1.Pustynnienie (desertyfikacja) – jest procesem degradacji środowiska w klimacie
suchym, przy rocznej sumie opadów od 100-300mm., zwłaszcza na obrzeżach
istniejących pustyń. Pustynnienie poprzedzane jest zazwyczaj degradacją gleb.
2.Przyczyny pustynnienia :
a)przyrodnicze :
- klimat zwrotnikowy suchy
- zimny prąd morski
- bariera gór (przyczyna orograficzna)
b)antropogeniczne :
- niszczenie roślinności, wycinanie lasów
- nadmierny wypas zwierząt
- rolnictwo : zmiana suchych łąk w pola uprawne lub uprawa zbyt nachylonych stoków
- porzucanie tradycyjnych technik uprawy na rzecz rolnictwa towarowego
- złe melioracje powodują zasolenie terenów nawadnianych
- działalność górnicza (tworzenie leja depresyjnego)
- nadmierne nawożenie
-
3. Skutki pustynnienia :
- zmniejszenie ilości pastwisk
- brak wody powierzchniowej
- zmniejszenie produkcji rolnej, mniej pól
- zamiana terenu w pustynie
4. Obszary dotknięte pustynnieniem :
a) Afryka: Kalahari, Namib, Sahara
b) Ameryka Północna: Wielka Pustynia Piaszczysta, Wielka Pustynia Słona
c) Ameryka Południowa: Atakama
d) Azja Środkowa: Takla Makan, Gobi, Kara-Kum, Thar
e) Australia: Pustynia Simpsona, Wiktorii, Piaszczysta, Tanami
5. Sposoby walki z pustynnieniem:
zalesianie, prawidłowe sztuczne nawadnianie, ograniczenie ilości wypasanych zwierząt,
rekultywacja wydm przez sadzenie roślin, rotacyjne wykorzystywanie pastwisk,
śródpolne pasy drzew lub krzewów, sadzić roślinność w dolinach rzek okresowych,
przeznaczyć część funduszy w krajach bogatych na powstrzymywanie pustynnienia w
krajach biednych.
Industrializacja
INDUSTRIALIZACJA(uprzemysłowienie)
proces przekształcania się społeczeństw tradycyjnych w przemysłowe,
dzięki wprowadzeni gospodarju opartej na mechanizacji produkcji,
kierowanej planowo przy użyciu określonych metod
zarządzania
czynniki sprzyjające:
-szybki wzrost demograficzny i poszerzenie rynków zbytu
-większa podaż siły roboczej
-rewolucja przemysłowa
-rozwój kapitału
-likwidacja ceł wew.
-rozwój komunikacji
-wolny rynek
-rozwój oświaty
-nowa rola społeczna kobiet
przemiany społeczne
-urbanizacja(powstanie wielkich miast)
-wzrost zamożności burżuazji
-powstanie klasy robotniczej(1824r.zalegalizowano związki
zawodowe)
I rewolucja przemysłowa dokonała się głównie w Anglii w latach 1760 – 1830. W innych krajach była
obecna w II połowie XIX wieku. Podczas I rewolucji przemysłowej dokonały się największe zmiany w
produkcji przemysłowej, które dotyczyły przemysłu włókienniczego oraz przemysłu ciężkiego. Ta
rewolucja była podstawą do rozwoju masowej produkcji maszyn, fabryk i zastąpienie ręcznej produkcji
manufakturowej produkcją przemysłową na dużą skalę.
W przemyśle włókienniczym epokowymi wynalazkami okazały się:
- zgrzeblarka, która była wykorzystywana do oczyszczania i uformowania włókien;
- przędzarka (1764), która wytwarzała nić;
- mechaniczne krosno (1786), maszyna do wytwarzania tkanin w wyniku przeplatania nitek
- wyprodukowanie tkanin wzorzystych (1804) – Joseph Jacquard
- bawełna stała się podstawowym surowcem w przemyśle włókienniczym
W przemyśle hutniczym epokowymi wynalazkami okazały się:
- wytop surówki dzięki koksowi (1735) – Abraham Darby. Poza Anglią pierwszy raz koks jako paliwo
hutnicze zastosowano w piecu Huty Gliwickiej (Gliwice) w 1796 roku.
- nowoczesne świeżenie surówki (zastąpienie pracy kowali przez prasę hydrauliczną (1795) – Henry
Maudslay.
- obrabiarka do metalu (1797) – Henry Maudslay
Wynalazki związane ze źródłami energii:
- 1782 – wynalezienie maszyny (silnika) parowego przez James’a Watt’a. Maszyna przekształcała energię
cieplną w mechaniczną. Już w 1788 roku zastosowaną ją w Kopalni Fryderyk w Tarnowskich Górach.
Używano ją także jako napęd parowozów i statków. Maszyna parowa była używana na terenie Górnego
Śląska aż do lat 70tych XX wieku.
Wynalezienie maszyny parowej stało się czynnikiem powodującym wzrost zapotrzebowania na węgiel i
wzrost wydobycia tego węgla, bo to właśnie węgiel kamienny stał się głównym czynnikiem lokalizacji
przemysłu w okresie I rewolucji przemysłowej.
Wówczas to powstały takie okręgi przemysłowe jak Górnośląski Okręg Przemysłowy(Polska), Zagłębie
Ruhry (Niemcy), Zagłębia Wielkiej Brytanii (Yorkshire, Newcastle), Zagłębie Donieckie (Ukraina).
Oprócz przemysłu na bazie węgla kamiennego I rewolucja przemysłowa charakteryzowała się
wspomnianym wcześniej przemysłem włókienniczym. Powstały wtedy takie ośrodki przemysłu
włókienniczego jak Manchester, Leeds (Wlk. Brytania), Łódź (Polska), Lille (Francja).
Pierwsza rewolucja przemysłowa spowodowała wielkie zmiany w sferze społecznej jak i ekonomicznej,
gdyż przemysł potrzebował dużą liczbę ludzi do pracy. Nastąpił szybki przyrost ludności miejskiej
związany z migracją ludzi ze wsi do miast. Pierwsza rewolucja przemysłowa spowodowała także
powstanie nowych klas społecznych: klasy robotniczej oraz burżuazji (właściciele zakładów i fabryk).
II rewolucja przemysłowa zaczęła się wraz z początkiem fazą kapitalizmu monopolistycznego, której cechą
główną było powstawanie monopoli przemysłowych. Zaczęły być podpisywane kartele i syndykaty, czyli
umowy pomiędzy przedsiębiorstwami, które regulowały działalność przedsiębiorstw np. regulacja cen,
rozmiar produkcji, warunki sprzedaży, podział zysków. Powstawały także koncerny i holdingi czyli
związki monopolistyczne kontrolujące działalność zakładów za pomocą pakietów akcji.
Wynalazki związane z drugą rewolucją przemysłową:
Hutnictowo żelaza:
- Gruszka Berzenera (1856) – szybsza i efektywniejsza produkcja stali
- piec wannowy (1864)- piec do wytopu stali
W okresie II rewolucji przemysłowej węgiel, dolomit i rudy żelaza stały się głównym czynnikiem
lokalizacji hut.
Wynalazki w sferze silnika spalinowego:
- 1853 rok – Ignacy Łukasiewicz po raz pierwszy dokonuje destylacji ropy naftowej w Bóbrce koło Krosna
na Podkarpaciu (Polska)
- 1876 – powstanie czterosuwowego silnika spalinowego (konstruktorzy: Otto, Langen, Daimler)
- 1886 – Karl Benz w Monachium, Gottlieb Daimler w Stuttgardzie konstruują prototyp samochodu.
Rywalizują do roku 1920, wówczas ich wnuki biorą ślub i powstaje Daimler-Benz – protoplasta przemysłu
motoryzacyjnego.
- 1895 – Rudolf Diesel konstruuje silnik wysokoprężny
- 1903 – Oliver i Wilbur Wright budują pierwszy samolot z silnikiem wysokoprężnym.
Wynalazki w sferze energii elektrycznej:
- 1866 – budowa dynama (Ernest von Siemens)
- 1879 – żarówka elektryczna (Thomas Edison)
Zaczynają powstawać elektrownie prądu stałego i zmiennego przesyłające prąd z początku dla
miejscowych terenów, a pod koniec XIX wieku nawet na dalekie odległości.
- 1876 – Graham Bell skonstruował telefon
- 1890 – pierwsze Metro na świecie – Londyn
- 1908 – powstaje radio – wynalazca: Guglielmo Marconi
Wynalazki w sferze przemysłu chemicznego:
- 1861 – Ernest Salvay otrzymuje wodę amoniakalną co wiąże się z masową produkcją środków
higienicznych oraz produkcji szkła.
- 1869 – powstanie okresowego układu pierwiastków – Dimitrij Mendelejew.
Alfred Bayer otrzymał syntetyczny barwnik indygo (niebiesko-błękitny) oraz założył w Leverkusen zakład
farmaceutyczny w którym zaczął produkcję aspiryny.
- 1886 – John Dunlop skonstruował oponę pneumatyczną
- 1861 – powstaje fabryka nawozów potasowych w okolicach Magdeburgu
- 1869 – rozwój przemysłu fotograficznego i produkcji zabawek związana z wynalezieniem celuloidu przez
J.W. Hyatt
- 1922 – Chorzów – powstaje fabryka nawozów azotowych.
Druga rewolucja kojarzy się z FORDYZMEM czyli masową produkcją przemysłową. Nazwa wzięła się od
taśmowej produkcji samochodów z 1908 roku, kiedy to Henry Ford założył fabrykę aut, w której
zastosował różne metody organizacji pracy np. każdy robotnik wykonuje tę samą czynność, przedmiot
pracy przesuwany jest za pomocą taśmy, tempo taśmy wyznacza tempo pracy.
Druga rewolucja przemysłowa była związana z zasadami koncentracji czyli procesem powiększania
zakładów przemysłowych i zapewnienia obniżki kosztów, stosowania nowoczesnych narzędzi i maszyn
oraz doskonalenia metod organizacji pracy.
Działalność człowieka najbardziej zaznacza się w litosferze, a polega ona na zmianie
naturalnej rzeźby powierzchni Ziemi.
Na Ziemi żyje coraz więcej ludzi, rozszerzają się obszary koncentracji ludności.
Kształtowanie się dużych organizmów miejskich, nasilające się procesy urbanizacyjne (
zespoły przemian związanych z rozwojem miast) na Ziemi, wywołują konieczność
niwelacji terenu, zmieniają w ogromnym stopniu pierwotną rzeźbę powierzchni. Tereny
zniwelowane i pokryte sztuczną nawierzchnią (beton, asfalt) zajmują ogromne
przestrzenie w silnie zurbanizowanych rejonach kuli ziemskiej.
Rozwojowi miast towarzyszy problem odpadów i ich składowania. W ich pobliżu tworzą
się wielkie hałdy odpadów komunalnych (najgroźniejszymi dla środowiska są odpady
radioaktywne). Oprócz zmian w rzeźbie powodują one degradację gleby i wód.
Urbanizacja powoduje konieczność rozwoju sieci komunikacyjnej (magistrale kolejowe,
autostrady, lotniska). Wielkie systemy komunikacyjne, a zwłaszcza drogi górskie,
przebijane przez górotwory tunele, powodują przeobrażenia górnych warstw skalnych na
przestrzeni wielu kilometrów.
Budowa wałów ochronnych zabezpieczających wybrzeża przed niszczącą działalnością
fal morskich, wały przeciwpowodziowe, kanały, to również sztuczne elementy rzeźby.
W wielu rejonach świata wpływ człowieka na rzeźbę terenu jest tak ogromny, że
powstaje prawie całkowicie sztuczny krajobraz. W największym stopniu zmianę rzeźby
powoduje przemysł, zwłaszcza wydobywczy, a przede wszystkim górnictwo
odkrywkowe. Nieco mniejsze zmiany w rzeźbie powoduje górnictwo głębinowe.
Podczas eksploatacji bogactw naturalnych zbiera się duża ilość mas skalnych,
powodując powstanie ogromnych zagłębień i kraterów wydrążonych w powierzchni
Ziemi. Na Tasmanii wydobycie rud miedzi doprowadziło do powstania zagłębienia o
średnicy około 240 m i głębokości 130 m. Odkrywkowe wydobycie rud żelaza w Kirunie,
w Szwecji zmieniło całkowicie pierwotny krajobraz górski. W Polsce, w rejonie
Bełchatowa powstał jeden z największych w Europie wykopów o głębokości około 190
m, szerokości ponad 2,5 m i długości prawie 4 km (eksploatacja węgla brunatnego).
Naturalne elementy bywają nadbudowywane na skutek bezpośredniej działalności
człowieka: hałdy, groble, kopce, wyrobiska, wykopy, rowy. Człowiek powoduje zmiany w
budowie geologicznej poprzez tzw. trzęsienia zapadliskowe. Są to lokalne wstrząsy
sejsmiczne, które powstają wskutek zachwiania równowagi mas skalnych w wyniku
intensywnej eksploatacji surowców. Częstym zjawiskiem są też zapadliska i osuwiska
powierzchniowe, które występują zazwyczaj tam, gdzie obsuwają się stropy
wewnętrznych pustych komór po wydobyciu pokładów, np. węgla.
Wraz ze wzrostem liczby ludności na Ziemi i rozwojem przemysłu, wzrosła liczba
zanieczyszczeń w środowisku. Obecnie tzw. zanieczyszczenia sztuczne, które w
przeciwieństwie do naturalnych, są spowodowane działalnością człowieka, stały się
problemem rangi ogólnoświatowej.
Wprowadzanie szkodliwych substancji do powietrza, wód i gleb, oprócz negatywnego wpływu na
kondycję przyrody, ekosystemów, klimat na Ziemi, stanowi bezpośrednie zagrożenia zdrowia
ludzi.
Jeszcze kilka wieków temu w środowisku dominowały zanieczyszczenia pochodzenia naturalnego.
Źródłami
zanieczyszczeń powietrza
były wybuchy wulkanów, erozja skał, pożary lasów, pył
kosmiczny.Z kolei
zanieczyszczenie wód
wynikało z obecności soli, gazów, drobnoustrojów,
substancji organicznych i było często związane z wypłukiwaniem tych substancji ze skał i gleb.
Wraz z rozwojem miast, gospodarczej działalności człowieka, ośrodków przemysłowych, do
otoczenia zaczęto odprowadzać coraz więcej szkodliwych substancji. W największym stopniu
środowisko zanieczyszczają emisje i odpady przemysłowe z fabryk i elektrowni. Na przestrzeni
dziesiątek lat zmienił się zakres przestrzenny zanieczyszczeń - początkowo lokalny zasięg zyskał
charakter globalny.
Do najgroźniejszych źródeł zanieczyszczeń o charakterze globalnym należy obecnie emisja
dwutlenku węgla, prowadząca do
efektu cieplarnianego
, emisja dwutlenku siarki i azotu, ropa
naftowa oraz promieniowanie. Oprócz przemysłu, odpowiedzialnego w głównej mierze za
degradację środowiska, negatywny wpływ na poziom zanieczyszczeń ma rolnictwo. Stosowanie
nawozów sztucznych, środków ochrony roślin i preparatów poprawiających strukturę ziemi
uprawnej, wpływa na gromadzenie się substancji toksycznych w środowisku. Należą do nich
głównie
pestycydy
, azotany, arsen, cyjanki, metale ciężkie (rtęć i ołów). Za emisję tych ostatnich
w dużej mierze odpowiada również transport samochodowy. Efektem wzrostu tej dziedziny
wielkomiejskiego życia jest rosnąca ilość zanieczyszczeń pyłowych oraz związków ołowiu
uchodzących poprzez spaliny samochodowe.
Przemysł oraz transport odpowiedzialne są za zanieczyszczenie powietrza pyłami i toksycznymi
gazami, które przy dużej wilgotności powietrza i bezwietrznej pogodzie prowadzą do
powstawania zjawiska smogu. Stanowi on zagrożenie dla zdrowia, wywołując reakcje alergiczne,
astmę, niewydolność oddechową.
Największa zarejestrowana dotąd dziura ozonowa, zaobserwowana nad Antarktydą w 2006r
Smog
może prowadzić do lokalnych opadów kwaśnego deszczu. Jest to zjawisko rozpuszczania w
atmosferze wyemitowanego przez przemysł dwutlenku siarki i tlenku azotu w wodzie, w wyniku
czego zanieczyszczenia wraz z opadami spadają na ziemię, zakwaszając wody, glebę i degradując
roślinność oraz zdrowie ludzi i zwierząt.
Nadmierna emisja tlenków azotu i obecność freonu w atmosferze powadzi kolei do zaniku
powłoki ozonowej w atmosferze (zjawisko
dziury ozonowej
), która w naturalny sposób chroni
organizmy żywe przed szkodliwym promieniowaniem UV.
Wraz z rozwojem miast i przemysłu, źródłem zanieczyszczenia stała się rosnąca
ilość
ścieków
domowych, przemysłowych i rolniczych. Wysoki stopień zanieczyszczenia wód
ściekami doprowadził do wyczerpania się ich zdolności do samooczyszczania. W konsekwencji w
wodach znajdują się nawozy z pól i detergenty z gospodarstw domowych i zakładów
przemysłowych.
Odpady przemysłowe i komunalne są odpowiedzialne za zanieczyszczenie środowiska.
Przemysł i gospodarka są odpowiedzialne za rosnącą ilość odpadów, które zalegając na
wysypiskach uwalniają trujące substancje do wód i gleb. Wyjściem z tej sytuacji jest budowanie
spalarni do utylizacji śmieci. Jednak głównym sposobem przeciwdziałania zanieczyszczeniom
odpadami jest ich segregacja i
recykling
oraz produkcja towarów nadających się do ponownego
użytku.
Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom
Głównymi działaniami, podejmowanymi w celu przeciwdziałania zanieczyszczeniom środowiska
naturalnego są: odzysk i recykling odpadów,
redukcja emisji gazów cieplarnianych
do atmosfery,
ograniczenie wydobycia paliw kopalnych i zwiększenie udziału
odnawialnych źródeł
w produkcji
energii.
Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza (Konwencja jamajska, Konwencja o prawie
morza,
ang.
United Nations Convention on the Law of the Sea) – umowa międzynarodowa
wypracowana podczas obrad III Konferencji Prawa Morza ONZ, podpisana 10
grudnia
1982
w
Montego Bay
na
Jamajce
. Obecnie stanowi podstawowy dokument prawny w
dziedzinie prawa morza
[1]
. Została ratyfikowana przez 164 państwa i Unię Europejską
[3]
. Również
państwa, które konwencji nie ratyfikowały (jak np.
Stany Zjednoczone
) a nawet jej nie podpisały
(np.
Turcja
) wskazują na tę umowę jako na kodyfikację zwyczajowego
prawa morza
i powołują się na
jej postanowienia