Z\MD QLD ]QDF]HQLH Z
JLHOND - NDP\ND NWyU\P ]RVWDM RF]\V]F]RQH ZDUJL SURURND
Izajasza (Iz 6,6)
8
3U]\ RND]ML QDZL]XMH GR ÄNDP\ND´ ] $S 2SLVXMH JR MDNR
„rodzaj k
DPLHQLDEDUG]RWZDUGHJRLRNUJáHJRDSU]\FDáHMF]\VWR FLEDUG]ROHNNLe-
JR´7HQRVWDWQLSRMDZLDVL
MDNRÄSRGREQ\GRWHJRNWyU\P6HIRUDREU]H]XMHV\QDD
-H]XV>-R]XH@RF]\V]F]DOXG]JU]HFKyZ´7HGZDREUD]\RGQRV]VL
GRVFHQ]:M
4,25
9
oraz do Joz 5,2
10
:V]\VWNLHWHPLHMVFDZLQWHUSUHWDFML+LHURQLPDRGQRV]VL
GRVáRZD%R*HJRÄNWyUHZNDP\NXXND]XMHQDPVZSUDZG
LPRFZZ
JOXMD QLHj-
V]LRF]\ZLVWV]QDXN
´=DVWDQDZLDMF\ZZ\ZRGDFK+LHURQLPDMHVWEUDNZ]PLDn-
NLRVáRZLHNWyUHD*GZDUD]\SRMDZLDVL
ZSU]\ZRá\ZDQ\FKSU]H]QLHJRWHNVWDFK
[JHQL-HVWWRW\PG]LZQLHMV]H*HZáD QLHRQMDNRSLHUZV]\SRV]XNXMHUR]ZL]DQLD
RPDZLDQHJRSUREOHPXQDJUXQFLHILORORJLLLEDGDOHNV\NRJUDILF]Q\FKSRGF]DVJG\
LQQLV]XNDMW\ONRWHRORJLF]QHMWUH FLMDNPR*QD]W\PPRW\ZHPVNRMDU]\ü
Cezary, biskup Arles
11
LQWHUSUHWRZDá ÄMD QLHMF\ NDP\N´ MDNR ÄFLDáRMD QLHMFH
FKU]WHP´QRV]FHÄ]QDPL
6\QDF]áRZLHF]HJR´
12
'RNRQXMHZL
FHJ]HJH]\DOHJo-
3
M. S
IMONETTI
,
0L
G]\ GRVáRZQR FL D DOHJRUL 3U]\F]\QHN GR KLVWRULL HJ]HJH]\ SDWU\VW\F]QHM,
Kraków 2000, 297-315.
4
A. A
MELLI
(wyd.), "Fragmenta commentarii in Apocalypsin", Spicilegium Cassinense 3(1897)
263-328.
5
PLS, t. 1, kol. 622-652.
6
PLS, t. 1, kol. Kol. 103-171.
7
H
IERONIM
, Listy
;9,,, Wá-&]XM WO:DUV]DZD
8
7HNVWKEUX*\ZD VáRZD K3
FU, UR]*DU]RQ\ NDPLH]REO.UO /;;WáXPDF] JR Z,]
C PSTCMQLDZO.UO WáXPDF]HQLHMHVWQLHGRVáRZQH:\UD*HQLHa\SLF
U!WJ >X (bochenek chleba [pieczone-
JRQD@JRUF\FKNDPLHQLDFK MHVWWDPWáXPDF]RQHSU]H]GXIMTWHKCLQXNWTKVJL (placek pszenny). Wywód
+LHURQLPDRGQRVLVL
tylko do Iz 6,6. Nie podejmuje problemów l Krl 19,6.
9
W BHS:
UFRR, w LXX: [JHQL0L
G]\ 70D /;;]DFKRG]L ZW\P PLHMVFXUy*QLFDWHNVWX %6
C
HILDS
, Exodus. A Commentary, London 1974, 92. 95-
%UDNZ\MD QLHQLDGODX*\FLDZW\PPLHMVFX
badanego terminu.
10
W BHS:
a\U,FXW$EU!K w LXX: OCECKTCLRGVTKPCL0R*OLZHWH*RGQLHVLHQLHGR-R]Z%+6
ED, w LXX: NKSQL.
11
C
EZARY Z
A
RLES
2EMD QLHQLHGR$SRNDOLSV\ Z-DQDZ
7(1)(
.
+RPLOLHGR.VL
JL5RG]DMX
2EMD QLHQLHGR$SRNDOLSV\ Z-DQD WáXP$)XUHN .UDNyZ 7HNVWWHQSU]\SLV\ZDQ\$XJu-
VW\QRZLRSXEOLNRZDQ\]RVWDáZ3/WNRO--X*SRGLPLHQLHP&H]DUHJRZ\GDQRWRG]LHáR
w: S. C
ESARII
A
RELATENSIS
, Opera omnia, t. 2, Maredsous 1942, 210-277.
12
àDFLVNLHVIRUPXáRZDQLH id est notitiam Filii hominis]GDMHVL
UDF]HMVXJHURZDü*H]QDF]HQLH
QDSLVXQDNDP\NXWRUDF]HMÄ]QDMRPR ü6\QD&]áRZLHF]HJR´DQLHÄ]QDPL
6\QD&]áRZLHF]HJR´
«B
,$à<.$0<.
»
(A
P
2,17
B
)
51
rycznej
NWyUHMSU]\ ZLHFDFHOGXV]SDVWHUVNL1LHV]XNDPR*OLZ\FKSRZL]D]LQQ\PL
WHNVWDPL3LVPD ZL
WHJRDOHRGQRVL]QDF]HQLH$SGRGR ZLDGF]HQLDFKU]H FLMD
VNLHJR3U\PD]MXV]Z\GDMHVL
L ü]DNRPHQWDU]HP:LNWRU\QDERZLHPZHGáXJQLHJR
ELDá\NDP\NWRDGRSFMD%R*D
13
:LGDüMHGQDNLSHZQHZSá\Z\NWyUHXSRGDEQLDMMHJR
LQWHUSUHWDFM
GRG]LHáD&H]DUHJR:áF]DERZLHPGRVZHJRNRPHQWDU]DWDN*HPRW\Z
chrzcielny
14
3RGREQLQWHUSUHWDFM
EDGDQHJRZHUVHWX]QDOH(üPR*QDX%HG\ZHGáXJ
NWyUHJR ELDá\ NDP\N WR ÄFLDáR MD QLHMFH G]L
NL FKU]WRZL FKZDá QLH PLHUWHOQR FL´
1RZHLPL
]D ZLDGF]\*HÄMHVWH P\QD]\ZDQLLMHVWH P\V\QDPL%RJD´
15
. W opar-
FLXRW\FKVSR UyGSLVDU]\ZF]HVQHJR UHGQLRZLHF]DNWyU]\NRU]\VWDOL]G]LHáD7\No-
QLXV]DPR*QDZQRVLü*HMHJRLQWHUSUHWDFMDE\áDZáD QLHQDFKU]HVWXNLHUXQNRZDQD
:VSyáF]H QLDXWRU]\NRPHQWDU]\GR$SRNDOLSV\Z\MD QLHQLDZWNXÄNDP\NDELa-
áHJR´V]XNDOLZOLWHUDWXU]HSR]DELEOLMQHM5:&KDUOHV
16
podaje szereg hipotez doty-
F]F\FKLQWHUSUHWDFMLZ\UD*HQLDÄNDP\NELDá\´=DQDMOHSLHMX]DVDGQLRQXZD*DKipo-
WH]
RSDUWQDSDUDOHOL]2ZLGLXV]HP Met. XV 41), w której niveis (...) lapillus jest
SU]\ERUHPGRJáRVRZDQLDZVG]LH3U]\WDF]DMHGQDNLLQQHSDUDOHOH ]WHNVWDPLVWDUo-
*\WQ\PL SRJDVNLPL X 3OLQLXV]D >Listy VI 11,3] candidissimo calculo, który jest
V\PEROHPV]F]
OLZHJRGQLDF]\ÄELOHWZVW
SX´QDXF]W
NUyOHZVN;LSKLOLQEpit.
Diok
V F]\MXGDLVW\F]Q\PL NDPLHQLH]SHNWRUDáXDUF\NDSáDQD:M-20;
GURJRFHQQ\NDPLHNWyU\VSDGá]PDQQ]REJoma :V]\VWNLHWHKLSRWH]\PDM
ZHGáXJQLHJRW
VáDER ü*HZ\MD QLDMW\ONRNRORUNDP\NDQLHXZ]JO
GQLDM]D Z
VWRSQLXQDOH*\W\PLQQ\FKMHJRFHFK=ZUDFDXZDJ
*HQDNDP\NX]QDMGXMHVL
QDSLV
NWyUHJR QLH Z\MD QLD *DGQD ] SRZ\*V]\FK KLSRWH] 6DP NRQFHQWUXMH VL
QD QDSLVLH
ZáD QLH6WDZLDWH]
*HFKRG]LWXRDPXOHW SRUMakk 11
a
; Sukka 53
a
)
17
, na którym
MHVWZ\SLVDQHLPL
%RJD SRU$S 7RGUXJLHUR]ZL]DQLHSUREOHPXSU]HNRQDáR
ZLHOXXF]RQ\FK1DOH*GRQLFK*%UDXPDQQ
18
czy E. Lhose
119
. Braumann nie podaje
MHGQDN*DGQHMGRNXPHQWDFMLNWyUDSRWZLHUG]DáDE\PR*OLZR ü]QDF]HQLDÄDPXOet” dla
rzeczownika
[JHQL=GDMHVL
WH**H]DJDGQLHQLHNRORUXNDP\NDLQWHUSUHWXMH]XSHáQLH
QLH]DOH*QLH RG UR]XPLHQLD WHJR U]HF]RZQLND : NRPHQWDU]X /KRVHJR ]DVWDQDZLD
QDWRPLDVW G\VSURSRUFMD MDND LVWQLHMH PL
G]\ GRNXPHQWDFM REUD]X PDQQ\ XNU\WHM
(Ap 2,1
E LODNRQLF]Q\PVWZLHUG]HQLHP*HREUD]XNDP\NDELDáHJR $SF ÄQLH
PR*QDMDVQRZ\áo*\ü´
E.B. Allo
20
WáXPDF]\G\VNXWRZDQHZ\UD*HQLHMDNRpetite pierre blanche ÄPDá\
ELDá\NDP\N´ 3U]\WDF]DMFLQWHUSUHWDFMHNDP\ND]DSURSRQRZDQHSU]H]&KDUOHVD
13
P
RIMASIUS
, Commentarium super Apocalipsim B. Joannis. Libri Quinque, PL, t. 68, kol. 793-936.
14
7DP*H, kol. 807.
15
B
EDA
V
ENERABILIS
, Explanatio Apocalipsis, PL, t. 93, kol. 129-206, zob. kol. 136.
16
R.W. C
HARLES
, A Critical and Exegetical Commentary of the Revelation of St. John, 1.1, Edin-
burgh 1920, 66-67.
17
T. C
+2'=,'à2
, "Amulet", EK 1, 470-471; S. G
'(&.,
, Archeologia biblijna, t. 2 Gniezno 1994,
ZNáDGNDIRWRJUDILF]QDIRW
18
[JHQL, TWNT, t. 9, s.600-604.
19
2EMDZLHQLH Z-DQD, Warszawa 1985, 39.
20
L'Apocalypse de Saint Jean, Paris 1933, 40.
52
W
ALDEMAR
L
INKE
C.P.
sam
]ZUDFDVL
MHGQDNNXLQQHPXZWNRZL:VND]XMHQDGZDHOHPHQW\NWyUHQLH
PRJ]RVWDü]OHNFHZD*RQHZHJ]HJH]LH V\PEROLN
NRORUXLREHFQR üLPLHQLD%o-
*HJR'ODWHJRWDN*HLWHQZLHONLEDGDF]$SRNDOLSV\VNáDQLDVL
NXWH]LH*HFKRG]L
tu o amulet, który ma zw
L]HN ]H ]PDUWZ\FKZVWDá\P &KU\VWXVHP 3RGREQLH :
Barclay
21
SRND]XMHV]HUHJPR*OLZR FLRVWDWHF]QLHZ\SRZLDGDMFVL
MDNVL
Zyda-
MH ]D LQWHUSUHWDFM ELDáHJR NDP\ND MDNR DPXOHWX 6áDER FL W\FK RSLQLL MHVW EUDN
przekonywuj
FHMDUJXPHQWDFMLLZ\MD QLHQLDZáasnej pozycji.
D.E. Aune
22
WDN*HQLHZ\FKRG]LSR]DZ\OLF]HQLHUy*Q\FKPR*OLZR FL]QDF]HQLo-
Z\FK:\OLF]DMFPR*OLZHWáXPDF]HQLDVáRZD[JHQL (pebbel, stone, gem), nie zaj-
mu
MHVL
VSHF\ILF]Q\P]QDF]HQLHPWHJRWHUPLQXZ$SRNDOLSVLH=GDMHVL
*HLQWHUe-
suje go
]Z\NáH]QDF]HQLHVáRZQLNRZHDQLHWRNWyUHZ\QLND]NRQWHNVWXNVL
JL'R
Z\OLF]DQ\FKSU]H]VWDUV]\FKDXWRUyZNRQWHNVWyZZMDNLFKSRMDZLDVL
EDGDQ\WHr-
PLQ SR]D $SRNDOLSV GRGDMH DOX]M
GR LQLFMDF\MQ\FK U\WyZ NXOWX $VNOHSLRVD RUD]
SRZVWDá QD ED]LH DQDORJLL] WHNVWHP +HUPDVD 3DVWHU] :L]MH LQWHUSUHWDFM
ELDáHJRNDP\NDMDNRÄPDWHULDáXSLVDUVNLHJRR]QDF]F\PNV]WDáFLHLNRORU]H´
23
. Za-
razem opo
ZLDGDVL
]DQDMOHSLHMZHGáXJQLHJRXGRNXPHQWRZDQLQWHUSUHWDFMÄELDáe-
go kamyka” jako amuletu. Przepro
ZDG]DDQDOL]
]NWyUHMZ\QLND*HLPL
XPLHVz-
F]RQH QD NDP\NX WR LPL
%RJD-H]XVD NWyUH PRJáR E\ü X*\ZDQH QD DPXOHWDFK
24
.
=DNáDGDSU]\W\PFKU]H FLMDVNLFKDUDNWHUWHJRDPXOHWX
25
DZL
FX]QDMH*HQDELa-
á\PNDP\NXZ\SLVDQHMHVWLPL
-H]XVDZQLHGDMFHMVL
XVWDOLüXNU\WHMSU]HGQLe-
wtajemniczonymi formie.
5R]ZL]DQLH]DSURSRQRZDQHSU]H]5:&KDUOHVDSR]RVWDáRQLHSU]HNRQXMFHGOD
pewnej liczby badaczy. A. Jankowski
26
GRNRQDáV\QWH]\UR]ZL]DNWyUHSU]\MPo-
ZDQRSU]HGQLP2GU]XFDMFSRJOG&KDUOHVDMDNRVSrzeczny z kontekstem, którym
jest walka z synkretyzmem religijnym, wybiera jako bardziej prawdopodobne znacze-
QLD JáRV XQLHZLQQLDMF\ tessera F]\OL ÄELOHW ZVW
SX´ XSRZD*QLDMF\ GR XG]LDáX Z
LJU]\VNDFK OXE XF]FLH QDJURGD GOD ]Z\FL
]F\ LJU]\VN L GURJRFHQQ\ NDPLH NWyU\
VSDGáZUD]]PDQQ
A. Läpple
27
X]QDá*HDPXOHW\NWyUHZL]DáZ\áF]QLH]UHOLJLMQR FLSRJDVNQLH
VVWRVRZQ\PSXQNWHPRGQLHVLHQLDGODLQWHUSUHWDFMLWHJRSDVVXVX3U]HGVWDZLD]QDQ
QDP MX* JDP
LQQ\FK PR*OLZR FL V\PEROLF]QD QDJURGD Z Lgrzyskach (plakietka z
LPLHQLHP]Z\FL
]F\ tesseraQDHVFKDWRORJLF]QXF]W
OXEZNRFXJáRVXQLHZLQQLa-
MF\ZWU\EXQDOH
21
2EMDZLHQLH Z-DQD t. l. Warszawa 1981, 122-125.
22
D.E. A
UNE
, Revelation, t. l, Dallas 1997, 176-191.
23
7DP*H, 190.
24
7DP*H, 190-191.
25
T
(1)(
, "Magie in Early Christianity", w: ANRW 11,23/2, 1545-1549; o amuletach judeochrze
Fi-
MDVNLFK]REWH*%B
AGATTI
, Alle origini della Chiesa, t. l, Vaticano 1981, 236-238.
26
Apokalipsa. Tekst i komentarz
3R]QD
27
L'Apocalisse. Un libro vivo per il chrstiano di oggi, Roma 1980 (org. niem. München 1969), 86.
«B
,$à<.$0<.
»
(A
P
2,17
B
)
53
1DZL]XMFGRP\ OL$OORQLHNWyU]\DXWRU]\VL
JDOLGRV\PEROLNLELHOLZ$SRNa-
lipsie pilnie studiowanej od czasów francuskiego badacza
28
7
SHUVSHNW\Z
EDGD
QDG]QDF]HQLHPVWXGLRZDQHJRSU]H]QDVZ\UD*HQLDGR üV]HURNRZVZ\PNRPHQWa-
rzu do Ap 1-
Z\NRU]\VWDá)6LHJ
29
$QDOL]DV\PEROLNLELHOLZNVL
G]HGRSURZDG]LáD
JR GR ZQLRVNX *H ÄNRORU ELDá\ MHVW V\QRQLPHP VáRZD QLHELHVNL´
30
. W ten sposób
áF]\NDP\N]HVIHU%RJDL-H]XVD'ODWHJRDXWRUDWRQLHNRORUMHGQDNDOHLPL
Zy-
SLVDQHQDNDP\NXVWDQRZLRLVWRFLH OXEMDNWRRNUH ODÄVSHF\ILF]Q\PFKDUDNWHU]H´
QDJURG\ RELHFDQHM ]Z\FL
]F\ 7R *H &KU\VWXV MH QDGDMH R]QDF]D *H Ä&KU\VWXV
przyjmu
MH JR >]Z\FL
]F
@ QD VZRM V]F]HJyOQ ZáDVQR ü´ .URNLHP GHF\GXMF\P
MDNLHJRZGRNRQDá)6LHJMHVWRGHM FLHZNRPHQWDU]XGRDQDOL]RZDQHJRWHNVWXRG
SUDNW\NLSRSU]HVWDZDQLDQDSR]DELEOLMQ\FKSDUDOHODFK-HVWWRZ\UD(Q\Z\VLáHN]PLe-
U]DMF\GRWHRORJLF]QHM(nie tylko historyczno-SRUyZQDZF]HM LQWHUSUHWDFML7DN*H$
Tronina
31
V]XNDUR]ZL]DQLDZNRORU]HNDP\ND3HZQ\PEUDNLHPWHJRXM
FLDSR]o-
staje praktyczny brak analizy terminu
[JHQLDQDORJLF]QHMGODWHMMDNLHMDXWRUSRGGDá
SU]\PLRWQLNLRSLVXMFHWHQU]HF]RZQLN1LH]QDMG]LHP\WH*X6LHJDL7URQLQ\RGSo-
ZLHG]LQDS\WDQLHGODF]HJRDXWRU$SRNDOLSV\SRVáX*\áVL
W\PZáD QLHWHUPLQHPQD
RNUH OHQLHNDP\ND
(/XSLHULX]QDá]QDF]HQLHÄELDáHJRNDP\ND´]DQDMOHSLHMRGSRZLDGDMFHNDPy-
NRZL GR JáRVRZD ZWU\EXQDOH
32
.
7DN*H RQXZD*D *H NRORU NDP\ND PD ]QDF]HQLH
V\PEROLF]QH 'R W\FK WUDG\F\MQ\FK UR]ZL]D GRáF]D RQ MHGQDN P\ O EDUG]R Rd-
NU\ZF] L QRZDWRUVN àF]\ WHUPLQ JUHFNL R]QDF]DMF\ NDP\N ] LGH OLF]HQLD D
przez to ze znaczeniem zapisów imion w formie numerycznej
33
.
= SRZ\*V]HJR ]HVWDZLHQLD RSLQLL PR*HP\ Z\SURZDG]Lü NLOND ZQLRVNyZ NWyUH
SRVáX*QDP]DSXQNWZ\M FLDGREDGDZáDVQ\FK3LHUZV]\PLEU]HPLHQQ\PZVNXt-
NLIDNWHPMHVW*HSR]D$SZ\UD*HQLHÄNDP\NELDá\´ [JHQLNGWMJ)
Z3L PLH
ZL
W\PQLHZ\VW
SXMH%UDNZL
FPR*OLZR FLRGZRáDQLDVL
GRDQDORJLLZHZQWUz-
ELEOLMQ\FK $QDORJLH SR]DELEOLMQH QLH GDM SRGVWDZ GR MHGQR]QDF]QHM LQWHUSUHWDFML
%DUG]LHMRELHFXMFHMH OLFKRG]LREDGDQLH]QDF]HQLDWHRORJLF]QHMWUH FLWHJRZ\Ua-
*HQLDMHVWWRFRGR]UR]XPLHQLDWHJR]ZURWXZQRVLVDPD.VL
JD$SRNDOLSV\'RW\F]\
WR]DUyZQRNRORUXNDP\NDMDNWH*HW\PRORJLF]QHJR]ZL]NXU]HF]RZQLNDR]QDF]DM
cego w Ap 2,17 kamyk z liczeniem i liczbami.
28
U. V
ANNI
, Apocalisse. Ermeneutica, esegesi, teologia, Bologna 1988, s. 49-52; H. L
EMPA
, "Sym-
EROLNDHNOH]MDOQDZ$SRNDOLSVLH Z-DQDRBL 40(1988) 25-40; A. K
IEJZA
&KDUDNWHUREHFQR FL&KUy-
VWXVDZ.R FLHOHZHGáXJ$S-20", CT 65(1995) z. 4, 21-]ZáDV]F]DVV-25; S. G
'(&.,
,
:VW
S
do pism Janowych, Gniezno 1996, 165-168.
29
F. S
IEG
, Li
VW\GRVLHGPLX.R FLRáyZ$SRNDOLSVD-3, Warszawa 1985, 73-75.
30
7DP*H, 74.
31
$SRNDOLSVD2U
G]LHQDG]LHL&]
VWRFKRZD
32
E. L
UPIERI
, L'Apocalisse di Giovanni, bez miejsca wydania, 1999, 128-129.
33
„L'uso del termine
[JHQL anticipa la corrispondenza fra nomi e numeri (cfr. 13,18)”, WDP*H, 129.
54
W
ALDEMAR
L
INKE
C.P.
Ä/LVW´GR.R FLRáDZ3HUJDPRQLH $S- DLQWHUSUHWDFMDZ\UD*HQLD
„ka
P\NELDá\´
7HNVWÄOLVWX´GR.R FLRáDZ3HUJDPRQLHMHVWVNRPSRQRZDQ\ZRSDUFLXRVFKHPDW
W\SRZ\ GOD WHM F]
FL $SRNDOLSV\
34
1LH SU]HGVWDZLD SRZD*QLHMV]\FK SUREOHPyZ
krytyczno-
WHNVWRZ\FK =DPLHV]F]DP\ ZáDVQ\ SU]HNáDG SU]HVáDQLD GR .R FLRáD Z
Pergamonie.
-HVW RQ GR ü ZLHUQ\ WHNVWRZL JUHFNLHPX WDN*H Z FKURSRZDWR FL MHJR
VW\OXSRZWDU]DOQR FLSHZQ\FK]ZURWyZ&]DVHPGRVáRZQLHWáXPDF]\P\Z\UD*HQLD
R FKDUDNWHU]H LGLRPDW\F]Q\P E\ XND]Dü SROVNLHPX F]\WHOQLNRZL VWUXNWXU
P\ OL
DXWRUD$SRNDOLSV\/LF]QHSL
NQHOLWHUDFNRSU]HNáDG\NWyU\FKFRUD]ZL
FHMSRMDZLD
VL
QDU\QNX]QDMZQDV]HMZHUVMLWHNVWXX]XSHáQLHQLHNWyUHPR*HE\üSRPRFQHGOD
czytelnika.
12
$ DQLRáRZL .R FLRáD Z 3HUJDPRQLH QDSLV] 7DN SRZLDGD PDMF\ PLHF] RERVLHF]Q\
ostry.
13
Wiem, gdzie mieszkasz,
WDPJG]LHWURQV]DWDQD$LPL
PRMHG]LHU*\V]LQLHZy-
SDUáH VL
ZLDU\PHMLZGQLDFK$QW\SDVD ZLDGNDPRMHJRZLHUQHJRPRMHJRNWyU\]RVWDá
zabity u was, gdzie szatan mieszka.
14
Ale mam przeciw tobie nieco, bo masz niektórych
G]LHU*F\FKQDXN
%DODDPDNWyU\QDXF]\á%DODNDU]XFDüSU]HV]NRG
SU]HGV\QyZ,]UDHOD
MH üRILDU\GODER*NyZLQLHU]GXSUDZLDü
15
7DN*HPDV]XVLHELHG]LHU*F\FKQDXN
1LNo-
laitów podobnie.
16
1DZUyüVL
ZL
F-H OLQLHSU]\MG
GRFLHELHQLHEDZHPLE
G
]WRE
ZDOF]\á PLHF]HP XVW moich.
17
0DMF\ XV]\ QLHFK VáXFKD FR GXFK PyZL GR .R FLRáyZ
=Z\FL
]F\GDPPXPDQQ\XNU\WHMLGDPPXNDP\NELDá\LQDNDP\NXLPL
QRZHZ\SLVa-
QHNWyUHJRQLNWQLH]QDMDNW\ONRRWU]\PXMF\ $S-17).
7HNVWWHQMHVWWU]HFLP]NROHLSU]HVáDQLHPVHNFMLÄOLVWyZGRVLHGPLX.R FLRáyZ´
2FHQDZVSyOQRW\Z3HUJDPRQLHMHVWPLHV]DQDF]\OL]DZLHUDSRFKZDá
LQDSRPQLHQLH
MDN Z ÄOL FLH´ GR .R FLRáD Z (IH]LH 7LDW\U]H F]\ Z 6DUGHV 3RPLPR ZVND]DQLD
SHZQ\FKEá
GyZZ*\FLXZVSyOQRW\NR FLHOQHMQLHZ\NOXF]DRELHWQLF\GOD]Z\FL
z-
F\ER]DZLHUDZH]ZDQLHGRQDZUyFHQLD2ELHWQLFDWDMHVWZLHORF]
FLRZD3RSU]Hd-
QLH SU]HVáDQLD ]DZLHUDM RELHWQLFHMHGQRHOHPHQWRZH: QDVW
SQ\P GR .R FLRáD Z
Tiatyrze), w 2,26-
PDP\GRF]\QLHQLD]IRUPXáWU]\F]
FLRZ ZáDG]DQDGSRJa-
nami, funkcja królewska -
Uy]JD*HOD]QDJZLD]GD]DUDQQD 3RGREQLHZ OLVWGR
.R FLRáDZ6DUGHV IRUPXáDMHVWWUyMHOHPHQWRZD V]DW\ELDáHQLHZ\PD]DQLHLPLHQLD]
NVL
JL*\FLDZ\]QDQLHLPLHQLD]Z\FL
]F\SU]H]-H]XVDSU]HG2MFHPLDQLRáDPL 1Le-
co problematy
F]QD MHVW RELHWQLFD GOD ]Z\FL
]F\ Z 8F]\QLHQLH ] QLHJR ILODUX
ZLW\QLLJZDUDQFMD*HQLHZ\MG]LHQD]HZQWU]Z\GDMVL
E\ü]ZL]DQH]HVREQD
zasadzie paralelizmu antytetycznego
35
. Drugim elementem jest wypisanie na zwy-
FL
]F\- filarze nowego imiHQLD1DWHMSRGVWDZLHPR*HP\SRZLHG]LHü*HZSU]HVáa-
QLDFKGRVLHGPLX.R FLRáyZ$]ML0QLHMV]HMIRUPXá\RELHWQLFGOD]Z\FL
]F\VMHGQR-,
dwu-
L WU]\HOHPHQWRZH $S PR*HP\ ]DOLF]\ü GR IRUPXá GZXHOHPHQWRZ\FK
Pierwszy element tej obietnicy dotyczy daru
]PDQQ\XNU\WHM'UXJL]D - to komplek-
34
A. L
ÄPPLE
, Apocalisse…, dz. cyt., 80; F. S
IEG
, OMOIOS HIOS ANTROPOU (Ap 1,13). Chrysto-
ORJLD6\QD&]áRZLHF]HJR (Ap 1,9-3,21), Warszawa 1981, 83; D.E. A
UNE
, Revelation, t. 1, dz. cyt., 119-
124; F. M
ARTIN
, "Apocalypse. Les lettres aux sept Églises", w: Les lettres dans la Bible et dans la
littérature, (red. L. P
ANIER
), Paris 1999, 195-206.
35
O podobnej konstrukcji w Ap 2,13b zob. D.E. A
UNE
, Revelation, t. l, dz. cyt., 184.
«B
,$à<.$0<.
»
(A
P
2,17
B
)
55
VRZDRELHWQLFDGDQLDNDP\NDELDáHJRLZ\SLVDQHJRQDQLPQRZHJRLPLHQLD:LGDüWX
VLOQHSRGRELHVWZRGR$SGUXJLHMIRUPXá\GZXF]
FLRZHM3RZWDU]DVL
ZREy-
GZXW\FKZHUVHWDFK VáRwQLFWZR]ZL]DQH]LPLHQLHP%RJDLQRZR FL
0R*HP\SRZLHG]LHü*HND*G\HOHPHQWVNáDGRZ\RELHWQLF\WRPLQLPDOQDMHGQRVt-
ka zna
F]HQLRZDNWyUHMF]
FLVNáDGRZHPXV]E\üLQWHUSUHWRZDQHáF]QLH:LQWHUe-
VXMF\PQDVSU]\SDGNXQLHGDVL
ZL
FRGG]LHOLüZ\UD*HÄNDP\NELDá\´LÄLPL
Qo-
ZHZ\SLVDQHNWyUHJRQLNWQLH]QDMDNW\ONRRWU]\PXMF\´0XV]E\üRQHLQWHUSUe-
WRZDQHáF]QLH7DMHGQRVWNDPXVLE\ü]HVWDZLRQD]SRSU]HG]DMF\PMHOHPHQWHP
RELHWQLF\NWyU\RGQRVLVL
GRÄPDQQ\XNU\WHM´:\GDMHVL
*HSáDV]F]\]QáF]FWH
dwie
MHGQRVWNLMHVWHOHPHQWWDMHPQLF\XNU\FLDPDQQ\LLPLHQLD'RNáDGQLH]D FKRG]L
RSU]HáDPDQLHQLHZLHG]\ZRNyáW\FKSU]HGPLRWyZSU]H]G]LDáDQLHREMDZLDMFH GDU
-H]XVD7HQGDU]HVWDZLRQ\MHVW]SRVWDZXF]QLyZ%DODDPD1LNRODLWyZIDáV]\Z\FK
proroków (Ap
RUD]LPLHQLHP-H]XVD $S PyZLFHJRGR.R FLRáyZ
7RFRÄG]LHU*´ F]DVRZQLNMTCVGY Uy*QHSRVWDFLHSU]HFLZVWDZLRQHMHVWGDURZL2
LOHERZLHPRZRÄG]LHU*HQLH´]DNáDGDRVRELVWRSFM
SRGPLRWXRW\OHGDUMHVWZ\Qi-
NLHP G]LDáDQLD NRJR LQQHJR ']LHMH VL
WDN QDZHW ZWHG\ JG\ GDU MHVW ]ZL]DQ\ ]
F]\QDPLLZ\ERUDPLWHJRNWRJRRWU]\PXMHÄ.DP\NELDá\´MHVWGDUHPLWRRNUH OD
kierunek nasze interpretacji tego motywu.
=áR*HQLH VNáDGQLRZH [JHQL NGWMJ zawiera w sobie niepewnego znaczenia rze-
czownik i modyfiku
MF\MHJR]QDF]HQLHSU]\PLRWQLNNWyU\R]QDF]DNRORU.RORUWHQ
Z $SRNDOLSVLH Z\VW
SXMH VWRVXQNRZR F]
VWR Z ZHUVHWDFK L ] UR]PDLW\PL U]e-
czownikami
36
.
Nowy Testament rzeczownika
[JHQL i czasownika [JHK\YX*\ZDGR üU]DGNRL
tylko w dwóch grupach pism: w Apokalipsie (3 razy: 2 razy rzeczownik i l czasow-
QLN LW]ZG]LHOHàXNDV]RZ\P U]HF]RZQLNZ']LF]DVRZQLNZàN
5]HF]RZQLNWHQR]QDF]DNDP\NNWyU\VáX*\áGROLF]HQLDF]DVRZQLN[JHK\Y oznacza
ÄOLF]\ü´ ]ZáDV]F]D JáRV\ DOH WDN*H ÄR]QDF]Dü MDN OLF]E
´ SRU $S ] U]e-
czownikiem
QBCXTKSOQL :G]LHOHàXNDV]RZ\PRE\GZDRGQLHVLHQLDND*P\ OHüR
WHFKQLF]Q\PX*\FLXVáyZ:àNFKRG]LROLF]HQLHNRV]WyZNWyUHWU]HEDSRQLH ü
SU]\EXGRZLH']X*\ZDMJR]F]DVRZQLNLHPÄSU]HGVWDZLDü]DU]XW\´ÄJáRVo-
ZDüSU]HFLZNRPX ´(MCVCHGTY).
0R*QDSRZLHG]LHü*HX*\FLHEDGDQHJRVáRZDMHVW
ZG]LHOHàXNDV]RZ\PWHFKQLF]QH0R*HP\WRMHGQR]QDF]QLHZQRVLü]NRQWHNVWXZ
NWyU\PSRMDZLDMVL
Z\UD]\]LQWHUHVXMF\PQDVUG]HQLHPVáRZRtwórczym. Wystar-
F]\ RGF]\WDü Z\UD*HQLD Z NWyU\FK SRMDZLDM VL
WHUPLQ\ EDGDQH E\ RGF]\WDü LFK
]QDF]HQLH1DOH*DáRE\SRVWSLüWDNVDPRZSU]\SDGNX$SRNDOLSV\7UXGQR üSROHJD
QDW\P*HSRHW\FNLWHQWHNVWQLH]DZV]HSR]ZDODQDRGF]\WDQLH]QDF]HQLDZ\UD]yZ.
Metafory
37
NWyU\PLVL
SRVáXJXMHVSUDZLDM*H]QDMRPR üVáRZQLNRZHJR]QDF]HQLD
WHUPLQXRND]XMHVL
QLHGRVWDWHF]QDGR]UR]XPLHQLD]QDF]HQLDWHNVWXZNWyU\PWHUPLQ
36
U. V
ANNI
, L'Apocalisse: ermeneutica, esegesi, teologia, dz. cyt., 49-52; A. K
IEJZA
, "Hermeneutyka
Apokali
SV\.LONDSU]\GDWQ\FKX FL OHCT 69(1999) z. 4, 23-38.
37
'HILQLFMDPHWDIRU\MDNVL
SRVáXJXMHP\MHVWEOLVNDZVZ\FK]DáR*HQLDFKSUDF\35LFRHXUD3o-
GDMHP\WáXPDF]HQLHMHJRGHILQLFML ÄPHWDIRUDSROHJDQDPyZLHQLXRMHGQHMU]HF]\VáRZDPLZáD FLZ\PL
d
ODLQQHMNWyUDMSU]\SRPLQD 0HWDIRUDWR]DNáDGDQHSRPLHV]DQLHSRM
ü´ La metaphore vive, Paris
1975, 250).
56
W
ALDEMAR
L
INKE
C.P.
Z\VW
SXMH3RWU]HEDXZ]JO
GQLHQLDV]HURNLHJRNRQWHNVWXWHNVWyZL]ZáDV]F]DNRQWHk-
stu dzie
áDZNWyU\PZ\VW
SXMHWHUPLQ8Z]JO
GQLHQLHWRMHVWNRQLHF]QHGRSU]HSUo-
ZDG]HQLDZGZyFKRGG]LHOQ\FKID]DFK]DNáDGDMF\FKQLHMHGQRNURWQLHQDSL
FLHPL
dzy nimi.
3RWRF]QHX*\FLHMDNLHJR VáRZDXF]HVWQLF]\ZZ\WZRU]HQLXHIHNWXPHWDIRU\F]Qe-
go, ale nie wystar
F]DE\HIHNWWHQSRZVWDá3RWU]HEDMHV]F]HWHNVWXZNWyU\PWHUPLQ
X*\W\PHWDIRU\F]QLH]QDF]\FR LQQHJRQL*]QDF]\]D]Z\F]DMERZLHPRGQLHVLRQR
JRGRU]HF]\ZLVWR FLGRNWyUHMM
]\NSRWRF]Q\F]\LQQHWHNVW\JRQLHRGQRV]'DOV]\
horyzont tekstów uzup
HáQLü PXVLP\ SU]\QDMPQLHM 6HSWXDJLQW GDOHM /;; .o-
QLHF]QR üWDSRZVWDMH]HZ]JO
GXQDPDáLOR üPDWHULDáXSRUyZQDZF]HJRZVDP\P
1RZ\P 7HVWDPHQFLHRUD]]H Z]JO
GXQDVWRSLHQDV\FHQLDWHNVWX $SRNDOLSV\ DOu-
zjami do greckiej wersji (czy greckich wersji) Biblii Hebrajskiej
38
6L
JQüWH*MHGQDN
QDOH*\GRWHNVWyZSR]DELEOLMQ\FKFKRüSR]RVWDMHRWZDUW\PS\WDQLHRLFK]ZL]HN]
$SRNDOLSVF]\WH*LFKZSá\ZQDF]\WHOQLNDPRGHORZHJR
39
WHMNVL
JL
$QDORJLHSR]DELEOLMQHSRND]XM*HÄELDá\NDP\N´WRWHUPLQWHFKQLF]ny na okre-
OHQLHJáRVXXQLHZLQQLDMFHJRZVGDFK SRU+HURGRW 3OXWUDFKAlkibiades,
22; Lukian, Harmonides, Agatiasz, Ant. Palat.
9,, -DNWRXMá2ZLGLXV]Ä6Wa-
UR*\WQLPLHOL]Z\F]DMX*\ZDüF]DUQ\FKLELDá\FKNDP\NyZ7HVND]\ZDá\ZLQQ\FK
t
DPWH]D XZDOQLDá\RGZLQ\´
40
0RJQDVXZDüVL
SHZQHDQDORJLHWDN*H]LQQ\PL
WHNVWDPL:ZLHUV]X$JDWLDV]DFKRG]LQSRSR]\W\ZQ\Z\URNSU]HGVGHP0LQRVD
:LGDüZL
F*HQLHW\OHX*\FLHSU]HGPLRWXLOHVDPIDNWJáRVRZDQLDQDNRU]\ üRVNDr-
*RQHJR NU\MH VL
]D X*\FLHP EDGDQHJR Z\UD*HQLD 8*\FLH WR MHVW ZL
F SU]HQR QH L
MDVQH GOD RGELRUF\ 3DOODGDV ]D Ant. Palat. XI,290) mówi o „rachunkowych ka-
P\F]NDFK´JUDMFZFL*QDUy*Q\FK GRVáRZQ\FKLSU]HQR Q\FK]QDF]HQLDFK VáRZD
ÄOLF]\ü´ÄUDFKRZDü´'ZDVZL
FNRQWHNVW\ZNWyU\FKSRMDZLDVL
ÄNDP\N´ VGo-
wy i rachunkowy. W tych dwóch kontekstach badany rzeczownik ma techniczne zna-
F]HQLD1LH]QDOH(OL P\SR ZLDGF]HQLD*HEDGDQ\WHUPLQPR*HPLHü]ZL]HN]DPu-
38
F. G
RYGLEWICZ
,QWHUSUHWDFMD$SRNDOLSV\ Z-DQDRBL 18(1965) 346-356 (szczeg. ss. 347-350);
A. L
ANCELOTTI
, "L'Antico Testamento nell'Apocalisse", RivBiblt 14(1966) 369-384; B. M
ARCONCINI
,
"L'utilizzazione del T.M. nelle citazioni isaiane dell'Apocalisse", RivBiblIt 24(1976) 113-136. Listy cytatów
]H6WDUHJR7HVWDPHQWX]DZLHUDMQDVW
SXMFHSUDFH +5 S
WETE
,
7KH$SRFDá\SVHRI6W-RKQ, London
2
1907, cl-cli; R. W. C
HARLES
, dz. cyt., lxviii-lxxxvi; J. S
TAEHLIN
, 700 Parallelen. Die Quellgründe der
Apokalypse, Bren 1951; J. L
EVITAN
, Une conception juive de 1'Apocalypse. À travers les concordances
bibliques, Paris 1966; A. L
ÄPPLE
, L'Apocalisse. Un libro vivo per ii cristiano di oggi, Roma
2
1980, 26-
36; R. G. B
RATCHER
, Old Testament Quotations in the New Testament (Helpers for Translators) London -
New York - Stuttgard 1987, 79; U. V
ANNI
, Apocalisse e Antico Testamento: una sinossi, (Pro manuscrip-
to ad uso degli studenti del Pontificio Istituto Biblico) Roma 1990.
39
U. E
CO
,
/HFWRULQIDEXOD:VSyáSUDFDQDUUDF\MQDZWHNVWDFKQDUUDF\MQ\FK, Warszawa 1992, 71-81.
-HJR ILJXUD MHVW WR*VDPD ] ÄSHZQ OLF]E UR]ZL]D HVWHW\F]Q\FK FL OH ] JyU\ RNUH ORQ\Fh i w taki
VSRVyEXZDUXQNRZDQ\FKDE\LQWHUSUHWDFMDQLHXQLNQ
áDNRQWUROLDXWRUD´T
(1)(
,
']LHáRRWZDUWH)RUPD
L QLHRNUH ORQR ü Z SRHW\NDFK ZVSyáF]HVQ\FK, Warszawa 1994, 29. Wykorzystanie koncepcji U. Eco,
]ZáDV]F]DÄRWZDUWR FL´G]LHáDGRLQWHUSUHWDFML%LEOLL]DSURSRQRZDá-:DU]HFKDZDUW\NXOH2WZDUWR ü
WHNVWXELEOLMQHJR"8ZDJLLUHIOHNVMHQDPDUJLQHVLHNVL*NL8E
CO
']LHáRRWZDUWHZ Postmodernizm.
:\]ZDQLHGODFKU]H FLMDVWZD UHG$6DUHáR 3R]QD -131.
40
Mos erat antiquis, niveis atrisque lapillis./ His damnare reos, illis absolvere culpa (O
VIDIUS
, Me-
tamorphoses 15.41).
«B
,$à<.$0<.
»
(A
P
2,17
B
)
57
OHWDPL7HMH*HOLE\á\Z\NRQ\ZDQH]NDPLHQLDQRVLá\UDF]HMQD]Z
NKSQL
41
. Apoka-
OLSVD]QDWHQRVWDWQLWHUPLQLX*\ZDJRGR üF]
VWR
Z]QDF]HQLXÄNDPLHV]ODFKHWQ\´ÄNOHMQRW´*G\E\ZL
FSU]\Mü*HZW\PSU]\SDd-
NX$SQDR]QDF]HQLHDPXOHWXX*\WDVáRZD[JHQLWU]HEDE\E\áR]QDOH(üZ\WáXPDF]e-
QLHWDNLHJRQLHW\SRZHJRX*\FLDWHJRWHUPLQXL HZHQWXDOQ\FK WUH FL GRGDWNRZ\FK
SRHW\FNLFKNU\MF\FKVL
]DW\PZ\UD*HQLHP
1DW\PWOHáDWZLHMQDPE
G]LH]UR]XPLHüVSHF\ILN
X*\FLDEDGDQHJR]ZURWXZ
Biblii Greckiej. W LXX „kamyk” (
[JHQL PD]QDF]HQLHQLHWHFKQLF]QH WáXPDF]\
UDF]HMVáRZDR]QDF]DMFHÄGUREQ\NDP\N]LDUQNRSLDVNX´ /DP 6\U
„ostrze kamienne” (Wj 4,25), „liczba” (2 Krl 21,5; w licznych wersjach poza LXX
,] ZWáXPDF]HQLX$TXLOLWDN*HZ3ZW ÄUDFMD´ÄUR]VGHN´ .RK
7\ONRQLHNDQRQLF]QD0DFK X*\ZDWHJR]ZURWXZ]QDF]HQLXSU]HQR Q\P
jako „wyrok”. Jest
WR SLHUZV]\ SRZyG E\ QLH NRMDU]\ü ]E\W V]\ENR ÄNDP\ND´ ]
XQLHZLQQLDMF\PZ\URNLHP.ROHMQ\PSRZRGHPMHVWQDMEOL*V]\NRQWHNVWWHJRZ\Ua-
*HQLDZ$S
7HUPLQÄNDP\NELDá\´Z$SRNDOLSVLHX*\W\ZQLHWHFKQLF]Q\P]QDF]HQLXPR*QD
]LQWHUSUHWRZDüW\ONRQDSRGVWDZLHNRQNUHWQHJRWHNVWXZNWyU\P]RVWDáRX*\WH6WDMe-
P\ZL
FZREHFNRQLHF]QR FLZ\MD QLHQLDFDáHM]áR*RQHMVWUXNWXU\]QDF]HQLRZHM Äbia-
á\NDP\NQDNWyU\PZ\SLVDQHMHVWLPL
QRZHNWyUHJRQLNWQLH]QDMDNW\ONRRWU]\PX-
MF\´'ODWHJRLQWHUSUHWDFMDPXVLZ]LüSRGXZDJ
]DUyZQRHOHPHQW\U]eczownikowe
LPL
SU]\PLRWQLNRZH ELDá\QRZ\ MDNLF]DVRZQLNRZH GDüRWU]yPDü]QDü
3. Teol
RJLF]QHVSRMU]HQLHQDURO
Z\UD*HQLDÄNDP\NELDá\´ZNRQWHN FLH
obietnicy Ap 2,17
7HRORJLF]QHXM
FLHPRW\ZXNDP\NDELDáHJRLMHJRLQWHUSUHWDFMDZ\PDJDRJDUQL
FLDVSRMU]HQLHPLFDáR FLRZHMLQWHUSUHWDFMLWHNVWX'ODWHJRWU]HEDSU]H OHG]LüUR]ZyM
ZWNyZ NWyUH áF] VL
] RPDZLDQ\P Z\GDU]HQLHP 7HNVW ERZLHP VWDMH VL
MDNR
WHNVW LVWDMHVL
]UR]XPLDá\GRSLHURMDNRWNDQLQD HW\PRORJLDáDFtextus - tkanina od -
textere
WNDü ZWNyZ6SRVyE]QDF]HQLDWRQDSR]LRPLHWHNVWXVSRVyESURZDG]HQLD
ZWNyZ áF]HQLD LFK Z WHNVWRZ FDáR ü 3U]H OHG]LP\ ZL
F MDN EDGDQH SU]H] QDV
Z\UD*HQLHáF]\VL
]ZWNLHPÄLPLHQLDQRZHJR´QLHW\ONRZ$SOHF]ZFDáHM
$SRNDOLSVLH =DáR*HQLH MHGQR FL OLWHUDFNLHM WHNVWX QLH MHVW NRnieczne w celu prze-
prowadzenia takiej analizy. Jednak wykazanie spójnej strategii konstruowania tekstu
VWDüVL
PR*HSRZD*Q\PDUJXPHQWHP]DSU]\M
FLHPWH]\RWDNLHMMHGQR FL
:\UD*HQLHÄLPL
QRZH´ $S MHVWMHGQ\P]EDUG]LHMG\VNXV\MQ\FKZ
.VL
G]H 2EMDZLHQLD PL
G]\ LQQ\PL ]H Z]JO
GXQD NRQWHNVWZMDNLP VL
SRMDZLD
7áXPDF]HQLH SU]HGVWDZLOL P\ SRZ\*HM 'UXJL ] F\WRZDQ\FK WHNVWyZ WR WDN*H
RELHWQLFDGOD]Z\FL
]F\]ÄOLVWX´GR.R FLRáDZ)LODGHOILL
41
D.E. A
UNE
, Revelation, t. 1, dz. cyt., 191.
58
W
ALDEMAR
L
INKE
C.P.
Ä=Z\FL
]F
XF]\QL
NROXPQZ ZLW\QLPRMHJR%RJDLQD]HZQWU]MX*QLHZ\MG]LHDQa-
pisz
QDQLPLPL
%RJDPRMHJRLLPL
PLDVWD%RJDPRMHJRQRZHJR-HUX]DOHPNWyUH]VW
SLáR]QLHEDRG%RJDPRMHJRLLPL
PRMHQRZH´
:\UD*HQLHÄLPL
QRZH´SRMDZLDVL
Z$SRNDOLSVLHW\ONRGZDUD]\1LHMHVWWROLFz-
EDZLHOND]ZD*\ZV]\*HU]HF]RZQLNÄLPL
´SRMDZLDVL
ZFDáHMNVL
G]HUD]\Z
werse
WDFK:LGDüZL
F*HF]
VWRWOLZR üMHJRX*\FLDMHVW]QDF]QD QDND*GH
VáyZZNVL
G]H 0R*QDE\ZL
FVG]Lü*HMHVWWRZ\UD]RV]F]HJyOQ\P]QDF]HQLX:
$SRNDOLSVLHQDMF]
FLHMÄLPL
´SRáF]RQHMHVW]ZL]NLHPV\QWDNW\F]Q\P]SU]\GDZN
U]HF]RZ OXE]DVW
SXMF\PM]DLPNLHP WDN*HF]\WHOQLNLQIRUPRZDQ\MHVWRWR*Va-
PR FLQRVLFLHODLPLHQLD$*UD]\Z\UD(QLHZVND]XMHVL
*HFKRG]LRLPL
%RJD:
DSR]\FMLGRU]HF]RZQLNDÄLPL
´VWRLZWHG\DOERU]HFzownik „Bóg” (np. 3,12; 16,9)
42
,
ÄRMFLHF´ DOER F]
FLHM ]DLPHN SLHUZV]HM - dwukrotnie, 3,8.12), drugiej
(11,8; 15,4) lub trzeciej (l 3,6 - o Bogu; 14,1 -
R%DUDQNX RVRE\:QLHPDZt-
SOLZR FL*HÄLPL
QRZH´MHVWLPLHQLHPÄ ZL
WHJR3UDZGziwego, który ma klucz Da-
ZLGDRWZLHUDMFHJRDQLNWQLHPR*H]DPNQü]DP\NDMFHJRDQLNWQLHPR*HRWZo-
U]\ü´ Z NWyU\PyZLÄPRMHLPL
´ZZZLNLHG\WRVWZLHUG]D*H-HJRLPL
MHVW QRZH 6áRZD R NOXF]X 'DZLGD L ]ZL]DQHM ] QLP ZáDG]\ V ]DSR*yczone z Iz
1LHMHVWWRWHNVWPHVMDVNL
43
DOHZ$SZ\VW
SXMHZW\PZáD QLHVHQVLH
44
.
Ä ZL
W\L3UDZG]LZ\´WRQLHW\ONRPHVMDV]DOHVDP-DKZHÄ ZL
W\´Z6WDU\P7HVWa-
PHQFLHWRLPL
ZáDVQH%RJD O6DP ,] +D Ä3UDZG]LZ\”
PR*H PLHü ]QDF]HQLH SRGREQH SRU -U 0RZD ZL
F R QRZ\P LPLHQLX %RJD
6WDUHJR3U]\PLHU]DMDNLHSU]\QRVLWHQNWyU\PyZLGR.R FLRáyZ3RGREQIRUPXá
Ä ZL
W\L3UDZG]LZ\´]QDMGXMHP\$S7DPRGQRVLVL
GR%DUDQNDNWyU\RWZLHUD
NROHMQHSLHF]
FLH,PL
%RJDL%DUDQNDMHVWZ$SRNDOLSVLHW\PVDP\PLPLHQLHPZy-
SLVDQ\P QD F]RáDFK ZLHUQ\FK $S 1RZH LPL
-H]XVD - Baranka jest nowym
LPLHQLHP%RJD0R*QDSU]\SXV]F]Dü*HZ$SPRZDMHVWQLHRLPLRQDFKWU]HFK
Uy*Q\FKSRVWDFLOLWHUDFNLFK %RJDPLDVWDL-H]XVD OHF]RWU]HFKUy*Q\FKLPLRQDFKWHM
VDPHMRVRE\,PL
ERZLHPPLDVWD-HUX]DOHP1RZHJRRNUH ORQHMHVWZ$SMDNR
Z]DMHPQDáF]QR ü%RJD]OXG(PL (PPDQXHO– „Bóg z nami”, por. Iz 7,14; 8,8)
45
.
1RZR FLMHVW*HLPL
-HG\QHJR%RJDMHVWXG]LHORQHPLDVWX ZL
WHPXSU]HQLHVLRQHQD
ZVSyOQRW
%RJD]OXG(PL6DPHQDWRPLDVWLPLRQDVRVDG]RQHZWUDG\FML%LEOLL+e-
EUDMVNLHM L UHOLJLMQR FL MXGDLVW\F]QHM &R ZL
FHM PRW\Z LPLHQLD QRZHJR -HUR]ROLP\
pochodzi z Iz 62,2:
Ä=REDF]OXG\VSUDZLHGOLZR üWZRM>-HUR]ROLP\-:/@DNUyORZLHZV]\VF\WZRMFKZa-
á
LQD]ZFL
LPLeQLHPQRZ\PNWyUHXVWD-DKZHZ\U]HNá\´
42
Ä,PL
%RJD´X*\WHMDNRV\QRQLP-HJRRVRE\Z,]]RE-H
OMERSKI
, "Starotestamentalne Ojcze
nasz (Analiza egzegetyczno - teologiczna Iz 63,7 - 64,11)", RT 43(1996) z. l, 54-
]ZáV
43
Por. J. S
YNOWIEC
, Oto twój król przychodzi. Mesjasz w Pismach Starego Przymierza, Kraków
1992, 19. 83.265.
44
F. S
IEG
, dz. cyt., 104 - 105.
45
A. J
ANKOWSKI
, "Emmanuel", w:
3RGU
F]QD(QF\Nlopedia BiblijnaWO3R]QD -336; E.
Z
AWISZEWSKI
, "Emanuel", w: Encyklopedia Katolicka, Lublin 1983, t. 4. kol. 924-925; L. S
TACHOWIAK
,
.VL
JD,]DMDV]D 7áXPDF]HQLH ZVW
SLNRPHQWDU] /XEOLQ W -S
YNOWIEC
, Oto twój król
przychodzi. Mesjasz w Pismach Starego Przymierza, Kraków 1992, 71-80.
«B
,$à<.$0<.
»
(A
P
2,17
B
)
59
1RZHLPL
-HUR]ROLP\X,]DMDV]DEU]PLÄ3R OXELRQD´ Z
46
. Tekst Iz 62,2-
PLDá
GX*\ZSá\ZQD$S-3. Ap 21,2 jest zapowiadane w Ap 3,12 prawieGRVáRZQ\P
F\WDWHPZHZQ
WU]Q\P,GHD]ZL]NXSDUWQHUVNLHJR%RJD]H ZL
W\PPLDVWHPNWyUe-
JR Z\UD]HP PD E\ü QRZH LPL
PLDVWD PLH FL VL
GRVNRQDOH Z RE\GZX WHNVWDFK
(PPDQXHOQRZHLPL
GOD1RZHJR-HUX]DOHP
47
SR]ZDODMHGQDNQDPHVMDVNLFKUy-
VWRORJLF]QLQWHUSUHWDFM
1RZHJR-HUX]DOHPQLH]D QDSRGEXGRZ
QDG]LHL*HPLDVWR
]LHPVNLH ]RVWDQLH RGEXGRZDQH 1D NDP\NX ZL
F Z\U\WH E\áRE\ LPL
%RJD /HF]
GODF]HJRZáD QLHQDNDP\NXLWRRGRNáDGQLHRNUH ORQ\P ELDá\P NRORU]H",PL
WR
PDE\üSU]HND]DQH]Z\FL
]F\ $S 2,17) i tylko jemu. Na tym polega nagroda. Wypi-
VDQLHJRQDWUZDá\PPDWHULDOH NDPLH QDGDMHQDJURG]LHFHFK
WUZDáR FL6\PEROLND
]D NRORUX ELDáHJR SRZWDU]D VL
Z $SRNDOLSVLH GR ü F]
VWR
48
3U]\PLRWQLN ÄELDá\´
Z\VW
SXMHZ$SUD]\ ZUHV]FLH17 UD]\ ZZHUVHWDFK]Uy*Q\PLU]e-
F]RZQLNDPLDUD]W\ONREH]U]HF]RZQLND1DMF]
FLHMPRZDMHVWRELDá\FKV]DWDFK
ELVLRURZ\PSáDV]F]X NRQLDFK D
WDN*HR ZáRVDFK REáRNX WURQLH i wreszcie o kamyku (2,17).
%LDá\NDP\NMDNSR]RVWDáHWHSU]HGPLRW\ZL*HVL
]FKZDáQLHEDF]\]PDUWZ\Fh-
ZVWDáHJR&KU\VWusa
49
.
5]HF]RZQLNÄLPL
´Z$SRNDOLSVLHPDMHGQDNLWDNLHX*\FLHNWyUHQLHGDVL
Rd-
QLH ü GR %RJD L -H]XVD 7HJR ]D NRQWHNVWX WHUPLQX ÄLPL
´ QLH GD VL
SRPLQü ]H
Z]JO
GXQD]ZL]NLMDNLHPD]LQQ\PEDGDQ\PSU]H]QDVWHUPLQHPJB[JHQLÄ,PL
EHVWLL´ ]DZV]HSUDZLHZ\VW
SXMH]MDNLP VSRVREHPMHJRXWUZa-
OHQLDOXE]DNRGRZDQLD Z MHVWWRÄ]QDPL
´ ECTCIOC), wypalony lub wy-
FL QL
W\]QDN ZMHVWWROLF]ED QBCXTKSOQL). W 13,1 i 17,3 mowa jest o „imionach
EOX(QLHUF]\FK´ NWyUH V DWU\EXWDPL EHVWLL R VLHGPLX JáRZDFK L G]LHVL
FLX URJDFK
7UH üW\FKLPLRQZMDNL VSRVyEPXVLRGQRVLüVL
GR%RJDLQDF]HMQLHZL]DáE\]
QLPL ]DU]XW EOX(QLHUVWZD ,QWHUSUHWDFMD NWyUD ND*H GRSDWU\ZDü VL
Z QLFK W\WXáyZ
cesarskich o charakterze (quasi)kultycznym
50
SURZDG]LGRWáXPDF]HQLDVQQ PQOC jako
ÄW\WXá´
51
:\GDMHVL
WRE\üHJ]HJH]D]XSHáQLHQLHELRUFDSRGXZDJ
Z\MD QLenia,
MDNLHGDMHWHPXIUDJPHQWRZLVDPD$SRNDOLSVD7DNLQWHUSUHWDFM
]QDMGXMHP\Z
Ä%HVWLDNWyUZLG]LDáH E\áDQLHMHVWLPDZ\M ü]3U]HSD FLDNX]DJáDG]LH]G*DL]DG]i-
ZLVL
PLHV]NDMF\QD]LHPLNWyU\FK
LPL
QLHMHVW]DSLVDQHZNVL
G]H*\Fia od
]DáR*HQLD
ZLDWDZLG]F\EHVWL
*HE\áDLQLHMHVWLE
G]LH´
46
W. M
ICHNIEWICZ
1RZH LPLRQD -HUR]ROLP\ Z .VL
JDFK 3URURNyZ ,]DMDV]D L -HUHPLDV]D Z
Ä&]\QF]áRZLHNDRGGDPX]DSáDW
´ 3U]E .VL
JDSDPLWNRZDNXF]FL.VL
G]D3URIHVRUD-óze-
fa Homerskiego, Tamów 1999, 187-
]ZáVV -202.
47
6DPWHUPLQÄ-HUX]DOHP1RZH´VSRW\NDVL
W\ONRZ$S 3RU:L
INKE
, La metafora
„fare nuovo”. L'ermeneutica di P. Ricoeur applicata ad Ap 21,l-5b, mps, Roma 1995, 108, przyp. 453.
Ma on jednak siln
LHUR]EXGRZDQHSRNUHZLHVWZD]ZLHORPDWHkstami Iz.
48
Zob. X. L
EON
-D
UFOUR
,
6áRZQLN1RZHJR7HVWDPHQWX3R]QD
2
1986,159-160; D. F
ORSTNER
,
ZLDW
V\PEROLNLFKU]H FLMDVNLHM, Warszawa 1990, 115-116.
49
U. V
ANNI
, Apocalisse. Ermeneutica, esegesi, teologia, Bologna
2
1991, 51-52.
50
Por. J
ANKOWSKI
, Apokalipsa, dz. cyt., 214; E. L
OHSE
, Objawienie..., dz. cyt., 97.
51
A. L
ÄPPLE
, L'Apocalisse..., dz. cyt., 153-154.
60
W
ALDEMAR
L
INKE
C.P.
3RZWDU]DMFD VL
GZXNURWQLH WU]\F]
FLRZD IRUPXáD MHVW MDNE\ OXVWU]DQ\P RGEi-
FLHPIRUPXá\RGQRV]RQHMGR%RJD O
52
:Z]QDMGXMHP\ERZLHPRNUH OHQLH
%RJD ÄE
GF\E\á\LSU]\FKRG]F\´
: ]DNRF]HQLX ZVW
SX ZL]ML ZSURZDG]DMFHM PDP\ GRVáRZQLH WHQ VDP
tekst, co w 1,4
53
-HGQDNSRPLPRGRVáRZQR FLSRZWyU]HQLDZ\UD]yZ]DFKRG]LLVWRt-
QDUy*QLFDZ]QDF]HQLXRE\GZXSU]\SDGNyZZNWyU\FKX*\WDMHVWIRUPXáDWUyMF]DVo-
wa (Dreizeitformel).
=DSLHUZV]\PUD]HPUR]ZLQL
WHLPL
%RJDMHVWHOHPHQWHPSo-
]GURZLHQLDMDNLP-DQ]ZUDFDVL
GRVLHGPLX.R FLRáyZZ$]ML'UXJLHX*\FLHMHVW
DXWRSUH]HQWDFM%RJD'RVáRZQR üSRZWyU]HQLDMHVW]JUDPDW\F]QHJRSXQNWXZLG]e-
nia nieco wymuszona. Za pierwszym razem seria poprzedzonych rodzajnikiem imie-
VáRZyZVWRLSRSU]\LPNXCXRQ
GRPDJDMF\PVL
GUXJLHJRSU]\SDGNX3RSUDZQLH]Eu-
GRZDQDGDOV]DF]
üZHUVHWX GRSHáQLDF]SRGUXJLPCXRQ
w tym samym wersecie) oraz
SRZWyU]HQLH WHJR VDPHJR ]DELHJX F]
ü W\WXáX GUXJLHM RVRE\ RG NWyUHM SRFKRG]
ÄáDVNDLSRNyM´ZSURZDG]RQHJRW\PVDP\PSU]\LPNLHPMHVWZGUXJLPDF]
üZ
SLHUZV]\PSU]\SDGNX ND*HVG]Lü*HQLHPDP\GRF]\QLHQLD]SRP\áNOHF]]]a-
ELHJLHPOLWHUDFNLP]DVWRVRZDQ\P]FDá ZLDGRPR FLPDMF\PSU]HNV]WDáFLü]wrot
ZLPL
ZODQH
54
.
,PL
WRSU]\SRPLQDWDN]QDF]F\GODMDKZL]PXPRW\ZMDNLPE\áDHSLIDQLDQD+o-
UHELH =ZáDV]F]D Z $S GRVWU]HF PR*QD SRGRELHVWZD ] :M D Z ZHUVML
LXX
55
=DZ\MWNLHPLPLHQLD0RM*HV]DZUD]]SU]\LPNLHPZ$S]QDMGXMHP\
FDá\:MD,PL
%RJDREMDZLRQH.R FLRáRPMHVWWRVDPRFRQD+RUHELH
56
. Powtó-
U]HQLH WH*GZXNURWQH IRUPXá\GR üSRGREQHMGR$SMHVWMDNPR*QDZQRVLü
]DELHJLHPLQWHQFMRQDOQ\PNWyU\Z\MD QLDQDWXU
ÄLPLRQEOX(QLHUF]\FK´EHVWLL0R*
QDZL
FSU]\MüZHZQWU]WHNVWRZLQWHUSUHWDFM
RZ\FKLPLRQ1LHVSRVyEMHGQDNQLH
GRVWU]HF *H LQWHUSUHWDFMD LFK PD Z VRELH HOHPHQW OHNWXU\ LQWHUDNW\ZQHM 3RWU]HED
ERZLHPZF]\WDQLDVL
Z.VL
J
$SRNDOLSV\LZWHNVW\GRNWyU\FKRQDRGV\áDE\
RGF]\WDüMHM]QDF]HQLDZEXGRZDQHZNRQVWUXNFM
Z]DMHPQ\FKSRZL]DVSDMDMF\FK
NVL
J
1DW\PWOHQLH]G]LZLIDNW*HLPL
PR*HZ\VW
SRZDüZSRVWDFL]DV]\IURZa-
QHJR]DSLVXF\IURZHJR=ZD*\ZV]\QDSUDZLHV\QRQLPLF]Q\VHQVU]HF]RZQLNyZQB
CXTKSOQL i JB[JHQLZ$SRNDOLSVLHPR*QDSRZLHG]LHü*HVX*\ZDQHZWDNLVSRVyE
jak inne synonimy (na oznaczenie szat
57
F]\ ZLW\QL
58
,FKX*\FLHQLHWZRU]\Za-
ULDQWyZ]QDF]HQLRZ\FK6NáDQLDMHGQDNF]\WHOQLNDE\XZD*QLHZF]\W\ZDáVL
ZWHNVW
52
R. B
AUGCKHAM
, La Teologia dell'Apocalisse, Brescia 1994, 38-71.
53
Baugckham podaje jeszcze Ap 11,17 i 16,5, por. dz. cyt., 43.
54
M. Z
ERWICK
, Analysis Philologica Novi Tesamenti, Romae
2
1960, 567; U. V
ANNI
, Apoclisse. Er-
meneutica, esegesi, teologia, dz. cyt., 20-22.
55
%DXJFNKDP ]ZUDFD WDN*H XZDJ
QD ]ZL]NL ] WHJR WHNVWX ] 7DUJXPHP La Teologia
dell'Apocalisse, Brescia 1994, 44.
56
S. R
ABIEJ
(JRHLPLZ(ZDQJHOLL Z-DQD]QDNLHPERVNLHMJRGQR FL-H]XVDCT 38(1988) z. 2,
19 -
]ZáVV- 22); J. W
ARZECHA
, "Funk
FMDIRUPXá\Z\VáDQLDZ:M- 4,17. Przyczynek do
odpowiedzi na pytanie -
NLPMHVW0RM*HV]CT 43(1993) z. 3, 85 - 88.
57
UVQNJ.
(6,11; 7,9.13.14; 22,14) i
KBOCVKQP (3,4.5.18; 4,4; 16,15; 19,13.16).
58
UMJPJ (13,6; 15,3; 21,3) i PCQL- (3,12; 715; 11,1.2.19; 14,15.17; 15,5.6.8; 16,17;21,22), por. F.
S
IEG
, "Sens terminów hierón i naós w Nowym Testamencie", RBL 42(1990) 335-341.
«B
,$à<.$0<.
»
(A
P
2,17
B
)
61
]DVWDQDZLDMFVL
QDG]QDF]HQLHPND*GHJRVáRZD=UR]XPLHQLHWDNNRnstruowanych
WHNVWyZZ\PDJDWHJRFRDXWRU$SRNDOLSV\QD]\ZDÄPGUo FL´
6]F]HJyOQXZDJ
QDOH*\WXSR ZL
FLüWHNVWRZL$S
Ä7XPGUR üMHVW0DMF\UR]XPQLHFKSROLF]\OLF]E
EHVWLLOLF]EDERZLHPF]áRZLHNDMHVWL
liczba jego (lub jej)
59
666”.
Zabieg
LQWHUSUHWDF\MQ\PDMF\QDFHOXRGF]\WDQLHLPLHQLDEHVWLLWRUDFKXQHN5a-
chunek tego rodzaju, spotykany w literaturze hellenistycznej
60
, kabalistyce
61
i w jude-
RFKU]H FLMDVNLHM V\PEROLFH
62
QRVL QD]Z
JHPDWULL OXE L]RSVHILL
63
. Liczenie liczby
imienia (
[JHQL)
SROHJDQDVXPRZDQLXZDUWR FLOLF]ERZ\FKOLWHULPLHQLD-HVWWRSUo-
cedura egzegezy midraszowej
64
FKRüVSRWNDüMPR*QDZF]H QLHMZ ZLHFLHJUHFNo-
M
]\F]QHM OLWHUDWXU\ KHOOHQLVW\F]QHM
65
7HNVW $S NRPHQWRZDQR ]ZáDV]F]D Z
aspekcie znaczenia zaszyfrowanego
LPLHQLDEHVWLL0QRJR üVWXGLyZSR]RVWDMHMHd-
QDNRGZURWQLHSURSRUFMRQDOQDGRSHZQR FLXVWDOH1DQLHSHZQR üND*GHMLQWHUSUHWa-
FML]ZUDFDáXZDJ
MX*(%$OOR
66
(/RKVH]D ]GDMHVL
VXJHURZDü*HWDNLHSU]Hd-
VWDZLHQLD RZHJR LPLHQLD ZVND]XMH UDF]HM QD FK
ü XNU\FLD QL* REMDZLHQLD WHJR R
czym mówi autor tekstu
67
=GDMHVL
MHGQDN*HWDNLH]DPNQL
FLHNZHVWLLNáyFLáRE\VL
]VDPLGH$SRNDOLSV\7DMHVWERZLHPREMDZLHQLHPZáD QLHDQLH]DWDMHQLHPWUH FL
NWyUH SRUXV]D 1LH SU]HNRQXMH WH]D $OOR *H UR]WURSQR ü SROLW\F]QD ND*H DXWRURZL
$SRNDOLSV\PyZLüZVSRVyEF]\WHOQ\W\ONRGODZWDMHPQLF]RQ\FK*G\E\WDNE\áR
NOXF]OHNWXU\PXVLDáE\E\üRZLHOHEDUG]LHMMHGQR]QDF]Q\=DPLDVWZL
FNRQFHQWUo-
ZDü XZDJ
L Z\VLáNL LQWHUSUHWDF\MQH QD ]DJDGQLHQLX NWyUHJR UR]ZL]Dü VL
QLH GD
PR*HUDF]HMWU]HEDSRV]XNDüWDNLHJRS\WDQLDQDNWyUHWHNVW$SRGSowiada.
3RMDZLDVL
ZQLPVáRZRZ$SQLHF]
VWH JBUQHKC PGUR ü -HVWRQREDUG]RF]
ste w 1 Kor (17 razy, oprócz tego 11 razy
UQHQL :FDá\P17UD]\Z\VW
SXMHU]e-
czownik
UQHKC, 19 razy rzeczownik UQHQL, 2 razy czasownik UQHK\Y-HVWWRZL
F]a-
XZD*DOQD REHFQR ü WHUPLQyZ ]ZL]DQ\FK ] PGUR FL : corpus joanneum, poza
$SRNDOLSVQLHZ\VW
SXM]XSHáQLHVáRZD]WHMURG]LQ\:$SQDWRPLDVWSRMDZLDVL
tylko 4 razy
UQHKC:\VW
SRZDQLHWHJRWHUPLQXQLHMHVWSU]\SDGNRZH3RMDZLDVL
RQ
59
:WSOLZR üELHU]HVL
]SRGRELHVWZDIRUP]DLPNDGODP
VNLHJR MH OLRGQRVLVL
GRU]HF]Rw-
QLND ÄF]áRZLHN´ QB C PSTYRQL) i nijakLHJR URG]DMX MH OL RGQRVL VL
GR U]H
czownika „bestia”
VQ
SJTKQP) w genetivie.
60
Antologia Pallatina, X,43; XI ,334.
61
Zob. Pirke Abot 3,18; C. S
CHEDL
, Talmud, eyangelium, synagoge, Insbrück - Wien - München
1969, 148-149.
62
B. B
AGATTI
, Alle origini della Chiesat, t. l, , Vaticano 1981, 224; 231.
63
A. J
ANKOWSKI
, Apokalipsa…, 220.
64
"Nombre", w: Dictionnaire de la Bibie et de 3 religions du Livre, (red. R. Poswick - G. Rainotte),
Paris 1985, 314-
$XWRUKDVáDXZD*D$S]DQDMEDUG]LHM]QDQ\SU]\NáDGJHPDWULL=GDMHVL
*H
E.B. A
LLO
ZVZ\PNRPHQWDU]X G]F\W UR]Uy*QLDJHPDWUL
LL]RSVHIL
SU]\SLVXMFWHMSLHUZV]HM
]QDF]HQLHV]HUV]HQL*W\ONRUDFKXQNXOLF]ERZR- literowego.
65
Antologia Pallatina XI, 334.
66
Dz. cyt., 214.
67
E. L
OHSE
, dz. cyt., 103; podobnie P. P
RIGENT
, „Et le ciels s'ouvrent”. Apocalypse, Paris 1980, 184.
62
W
ALDEMAR
L
INKE
C.P.
Z :LMHVWWRPGUR üSU]\SLV\ZDQDRGSRZLHGQLR
%DUDQNRZLL%RJXZ]PLDQND]D RQLHMSRMDZLDZWHNVWDFKK\PQLF]Q\FK$SL
PyZLRPGUR FLMDNWU]HEDSRVLDGDüDE\]UR]XPLHüWDMHPQLFHEHVWLL MHMF\IU
LWDMHPQLF
OLF]E\MHMJáyZ =GDMHVL
*H]HZ]JO
GXQDSU]HGPLRWFKRG]LRGZDUo-
G]DMHPGUR FL2LOHSU]HGPLRWHPPGUR FLZ$SL MHVWNRQNUHWQDU]HF]R
tyle w Ap 5,12 i 7,12 ch
RG]LRPGUR üZVHQVLHDEVROXWQ\PPGUR üNWyUDQLHW\OH
%RJD GRW\F]\ LOH %RJX SU]\QDOH*\ L SU]H] %RJD W\ONR PR*H E\ü XG]LHORQD :DUWR
]DXZD*\ü*HZNRQWHN FLHPGUR FLZWDN*HPRZDMHVWROLF]EDFKOHF]MHVWWR
liczba (
CXTKSOQL QLHGRRJDUQL
FLDÄW\VLFHW\VL
F\LPLULDG\PLULDG´ $S -HVWWR
OLF]ED SLHZDMF\FKK\PQSRFKZDOQ\QDF]H ü%DUDQND3RGREQLHZ$SPRZDMHVW
najpierw o liczbie (
CXTKSOQL RSLHF]
WRZDQ\FK SRWHP]D RQLHGDMF\PVL
SROLF]\ü CXTKSOGY WáXPLHLZUHV]FLHRW\PVDP\PWáXPLH RNWyU\PPRZDZ
0GUR üZ$SRNDOLSVLHSRMDZLDVL
ZL
F]DZV]HZNRQWHN FLHDU\WPHW\F]Q\P
-HGQDNW\ONRZ$SL VWROLF]E\SRGOHJDMFHLQWHUSUHWDFML2GQRV]VL
RQH
GRPGUR FLQDOXG]NPLDU
ÄOLF]EDF]áRZLHND´Z$S ,QWHUSUHWDFMDWDMHGQDN
]DND*G\PUD]HPRND]XMHVL
QLHPR*OLZDGRSU]HSURZDG]Hnia. Za pierwszym bowiem
UD]HPMHVWWRLQIRUPDFMDRWZDUWDQDUy*QHOHNWXU\LEUDNMHVWGDQ\FKGRZ\ERUXMHGQHM]
PR*OLZR FL=DGUXJLPUD]HPVDPWHNVWSURSRQXMHGZLHUR]ELH*QHLQWHUSUHWDFMH7\m-
F]DVHPOLF]E\]ZL]DQH]PGUR FLSU]\SLV\ZDQ%RJXRND]XMVL
EDUG]LHMWDMHPQi-
cze, ale mniej zwodnicze. Wbrew pozorom rozumiemy je lepiej (nawet w ich nieokre-
ORQR FL QL*WHRNWyU\FKPyZLVL
*HV]UR]XPLDáH]ZL]DQH]PGUR FLOXG]N
2ZDOXG]ND PGUR üWRSU]HGHZV]\VWNLPXPLHM
WQR FLJHPDWU\F]QH.DEDOLVW\F]QD
interpretacja cyfr jest przeciwstawiona temu, co o cyfrach jest objawione, a co dotyczy
ZJOGXZWDMHPQLFH%R*H0GUR üOXG]NLFKNDONXODFMLUDFKXnków, jest przeciwsta-
ZLRQDWHPXFRPyZLVL
RPGUR FLNWyU%DUaQHNÄMHVWJRG]LHQZ]Lü´ $S
Rachunek jest przeciwstawiony wiedzy danej od Boga, wiedzy proroków, darowi
-H]XVD-HVWHOHPHQWHPIDáV]\ZHJRSURURFWZD0RGHOHPIDáV]\ZHJRSURURNDZ$S
MHVW%DODDP3RMDZLDVL
RQZ$SMDNRQDXF]\FLHO]áDLSU]HZURWQR FLNWyUHJR
GRNWU\Q
SU]HMPXM1LNRODLFL*U]HFK\MDNLFKXF]\VLGHQW\F]QHMDNWHNWyUHV]HU]
VL
]ZLQ\-H]HEHO $S .VL
JD/LF]EPDGZLHUy*QHWUDG\FMH]ZL]DQH]%DOa-
amem. Pierwsza ukazuje go jako proroka prawdziwego: do którego Bóg mówi (Lb
NWyU\F]\QLWRFR%yJPXQDND]XMH /E NWyUHPX3DQZáR*\áZXVWDVZH
VáRZD /E NWyUHPX%yJSU]HND]XMHZL]MH /E -HJRVáRZDMHGQDNVVWDOH
przedstawiane w tej warstwie tradycji jako pouczenie
Z2OY
P 23,7.18; 24,3.15.21.23).
3RGREQLHU]HF]VL
PDZ0L&KRüZ$SZ]RUHPWHMWUDG\FMLPyZLVL
R
Balaamie jako nauczycielu, to ocena Balaama jest jednak negatywna
68
LQDZL]XMHGR
Lb31,16;Pwt 23,5-6 (cyt. w Neh 13,2); Joz 24,9-10. W Ap 2,14 krytyka Balaama
LG]LHMHGQDNGDOHMQL*ZNWyU\PNROZLHN]WHNVWyZ67ERZLHPGRNRQXMHSRáF]HQLD
PL
G]\NDU%R*RNWyUHMZ/EVSRZRGRZDQSU]H]G]LDáDQLH%DODDPD]NXOWHP
Baal - Peora (Lb 25)
69
. Nikolaici swe naucz
DQLHSU]HM
OLZáD QLHRGIDáV]\Z\FKSUo-
URNyZ $S 6NRQW\QXDWRUDPLLFKEá
GyZ
68
Podobnie 2 P 2,15-16; Jd 11.
69
3RGREQDLQWHUSUHWDFMDMDN Z $S]RVWDáDSU]HND]DQD Z)LORQVita Moysis 1,53-55 i Józef
Flawiusz, Ant
7UXGQRXVWDOLüMHM(UyGáRMHVWMHGQDNRELHJRZZMXGDL]PLH
«B
,$à<.$0<.
»
(A
P
2,17
B
)
63
3UDZG]LZHSURURFWZRZLHG]DSRFKRG]FDRG%RJDVV\QRQLPDPLPGUR FL%o-
*HM1DWHMVDPHMOLQLLLQWHUSUHWDF\MQHM]QDMGXMHP\ÄNDP\NELDá\´ZUD]]REMDZLDQ\P
na nim nowym
LPLHQLHP%RJD0R*QD]QDOH(ü]ZL]NLPL
G]\$SRNDOLSVDZVSyá
F]HVQMHMOLWHUDWXUDSRNDOLSW\F]Q%DGDF]G]LHMyZDSRNDOLSW\NL3DROR6DFFKLWDN
FKDUDNWHU\]XMHURO
ZLHG]\ZODQHMREMDZLRQHMZW\PQXUFLHWHRORJLF]Q\P Ä7HQW\S
wiedzy, który jest wyakcent
RZDQ\SU]H]]QDF]HQLHLOXPLQDFMLWZRU]\QRZWUDG\FM
NWyUD]VDPHM]DVDG\MHVWRWZDUWDQDND*GPR*OLZLQQRZDFM
SRQLHZD*%yJPR*H
REMDZLüMHV]F]HFR QRZHJR7DSHZQR ü*H%yJPR*HMHV]F]HREMDZLüFR QRZHJR
G]LDáDEDUG]RZ\UD(QLHZVWXOHFLXZNWyU\P]DF]\QDVL
FKU]H FLMDVWZR´
70
. Warto
MHGQDN ]DXZD*\ü *H ZREHF WHM QRZR FL URG]FH VL
FKU]H FLMDVWZR QLH SR]RVWDáR
EH]NU\W\F]QH3\WDáRMDNWHJRSU]\NáDGZLG]LP\Z$SRNDOLSVLHR(UyGáRQRZR FLL
SUDZG]LZR üLOXPLQacji.
2GU]XFDáRLZL]DáR]HVIHU%RJXQLHSU]\MD]QZV]HONLHIRUP\ZLHG]\F]HUSDQHM
]VDPHMW\ONROXG]NLHMNDONXODFMLZ\ND]XMF*HWDNLHLQWHUSUHWDFMHNWyUHRSLHUDMVL
na kalkulacji, pro
ZDG]QDEH]GUR*D
„L
A PIETRUZZA BIANCA
”
(A
P
2,17
B
)
E IL CONCETTO DELLA SAPIENZA
E
/
O
LA VERA O FALSA SAPIENZA
Riassunto
Nell’esegesi patristica del motivo della pietruzza bianca (
[JHQL NGWMJ)
nell’Apocalisse si notano due filoni dell’interpretazione: christologico (Vittorino da
Petovio, Primasio) e battesimale (Cesare da Arles, Beda Venerabile e
probabilmente Ticonio). Girolamo, malgrado i tentativi di una ricerca propria nella
lettera a Papa Damasio, nel suo commento ripete l’idea di Vittorino. Tutte queste
interpretazioni hanno il carattere teologico. Nell’esegesi del XX sec. invece si vede
piuttosto un tentativo di trovare il significato materiale della „pietruzza bianca”
(l’oggetto usato per le votazioni nel tribunale, l’amuleto, la tessera permettente la
partecipazione alle feste pubbliche ect.).
L’articolo presente è un tentativo d’interpretazione del motivo della “pietruzza
bianca” a partire del testo stesso dell’Apocalisse, dal modo dell’uso del sostantivo
[JHQL e del verbo[JHK\Y. L’analisi di questi termini permette di stabilire un legame
tra l’espressione studiata e il motivo della saggezza concepita come dono di Dio
(rivelazione).
70
P. S
ACCHI
, "La conoscenza presso gli ebrei da Amos all'essenizmo", w: L'Apocalittica giudaica e
la sua storia, Brescia 1990, 220-
]ZáV