Microsoft Word - bilans arczewska po redakcji.doc

Magdalena Arczewska

NIE TYLKO JEDNA USTAWA

Prawo o organizacjach pozarządowych

Raport uwzględnia stan prawny na luty 2007 roku

Opracowanie przygotowane w ramach projektu KOMPAS finansowanego przy udziale środków Unii Europejskiej,

przez Trust for Civil Society in Central & Eastern Europe oraz Fundację im. Stefana Batorego

...................................................................................................................................

Wprowadzenie

Termin „organizacje pozarządowe” utrwalił się w naszej rzeczywistości. Określenie to jest

bezpośrednim tłumaczeniem angielskiego terminu non-governmental organizations. W

języku polskim istnieją również inne, stosowane zamiennie, określenia, takie jak organiza-

cje społeczne czy organizacje obywatelskie. W języku angielskim również istnieje szereg

określeń, jak voluntary organizations (organizacje dobrowolne), non-profit organizations

(organizacje nienastawione na zysk) czy civil organizations (organizacje obywatelskie).

Mówiąc o organizacjach pozarządowych, należy wyjść od szerszego określenia

używanego w Polsce, będącego również tłumaczeniem terminu angielskiego, który po-

wszechnie zaczął być używany na świecie na początku lat 70. Chodzi o termin „trzeci sek-

tor” (Third Sector), którym określa się wszystkie formy działań społecznych mieszczące

się pomiędzy państwem (pierwszy sektor), a rynkiem (drugi sektor). Wśród nich są rów-

nież organizacje pozarządowe. Trzeci sektor obejmuje różne formy związków, tworzonych

w sposób sztuczny grup celowych (associations), w odróżnieniu od wspólnot, czyli związ-

ków naturalnych (communities), na przykład rodziny.

Organizacje pozarządowe po 1989 r. na powrót stały się aktywnym podmiotem

polskiego życia publicznego. Główne pola działań tych organizacji, to pomoc społeczna,

ochrona zdrowia, oświata, edukacja i ekologia

. W polskim prawie terminu „organizacja

pozarządowa” użyto po raz pierwszy w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz

zatrudnieniu osób niepełnosprawnych z 1997 r. Ustawa ta nakładała na organy właściwe w

sprawach osób niepełnosprawnych obowiązek współpracy między innymi z organizacjami

pozarządowymi działającymi na rzecz tych osób

. Podstawy funkcjonowania organizacji

pozarządowych określa Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. W artykule 12 za-

pewniona jest wolność tworzenia i działania stowarzyszeń, ruchów obywatelskich i innych

dobrowolnych zrzeszeń i fundacji. Także szereg innych zapisów konstytucji, w szczegól-

Por. M. Gumkowska, J. Herbst: Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych – raport z badania,

Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2005, s. 10.

M. Świątczak, K. Dąbrowska, K. Kopcińska, T. Schimanek (red.): Biała Księga Prawa dla Organizacji

Pozarządowych. Analiza prawno-finansowych uwarunkowań działalności organizacji pozarządowych w Pol-
sce, Akademia Rozwoju Filantropii, Warszawa, sierpień 2002. Publikacja dostępna pod adresem:
http://www.ngo.pl, s. 5

–

ności odnoszących się do praw i swobód obywatelskich, wyznacza ramy i funkcje organi-

zacji pozarządowych

Celem opracowania jest przedstawienie aktualnej sytuacji prawnej trzeciego

sektora w Polsce. Raport niniejszy stanowi analizę obowiązujących przepisów prawa sta-

nowionego, dostępnej dokumentacji, literatury przedmiotu oraz badań i ekspertyz. Pod-

stawą prac są także informacje już zebrane i opracowane. Szczególną uwagę zwraca się na

regulacje zawarte w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego

i o wolontariacie

. Stanowi ona dotychczas pierwsze jednolite unormowanie rozwiązań

organizacyjno-prawnych w tej kwestii oraz odnosi się do zasad i form współpracy admini-

stracji publicznej z trzecim sektorem. Ma ona systemowe znaczenie dla funkcjonowania

społeczeństwa obywatelskiego w Polsce.

Opracowanie to jest próbą ukazania problemów, jakie obecnie napotykają organi-

zacje pozarządowe. Co oczywiste, ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolonta-

riacie nie mogła ich rozwiązać. Zawiedli się ci, którzy sądzili, że ustawa ta będzie stanowić

skuteczne antidotum na problemy sektora. O tym, jak działa prawo, nie decyduje przecież

wielość aktów. Podnoszony w zakresie regulacji dotyczących trzeciego sektora w Polsce

zarzut braku koherencji systemu prawa oraz niedostatecznej kultury prawnej nie jest wy-

jątkiem i dotyczy wielu dziedzin jurydycznych. Jak się wydaje, istotnym mankamentem

polskiego systemu prawa jest niedookreśloność przepisów oraz wynikające z niej trudności

interpretacyjne. Dlatego też zasadniczym celem opracowania jest przedstawienie proble-

mów prawnych, które mogą okazać się ważne dla organizacji pozarządowych. Niektóre z

nich są od dawna opisywane w literaturze przedmiotu, inne natomiast zdiagnozowano i

opisano podczas prac, związanych z prowadzeniem monitoringu prawa w ramach projektu

KOMPAS. Wszystkie te problemy mogą stanowić punkt wyjścia do zmian de lege ferenda.

Niniejszy raport został opracowany w związku z realizacją przez Instytut Spraw

Publicznych projektu KOMPAS

. Synteza pierwszej wersji tego raportu (stan na styczeń

2004 r.) przygotowana przeze mnie na początku realizacji projektu, znalazła się w przygo-

towanym przez Instytut Spraw Publicznych tomie pod redakcją Marka Rymszy Współpra-

ca sektora obywatelskiego z administracją publiczną

. Z kolei opracowanie, które przygo-

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (DzU Nr 78, poz. 483).

DzU Nr 96, poz. 873.

Wyczerpujące informacje na temat Projektu KOMPAS dostępne są pod adresem internetowym:

www.isp.org.pl/kompas

M. Arczewska: O kroku milowym, którego nie było. Ustawa o działalności pożytku publicznego a opodat-

kowanie, finansowanie i współpraca trzeciego sektora z administracją publiczną w Polsce, w: M. Rymsza

towałam z uwzględnieniem stanu prawnego na październik 2005 r. zostało opublikowane

przez Instytut Spraw Publicznych pod tytułem: Nie tylko jedna ustawa. Prawo o organiza-

cjach pozarządowych

. Od marca 2004 r. do sierpnia 2006 r. wraz z dr. Grzegorzem Ma-

kowskim prowadziłam systematyczny monitoring zmian regulacji prawnych dotyczących

organizacji pozarządowych. Obecnie prowadzą go dr Anna Krajewska i dr Grzegorz Ma-

kowski.

Niniejsze opracowanie uwzględnia stan prawny na luty 2007 r. Aby wykorzystać

całość zgromadzonych w ramach monitoringu materiałów i analiz, do opracowania włą-

czyłam także, za zgodą Autora i po odpowiednim przeredagowaniu, artykuły informacyjne

przygotowane przez dr. Grzegorza Makowskiego. Są one wymienione w bibliografii, a

także każdorazowo przywoływane w tekście w przypisach źródłowych.

(red.): Współpraca sektora obywatelskiego z administracją publiczną, Instytut Spraw Publicznych, Warsza-
wa 2004.

M. Arczewska: Nie tylko jedna ustawa. Prawo o organizacjach pozarządowych, Instytut Spraw Publicz-

nych, Warszawa 2005.

Trzeci sektor w Polsce po wejściu w życie przepisów ustawy o działalności

pożytku publicznego i o wolontariacie

Dnia 24 kwietnia 2003 r. Sejm uchwalił dwie ustawy o kluczowym znaczeniu dla funkcjo-

nowania społeczeństwa obywatelskiego w Polsce – ustawę o działalności pożytku publicz-

nego i o wolontariacie oraz ustawę Przepisy wprowadzające ustawę o działalności pożytku

publicznego i o wolontariacie, których przepisy weszły w życie dnia 29 czerwca 2003 r.,

po upływie trzydziestodniowego vacatio legis

. Należy jednak pamiętać, że regulacje doty-

czące uzyskiwania statusu organizacji pożytku publicznego oraz prowadzenia działalności

pożytku publicznego weszły w życie dopiero 1 stycznia 2004 r. i stanowią novum w pol-

skim systemie prawa

. W uzasadnieniu do ustawy o działalności pożytku publicznego i o

wolontariacie można przeczytać: „Dokonując oceny dotychczasowych rozwiązań prawno-

organizacyjnych dotyczących działalności sektora organizacji pozarządowych w Polsce, a

w szczególności kwestii zasad i form współpracy władz publicznych z tym sektorem, a

także materii wolontariatu, należy stwierdzić, iż do dnia dzisiejszego nie ma jednolitej

ustawowej regulacji normującej powyższe zagadnienia”

W krajach Europy Środkowej i Wschodniej od wielu lat rośnie zainteresowanie ro-

lą organizacji non-profit. W niektórych krajach tego regionu już uchwalono ustawy regulu-

jące działalność organizacji pożytku publicznego. Sektor pozarządowy ma dawno wypra-

cowane rozwiązania prawne w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii oraz w Niem-

czech. W Wielkiej Brytanii już w 1601 r.

obowiązywały przepisy będące próbą unormo-

wania działań charytatywnych, podejmowanych dla zaspokajania potrzeb społecznych w

różnych dziedzinach życia. We wszystkich państwach Europy Zachodniej obowiązuje

ustawodawstwo regulujące sferę działalności organizacji pozarządowych i stosunków tych

organizacji z państwem.

Należy też zaznaczyć, że w prawie polskim nie uwzględniano specyfiki organizacji

Szerzej o tym w: J. Kopyra: Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Komentarz, w

serii: „Krótkie Komentarze Becka”, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2005.

H. Izdebski: Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Komentarz, Biblioteczka Pożyt-

ku Publicznego, Warszawa 2003, s. 2.

Uzasadnienie do projektu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Druk Nr 263, Sejm

RP IV kadencji, s. 1.

Szerzej: G. Magnuszewska-Otulak: Rozwój systemu zabezpieczenia społecznego w Wielkiej Brytanii. Ra-

port Beveridge`a, „Studia i Materiały IPiSS” 1992, nr 3 (364), s. 12-93.

non-profit, gdy tymczasem w krajach Unii Europejskiej i OECD

działalność podmiotów

niepublicznych jest zrównywana w wielu dziedzinach prawa z podmiotami należącymi do

sektora przedsiębiorców. Ponadto termin „organizacje pozarządowe” pojawił się w pakie-

cie ustaw decentralizacyjnych

już w 1998 r. oraz w nowelizacji ustawy o samorządzie

gminnym z dnia 10 kwietnia 2001 r., lecz bez wystarczającego sprecyzowania jego zakre-

su, jak również bez określenia podstaw stosunków tych organizacji z organami administra-

cji publicznej

Przed wejściem w życie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontaria-

cie największe znaczenie – z uwagi na fakt, że wśród organizacji pozarządowych dominują

stowarzyszenia i fundacje – miały dwie ustawy: z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach

oraz z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach

. Należy jednak stwierdzić, iż

akty te nie regulowały wszystkich podstawowych kwestii, zarówno ze względów procedu-

ralnych, jak i rozwiązań systemowych. Oprócz bowiem podmiotów utworzonych i działa-

jących na podstawie tych ustaw, funkcjonowały także organizacje o bardzo ściśle określo-

nej strukturze, powoływane odrębnymi aktami prawnymi. Należą do nich różnego rodzaju

komitety społeczne, organizacje samorządów różnych grup zawodowych, cechy i izby rze-

mieślnicze. Niektóre organizacje powołane są na mocy oddzielnych ustaw, na przykład

Polski Czerwony Krzyż, Polski Komitet Pomocy Społecznej czy Polski Związek Łowiecki.

Odrębne ustawy regulują też działalność organizacji kościelnych. Nie sposób w tym miej-

scu wymienić wszystkich możliwych sposobów organizowania się grup obywatelskich.

Należy jednak pamiętać, iż działalność licznych organizacji pozarządowych jest szczegó-

łowo regulowana w różnych ustawach.

Systemowego uregulowania wymagały przede wszystkim relacje między instytu-

cjami państwowymi a organizacjami pozarządowymi, należącymi do trzeciego sektora.

Nieobowiązująca już ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych

zawie-

rała jedynie ogólne wskazania dotyczące zasad współpracy z jednostkami spoza sektora

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju.

Ustawa z dnia 24 lipca 1998 roku o wprowadzeniu trójstopniowego zasadniczego podziału terytorialnego

państwa (DzU 1998, nr 96, poz. 603 i nr 104, poz. 656), ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o administracji
rządowej w województwie (DzU 1998, nr 91, poz. 577), ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie
województwa (DzU 1998, nr 91, poz. 576), ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym
(DzU 1998, nr 91, poz. 578), ustawa z dnia 24 lipca 1998 roku o zmianie niektórych ustaw określających
kompetencje organów administracji publicznej w związku z reformą ustrojową państwa (DzU 1998, nr 106,
poz. 668).

Uzasadnienie do projektu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Druk Nr 263, Sejm

RP IV kadencji.

DzU Nr 46, poz. 203 z późn. zm.

DzU Nr 20, póz. 104 z późn. zm.

DzU Nr 155, poz. 1014 z późn. zm.

finansów publicznych w obszarze realizacji zadań państwowych. W odniesieniu do admi-

nistracji samorządowej analiza przepisów podstawowych – ustawy z dnia 8 marca 1990 r.

o samorządzie gminnym

, ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym

ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa

, a także ustawy o finansach

publicznych - pozwala na stwierdzenie, iż ustawodawca przewidział prowadzenie przez

organy jednostek samorządu terytorialnego współpracy z organizacjami pozarządowymi.

Jak pokazała praktyka, były to w większości przypadków przepisy ogólnikowe i niewy-

starczające do ustanowienia trwałych, partnerskich relacji pomiędzy trzecim sektorem i

administracją samorządową. Przyczyną tego stanu może być fakt, że Polska zalicza się nie-

stety do krajów o niskiej kulturze prawnej. W tej sytuacji istnieją co najmniej dwa wyjścia:

opracowanie specjalnych programów edukacyjnych, które podniosą świadomość prawną

tak samorządowców, jak i działaczy organizacji pozarządowych, albo stosowanie rygory-

stycznych regulacji o charakterze nakazującym oraz przewidywanie odpowiednich sankcji.

Co istotne, również status wolontariuszy nie był dotychczas uregulowany w przepi-

sach. Dobrowolna i nieodpłatna praca ochotnicza jest jednym z najpoważniejszych czynni-

ków umożliwiających rozwój sektora organizacji pozarządowych

. Dzięki temu, że osoby

prywatne dobrowolnie i nieodpłatnie poświęcają swój czas i energię na rozwiązywanie

problemów społecznych, administracja publiczna może zmniejszyć wydatki na działania w

tym zakresie. Ponadto praca wolontariuszy sprawia, że nawet niewielkie środki mogą być

wykorzystane w sposób efektywny. Wolontariat to także forma edukacji i kształcenia. Isto-

tą wolontariatu jest bowiem aktywny udział w życiu społecznym poprzez uczestnictwo w

organizacjach i instytucjach typu non-profit, który rozwija samodzielność i kreatywność

Należy przy tym pamiętać o rozmiarach wolontariatu w skali kraju – w Polsce zarejestro-

wanych jest ponad 55 tys. stowarzyszeń i ponad 8 tys. fundacji

. Status organizacji pożyt-

ku publicznego ma 5100 podmiotów

. Bez aktywności organizacji pozarządowych wiele

dziedzin życia nie mogłoby już dziś funkcjonować. Niestety brak środków na finansowanie

działalności jest głównym problemem trzeciego sektora. Przychody połowy organizacji w

DzU Nr 13, poz. 74 z późn. zm.

DzU Nr 91, poz. 578 z późn. zm.

DzU Nr 91, póz. 576 z późn. zm.

M. Krajewski: „Wolontariat

–

bariery prawne”, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa, maszynopis

powielony, s. 1.

Szerzej o tym w: M. Świątczak, K. Dąbrowska, K. Kopcińska, T. Schimanek (red.): Biała Księga Prawa

dla Organizacji Pozarządowych, op.cit., s. 130

–

138.

Dane zebrane na podstawie rejestru REGON – stan na koniec III kwartału 2006 r., Podstawowe fakty o

organizacjach pozarządowych 2006 – raport z badania, Stowarzyszenie Klon/Jawor, publikacja dostępna
pod adresem: http://badania.ngo.pl/x/237852;jsessionid=CD4B5FEE5494555125C455C15DABC33D.

Dane Ministerstwa Sprawiedliwości – stan na dzień 19 lutego 2007 r.

roku 2005 nie przekroczyły 10 tysięcy zł. Jest to o 3 tysiące mniej niż w roku 2003 (i o 9

tysięcy mniej niż w roku 2001). Co dziesiąta organizacja pozarządowa nie miała w roku

2005 żadnych przychodów, zaś mniej więcej jedna na pięć organizacji (20,4%) dyspono-

wała przychodami nieprzekraczającymi 1 tys. zł. Źródła przychodów, z których w 2005 r.

korzystał największy procent organizacji, to: składki członkowskie (59,5%), źródła samo-

rządowe (43,3%) i rządowe (19,3%), darowizny od osób fizycznych (35,5%) oraz darowi-

zny od instytucji i firm (34,5%). W całkowitej sumie środków zasilających sektor pozarzą-

dowy najwięcej pochodzi z krajowych źródeł publicznych (łącznie samorządowych i rzą-

dowych) – niemal 35%. W sektorze pozarządowym w Polsce znajduje zatrudnienie około

120 tys. osób, co w przeliczeniu na pełne etaty daje 65 tys. miejsc pracy. Natomiast łączną

liczbę członków organizacji w Polsce w 2004 roku można szacować na ok. 7–7,5 mln

Wskazuje to na wysoki poziom społecznego zainteresowania formami działania na rzecz

innych i konieczność umiejscowienia w systemie prawnym aktywności obywatelskiej. Nie

wystarczyło zagwarantowanie wolności zrzeszania się – zaistniała konieczność systemo-

wego określenia stosunków między państwem i organizacjami pozarządowymi oraz wo-

lontariuszami i instytucjami korzystającymi z ich świadczeń. Ustawa o działalności pożyt-

ku publicznego i o wolontariacie stanowiła próbę kompleksowego uregulowania tych kwe-

stii. Zdaniem władz, potrzeba wydania ustawy o działalności pożytku publicznego i o wo-

lontariacie wynikała z konstytucyjnej

zasady pomocniczości

i braku ustawowego jej

rozwinięcia w odniesieniu do sposobów realizacji zadań publicznych. Dotychczasowe

ustawodawstwo dotyczące problematyki samorządu terytorialnego rozwinęło zasadę sub-

sydiarności w odniesieniu do podziału zadań między poszczególnymi szczeblami władzy

publicznej, jednak nie uwzględniało traktowania jej jako podstawy określania sposobu wy-

konywania zadań publicznych

. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku

publicznego i o wolontariacie dotyczy najistotniejszych kwestii związanych z pomocniczo-

ścią w znaczeniu horyzontalnym

w zakresie stykania się ze sobą działalności organów

Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych 2006 – raport z badania, Stowarzyszenie Klon/Jawor.

Preambuła Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (DzU 1997, nr 78, poz.

483).

Zasada pomocniczości nakazuje pozostawiać do wykonania zadania na możliwie najniższym poziomie

organizacji społeczeństwa. Została sformułowana po raz pierwszy w encyklice Quadragesimo anno papieża
Piusa XI w 1931 r. i stanowi jeden z podstawowych dokumentów społecznego nauczania Kościoła rzymsko-
katolickiego. Od dawna uznawana jest w doktrynie prawa publicznego.

Uzasadnienie do projektu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Druk Nr 263, Sejm

RP IV kadencji.

Pomocniczość horyzontalna opiera się na współdziałaniu i komplementarności obywateli oraz instytucji

publicznych. Jej celem jest usprawnienie i ulepszenie dobra publicznego, a nie przeniesienie działalności z
sektora publicznego do prywatnego.

władz publicznych, do których należy wykonywanie zadań publicznych w sferze społecz-

nej, oraz działalności trzeciego sektora, a więc w sferze pożytku publicznego.

I Czym jest działalność pożytku publicznego?

1. Organizacja pozarządowa

Za priorytetowy cel ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie uznano

kompleksowe uregulowanie funkcjonowania organizacji trzeciego sektora

. W akcie tym

sprecyzowano definicję organizacji pozarządowej, którą jest osoba prawna lub organizacja

nieposiadająca osobowości prawnej, ale utworzona na podstawie przepisów ustaw, jeśli

spełnia dwa warunki: nie jest jednostką sektora finansów publicznych i nie działa w celu

osiągnięcia zysku. Do organizacji pozarządowych zaliczono fundacje i stowarzyszenia,

natomiast wyłączono partie polityczne i fundacje przez nie utworzone, związki zawodowe

i organizacje pracodawców, samorządy zawodowe, fundacje, których jedynym fundatorem

jest Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego, oraz spółki działające na pod-

stawie przepisów o kulturze fizycznej

W ustawie tej zawarta jest także definicja działalności pożytku publicznego oraz

organizacji pożytku publicznego

. Działalnością pożytku publicznego jest więc działal-

ność społecznie użyteczna prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań pu-

blicznych

. Zgodnie z przepisami ustawy, status organizacji pożytku publicznego mogą

otrzymać organizacje pozarządowe, organizacje kościelne i związki wyznaniowe oraz sto-

warzyszenia jednostek samorządu terytorialnego. Warunkiem uzyskania statusu organiza-

cji pożytku publicznego jest wpis do Krajowego Rejestru Sądowego, który ma charakter

konstytutywny. Rozpatrywanie wniosków o wpis i nadawanie tego statusu realizuje obec-

nie 27 wydziałów KRS, funkcjonujących w 21 sądach rejonowych. Trzeba raz jeszcze

podkreślić skalę tego zjawiska – w Polsce zarejestrowanych jest ponad 55 tys. stowarzy-

Szerzej: Uzasadnienie do projektu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, druk sej-

mowy Nr 263, Sejm IV Kadencji.

Ustawa w sposób szczegółowy definiuje termin „organizacja pozarządowa”. Jak już wspomniano, dotych-

czas pojęcie to występowało jedynie w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób
niepełnosprawnych z dnia 27 sierpnia 1997 r.

Art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

M. Rymsza, A. Hryniewicka, P. Derwich: Zasada pomocniczości państwa a Ustawa o działalności pożytku

publicznego i o wolontariacie, [w:] M. Rymsza (red.): Współpraca sektora obywatelskiego z administracją
publiczną, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2004, s. 172.

szeń i ponad 8 tys. fundacji

, natomiast status organizacji pożytku publicznego posiada

wciąż zaledwie 5100 podmiotów

2. Odpłatna i nieodpłatna działalność pożytku publicznego

W ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wprowadzono ponadto

podział na odpłatną i nieodpłatną działalność pożytku publicznego, odróżniając ją tym sa-

mym od działalności gospodarczej. Działalnością nieodpłatną pożytku publicznego jest

działalność statutowa organizacji, za którą nie jest pobierane wynagrodzenie. Działalnością

odpłatną pożytku publicznego jest działalność w zakresie wykonywania zadań należących

do sfery zadań publicznych, prowadzona w ramach realizacji przez organizację pozarzą-

dową celów statutowych, za którą organizacja pobiera wynagrodzenie

. Wynagrodzenie to

nie może być wyższe od tego, jakie wynika z kalkulacji bezpośrednich kosztów tej działal-

ności. Działalnością odpłatną organizacji jest na przykład sprzedaż towarów lub usług wy-

tworzonych lub świadczonych przez osoby bezpośrednio korzystające z działalności po-

żytku publicznego. Oznacza to, że organizacje, których podopieczni w ramach prowadzo-

nej przez organizację działalności statutowej wytwarzają różnego rodzaju rzeczy lub

świadczą usługi, mogą je sprzedawać i uzyskane w ten sposób środki przeznaczać na fi-

nansowanie działalności organizacji, bez konieczności zgłaszania działalności gospodar-

czej. Działalnością odpłatną organizacji jest również sprzedaż przedmiotów darowizn na

cele prowadzenia działalności pożytku publicznego. W związku z tym, jeżeli organizacja

sprzedaje otrzymane wcześniej dary rzeczowe, a następnie uzyskane w ten sposób pienią-

dze przeznacza na prowadzenie działalności pożytku publicznego, to również tego typu

działalność nie jest traktowana jako działalność gospodarcza

Warto zauważyć, że w 2006 r. 14,7% organizacji zadeklarowało, że prowadzi dzia-

łalność odpłatną nie dla zysku, podczas gdy w roku 2004, kiedy taka możliwość była no-

wością, zajmowało się nią zaledwie kilka procent organizacji (ok. 4%). Działalność gospo-

Dane zebrane na podstawie rejestru REGON – stan na koniec III kwartału 2006 r., Podstawowe fakty o

organizacjach  pozarządowych  2006  –  raport  z  badania,  Stowarzyszenie  Klon/Jawor,  publikacja  dostępna
pod  adresem:  http://badania.ngo.pl/x/237852;jsessionid=CD4B5FEE5494555125C455C15DABC33D.  Ba-
danie  „Kondycja  sektora  organizacji  pozarządowych  w  Polsce  2006”  zostało  przeprowadzone  przez  CBOS
na zlecenie Stowarzyszenia Klon/Jawor. Zrealizowano je w ramach Programu Trzeci Sektor, finansowanego
przez Trust for Civil Society in Central & Eastern Europe i Fundację im. Stefana Batorego.

Dane Ministerstwa Sprawiedliwości – stan na dzień 19 lutego 2007 r.

Art. 6 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

I. Goliński, R. Skiba: Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Komentarz, Warszawa

2003. Publikacja dostępna pod adresem: http://www.ngo.pl, s. 10.

darczą zadeklarowało nieco ponad 8% organizacji. Oznacza to, że w ciągu ostatnich 2 lat

udział organizacji ją prowadzących zmniejszył się dwukrotnie (w roku 2004 było ich

16%)

II Obowiązki organizacji pożytku publicznego w zakresie sprawozdawczości

Na organizacje pożytku publicznego nałożono szereg obowiązków, do których należy spo-

rządzanie i ujawnianie sprawozdań finansowych i merytorycznych z działalności organiza-

cji, przedkładanie ich ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego oraz

poddawanie się innym formom kontroli ze strony administracji publicznej w zakresie pra-

widłowości korzystania z uprawnień określonych w ustawie. Organizacja pożytku publicz-

nego jest zobowiązana do sporządzenia rocznego sprawozdania merytorycznego i finan-

sowego ze swojej działalności. Ma ponadto obowiązek upublicznić swoje sprawozdanie w

sposób umożliwiający zapoznanie się z jego treścią wszystkim zainteresowanym osobom –

może to nastąpić przez wyłożenie w siedzibie organizacji, opublikowanie na stronach in-

ternetowych

. Innymi słowy, podmioty, które uzyskały status organizacji pożytku pu-

blicznego, podlegają dodatkowemu nadzorowi i kontroli, niezależnie od dotychczas prze-

widzianych w przepisach innych form nadzoru

Określenie terminu, w którym organizacje pożytku publicznego muszą złożyć

sprawozdania merytoryczne i finansowe, wynika z przepisów rozporządzania ministra

sprawiedliwości z dnia 8 maja 2001 r. w sprawie ramowego zakresu sprawozdania z dzia-

łalności fundacji oraz z przepisów ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości.

Termin ten upłynął z dniem 31 marca 2005 roku. Jak wynika z art. 52 ustawy z dnia 24

kwietnia 2004 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, „Rada Ministrów

przedstawi Sejmowi i Senatowi Rzeczypospolitej Polskiej w terminie do dnia 30 czerwca

2005 r. sprawozdanie z działania ustawy za okres od dnia jej wejścia w życie do dnia 31

grudnia 2004 r.” Dnia 7 czerwca 2005 r. Rada Ministrów przyjęła powyższe sprawozdanie.

Na stronie internetowej Departamentu Pożytku Publicznego czytamy: „To ważne wyda-

Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych 2006 – raport z badania, Stowarzyszenie Klon/Jawor,

publikacja dostępna pod adresem:
http://badania.ngo.pl/x/237852;jsessionid=CD4B5FEE5494555125C455C15DABC33D.

I. Goliński, R. Skiba: Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Komentarz, Warszawa

2003. Publikacja dostępna pod adresem: http://www.ngo.pl, s. 16.

Nadzór starosty właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia w odniesieniu do stowarzyszeń wyni-

kający z art. 8 ust. 5 pkt.2 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach oraz nadzór właściwe-
go ministra nad fundacjami wynikający z art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach.

rzenie, zarówno dla sektora organizacji pozarządowych, jak i administracji publicznej. Na-

leży wyrazić przekonanie, że sprawozdanie stanowić będzie inspirację dla rozwoju pod-

staw prawnych i ekonomicznych funkcjonowania trzeciego sektora oraz poprawy spraw-

ności działania administracji publicznej”

. Z kolei dnia 23 czerwca 2005 r. premier Marek

Belka przekazał marszałkowi Senatu, zgodnie ze wspomnianym już art. 52 ustawy, spra-

wozdanie przyjęte przez Radę Ministrów, która upoważniła ministra polityki społecznej do

reprezentowania stanowiska rządu w tej sprawie w toku prac parlamentarnych

Dnia 15 stycznia 2005 r. w życie weszło rozporządzenie ministra finansów z dnia

23 grudnia 2004 r. w sprawie obowiązku badania sprawozdań finansowych organizacji po-

żytku publicznego

. Rozporządzenie nakłada na organizacje pożytku publicznego obo-

wiązek zbadania (na podstawie ustawy o rachunkowości) swojego sprawozdania finanso-

wego przez biegłego rewidenta, jeśli: realizują zadania publiczne zlecone, jako powierzone

do wykonania lub do wspierania zadania publicznego, oraz otrzymały w roku obrotowym

łączną kwotę dotacji na realizację tych zadań w wysokości co najmniej 50 000 zł i osiągnę-

ły w roku obrotowym przychody w wysokości co najmniej 3 000 000 zł. Obowiązek ten

dotyczy rocznych sprawozdań finansowych organizacji pożytku publicznego, sporządza-

nych za rok obrotowy rozpoczynający się w 2005 roku. Oznacza to, że organizacje pożyt-

ku publicznego podlegają mu już w 2006 r.

III Współpraca administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi

Zgodnie z art. 5 ustawy, współpraca organów administracji publicznych i organizacji po-

zarządowych może polegać na zlecaniu realizacji zadań publicznych, wzajemnym infor-

mowaniu się o planowanych kierunkach działalności i współdziałania w celu zharmoni-

zowania tych kierunków, konsultowaniu projektów aktów normatywnych w dziedzinach

dotyczących działalności statutowej organizacji, a także na tworzeniu wspólnych zespo-

łów o charakterze doradczym i inicjatywnym

. Co istotne, organizacje mogą być nie tylko

wykonawcami zadań, ale też inicjatorami i uczestnikami projektowania regulacji, jednak

http://www.pozytek.gov.pl/?documentName=news

http://www.isp.org.pl/kompas/

DzU Nr 285, poz. 2852

G. Makowski: Obowiązek badania sprawozdań finansowych organizacji pożytku publicznego,

www.isp.org.pl

Art. 5 ustawy o pożytku publicznym i o wolontariacie.

zakres współpracy nadal w dużym stopniu zależy od polityki władz

Należy podkreślić, że ustawowe wyliczenie form współpracy ma charakter przy-

kładowy, a katalog ten nie jest zamknięty. Nie można też mówić o obowiązku współpra-

cowania we wszystkich formach wymienionych w art. 5 ust. 1, ponieważ decydują o tym

sami partnerzy. Bez względu na formę współpracy, ma się ona odbywać zgodnie z zasadą

pomocniczości, suwerenności stron, partnerstwa, efektywności, uczciwej konkurencji i

jawności. Jak wskazuje praktyka, do dobrze skonstruowanych przepisów w tym zakresie,

które dają partnerom swobodę działania i szerokie spektrum wyboru, konieczna jest tylko

kultura współpracy i świadomość możliwości, jakie daje prawo de lege lata

Zagadnienie międzysektorowej współpracy wiąże się ściśle z koncepcją prywatyza-

cji usług publicznych. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie prze-

widuje daleko idące zmiany w zasadach przekazywania organizacjom pozarządowym za-

dań publicznych do realizacji oraz środków finansowych na pokrycie kosztów ich wyko-

nania. Wprowadzone zmiany mają na celu wzmocnienie pozycji organizacji wobec admi-

nistracji oraz umożliwienie organizacjom obywatelskim jak najszerszego udziału w wyko-

nywaniu usług publicznych przez zapewnienie im równego prawa realizacji zadań publicz-

nych z administracją rządową i samorządową

Dlatego też kluczowe znaczenie ma dookreślenie przyznanych kompetencji oraz po-

stępowanie zgodnie z zasadą partnerstwa. Trzeba też zaznaczyć, że jeżeli dotychczasowe

doświadczenia w zakresie współpracy byłyby korzystne, to ustawa nie byłaby potrzebna.

Niestety wiele samorządów uchylało się od współpracy lub w sposób znaczący ogranicza-

ło jej rozmiary. Należy podkreślić, że organizacjom pozarządowym przyznano uprawnie-

nie występowania z inicjatywą w zakresie realizacji zadań publicznych, co pozwala na za-

chowanie większej niezależności wobec administracji publicznej oraz prowadzi do wspie-

rania przez państwo działalności społecznie użytecznej. Organ administracji publicznej ma

obowiązek rozważenia celowości realizacji danego zadania publicznego przez organizację.

Przy rozpatrywaniu złożonej przez organizację oferty organ administracji publicznej bie-

rze pod uwagę, czy oferta odpowiada priorytetom zadań publicznych, czy organizacja daje

gwarancję realizacji zadania zgodnie ze standardami właściwymi dla danego zadania oraz

M. Rymsza, A. Hryniewicka, P. Derwich: Zasada pomocniczości państwa a Ustawa o działalności pożytku

publicznego i o wolontariacie, op. cit., s. 193.

Współpraca administracji publicznej i organizacji pozarządowych po wejściu w życie ustawy o działalno-

ści pożytku publicznego i o wolontariacie. Raport końcowy z realizacji projektu badawczego „Monitoring
ustawy o działalności pożytku publicznego” przygotowany dla Ministerstwa Polityki Społecznej, Instytut
Spraw Publicznych, Warszawa 2005, s. 72.

I. Goliński, R. Skiba: op.cit., s. 4.

czy posiada własne środki na realizację określonych zadań. Organizacja pozarządowa po-

winna być poinformowana o podjętej decyzji w ciągu dwóch miesięcy od daty złożenia

oferty. Po dokonaniu wyboru określonej oferty organ administracji publicznej podpisuje

umowę, na mocy której organizacja zobowiązuje się do realizacji zadania na określonych

warunkach, a organ administracji publicznej do przekazania środków na jego realizację

Tymczasem – wbrew oczekiwaniem – w wielu przypadkach współpraca stała się

trudna dopiero po wejściu w życie przepisów ustawy o działalności pożytku publicznego, a

regulacje odnoszące się właśnie do tej sfery coraz częściej uznawane są za słaby punkt

ustawy

. Aż 37% organizacji określa powyższe przepisy jako niejasne, a 47% odczuwa

negatywne skutki nadmiernie rozbudowanej biurokracji administracji publicznej

. Depar-

tament Pożytku Publicznego Ministerstwa Polityki Społecznej zebrał dane dotyczące jed-

nostek samorządu, które do 11 października 2004 r. uchwaliły roczne programy współpra-

cy. Okazuje się, że stało się tak w mniej więcej co drugiej jednostce samorządu terytorial-

nego

. W samym województwie mazowieckim, spośród 41 powiatów programy uchwalo-

no jedynie w 24

. Z kolei, jak wynika z badań zrealizowanych przez Stowarzyszenie

Klon/Jawor dla Departamentu Pożytku Publicznego, w 2004 r. na poziomie regionalnym z

obowiązku stworzenia programu współpracy z organizacjami wywiązały się wszystkie ba-

dane urzędy marszałkowskie (z 12 województw). Programy takie uchwalone zostały też,

choć nie było takiego obowiązku, w 3 urzędach wojewódzkich. W większości przypadków

programy współpracy tworzone przez urzędy marszałkowskie były konsultowane z organi-

zacjami pozarządowymi, m.in. w trakcie spotkań otwartych, konferencji, czasem ograni-

czyły się tylko do wywieszenia projektów w Internecie. W 2004 r. programy współpracy

uchwaliła mniej więcej połowa gmin, przy czym znaczna ich część uczyniła to dopiero pod

koniec roku. Gminy wiejskie uchwalały program znacznie rzadziej niż miasta – tylko 40%

z nich zadeklarowało, że posiada program, gdy tymczasem wśród gmin miejskich taką de-

Ibidem, s. 12.

Szerzej: M. Arczewska: Sprawozdanie z Konferencji Rady Działalności Pożytku Publicznego poświęconej

ustawie o działalności pożytku publicznego oraz perspektywom rozwoju trzeciego sektora,
www.isp.org.pl/kopmas

M. Gumkowska, J. Herbst, R. Niecikowska, J. Wygnański: Głos w dyskusji nad Strategią Wspierania Ini-

cjatyw Obywatelskich. Wybrane wyniki najnowszych badań Stowarzyszenia Klon/Jawor, Stowarzyszenie
Klon/Jawor, Warszawa, grudzień 2003, s. 4.

Ibidem, s. 5.

Dane prezentowane przez Piotra Todysa, prezesa Federacji Organizacji Służebnych MAZOWIA, podczas

konferencji Rady Działalności Pożytku Publicznego poświeconej ustawie o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie oraz perspektywom rozwoju trzeciego sektora, która odbyła się dnia 9 grudnia 2004 r.

klarację złożyło 80% samorządów. Wśród gmin miejsko-wiejskich programy współpracy

uchwalono w 55% przypadków

Mimo że ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wprowadziła

obowiązek uchwalania rocznych programów współpracy, nie określiła jednak zasad jego

uchwalenia oraz nie doprecyzowała, co w tych programach powinno zostać zawarte. Dla-

tego też w tym zakresie konieczna jest zmiana ustawowa, polegająca w szczególności na

powiązaniu programu współpracy z pracami nad budżetem jednostki samorządu terytorial-

nego.

Z kolei wnioski wynikające z projektu badawczego „Monitoring ustawy o działal-

ności pożytku publicznego” przeprowadzonego przez Instytut Spraw Publicznych dla Mi-

nisterstwa Polityki Społecznej są bardziej optymistyczne. Otóż proponowane w ustawie o

działalności pożytku publicznego i o wolontariacie formy współpracy są wysoko oceniane,

jednak ich stosowanie wiąże się z kilkoma problemami – przede wszystkim nie są trakto-

wane jako obligatoryjne dla administracji publicznej. W ośrodkach, w których istnieją dłu-

gie i dobre tradycje współpracy, ustawa wzmocniła jedynie istniejącą już praktykę, w in-

nych te formy współpracy dopiero są wdrażane bądź w ogóle nie funkcjonują. Dlatego też

trudno jednoznacznie ocenić ustawę pod tym względem. Wiele organizacji pozarządowych

wykazuje ignorancję w kwestii znajomości przepisów ustawy, przez co nie jest w stanie w

pełni wykorzystać możliwości, które stwarza jej ten akt prawny

Zgoła inne wnioski płyną z badań „Opinie radnych o organizacjach pozarządowych

i współpracy międzysektorowej” zrealizowanych przez Instytut Spraw Publicznych dla

Ministerstwa Polityki Społecznej. Otóż radni nie tylko nie mają wiedzy na temat trzeciego

sektora i nie interesują się tą tematyką, ale co więcej, nie są też zainteresowani rozwija-

niem współpracy z organizacjami pozarządowymi. W opinii radnych programy współpracy

są czynnikiem zwiększającym biurokrację i trudno je powiązać z budżetem samorządu

Monitoring działania ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Stowarzyszenie

Klon/Jawor, Warszawa 2004, raport z badań dostępny pod adresem: http://badania.ngo.pl/x/117604.

Współpraca administracji publicznej i organizacji pozarządowych po wejściu w życie ustawy o działalno-

G. Makowski: Brakujący element, czyli gdzie jest miejsce radnych w systemie współpracy administracji

publicznej i organizacji pozarządowych, „Trzeci Sektor” 2006, nr 5, wiosna, s. 58–66.

IV Finansowanie działalności pożytku publicznego ze środków publicznych

Finansowanie działalności pożytku publicznego ze środków publicznych możliwe jest w

drodze wspierania realizacji zadań publicznych oraz przez powierzanie realizacji zadań

publicznych. Wspieranie realizacji zadań publicznych polega na dofinansowywaniu zgod-

nie z zasadami wynikającymi z ustawy o finansach publicznych działalności statutowej

organizacji, jeśli mieści się ona w ustawowej sferze pożytku publicznego. Z kolei drugim

trybem przekazywania środków finansowych organizacjom pozarządowym jest zlecanie

wykonania zadań publicznych, które polega na przeniesieniu zobowiązań na podmiot nie-

publiczny wraz z przekazaniem środków niezbędnych do ich wykonania

Co istotne, finansowanie zadań odbywa się w drodze otwartego konkursu. Ustawa za-

wiera więc przepisy dotyczące jego ogłaszania, kryteriów rozpatrywania ofert oraz warun-

ków realizacji i kontroli powierzonego zadania z zachowaniem zasady jawności i przepi-

sów ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej

. W konkursie

ofert mogą brać udział organizacje pozarządowe, organizacje kościelne, związki jednostek

administracji samorządowej oraz jednostki organizacyjne podległe organom administracji

publicznej lub przez nie administrowane. W kwestii powierzania zadań ustawodawca za-

strzegł możliwość postępowania na zasadach i w trybie określonym przez przepisy o za-

mówieniach publicznych

. Powyższe rozwiązanie dopuszcza podmioty komercyjne do

ubiegania się o środki publiczne na wykonanie danego zadania i likwiduje zasadę pierw-

szeństwa organizacji sektora obywatelskiego w ubieganiu się o te środki.

Podsumowując, należy stwierdzić, że zgodnie z art. 5 ustawy samorządy mają

obowiązek nie tylko uchwalić roczny program współpracy z organizacjami pozarządowy-

mi, ale także zlecać realizację zadań publicznych w drodze konkursu ofert, do którego mo-

gą przystąpić organizacje prowadzące działalność w sferze pożytku publicznego. Ponieważ

przepis ten wszedł w życie dopiero od 1 stycznia 2004 r., znaczna część samorządów ogło-

siła ze znacznym opóźnieniem konkursy na realizację zadań publicznych. Władze lokalne

tłumaczyły się tym, że nie zdążyły jeszcze uchwalić rocznych programów współpracy oraz

Dnia 1 stycznia 2006 r. weszło w życie rozporządzenie w sprawie wzoru oferty realizacji zadania publicz-

nego, ramowego wzoru umowy o wykonanie zadania publicznego oraz wzoru sprawozdania z wykonania
tego zadania. Wydanie aktu wykonawczego było wykonaniem delegacji ustawowej zawartej w art. 19 ustawy
z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (DzU. Nr 96, poz. 873, z
późn. zm.).

DzU Nr 112, poz. 1198.

Szerzej o tym w: M. Arczewska, T. Pisula: Poland, [w:] The Availability of and Access to Public

Procurement Information in the Czech Republic, Hungary and Poland, Transparents Markets, Buenos Aires
2003.

że nie warto ogłaszać konkursów na starych zasadach, skoro od nowego roku przepisy się

zmienią i całą procedurę trzeba będzie powtarzać. Dlatego też niezwykle istotny jest fakt,

iż 19 grudnia 2003 r. Sejm uchwalił w trybie pilnym Ustawę o zmianie ustawy o rehabili-

tacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz ustawy:

Przepisy wprowadzające ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie

Dla organizacji pozarządowych najistotniejszy był art. 2 tej ustawy. Zgodnie z jego treścią

„do dnia 1 czerwca 2004 r. jednostki samorządu terytorialnego mogą zlecać realizację za-

dań publicznych w sferze określonej w art. 4 ustawy [o pożytku publicznym i o wolonta-

riacie] (...) w trybie określonym w uchwale, stanowiącej przepis prawa miejscowego, wy-

danej na podstawie art. 118 ust. 3 ustawy, o której mowa w art. 17 w brzmieniu obowiązu-

jącym przed dniem wejścia w życie niniejszego przepisu”. Oznaczało to, że samorządy lo-

kalne mogły zlecać organizacjom pozarządowym realizację zadań publicznych na zasa-

dach wynikających z art. 118 ustawy o finansach publicznych. Umowy, opierające się na

starych przepisach, można było podpisywać do 1 czerwca 2004 r.

Warto dodać, że w opinii uczestników konferencji Rady Działalności Pożytku Pu-

blicznego poświęconej ustawie o działalności pożytku publicznego, która odbyła się 9

grudnia 2004 r. – i to zarówno urzędników, jak i przedstawicieli organizacji pozarządo-

wych, konkurs ofert budzi coraz więcej kontrowersji. Zdaniem praktyków, opóźnia on

możliwość korzystania ze środków i utrudnia działania, dlatego też coraz częściej podno-

szony jest postulat stosowania w tym zakresie przepisów ustawy o zamówieniach publicz-

nych

. Z kolei jak wynika z przywoływanych już badań Instytutu Spraw Publicznych, w

ramach ustawy dochodzi do faworyzowania dużych, silnych organizacji o wyrobionej po-

zycji i kontaktach z administracją publiczną kosztem organizacji mniejszych, które nie ma-

ją statusu organizacji pożytku publicznego

DzU Nr 228, poz. 2262.

M. Arczewska: Sprawozdanie z Konferencji..., op.cit.

Współpraca administracji publicznej i organizacji pozarządowych po wejściu w życie ustawy o działalno-

V Zwolnienia podatkowe i inne przywileje

1. Podstawowe zwolnienia podatkowe przysługujące organizacjom pozarządowym

Warto przypomnieć, że organizacji pożytku publicznego przysługuje, na zasadach określo-

nych w przepisach odrębnych, zwolnienie od podatku dochodowego od osób prawnych,

podatku od nieruchomości, podatku od czynności cywilnoprawnych, opłaty skarbowej,

opłat sądowych – ale tylko w odniesieniu do prowadzonej przez nią działalności pożytku

publicznego. Ponadto organizacja pożytku publicznego może, na zasadach określonych w

odrębnych przepisach, nabywać na szczególnych warunkach prawo użytkowania nieru-

chomości będących własnością Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego

Organizacja pozarządowa, która uzyskała status organizacji pożytku publicznego, jest

obowiązana wypełnić zobowiązania wynikające ze zwolnień podatkowych, z których ko-

rzystała przed dniem uzyskania statusu organizacji pożytku publicznego, na zasadach

określonych w odrębnych przepisach. Jeśli utraci ona status organizacji pożytku publicz-

nego, traci również prawo do korzystania ze zwolnień wynikających z posiadania tego sta-

tusu

Większość organizacji pozarządowych nie płaci podatku od uzyskiwanych docho-

dów, jeżeli dochody te zostaną przeznaczone na cele statutowe. Dodatkowo, zgodnie z

przepisami wprowadzającymi ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie

zastosowano nowe zwolnienie w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych. Po-

datku tego nie płacą organizacje, które uzyskają status organizacji pożytku publicznego

Przepisy przewidują możliwość zwolnienia z opodatkowania jedynie niektórych dochodów

organizacji. Dotyczy to części dochodów przeznaczonych, a następnie wydatkowanych na

cele preferowane przez ustawodawcę. W szczególności jest to: działalność naukowa, na-

ukowo-techniczna, oświatowa, kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony

środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunika-

cyjnych na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy

Zgodnie z opinią Ministerstwa Transportu i Budownictwa z dnia 17 stycznia 2006 r.: „Na podstawie prze-

pisów o gospodarce nieruchomościami (DzU z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 z późn. zm.) nieruchomość stano-
wiąca własność jednostek samorządu terytorialnego może być zbywana w drodze bezprzetargowej, między
innymi osobom fizycznym i osobom prawnym, które prowadzą działalność charytatywną, opiekuńczą, kultu-
ralną, leczniczą, oświatową na cele niezwiązane z działalnością zarobkową, a także może być przekazana w
ten sam sposób organizacjom pożytku publicznego na cel prowadzonej działalności pożytku publicznego.”

Art. 24 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

R. Skiba: Zmiany w podatkach dochodowych obowiązujące od 1 stycznia 2004 r., [w:] oo2.gazeta.ngo.pl,

Nr 01.004, s. 10.

społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz kultu religijnego. Prze-

znaczenie, a następnie wydatkowanie uzyskanych środków na powyższe cele statutowe

powoduje objęcie tej części dochodu zwolnieniem z opodatkowania, przeznaczenie ich na

inne cele zaś – opodatkowanie na zasadach ogólnych.

Katalog zwolnień wynikających z art. 17 ust. 1 pkt 4 budzi wiele kontrowersji.

Zdaniem przedstawicieli Ministerstwa Finansów w przyszłości do powyższych przepisów

wprowadzić należy obowiązkowy pay out, a więc termin, do którego organizacje pozarzą-

dowe musiałyby wydatkować środki przeznaczone na cele statutowe. Obecnie, zgodnie z

art. 17 ust. 1f, zwolnienie to stosuje się bez względu na termin wydatkowania dochodu

Trzeba też pamiętać o niebagatelnym znaczeniu orzecznictwa dla praktyki. Zgodnie

z orzeczeniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, fundacja, która chce skorzystać ze

zwolnienia przewidzianego w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób

prawych, a więc ze względu na cel swojej działalności statutowej, musi go ściśle określić

w statucie. Zwolnienie nie jest możliwe, jeżeli cel nie wynika wprost z treści statutu. Nie

można ustalić go w drodze wykładni, ponieważ nie leży to w kompetencji organów podat-

kowych. Powyższe orzeczenie dotyczy Fundacji BORIS, która ubiegała się o zwolnienie z

podatku w 2002 r., powołując się na prowadzenie dzielności oświatowej oraz w dziedzinie

pomocy społecznej

. Mimo iż izba skarbowa nie podważyła faktycznego prowadzenia

działalności o takim charakterze przez fundację, to jednak uznała, iż cele określone w sta-

tucie („rozszerzanie wiedzy o organizacjach pozarządowych” i „szeroko rozumiana pro-

blematyka socjalna” nie są tożsame z celami wynikającymi przepisów ustawy („działal-

ność oświatowa oraz w dziedzinie zdrowia i pomocy społecznej”). Przykład ten wskazuje,

iż linia orzecznictwa w tym zakresie może być dla trzeciego sektora w przyszłości bardzo

niekorzystna

2. Ulga podatkowa związana z darowizną na rzecz organizacji pozarządowej

Trzeba też pamiętać o innym aspekcie zwolnień z podatku dochodowego. Otóż, zarówno

osoby prawne, jak i osoby fizyczne mogą skorzystać z ulgi podatkowej, jeżeli przekażą

M. Arczewska: Zasady opodatkowania dochodów organizacji pozarządowych, artykuł dostępny pod adre-

sem: http://www.isp.org.pl/kompas/info/0402_1_art17.htm.

G. Makowski: Fundacje starające się o zwolnienie podatkowe muszą zadbać o to, aby mieć w swoich statu-

tach

odpowiednie

zapisy,

artykuł

dostępny

pod

adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas/info/0403_2_statut.htm.

D. Frey: Cel musi być w statucie, „Rzeczpospolita” 2004, artykuł dostępny pod adresem:

www.rzeczpospolita.pl/gazeta/wydanie_040311/prawo/prawo/_a_4.html.

darowizny na rzecz organizacji pozarządowych, prowadzących działalność w szerokiej sfe-

rze zadań opisanych w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Co

istotne, dotyczy to wszystkich organizacji pozarządowych, a nie tylko organizacji posiada-

jących status organizacji pożytku publicznego. Niekorzystne dla organizacji jest jednak

wprowadzenie limitów darowizn. W 2004 r. zmniejszono z 15% do 10% limit odliczeń od

dochodu darowizn na preferowane cele, dokonywanych przez firmy, rozszerzając jedno-

cześnie katalog celów objętych preferencjami podatkowymi

. Z danych Ministerstwa Fi-

nansów wynika, że na przykład w 2002 r. z odliczenia od dochodu skorzystało 12 756 firm

(9,5% firm wskazujących dochód za dany rok podatkowy), a przeciętna odliczona kwota

wynosiła 44 775 zł

Przypomnijmy, że w 2004 r. osoby fizyczne, zgodnie z art. 26 ust.1 ustawy o po-

datku dochodowym od osób fizycznych, mogły odliczyć tylko darowizny do wysokości

350 złotych, a firmy, zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób

prawnych, do wysokości 10% ich dochodów

. W lipcu 2004 r. Ministerstwo Finansów

zaproponowało, aby – w odniesieniu do darczyńców będących osobami fizycznymi – odli-

czenie od dochodu kwoty 350 zł, zastąpić w 2005 r. odliczeniem od podatku 19% wartości

darowizny, w kwocie nie wyższej niż 300 zł. Przedstawiciele resortu argumentowali, że

pozostawienie limitu kwotowego w takiej formie jest niezbędne i tylko takie zmiany są w

granicach możliwości budżetowych. Ponadto, podatnicy mogą korzystać z możliwości

przekazania 1 procenta na rzecz organizacji pożytku publicznego, co zdaniem Minister-

stwa Finansów jest już znaczną korzyścią. Projektowany przepis ustawy o podarku docho-

dowym od osób fizycznych (art. 27e ust. 2) miał mieć następującą treść: „Zmniejszenie

podatku nie może przekraczać za rok podatkowy iloczynu najniższej stawki, określonej w

skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust 1 i wartości dokonanej darowizny, nie wię-

cej jednak niż 300 zł”. Innymi słowy, w 2005 r. podatnik mógłby dokonać darowizny w

wysokości 1579 zł, tak aby odliczyć wynikające z przepisu 300 zł.

Tymczasem rozwiązaniem, które Rada Działalności Pożytku Publicznego uznawała

za właściwe, było powrócenie do procentowego limitu odliczeń w wysokości obowiązują-

cej w 2002 r. Zespół ds. podatkowych, działający przy Radzie Działalności Pożytku Pu-

Do końca 2003 r. cele preferowane określały bezpośrednio ustawy o podatkach dochodowych – od osób

fizycznych i od osób prawnych. Od 2004 r. cele te są wskazane w art. 4 ustawy o działalności pożytku pu-
blicznego i o wolontariacie.

Za: Opinia w sprawie proponowanych przez Ministerstwo Finansów zmian w zakresie i wysokości ulg po-

datkowych w podatku dochodowym od osób fizycznych związanych ze wspieraniem organizacji pozarządo-
wych działających w sferze pożytku publicznego, Spółka doradztwa podatkowego – Ożóg, Stolarek, Wolnie-
wicz i Wspólnicy sp. z. o.o., Warszawa 19 lipca 2004, s. 2.

Ibidem, s.11.

blicznego, od początku swoich prac postulował przywrócenie limitu odliczeń w wysokości

10% od dochodu. Ministerstwo Finansów argumentowało, iż zaproponowane w lipcu 2004

r. rozwiązanie jest korzystne dla trzeciego sektora i podatników, a jednocześnie stanowi

zabezpieczenie dla budżetu państwa na wypadek, gdyby wszyscy potencjalni podatnicy

chcieli skorzystać z ulgi podatkowej. Według wyliczeń resortu, oznaczałoby to dla budżetu

ubytek w wysokości ok. 218 mln zł. Jednak sytuacja, w której każdy polski podatnik prze-

kazałby 1579 zł na szczytne cele, jest mało prawdopodobna i raczej niewiarygodna.

Świadczą o tym dane liczbowe – w 2002 r. średnia darowizna dokonana przez osobę fi-

zyczną wynosiła 822 zł. Jeżeli analizuje się dane dotyczące darczyńców, z uwzględnie-

niem osiąganych przez nich dochodów, to w pierwszej grupie podatkowej średnia darowi-

zna wynosiła 355 zł, w drugiej 1106 zł, w trzeciej zaś – 7170 zł. Darczyńcy to w większo-

ści osoby, których podstawa obliczenia podatku przekracza 74 048 zł, a więc podatnicy

zaliczani według skali podatkowej do trzeciej grupy podatkowej

Ostatecznie jednak udało się wywalczyć zmianę niekorzystnych przepisów. W dniu

12 sierpnia 2004 r. na posiedzeniu Komitetu Rady Ministrów przyjęto rozwiązanie reko-

mendowane przez przedstawicieli resortu finansów polegające na „[...] procentowym odli-

czaniu od dochodu, w wysokości do 6% dochodu, darowizn przekazanych przez osoby fi-

zyczne podmiotom prowadzącym działalność pożytku publicznego (w tym m.in. organiza-

cjom pozarządowym), na cele określone w art. 4 ust. 1 ustawy o działalności pożytku pu-

blicznego i o wolontariacie”. Jednocześnie zrezygnowano z jakichkolwiek ograniczeń

kwotowych niezależnie od tego, za jakim progiem dochodowym znajdzie się darczyńca

Dnia 22 października 2004 r. Sejm przyjął dwa istotne dla trzeciego sektora projek-

ty ustaw – o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz o zmianie

niektórych innych ustaw, a także o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fi-

zycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw. W ustawie o podatku dochodowym od

osób prawnych zostały utrzymane przepisy dotyczące zwolnienia dla organizacji pożytku

publicznego

oraz dla organizacji pozarządowych nieposiadających statusu organizacji

pożytku publicznego

. Nie zmienił się także zapis dotyczący możliwości odliczania od

M. Arczewska: Spotkanie zespołu ds. podatkowych działającego przy Radzie Działalności Pożytku Pu-

blicznego, www.isp.org.pl/kompas

G. Makowski: Darowizny znów procentowo, www.isp.org.pl/kompas

Art. 17 ust. 1 pkt. 6c.

Art. 17 ust. 1 pkt. 4.

podstawy opodatkowanie darowizn przekazanych na cele społecznie użyteczne – łącznie

do wysokości 10% dochodu

Wprowadzono jednak nowe rozwiązanie dotyczące informowania organów podat-

kowych o przekazywanych i otrzymywanych darowiznach

. Na podatników otrzymują-

cych darowizny nałożono obowiązek wskazania w zeznaniu podatkowym lub informacji

przekazanej urzędowi skarbowemu, kwot otrzymanych darowizn oraz celów, na które zo-

stały one przekazane. Na podatników korzystających z odliczenia z tytułu darowizn, nało-

żono obowiązek wskazania w zeznaniu rocznym kwoty przekazanej darowizny, kwoty od-

liczonej darowizny oraz danych pozwalających na identyfikację obdarowanego (przez

podanie jego nazwy i adresu)

W art. 26 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wprowa-

dzono zmiany dotyczące limitu odliczania darowizn (limit kwotowy zastąpiono limitem

procentowym). Od 2005 r. maksymalne odliczenie jest możliwe do 6% dochodu uzyska-

nego przez podatnika. Na podatników korzystających z odliczenia z tytułu przekazanych

darowizn nałożono obowiązek wykazania w zeznaniu rocznym kwoty przekazanej darowi-

zny, kwoty odliczonej darowizny oraz określenia obdarowanego (przez podanie jego na-

zwy i adresu)

3. Mechanizm 1%

Wprowadzenie w Polsce mechanizmu 1% wciąż wywołuje wiele dyskusji. Jedni widzą w

tym rozwiązaniu szansę na poprawę sytuacji finansowej organizacji posiadających status

pożytku publicznego czy też kolejny sposób na zdobycie przez nie środków. Są i tacy, któ-

rzy obawiają się, iż 1% wpłynie negatywnie na inne formy finansowego wspomagania

trzeciego sektora i wyprze prawdziwą, tradycyjną filantropię. Jak wskazuje praktyka, ist-

nieje także ryzyko, że mechanizm alokacji 1% może być zachętą dla fiskusa, by podejmo-

wać próby ograniczania pozostałych rozwiązań podatkowych skłaniających do zachowań

filantropijnych

G. Makowski: Sejm uchwalił zmiany w przepisach podatkowych, www.isp.org.pl/kompas

Art. 18 ust. 1e

–

1g.

G. Makowski: Prace nad PIT-em, www.isp.org.pl/kompas

G. Makowski: Darowizny znów procentowo, www.isp.org.pl/kompas

M. Arczewska: Test na filantropię, czyli 1% w polskim wykonaniu, „Trzeci Sektor” 2006, nr 7, s. 42–54.

Por.

Spotkanie

zespołu

ds.

podatkowych

Ministerstwie

Finansów,

www.isp.org.pl/kompas/news/news70407.htm, Spotkanie zespołu ds. podatkowych działającego przy Radzie
Działalności Pożytku Publicznego, www.isp.org.pl/kompas/news/news60408.htm.

Pierwszym rokiem podatkowym, za który można było dokonać odpisu 1%, był

2003. Wówczas jednak podatnicy w zasadzie nie wiedzieli o takiej możliwości. Ponadto

niewiele było organizacji, które uzyskały status pożytku publicznego – procedury rejestra-

cyjne ruszyły 1 stycznia 2004 r. Wszystko to spowodowało, że premiera 1% w Polsce nie

była spektakularna, jednak z roku na rok świadomość Polaków w tym zakresie rośnie. W

2003 r. podatnicy przekazali w ramach 1% ogółem kwotę 10 365 000 zł. W tym od osób

opodatkowanych na zasadach ogólnych wpłynęło 10 305 000 zł, natomiast od osób opo-

datkowanych w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych – 60 000 zł. Z kolei

w 2004 r. podatnicy przekazali łącznie już 41 616 000 zł. Osoby opodatkowane na zasa-

dach ogólnych przekazały 41 040 000 zł, a osoby płacące ryczałt – pozostałe 576 000 zł.

W 2005 r. od osób opodatkowanych w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowa-

nych wpłynęło 1 322 000 zł, a więc ponaddwukrotnie więcej niż w 2004 r.

Jak wynika z

danych udostępnionych przez Ministerstwo Finansów, w 2005 r. podatnicy przekazali w

ramach 1% ogółem kwotę 61 010 000 zł., a przeciętna kwota wpłaty wynosiła 53 zł

. Da-

ne z badań przeprowadzonych przez Centrum Badania Opinii Społecznej w maju 2006 r.

pokazują, że w porównaniu z ubiegłym rokiem wyraźnie zwiększyła się liczba podatni-

ków, którzy skorzystali z możliwości przekazania 1%. Niemniej jednak, wciąż niewielka

liczba osób wiedzących o takiej możliwości korzysta z niej. W 2005 r. o 1% słyszało bo-

wiem aż 90% podatników samodzielnie składających zeznanie

, a 9% przekazało środki w

ramach mechanizmu alokacyjnego

. Dla porównania warto dodać, że w 2003 r. z możli-

wości przekazania 1% skorzystało 0,35% podatników, w 2004 r. liczba osób, które w ten

sposób wsparły organizacje pożytku publicznego, wzrosła do 2,8%

. W 2005 r. z możli-

„Informacja dotycząca ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych za rok 2003”, „Informacja dotycząca

ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych za rok 2004”, „Informacja dotycząca ryczałtu od przychodów
ewidencjonowanych za rok 2005”, „Informacja dotycząca rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycz-
nych za 2003 rok”, „Informacja dotycząca rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych za 2004
rok”, Ministerstwo Finansów, Departament Podatków Bezpośrednich, dokumenty dostępne pod adresem:
www.mfgov.pl

Informacja dotycząca rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych za 2005 rok, Ministerstwo

Finansów, Departament Podatków Dochodowych, dokument dostępny na stronie: www.mf.gov.pl

Na początku listopada 2004 r., a więc niespełna rok po wejściu w życie rozwiązania umożliwiającego

przekazanie 1% podatku, jedynie 29% Polaków deklarowało, że słyszało o takiej możliwości. Tylko 18%
respondentów twierdziło, że zamierza przekazać 1%, natomiast aż 40% wskazało, że nie zamierza skorzystać
z tej opcji (Wolontariat, filantropia i 1% w 2004, SMG/KRC na zlecenie Stowarzyszenia Klon/Jawor, raport
dostępny pod adresem: www.ngo.pl).

Rozliczenia podatkowe za 2005 r. Komunikat z badań, CBOS, Warszawa czerwiec 2006 (BS/91/2006),

raport dostępny pod adresem: www.cbos.pl

www.mofnet.gov.pl

wości odliczenia skorzystało 1 148 255 osób, co stanowi 4,85% uprawnionych podatni-

ków

Jak wskazują powyższe dane, z roku na rok coraz większa liczba podatników ko-

rzysta z możliwości przekazania 1%. Oznacza to, że rośnie świadomość obywateli. Z pew-

nością przyczyniła się do tego ogólnopolska kampania społeczna „1% podatku na rzecz

organizacji pożytku publicznego” organizowana przez Akademię Rozwoju Filantropii w

Polsce oraz Stowarzyszenie Klon/Jawor, która zakończyła się w kwietniu 2006 r. Jej celem

było popularyzowanie wśród podatników wiedzy na temat mechanizmu alokacji 1%, zbu-

dowanie pozytywnego klimatu wokół idei 1%, zachęcenie podatników do przekazania

swojego 1% na rzecz wybranej organizacji oraz utrwalanie pozytywnego wizerunku orga-

nizacji pożytku publicznego wśród podatników. W ramach kampanii ukazało się ponad 2

tys. publikacji prasowych poświęconych tematyce 1%, stacje radiowe i telewizyjne przy-

gotowywały audycje na ten temat oraz emitowały spoty informacyjne, do zainteresowa-

nych organizacji rozesłano ulotki, a do urzędów skarbowych trafiły plakaty informacyj-

Powszechnie uważa się, że mechanizm alokacji 1% wywodzi się z Węgier, tymcza-

sem jego korzeni należy szukać w systemach prawnych powojennej Hiszpanii i Włoch,

gdzie stosowano go jako mechanizm alokacji podatków kościelnych. W Europie Środko-

wo-Wschodniej model ten doczekał się uznania dopiero po kilkudziesięciu latach, a jego

prekursorem stały się Węgry. Podobne regulacje prawne wprowadzono w 2000 r. na Sło-

wacji, w 2002 r. na Litwie i w 2003 r. w Rumunii

. J. Wygnański tak tłumaczy fakt, iż

mechanizm 1% znalazł zastosowanie także w odniesieniu do pozyskiwania środków przez

organizacje pozarządowe: „Zarówno bowiem w przypadku Kościoła, jak i organizacji po-

zarządowych istotne jest rozwiązanie problemu odrębności i suwerenności tych podmio-

tów w stosunku do państwa, przy jednoczesnym uznaniu pożytków płynących z funkcjo-

nowania tych instytucji. W obydwu przypadkach chodzi o odpolitycznienie zasad przy-

znawania subsydiów na rzecz uznania bezpośrednich preferencji podatnika. W obydwu też

przypadkach popularności tych pomysłów towarzyszy zgoła przyziemna okoliczność: ko-

nieczność poszukiwania nowych źródeł finansowania”

Informacja dotycząca rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych za 2005 rok, Ministerstwo

Finansów, Departament Podatków Dochodowych.

Por. strona internetowa kampanii społecznej „1% podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego”,

www.jedenprocent.pl

J. Kopyra: Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Komentarz, Wydawnictwo C.H.

Beck, Warszawa 2005, s. 116.

J. J. Wygnański: PIT a filantropia, „Trzeci Sektor” 2004, nr 1, s. 52.

Warto przypomnieć, w jaki sposób kwestia 1% uregulowana jest na Węgrzech i w

systemie słowackim. Otóż funkcjonowanie mechanizmu 1% na Węgrzech regulują przepi-

sy Ustawy o wykorzystaniu określonej części podatku dochodowego od osób fizycznych z

1996 r.

Środki w ramach 1% podatnicy mogą przekazywać od 1997 r. Obowiązujące nad

Dunajem przepisy umożliwiają przekazywanie 1% podatku na rzecz wybranej organizacji

pozarządowej o charakterze pożytku publicznego, a także 1% na rzecz wybranego Kościo-

ła. Beneficjentami 1% mogą być stowarzyszenia i fundacje działające co najmniej dwa la-

ta, a także fundacje i organizacje publiczne

(QNGO), które prowadzą działalność o cha-

rakterze pożytku publicznego. Warunkiem ubiegania się przez organizację o 1% podatku

jest niezaleganie z podatkami i składkami oraz publikacja rozliczeń finansowych. Jeśli or-

ganizacja ma długi publiczne, musi je spłacić właśnie ze środków otrzymanych w ramach

1%. Organizacje korzystające ze środków pochodzących z 1% nie muszą być zarejestro-

wane ani posiadać statusu organizacji pożytku publicznego. O możliwości ubiegania się o

środki wpłacane przez podatników w ramach mechanizmu 1% decyduje charakter prowa-

dzonej działalności

Przekazanie 1% na Węgrzech odbywa się w sposób anonimowy, ponieważ podat-

nicy, wypełniając formularz podatkowy, podają w nim numer podatkowy organizacji obda-

rowanej. Anonimowość podatników ma wymiar pozytywny, ponieważ służy ochronie da-

nych osobowych. Z drugiej strony, nie daje organizacjom żadnych informacji o osobach,

które je wspierają. Z pewnością z punktu widzenia podatnika mechanizm węgierski jest

niezwykle „prosty w obsłudze”, ponieważ redystrybucją środków zajmują się urzędy skar-

bowe. Warto dodać, że w 2003 r. z inicjatywy rządowej powstał Obywatelski Fundusz

Węgierski. Ma on na celu zachęcenie trzeciego sektora do aktywnego ubiegania się o prze-

kazywanie przez podatników 1% podatku na ich rzecz. Działalność ta wspierana jest przez

rząd, który co roku przekazuje na rzecz organizacji pozarządowych równowartość wpły-

wów z 1%. W ustawie o Obywatelskim Funduszu Węgierskim zapisano także, że co naj-

mniej 60% środków zgromadzonych przez Fundusz będzie przekazywanych na wsparcie

instytucjonalne dla węgierskich organizacji

Ustawa o wykorzystaniu określonej części podatku dochodowego od osób fizycznych, 1996 r., nr CXXVI,

akt prawny dostępny na stronie International Center for Not-for-Profit Law,www.icnl.org

QNGO – quasi-non-governmental organisation – organizacje quasi-pozarządowe, w których istotną rolę

odgrywa państwo (fundacje publiczne i korporacje użyteczności publicznej).

N. Bullain: Rzecz o cudach i błędach percepcji: lekcje „prawa jednego procenta” na Węgrzech, [w:] M.

Rymsza (red.): Współpraca sektora obywatelskiego z administracją publiczną, Instytut Spraw Publicznych,
Warszawa 2004, s. 208-212.

1% na Węgrzech i na Słowacji, biblioteka ngo.pl, http://www.pozytek.ngo.pl/x/30006

Z możliwości przekazania 1% w 2003 r. skorzystało na Węgrzech 1,5 mln podatni-

ków z 4,5 mln. uprawnionych. Obdarowane zostały 22 tys. organizacji pozarządowych na

łączną kwotę 39 mln euro. Urzędy skarbowe w 2003 r. otrzymały aż 2 mln wskazań doty-

czących przekazania 1%

Mimo że środki pochodzące z 1% nie są na Węgrzech znaczącym źródłem przy-

chodu dla trzeciego sektora, to jednak ich pojawienie się odegrało istotną rolę w kształto-

waniu wiedzy na temat społeczeństwa obywatelskiego, a także przyczyniło się do rozwoju

infrastruktury trzeciego sektora. Wprowadzenie mechanizmu alokacyjnego było też czyn-

nikiem, który zwiększył wsparcie publiczne dla organizacji oraz dostępność środków. „W

wyniku wysiłków organizacji pozarządowych, zmierzających do przekonania podatników,

iż powinni je wspierać, usprawniony został system informacji między trzecim sektorem a

społeczeństwem. (…) wprowadzenie prawa jednego procenta na Węgrzech uczyniło orga-

nizacje pozarządowe działające w tym kraju bardziej profesjonalnymi”

Z kolei słowaccy podatnicy mogą dobrowolnie przekazać 1% podatku od stycznia

2001 r. Beneficjentami mogą być zarówno organizacje pozarządowe, jak i instytucje ko-

ścielne i stowarzyszenia religijne. Muszą one spełnić szereg wymogów, aby mogły ubiegać

się o fundusze przekazane przez podatników w ramach 1%. Każda organizacja musi być

zarejestrowana jako instytucja pozarządowa i prowadzić działalność co najmniej rok, nie

może też mieć zaległości podatkowych. Dla większej wiarygodności organizacji pożytku

publicznego na Słowacji stworzono rejestr beneficjentów 1%. Pozwala to podatnikowi na

dokonanie wyboru organizacji, na rzecz której chce przekazać pieniądze

Na organizacje pozarządowe, które zarejestrują się jako potencjalni beneficjenci,

prawo nakłada liczne obowiązki. Organizacje te zobowiązane są do wykorzystania środ-

ków uzyskanych z 1% na cele statutowe, przynajmniej do końca roku następującego po

tym, w którym uzyskały pieniądze. W razie niespełnienia tego wymogu, organizacja musi

dokonać zwrotu środków na rzecz budżetu państwa w terminie 90 dni od daty wykrycia

zaistniałego stanu. Jeśli łączna kwota pozyskanych środków przekroczy 100 tys. koron

słowackich, organizacja zobowiązana jest poinformować fiskus, na co je przeznaczyła. Je-

śli natomiast kwota ta przekroczy 1 mln koron słowackich, wówczas niezbędne jest prze-

www.jedenprocent.pl

N. Bullain: Rzecz o cudach i błędach percepcji, op. cit., s. 232

–

233.

1% na Węgrzech i na Słowacji, biblioteka ngo.pl, http://www.pozytek.ngo.pl/x/30006

prowadzenie audytu sprawozdań finansowych danej organizacji

. Warto dodać, iż podob-

nie jak na Węgrzech, redystrybucją środków na Słowacji zajmują się urzędy skarbowe.

Trzeba zaznaczyć, że w prawie jednego procenta na Słowacji zaszły istotne zmiany. Otóż wiosną

2004 r. możliwość dysponowania 1% podatku przyznano także osobom prawnym, natomiast pod koniec 2004

r. zwiększono wysokość odpisu z jedno- na dwuprocentowy. Zmiana ta wiązała się z likwidacją innych zachęt

dotyczących odpisów od podstawy opodatkowania

W polskim systemie prawnym, zgodnie z ustawą o działalności pożytku publiczne-

go i o wolontariacie, od dnia 1 stycznia 2004 r. podatnik będący osobą fizyczną może w

zeznaniu rocznym pomniejszyć kwotę należnego fiskusowi podatku o kwotę przekazaną na

rzecz organizacji pożytku publicznego, do wysokości odpowiadającej 1% należnego po-

datku

100

. Przepisami odrębnymi, przywołanymi przez art. 27 ustawy o działalności pożytku

publicznego i o wolontariacie są: art. 27d ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku docho-

dowym od osób fizycznych

101

oraz art. 14a ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałto-

wanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby

fizycz-

102

Podatnicy, rozliczający się za pomocą formularzy PIT-36 i PIT-37, mogą dokony-

wać wpłaty przez cały rok, a więc od dnia po złożeniu zeznania podatkowego za rok po-

przedni (czyli na przykład od 1 maja) do dnia złożenia zeznania podatkowego za rok po-

przedni (czyli nie później niż do 30 kwietnia następnego roku podatkowego).

Podatnicy, rozliczający się za pomocą formularza PIT-28, mogą dokonywać wpłaty

od dnia po złożeniu zeznania podatkowego za rok poprzedni (czyli na przykład od 1 lute-

go) do dnia złożenia zeznania podatkowego za rok poprzedni (nie później niż 31 stycznia

następnego roku podatkowego)

103

. Warto zaznaczyć, ze ryczałt od przychodów ewidencjo-

nowanych jest formą opodatkowania określoną w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o

zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby

J. Kadlecova: Wpływ „prawa jednego procenta” na gromadzenie krajowych środków finansowych przez

organizacje pozarządowe na Słowacji, [w:] M. Rymsza (red.): Współpraca sektora obywatelskiego z admini-
stracją publiczną, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2004, s. 263.

J.J. Wygnański: PIT a filantropia”, op. cit, s. 55.

100

Art. 27.ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie: „Podatnik podatku dochodowego od

osób fizycznych może, na zasadach i w trybie określonym w przepisach odrębnych, przekazać 1% podatku
obliczonego zgodnie z odrębnymi przepisami na rzecz wybranych przez siebie organizacji pożytku publicz-
nego”.

101

Przepis dodany przez art. 7 pkt 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r.

–

Przepisy wprowadzające ustawę o

działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (DzU 2003 Nr 96, poz. 874).

102

Przepis dodany przez art. 16 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r.

–

Przepisy wprowadzające ustawę o dzia-

łalności pożytku publicznego i o wolontariacie (DzU 2003 Nr 96, poz. 874).

103

Jak przekazać 1%?, www.pozytek.ngo.pl.

fizyczne

104

. Ustawa reguluje opodatkowanie zryczałtowanym podatkiem dochodowym

niektórych przychodów (dochodów) osiąganych przez osoby fizyczne: prowadzące poza-

rolniczą działalność gospodarczą, osiągające przychody z tytułu umowy najmu, podnajmu,

dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, jeżeli umowy te nie

są zawierane w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej, będące oso-

bami duchownymi. Forma takiego opodatkowania wybierana jest najczęściej przez osoby

świadczące różnego rodzaju usługi. W porównaniu z podatkiem dochodowym osób fi-

zycznych, który płacony jest od dochodu, podstawową zasadą opodatkowania w tej formie

jest płacenie zryczałtowanego podatku według niższej stawki, ale od całego uzyskanego

przychodu

105

W art. 14a ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku docho-

dowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, przewidziano możli-

wość przekazania 1% z należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych na rzecz

organizacji pożytku publicznego

106

104

DzU 1998 Nr 144, poz. 930.

105

A. Gluziński: Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Wydawnictwo Difin, War-

szawa 2005, s. 43.

106

Art. 14a. ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przy-

chodów osiąganych przez osoby fizyczne:
1. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, obliczony i wykazany w zeznaniu, o którym mowa w art. 21
ust. 2 pkt 2, zmniejsza się na zasadach określonych w ust. 2-4, jeżeli podatnik w okresie, o którym mowa w
ust. 2a, dokonał darowizny pieniężnej, zwanej dalej „wpłatą", na rzecz organizacji pożytku publicznego dzia-
łającej na podstawie ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
(DzU Nr 96, poz. 873 oraz z 2004 r. Nr 64, poz. 593, Nr 116, poz. 1203 i Nr 210, poz. 2135), zwanej dalej
„organizacją pożytku publicznego”.
2. Zmniejszenie, o którym mowa w ust. 1, nie może przekroczyć kwoty dokonanej wpłaty, jednak nie więcej
niż  kwoty  stanowiącej  1%  ryczałtu  od  przychodów  ewidencjonowanych  za  rok  podatkowy,  wykazanego  w
zeznaniu, o którym mowa w art. 21 ust. 2 pkt 2.
2a. Zmniejszenie, o którym mowa w ust. 1, obejmuje wpłaty dokonane od dnia 1 lutego do dnia 31 grudnia
roku podatkowego oraz od dnia 1 stycznia do dnia złożenia zeznania za rok podatkowy, nie później jednak
niż do upływu terminu określonego dla złożenia tego zeznania.
3. Zmniejszenie, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy wpłat na rzecz organizacji pożytku publicznego pro-
wadzących  działalność  gospodarczą  polegającą  na  wytwarzaniu  wyrobów  przemysłu  elektronicznego,  pali-
wowego, tytoniowego, spirytusowego,  winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych  wyrobów alkoho-
lowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5%, oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych me-
tali, lub handlu tymi wyrobami.
4. Zmniejszenie, o którym mowa w ust. 1, stosuje się, jeżeli dokonane wpłaty:
  1)  zostały  udokumentowane  dowodem  wpłaty  na  rachunek  bankowy  organizacji  pożytku  publicznego,  z

którego w szczególności wynika: imię i nazwisko oraz adres wpłacającego, kwota dokonanej wpłaty,
nazwa organizacji pożytku publicznego, na rzecz której dokonana została wpłata,

2) nie zostały odliczone od przychodu oraz od dochodu lub podatku dochodowego na podstawie przepisów

ustawy o podatku dochodowym.

5. Kwotę zmniejszenia, o której mowa w ust. 2, zaokrągla się do pełnych dziesiątek groszy w dół.
6. W przypadku zwrotu dokonanej wpłaty organizacja pożytku publicznego jest obowiązana przekazać urzę-
dowi skarbowemu informację o zwróconej podatnikowi kwocie wpłaty, w terminie miesiąca od dnia dokona-
nia zwrotu.

Osoby, które chcą przekazać 1% podatku na rzecz organizacji pożytku publiczne-

go, muszą w pierwszej kolejności dokonać wyboru organizacji. Ich aktualna lista znajduje

się na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości

107

. Informacjami na ten temat

dysponują także terenowe wydziały Krajowego Rejestru Sądowego oraz ośrodki Sieci

SPLOT

108

. Warto dodać, że w portalu www.ngo.pl uruchomiona została baza organizacji

pożytku publicznego, zawierająca także dane adresowe oraz numery kont bankowych. Po-

nadto na stronach Departamentu Pożytku Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Spo-

łecznej działa baza sprawozdań finansowych organizacji pożytku publicznego, w której

można sprawdzić jak organizacje wydały 1% w latach poprzednich

109

Wysokość kwoty, którą można swobodnie odliczyć, stanowi 1% podatku, dlatego

niezbędne jest obliczenie jego wysokości jeszcze przed wypełnieniem formularza i doko-

naniem wpłaty. W części formularza podatkowego zatytułowanej „Obliczenia zobowiąza-

nia podatkowego” znajduje się rubryka „Kwota zmniejszenia z tytułu wpłaty na rzecz or-

ganizacji pożytku publicznego” (dla PIT-36 jest to pozycja nr 179, dla PIT-37 jest to pozy-

cja 111, dla PIT-28 jest to pozycja 103). Właśnie w tym miejscu wpisuje się kwotę obli-

czonego 1%

110

. Należy pamiętać, iż przy obliczaniu 1% z podatku, w formularzu podat-

kowym należy wpisać kwotę pomniejszenia z zaokrągleniem do pełnych dziesiątek groszy

w dół

111

Kolejną czynnością jest dokonanie wpłaty na konto wybranej organizacji pożytku

publicznego. Na dowodzie wpłaty muszą być zawarte następujące dane: imię i nazwisko

oraz adres wpłacającego, kwota dokonanej wpłaty, nazwa organizacji pożytku publiczne-

go, na rzecz której dokonana została wpłata, i najlepiej sformułowanie „wpłata 1% podatku

na rzecz organizacji pożytku publicznego”. Pokwitowanie wpłaty trzeba zachować na wy-

padek kontroli urzędu skarbowego

112

Warto zauważyć, iż w listopadzie 2003 r. w wyniku nowelizacji ustawy o podatku

dochodowym od osób fizycznych, osoby prowadzące działalność gospodarczą oraz uzy-

skujące dochody z nagromadzonego kapitału zyskały prawo do płacenia stałej, 19% stawki

podatku, tracąc jednocześnie wiele przywilejów, w tym także możliwość przekazywania

107

www.ms.gov.pl

108

www.splot.ngo.pl

109

www.pozytek.gov.pl

110

1% oblicza się na podstawie kwoty, która wpisana jest o jedną pozycję wyżej w formularzu podatkowym

(dla PIT-36 jest to pozycja nr 178, dla PIT-37 jest to pozycja nr 110, dla PIT-28 jest to pozycja nr 102).

111

Zmiana ta weszła w życie z dniem 1 stycznia 2005 r. na podstawie przepisów ustawy z dnia 18 listopada

2004 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych
ustaw (DzU 2004 Nr 263, poz. 2619).

112

www.ngo.pl

1% podatku na rzecz wybranej organizacji pożytku publicznego

113

. Osoby korzystające z

19-procentowej, liniowej stawki podatkowej rozliczają się za pomocą formularza PIT-36L,

do którego nie ma odniesienia w art. 27d ustawy o podatku dochodowym od osób fizycz-

nych. Na podstawie art. 45d tej ustawy, podatnicy osiągający dochody z działalności go-

spodarczej opodatkowane stawką 19-procentową oraz osoby uiszczające podatek od do-

chodów kapitałowych nie mogą przekazać 1% podatku dochodowego na rzecz wybranej

organizacji pożytku publicznego. Jest to niemożliwe, ponieważ art. 27d odsyła ich właśnie

do art. 45 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym podatnicy są obowiązani składać urzędom skar-

bowym roczne zeznania podatkowe według ustalonego wzoru. Wzór ten został opisany w

art. 30c

114

oraz art. 30b

115

i nie zawiera on rubryki pozwalającej na dokonanie odlicze-

nia

116

Sprawa ta ujawniła się pod koniec 2004 r., kiedy Ministerstwo Finansów udostęp-

niło formularze PIT-36L (dla osób objętych 19% stawką podatku) oraz PIT-38 (dla osiąga-

jących dochód z nagromadzonego kapitału). Początkowo wszyscy myśleli, że to pomyłka,

jednak okazało się, że jest to wyraz świadomej polityki Ministerstwa Finansów, ponieważ

zgodnie z intencją resortu płatnicy 19-procentowego podatku prowadzący działalność go-

spodarczą w zamian za obniżenie stawki zostali pozbawieni możliwości korzystania ze

wszystkich ulg przysługujących innym podatnikom, także możliwości odliczenia 1%.

Jeszcze w grudniu 2004 r. Departament Pożytku Publicznego Ministerstwa Polityki Spo-

łecznej, na wniosek Rady Działalności Pożytku Publicznego, poprosił o opinię w tej spra-

wie dr Irenę Ożóg, która stwierdziła, że ustawodawca ograniczył zakres podmiotowy po-

datników mogących skorzystać z odliczenia 1%. Mechanizm ten jest specyficznym typem

ulgi, w związku z którym podatnik (a nie organ podatkowy) dokonuje podziału części na-

leżnego podatku

117

. Dr Irena Ożóg wyraziła wątpliwość co do zasadności obrony przed

Trybunałem Konstytucyjnym tezy, że powyższe rozwiązanie jest przyczyną nierównego

traktowania podatników

118

113

G. Makowski: Kalendarium zmian prawnych, „Trzeci Sektor” 2005, nr 2, wiosna, s. 113.

114

Dla osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą.

115

Dla osób osiągających dochód z kapitałów

116

A. Gluziński: Ustawa o działalności pożytku publicznego..., op. cit., s. 43.

117

Zgodnie z art. 3 pkt 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.

–

Ordynacja podatkowa, ulga podatkowa to:

„przewidziane w przepisach prawa podatkowego zwolnienia, odliczenia, obniżki albo zmniejszenia, których
zastosowanie powoduje obniżenie podstawy opodatkowania lub wysokości podatku, z wyjątkiem obniżenia
kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i
usług, oraz innych odliczeń stanowiących element konstrukcji tego podatku”.

118

G. Makowski: Czekając na wyrok, artykuł dostępny pod adresem: www.isp.org.pl/kompas

Na przełomie stycznia i lutego 2005 r. rzecznik praw obywatelskich zwrócił się do

ministra finansów z prośbą o zbadanie zgodności z konstytucją przepisów ustawy o podat-

ku dochodowym od osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą i rozliczają-

cych się według stawki 19%. Resort finansów podtrzymał jednak swoje dotychczasowe

stanowisko. Dlatego też w marcu 2005 r. rzecznik, na prośbę środowisk pozarządowych,

wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności z kon-

stytucją art. 27d ust. 1 i 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób

fizycznych w części, która dotyczy mechanizmu 1%. We wniosku, rzecznik stwierdził, iż

„(...) nie ulega wątpliwości, iż część podatników, którym art. 27 ustawy o działalności po-

żytku publicznego i wolontariacie przyznał prawo do przekazania 1% podatku na rzecz

wybranych przez nich organizacji pożytku publicznego została, w wyniku konstrukcji za-

stosowanej w art. 27d ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, pozba-

wiona tego prawa. Stało się tak, pomimo że wspomniany art. 27 ustawy o działalności po-

żytku publicznego i wolontariacie przyznaje omawiane uprawnienie wszystkim podatni-

kom podatku dochodowego od osób fizycznych, a ustawa o podatku dochodowym od osób

fizycznych z woli ustawodawcy wyrażonej w treści wskazanego art. 27 miała wyłącznie

uregulować zasady i tryb przekazywania 1% podatku na rzecz organizacji pożytku pu-

blicznego”.

Rzecznik sformułował także tezę, zgodnie z którą „(...) zmniejszenie podatku o

wpłaty dokonane na rzecz organizacji pożytku publicznego nie może być traktowane jako

ulga podatkowa. Treść art. 27d ust. 2a ustawy o podatku od osób fizycznych wskazuje, że

jest to uprawnienie do zmniejszenia podatku, które nie jest powiązane z danym rokiem po-

datkowym, lecz z terminem złożenia zeznania podatkowego. W istocie więc prawo podat-

nika do zmniejszenia podatku o wpłatę na rzecz organizacji pożytku publicznego stanowi

uprawnienie podatnika do podjęcia decyzji, iż część kwoty podatku należnego, nie prze-

kraczająca kwoty 1% tego podatku, zostanie przeznaczona na realizację zadań publicznych

przez organizacje pożytku publicznego (por. art. 3 ust. 1 ustawy o działalności pożytku pu-

blicznego i wolontariacie), a nie przez organy władzy publicznej”. Wyraźnie widać więc,

iż rzecznik odrzucił interpretację, do której przychyliło się Ministerstwo Finansów i dr Ire-

na Ożóg. W jego opinii bowiem, przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycz-

nych, w zakresie dotyczącym 1%, naruszają art. 32 konstytucji, zgodnie z którym „Wszy-

scy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze

publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub go-

spodarczym z jakiejkolwiek przyczyny”

119

W wyroku z dnia 13 czerwca 2006 r.

120

Trybunał Konstytucyjny nie przychylił się

jednak do argumentacji prezentowanej przez organizacje pozarządowe i rzecznika. W opi-

nii sędziów Trybunału, podatnicy korzystający z liniowej stawki podatku nie zostali po-

zbawieni obywatelskiego prawa do dysponowania częścią podatku należnego państwu, a

jedynie pewnego przywileju, który sam w sobie jest niczym innym jak odstępstwem od

ogólnie obowiązujących reguł polityki państwa opisanych w rozdziale X Konstytucji RP.

W uzasadnieniu sędziowie podkreślili ponadto, że ustawodawca nie ma obowiązku przy-

znawania przywilejów wszystkim podatnikom. Trybunał wskazał też, iż ustawodawca nie

stworzył sytuacji, w której obywatele są traktowani nierówno, ponieważ każda osoba fi-

zyczna prowadząca działalność gospodarczą ma wolną wolę wyboru sposobu opodatko-

wania i może pozostać przy tradycyjnych zasadach, zachowując stare przywileje, albo

przejść na stawkę liniową, korzystając z różnych ułatwień, które z tego wynikają. Zdaniem

Trybunału, ustawodawca w odpowiedni sposób zagwarantował każdemu obywatelowi

wolność wyboru w tym zakresie, zachowując przy tym wymogi właściwej legislacji. Po-

nadto w opinii sędziów Trybunału, możliwość dysponowania 1% nie przynosi bezpośred-

nich, osobistych korzyści podatnikowi. Nie jest to ulga podatkowa, jest to raczej przejaw

woli politycznej podatnika, który decyduje o tym, co zrobić z częścią należnego państwu

podatku, który i tak musiałby zapłacić. W związku z tym trudno tutaj mówić o sytuacji, w

której ze względu na stopień obciążenia podatkiem jedni podatnicy coś tracą, a inni zysku-

ją

121

. W opinii dr. Grzegorza Makowskiego, eksperta ISP, „Wyrok Trybunału i sposób jego

uzasadnienia potwierdza niestety jeszcze raz, że ustawa o działalności pożytku publiczne-

go i o wolontariacie nie ma charakteru systemowego i trudno nazywać ją mianem „konsty-

tucji trzeciego sektora”

122

Ostatnie słowo w sprawie kształtu polskiego modelu 1% nie zostało jeszcze

powiedziane. Inicjatywę ustawodawczą w zakresie uproszczenia mechanizmu 1% na wzór

węgierski wykazali posłowie na Sejm V kadencji. Do marszałka Sejmu wpłynęły dwa po-

selskie projekty ustaw dotyczące 1% – jeden przygotowany przez posłów należących do

119

Art. 32 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (DzU Nr 78, poz. 483).

120

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 czerwca 2006 r. w sprawie zgodności z Konstytucją ust. 1 i

2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2000 r. Nr 14, poz. 176
ze zm.), w części obejmującej zwrot: „o którym mowa w art. 45 ust. l”, z art. 32 w związku z art. 2 Konstytu-
cji (Sygn. Akt K 11/05. Sentencja została ogłoszona dnia 28 czerwca 2006 r. w DzU Nr 108, poz. 748).

121

Uzasadnienie do Wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 czerwca 2006 r. (Sygn. Akt K 11/05).

122

G. Makowski: Liniowcy nie skorzystają z jednego procentu, artykuł dostępny pod adresem:

www.isp.org.pl/kompas

Klubu Parlamentarnego Platformy Obywatelskiej, drugi autorstwa posłów Klubu Posel-

skiego Sojuszu Lewicy Demokratycznej.

Dnia 16 lutego 2006 r. do marszałka Sejmu wpłynął poselski projekt ustawy o

zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o zryczałtowanym

podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz

ustawy o Funduszu im. Komisji Edukacji Narodowej, który dotyczy usprawnienia procesu

przekazywania 1% podatku dochodowego od osób fizycznych na rzecz organizacji pożyt-

ku publicznego, złożony przez PO

123

. Pierwsze czytanie projektu ustawy odbyło się dnia 8

czerwca 2006 r.

124

Zgodnie z propozycją grupy posłów PO, art. 27d ustawy o podatku do-

chodowym od osób fizycznych otrzymałby następujące brzmienie:

„Art. 27d. ust. 1 Podatnik może przekazać, na zasadach określonych w ust.2–7, or-

ganizacji pożytku publicznego działającej na podstawie ustawy o działalności pożytku pu-

blicznego, zwanej dalej „organizacja pożytku publicznego”, część podatku należnego wy-

kazanego w zeznaniu, o którym mowa w art. 45 ust. 1.

ust. 2. Podatnik z zeznaniu, o którym mowa w art. 45 ust. 1, wskazuje organizację

pożytku publicznego, której ma być przekazana część podatku, podając jej nazwę, siedzibę

i numer rachunku bankowego, na który ma być przekazana część podatku, a także kwotę,

która ma być przekazana.

ust. 3. Organizacji pożytku publicznego przekazuje się kwotę podaną w zeznaniu, o

którym mowa w art. 45 ust. 1, jednak nie więcej niż kwotę stanowiącą 1% podatku należ-

nego wykazanego w tym zeznaniu. Jeżeli kwota podana przez podatnika jest większa niż

kwota stanowiąca 1% podatku należnego, wówczas organizacji pożytku publicznego prze-

kazuje się kwotę stanowiącą 1% podatku należnego.

ust. 4. Jeżeli podatnik wskaże więcej niż jedną organizacje pożytku publicznego,

łączna kwota podatku , który ma być przekazany tym organizacjom, nie może przekroczyć

kwoty stanowiącej 1% podatku należnego wykazanego w zeznaniu, o którym mowa w art.

45 ust. 1. W przypadku gdy suma kwot, które miałyby być przekazane wskazanym przez

podatnika organizacjom pożytku publicznego przekracza kwotę stanowiącą 1% podatku

należnego, kwoty te przekazuje się organizacjom pożytku publicznego w kolejności wska-

zanej przez podatnika do całkowitego wykorzystania kwoty stanowiącej 1% podatku na-

leżnego.

123

Druk Nr 509, Sejm RP V kadencji.

124

Przebieg procesu legislacyjnego dla projektu ustawy, www.sejm.gov.pl.

ust. 5. Nie dokonuje się przekazania części podatku organizacjom pożytku publicz-

nego prowadzącym działalność gospodarczą polegającą na wytwarzaniu wyrobów przemy-

słu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowar-

skiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych, o zawartości alkoholu powyżej 1,5%

oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali, lub handlu tymi wyro-

bami.

ust. 6. Przekazania kwoty podanej przez podatnika dokonuje urząd skarbowy, w

którym podatnik składa zeznanie, o którym mowa w art. 45 ust. 1, na rachunek organizacji

pożytku publicznego podany w tym zeznaniu, w terminie do dnia 31 lipca roku następnego

po roku podatkowym, wskazując imię i nazwisko, oraz adres podatnika przekazującego

część podatku. W przypadku złożenia zeznania lub wpłacenia różnicy, o której mowa w

art. 45 ust. 4 pkt 1, kwotę podaną przez podatnika urząd skarbowy przekazuje w ciągu

trzech miesięcy od dnia złożenia zeznania oraz wpłacenia różnicy, o której mowa w art. 45

ust. 4 pkt 1.

ust. 7. Kwotę podlegającą przekazaniu zaokrągla się do pełnych dziesiątek groszy

w dół.

ust. 8. W przypadku zwrócenia podatnikowi otrzymanej części podatku, organiza-

cja pożytku publicznego jest obowiązana przekazać urzędowi skarbowemu informację o

zwróconej podatnikowi kwocie, w terminie miesiąca od dnia zwrotu.

ust. 9. W przypadku gdy wskazana przez podatnika organizacja pożytku publiczne-

go nie istnieje, utraciła status organizacji pożytku publicznego po złożeniu zeznania a

przez przekazaniem przez urząd skarbowy części podatku, lub gdy podatnik podał niepra-

widłową nazwę lub numer konta organizacji pożytku publicznego, a także gdy wskazana

przez podatnika organizacja pożytku publicznego prowadzi działalność, o której mowa w

ust. 5, urząd skarbowy nie przekazuje kwoty podanej przez podatnika w zeznaniu, o któ-

rym mowa w art. 45 ust. 1.”

Jak wynika z powyższego przepisu, intencją projektodawców było uproszczenie

mechanizmu przekazywania 1%, ponieważ podatnik w formularzu podatkowym wpisy-

wałby tylko nazwę i numer rachunku organizacji pożytku publicznego, a przekazane w ten

sposób środki przelewałby odpowiedni urząd skarbowy. Podatnik miałby możliwość

wskazania jednej bądź kilku organizacji pożytku, na których rzecz chciałby przekazać

środki. W sytuacji, gdy podane przez podatnika dane okażą się niepoprawne lub gdy orga-

nizacja pożytku publicznego utraciła status organizacji pożytku publicznego, całość kwoty

przekazana zostanie na rzecz Funduszy im. Komisji Edukacji Narodowej

125

Z kolei dnia 23 lutego 2006 r. do marszałka Sejmu wpłynął poselski projekt ustawy

o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który dotyczy usprawnienia

procesu przekazywania 1% podatku dochodowego od osób fizycznych na rzecz organizacji

pożytku publicznego, złożony przez SLD

126

. Pierwsze czytanie projektu ustawy odbyło się

także dnia 8 czerwca 2006 r.

127

Zgodnie z propozycją grupy posłów SLD, art. 27d ustawy

o podatku dochodowym od osób fizycznych otrzymałby następujące brzmienie:

„Art. 27d. Podatek dochodowy wynikający z zeznania, o którym mowa w art. 45

ust. 1, jeżeli podatnik w zeznaniu tym wskaże organizację pożytku publicznego, na rzecz

której zobowiązuje urząd skarbowy do przekazania darowizny w kwocie odpowiadającej

1% podatku należnego”.

Także w tym przypadku, intencją projektodawców było, aby podatnik w formula-

rzu podatkowym wpisywał tylko nazwę i numer rachunku organizacji pożytku publiczne-

go, a przekazane w ten sposób środki przelewałby odpowiedni urząd skarbowy. Ponadto

darczyńca nie musiałby przechowywać dowodu wpłaty na konto organizacji pożytku pu-

blicznego. Nie musiałby też obawiać się kontroli skarbowej. Formalności związane z prze-

kazaniem 1% zostałyby uproszczone do minimum

128

Najistotniejsze znaczenie mają jednak zmiany dotyczące rozszerzenia zakresu i

zmiany sposobu przekazywania 1%, które znalazły się w rządowym projekcie ustawy o

zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych in-

nych ustawy

129

. Marszałek Sejmu otrzymał go 26 czerwca 2006 r. a już trzy dni później

skierowano go do pierwszego czytania. W projekcie tym znalazł się bardzo istotny dla or-

ganizacji pożytku publicznego i samych podatników zapis, aby w art. 45 po ust. 5b dodać

ust. 5c–5g w brzmieniu:

Art. 45 ust.5c.Urząd skarbowy na wniosek podatnika, przekazuje na rzecz organi-

zacji pożytku publicznego działającej na podstawie ustawy o działalności pożytku publicz-

nego i o wolontariacie zwanej dalej „organizacją pożytku publicznego”, wybranej przez

podatnika z wykazu, o którym mowa w ust. 5g, kwotę o wysokości nieprzekraczającej 1%

125

Uzasadnienie do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycz-

nych, Druk Nr 509, Sejm RP V kadencji, www.sejm.gov.pl.

126

Druk Nr 592, Sejm RP V kadencji.

127

Przebieg procesu legislacyjnego dla projektu ustawy, www.sejm.gov.pl.

128

Uzasadnienie do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycz-

nych, Druk Nr 592, Sejm RP V kadencji, www.sejm.gov.pl

129

Druk Nr 732, Sejm RP V kadencji.

podatku należnego wynikającego z zeznania podatkowego, po zaokrągleniu do pełnych

dziesiątek groszy w dół.

ust.5d. Wskazanie z zeznaniu podatkowym organizacji pożytku publicznego po-

przez wskazanie jej nazwy, numeru wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego numeru ra-

chunku bankowego, traktuje się na różni ze złożeniem wniosku, o którym mowa w ust. 5c.

ust.5e. Przekazania kwoty, o której mowa w ust. 5c na rachunek bankowy organi-

zacji pożytku publicznego – po pomniejszeniu o koszty przelewu bankowego – dokonuje

urząd skarbowy właściwy miejscowo dla złożenia zeznania podatkowego, terminie trzech

miesięcy od upływu terminu dla złożenia zeznania podatkowego, z zastrzeżeniem ust. 5f.

ust.5f. Przekazanie kwoty, o której mowa w ust. 5c, następuje pod warunkiem, że

zeznanie podatkowe zostanie złożone przed upływem terminu określonego dla złożenia

tego zeznania.

ust.5g. W terminie do końca roku podatkowego, minister właściwy do spraw za-

bezpieczenia społecznego w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości, ogłasza, w dro-

dze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym RP >>Monitor Polski<< , wykaz organizacji

mających status pożytku publicznego na dzień 30 listopada roku podatkowego; w wykazie

tym nie uwzględnia się organizacji prowadzących działalność gospodarczą polegającą na

wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytuso-

wego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych, o za-

wartości alkoholu powyżej 1,5% oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych

metali, lub handlu tymi wyrobami”.

Co istotne, projekt rządowy przewiduje uchylenie art. 27d, który w obecnym stanie

prawnym stanowi podstawę do dokonywania odpisu 1% podatku, wynikającego z zeznania

podatkowego, o którym mowa w art. 45 ust. 1 ustawy, z tytułu wpłacenia darowizny pie-

niężnej na konto organizacji pożytku publicznego. Nowe zasady będzie określał art. 45 ust.

5c–5g ustawy. W uzasadnieniu do projektu ustawy proponuje się, aby tzw. zasada węgier-

ska mogła mieć zastosowanie począwszy od zeznań podatkowych składanych już za 2007

r. Jednocześnie projekt proponuje utrzymanie obowiązujących zasad przekazywania 1% w

odniesieniu do zeznań składanych za 2006 r. W związku z uchyleniem art. 27d z dniem 1

stycznia 2007 r. odliczenie 1% odbywać się będzie na mocy przepisu przejściowego

130

Ponadto projekt zmian w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych do-

tyczy także zasad opodatkowania 19-procentowym podatkiem liniowym. Od 2007 r. po-

130

Uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycz-

nych oraz o zmianie innych ustaw, s. 170, Druk Nr 732, Sejm RP V kadencji, www.sejm.gov.pl

datnicy, którzy wybiorą opodatkowanie dochodów z działalności gospodarczej według

19% stawki podatku, będą mogli przekazywać 1% należnego podatku na rzecz organizacji

pożytku publicznego. Regulujący powyższą kwestię art. 30c ustawy o podatku dochodo-

wym od osób fizycznych ma mieć od dnia 1 stycznia 2007 r. nowe brzmienie. Prawo prze-

kazania 1% przyznane zostanie także podatnikom osiągającym dochody z kapitałów pie-

niężnych

131

Trzeba podkreślić, że zgodnie z propozycją zmian, podatnik będzie mógł wskazać

tylko jedną organizację pożytku publicznego, na rzecz której chciałby przekazać 1% swo-

jego podatku. Pozwoli to na uniknięcie sytuacji, w której 1% podatku należnego, wynoszą-

cy przykładowo łącznie 10 złotych, miałby być przekazany przez urząd skarbowy na konta

dziesięciu różnych organizacji pożytku publicznego w kwocie 1 zł na rzecz każdej z

nich

132

Wypada zaznaczyć, że dnia 12 lipca 2006 r. odbyło się spotkanie prezydium Par-

lamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi z przedstawicie-

lami trzeciego sektora. Spotkanie to miało charakter konsultacyjny. W dyskusji przeważały

opinie, że w odniesieniu do planowanej zmiany przepisów dotyczących 1% należałoby

wprowadzić okres przejściowy

– uproszczony, za pośrednictwem urzędów skarbowych, i

aktualny, w którym podatnicy osobiście dokonują wpłat. Stanowiłoby to znaczne ułatwie-

nie zarówno dla organizacji pożytku publicznego, jak i dla podatników. Obecni na spotka-

niu przedstawiciele organizacji pozarządowych zwrócili też uwagę na fakt, iż wciąż nie-

rozwiązana jest kwestia odliczenia 1% przez podatników, za których deklaracje podatkowe

składają pracodawcy bądź Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Co istotne, na spotkaniu tym

ustalono, że prace legislacyjne związane z rządowym projektem nowelizacji ustawy o po-

datku dochodowym od osób fizycznych, jak i z projektami poselskimi, będą prowadzone

łącznie

133

Obecnie Sejm pracuje nad zmianą przepisów, które uproszczą funkcjonowanie me-

chanizmu 1% na wzór węgierski. Ponadto osoby fizyczne będą mogły odliczać od podsta-

wy opodatkowania darowizny przekazywane organizacjom pozarządowym działającym w

europejskim obszarze gospodarczym

134

131

E. Matyszewska: Więcej uprawnień dla objętych liniowym PIT, „Gazeta Prawna” 12 czerwca 2006, ar-

chiwum „Gazety Prawnej”: www.gazetaprawna.pl.

132

Uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycz-

nych oraz o zmianie innych ustaw, s. 191, druk Nr 732, Sejm RP V kadencji, www.sejm.gov.pl

133

G. Makowski: Spotkanie Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi,

www.isp.org.pl/kompas

134

G. Makowski: Kalendarium zmian prawnych, „Trzeci Sektor” 2006, nr 8, s. 91.

Reasumując, wypada podkreślić, że mechanizm przekazywania 1% jako stosunko-

wo nowe rozwiązanie w polskim systemie podatkowym ma z pewnością wiele zalet.

Przede wszystkim daje on możliwość indywidualnego wyboru organizacji pożytku pu-

blicznego, na rzecz której mają zostać przekazane środki. Ponadto, biorąc pod uwagę kie-

runki zmian legislacyjnych, mające na celu przyznanie uprawnienia alokacyjnego także

podatnikom rozliczającym się na podstawie podatku liniowego oraz osiągającym dochody

z kapitałów pieniężnych, zakłada się docelowo jego powszechność. Co najistotniejsze,

środki przekazywane są nie na konkretny cel, lecz na rzecz organizacji, która może spo-

żytkować je na pokrycie najpilniejszych wydatków

135

. Prawdą jest, że 1% doprowadził do

wykształcenia się mechanizmu, który J. Wygnański nazwał „testem publicznego poparcia”.

Dla organizacji pozarządowych oznacza on konieczność dotarcia do podatników w sposób

na tyle przekonujący i czytelny, aby zechcieli wesprzeć daną organizację.

Mechanizm ten ma jednak pewne wady i nie bez przyczyny budzi jednak wątpli-

wości. Warto w tym miejscu odnieść się do doświadczeń węgierskich i wyciągnąć z nich

wnioski dla Polski. Otóż podczas debat parlamentarnych poprzedzających uchwalenie

prawa 1% na Węgrzech, argumentowano między innymi, że podatnicy będą mogli decy-

dować o tym, jak państwo ma posłużyć się ich pieniędzmi, że zostanie wzmocnione społe-

czeństwo obywatelskie, a także że taka forma przekazywani pieniędzy z budżetu państwa

przyczyni się do decentralizacji i odpolitycznienia działań o charakterze pożytku publicz-

nego. Niestety, w praktyce cele zakładane na Węgrzech nie do końca zostały zrealizowane.

Od kilku lat w dziedzinie przekazywania 1% na Węgrzech panuje stagnacja. Wynika to z

faktu, iż organizacje nie są już w stanie dotrzeć do większej liczby podatników. Ponadto

przepisy regulujące funkcjonowanie 1% mają także niekorzystny wpływ na postawy filan-

tropijne. „Na razie brakuje przekonujących dowodów, że mechanizm 1% nie obniża kwot

przekazywanych w tradycyjnym mechanizmie filantropijnym. Łatwo sobie jednak wy-

obrazić scenariusz, którym 1% nie uzupełnia filantropii, ale wypiera ją”

136

. Chociaż po-

ziom świadomości wzrósł, to jednak większość osób postrzega przekazywanie 1% jako

darowiznę. Anonimowość podatników, zagwarantowana w węgierskim mechanizmie

przekazywania pieniędzy, w praktyce nie prowadzi do ściślejszego związania podatnika z

organizacją, którą wspiera

137

135

A. Gluziński: Ustawa o działalności pożytku publicznego..., op. cit., s. 49.

136

J.J. Wygnański: PIT a filantropia, op. cit., s. 54.

137

1% na Węgrzech I na Słowacji, , biblioteka ngo.pl, http://www.pozytek.ngo.pl/x/30006.

„Nieco prowokacyjnie można też stwierdzić, że cała operacja 1% jest jednym z

najtańszych sposobów na poprawnie samopoczucia obywatelom, którzy nieuchronnie mu-

szą płacić podatki, a zyskują przynajmniej satysfakcję z możliwości podejmowania samo-

dzielnej decyzji w kwestii ich alokacji. Pośrednio prowadzi to nawet do przewrotnego

wniosku, że większe podatki są lepsze, bo oznaczają więcej środków pozostających w dys-

pozycji podatnika. Wszystko to zatem na dłuższą metę nie jest pozbawione ryzyka”

138

Być może więc nie warto pytać, czy wyniki testu na filantropię opartą na 1% są w

Polsce pozytywne. Być może warto zadać pytani,e czy w ogóle warto było do tego testu

przystąpić? Mechanizm 1% nie ma raczej nic wspólnego z filantropią

139

, która jest całko-

wicie dobrowolną działalnością, polegającą na bezinteresownym udzielaniu pomocy finan-

sowej lub materialnej potrzebującym. Oczywiście prawdą jest, że ulgi podatkowe mają

znaczenie dla zachowań filantropijnych, w szczególności gdy w grę wchodzą kwoty, prze-

kazywane w dużej wysokości, a co za tym idzie większe odpisy. „Można powiedzieć, że

wysokość darowizn wyjaśniana jest modelem ekonomicznym, a dyspozycja do dawania –

nie jest”

140

Mechanizm 1% nazwać można raczej wyznacznikiem postawy prospołecznej oby-

wateli. W końcu podatki i tak płacić trzeba, a przekazując 1%, nie dajemy nic ponad to, co

musielibyśmy i tak oddać fiskusowi. Na dobą sprawę, powinno nam zależeć, aby choć 1%

naszego podatku został spożytkowany na działalność społecznie użyteczną, zamiast trafić

do fiskusa. Trudno znaleźć kogoś, kto z przyjemnością płaciłby podatki. Dlaczego więc

tylko co dziesiąty z nas przekazał w tym roku swój 1%, skoro o takiej możliwości wiedzie-

liśmy prawie wszyscy? To daje do myślenia. Niestety, trudno uwierzyć, by wprowadzenie

zmian w przepisach, które mają ułatwiać przekazywanie 1%, spowodowało ogromne zain-

teresowanie 1% w przyszłości. Jeśli ktoś chciał dotychczas przekazać 1%, to spacer na

pocztę lub do banku nie był dla niego problemem.

4. Darowizny dla kościelnych osób prawnych

141

Temat darowizn dla kościelnych osób prawnych jest wciąż aktualny. Kwestia ta jest nie-

zwykle istotna, stanowi bowiem kolejny przykład problemów, dotyczących trzeciego sek-

138

J.J. Wygnański: PIT a filantropia, op. cit., s. 53

139

philanthrōpia <gr.>

–

dobroczynność, życzliwość.

140

J.J. Wygnański: PIT a filantropia, op. cit., s. 42.

141

G. Makowski: Zamieszanie wokół darowizn dla kościelnych osób prawnych, www.isp.org.pl/kopmpas

tora. Sprawa ta pojawiła się już w 1995 r., kiedy nowelizując przepisy o podatku docho-

dowym, wykreślono zapis o odliczaniu darowizn od dochodu w całości. Intencje ustawo-

dawcy były jak najbardziej słuszne – chodziło między innymi o ukrócenie procederu odli-

czania fikcyjnych de facto darowizn przekazywanym innym osobom fizycznym i prawnym

(członkom rodziny, przyjaciołom, kościołom, organizacjom). Fikcyjnych, ponieważ cho-

dziło wyłącznie o obniżenie wysokości podatku płaconego państwu.

Nowelizując ustawy podatkowe, w niezmienionej formie pozostawiono zapisy

ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczypo-

spolitej Polskiej

142

, a dokładnie art. 55 ust 7, zgodnie z którym podatnik może odliczyć da-

rowiznę w całości, pod warunkiem, że obdarowany przedstawi darczyńcy pokwitowanie

odbioru oraz

–

w okresie dwóch lat od dnia przekazania darowizny

–

sprawozdanie o prze-

znaczeniu jej na deklarowaną działalność. Wspomniany artykuł i zawarte w nim proste wa-

runki zdaniem wielu darczyńców dawały im podstawę do wyłączania darowizn na kościel-

ną działalność charytatywno-opiekuńczą z podstawy opodatkowania. W przekonaniu tym

dodatkowo mogły ich utwierdzać pisma Ministerstwa Finansów z lat 1998 i 2001, w któ-

rych dopuszczano możliwość odliczenia darowizn kościelnych w całości. Argumentowano,

że tzw. ustawy wyznaniowe są prawem szczegółowym wobec ogólnego prawa podatko-

wego. Ministerstwo wyrażało taki pogląd do kwietnia 2004 r. Powołując się na opinię Ra-

dy Legislacyjnej, przyznało, że osoby prawne mają prawo do odliczeń na podstawie

wspomnianego art. 55 ust. 7

143

, a opinia ta co do zasady potwierdza możliwość odliczania

darowizn kościelnych

144

Jednocześnie Naczelny Sąd Administracyjny już w 1995

zajął stanowisko, iż da-

rowizny przekazywane na rzecz kościelnych osób prawnych mają limit 10%, czyli taki jak

wszystkie inne darowizny opisane w obowiązujących wówczas ustawach o podatku do-

chodowym. Według obecnego stanu prawnego zaś, odliczenie jest ograniczone do kwoty

350 zł w wypadku osób fizycznych, osoby prawne mogą odliczyć darowizny do 10% do-

chodu. NSA potwierdził swoje stanowisko w orzeczeniu z 2003 r

145

. Sądy niższych instan-

cji nie były jednak tak konsekwentne, jak NSA – w kilku sprawach orzeczono na przykład,

że odliczenie darowizn kościelnych w całości jest jednak możliwe

146

. Wyrok NSA z 10

142

DzU Nr 29, poz. 154 z późn. zm.

143

Pismo o sygnaturze PB3-2420-8214-137-AS-04

144

G. Makowski: Zamieszanie wokół darowizn dla kościelnych osób prawnych, www.isp.org.pl/kopmpas

145

Wyrok NSA z 2 grudnia 2003 r., III SA 1209/01, niepublikowany.

146

Wyrok NSA w Katowicach z 13 listopada 1997 r. w sprawie SA/Ka 724/96; wyrok NSA w Gdańsku z 22

stycznia 1999 r. w sprawie SA/Gd 78/97; wyrok NSA w Poznaniu z 7 września 1999 r. w sprawie SA/Po
26/99; wyrok NSA w Bydgoszczy z 20 grudnia 2002 r. w sprawie SA/Bd 2181/03.

listopada 2004 r.

147

podtrzymuje negatywne stanowisko wobec bezlimitowego odliczania

darowizn kościelnych. Novum polega

jednak

na tym, że sąd odniósł się bezpośrednio do

kwestii podstaw tego odliczenia i stwierdził wyraźnie, że to nie adresat, a cel, na który

przekazywana jest darowizna, decyduje o tym, w jaki sposób można ją odliczyć. Wydaje

się, że ta niejasna sytuacja nieprędko się zmieni, tym bardziej że resort finansów milczy, a

dziennikarze zajmujący się tym zagadnieniem zaczynają prezentować sprzeczne stanowi-

ska.

W kompendium wiedzy na temat podatków od osób fizycznych w 2005 r. wyda-

nym przez „Rzeczpospolitą”

148

możemy przeczytać: „Nie zmieniają się zasady odliczania

darowizn na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą, normowane przez ustawę o

stosunku państwa do Kościoła katolickiego

149

oraz analogiczne ustawy odnoszące się do

innych kościołów i związków wyznaniowych działających w Polsce. Nadal będzie można

pomniejszać dochody o pełną wartość darowizny”. Już następnego dnia ta sama gazeta do-

niosła jednak, że Ministerstwo Finansów

skłania się do zmiany stanowiska w sprawie da-

rowizn:

„Krótko mówiąc, chce, aby limity odliczeń z ustaw podatkowych były stosowane

w stosunku do darowizn przekazywanych na mocy ustaw kościelnych”.

Jarosław Bittel (Caritas Polska) widzi ten problem w szerszej perspektywie

150

„

Przede wszystkim to jest kwestia podejścia do teorii prawa. Jeżeli ktoś mówi, że ustawy

wyznaniowe nie są ustawami szczególnymi, a prawo podatkowe ma charakter ustawy nad-

rzędnej w stosunku do ustaw szczególnych, to jest to bzdura prawna”. Bittel zwrócił też

uwagę na interesującą prawidłowość: „Wszelkie problemy z darowiznami

–

czy to bezlimi-

towymi, czy to limitowanymi w taki czy inny sposób ujawniają się pod koniec roku. Co

roku w grudniu jest jakiś wyrok sądu administracyjnego w tej sprawie. Jednocześnie ciężar

medialny przesuwa się właśnie w kierunku nagłaśniania wyroków, które są niekorzystne, a

nie które są korzystne dla darczyńców i obdarowywanych

”

. Trudno się nie zgodzić z opi-

nią, że orzecznictwo to „wprowadza niepewność podatnikowi do głowy i on się boi prze-

kazać darowiznę, bo nikt nie chce mieć kontaktu z urzędem skarbowym, bo te kontakty

najczęściej są bardzo nieprzyjemne

”

. Zagadnienie to stanowi kolejny przejaw trudności w

nawiązaniu dialogu związków wyznaniowych z państwem i wymaga zmian w ustawach

147

Wyrok NSA z 10 listopada 2004 r., sygn. akt FSK 1107/04.

148

Dodatek prawny „Rzeczpospolitej”, 23 listopada 2003.

149

Na podstawie art. 55 ust. 7 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w

RP, możliwe było odliczanie darowizn przekazywanych na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą
bez limitu. Jedynym warunkiem było przedstawienie przez obdarowanego pokwitowania odbioru darowizny
oraz sprawozdania o rozdysponowaniu przekazanych środków

150

Rozmowę z Jarosławem Bittelem na temat darowizn na rzecz kościelnych osób prawnych przeprowadził

Grzegorz Makowski 13 stycznia 2005 r.

wyznaniowych. To z kolei powinno odbyć się we współpracy z takimi ciałami, jak Polska

Rada Ekumeniczna czy Komisja Wspólna Rządu i Episkopatu.

Można się również spotkać z opinią, że bezlimitowe odliczenia na rzecz kościel-

nych osób prawnych są nadinterpretacją przepisów ustaw wyznaniowych, a zwłaszcza

ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczypo-

spolitej Polskiej. Uważa się bowiem, że zapisy, na podstawie których dokonuje się cało-

ściowych odliczeń, pierwotnie skonstruowano z myślą o potrzebach społeczności klasztor-

nych, których członkowie przekazują cały dochód właśnie na rzecz swoich wspólnot. Jaro-

sław Bittel słusznie zauważył, że skoro tak, świadczy to tylko o niedbalstwie ustawodawcy

i nie rozwiązuje zasadniczego problemu i nie zmienia wadliwie skonstruowanego prawa:

„są zgromadzenia zakonne, których członkowie pracują i praktycznie cały dochód, który

oni uzyskują w wyniku pracy, jest przeznaczany na potrzeby zgromadzenia zakonnego. I w

tym momencie ograniczenie tego do limitu 350 zł powoduje, mimo że ta darowizna jest

praktycznie wykonywana, że albo trzeba jej nie ujawniać, a wtedy łamać prawo, albo

ewentualnie przekazać do limitu”. Jako efekt uboczny tego stanu rzeczy pojawia się więc

wręcz postawa korupcjogenna. Sprawa wspólnot klasztornych wydaje się jednak w gruncie

rzeczy marginesowa, najważniejsze jest wprowadzenie jednolitego orzecznictwa i opinio-

wania

151

W marcu 2005 r. Naczelny Sąd Administracyjny

152

potwierdził, że podatnicy będą-

cy osobami fizycznymi mogą w całości odliczać od podstawy opodatkowania darowizny

na rzecz kościelnych osób prawnych. Podstawą prawną takiego odliczenia są przepisy

ustaw kościelnych. Jedynymi warunkami odliczenia są darowizny przekazane na charyta-

tywno-opiekuńczą działalność kościelną – na przykład na prowadzone przez kościoły za-

kłady dla sierot, samotnych matek, na szpitale, zakłady lecznicze czy apteki. Darczyńca

powinien także zawrzeć umowę o bezpłatnym przekazaniu świadczenia, które może mieć

również formę rzeczową. Obdarowany powinien w zamian wystawić pokwitowanie odbio-

ru świadczenia oraz sprawozdanie z jego wykorzystania celem przedstawienia urzędowi

skarbowemu. Osoba obdarowująca, rozliczając się, powinna wykazać całą kwotę darowi-

zny kościelnej w zeznaniu rocznym, dołączając do niego załącznik PIT/O z wypełnioną

częścią dotyczącą darowizn na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą

153

151

G. Makowski: Darowizny dla kościelnych osób prawnych – podsumowanie dotychczasowej dyskusji,

www.isp.org.pl/kompas

152

Uchwała Nr FPS 5/04.

153

G. Makowski: PIT/0 a darowizny kościelne, www.isp.org.pl/kompas

Sytuacja zmieniła się jednak z dniem 1 stycznia 2006 r., kiedy to w życie weszły

zmiany w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych

154

. Dotyczą one także tej

kwestii. Otóż według nowych przepisów darczyńcy przekazujący środki organizacjom ko-

ścielnym podlegają zasadom dotyczącym wszystkich innych darowizn. Muszą więc mię-

dzy innymi wykazywać w zeznaniu rocznym szczegółowe informacje – kwotę przekazanej

darowizny, kwotę dokonanego odliczenia oraz dane pozwalające na identyfikację obdaro-

wanego, w szczególności jego nazwę i adres. Darowizny kościelne muszą być również

udokumentowane wpłatą na konto obdarowanego. Należy zwrócić uwagę, że sposób

wprowadzenia nowych regulacji znów stwarza niejasną sytuację. Otóż ustawy kościelne

mają charakter lex specialis wobec ogólnych zapisów ustawy o podatku dochodowym od

osób fizycznych. Zasadne wydaje się więc, że dążąc do uregulowania tej sprawy, powinno

się zmienić ustawy kościelne

155

Eksperci i urzędnicy ostrzegają, że urzędy skarbowe od tego roku będą bardzo dro-

biazgowo badać każdy przypadek odliczenia darowizny kościelnej, zwracając uwagę

przede wszystkim na formę i zawartość sprawozdań z wykorzystania przekazanych pienię-

dzy. Takie sprawozdanie musi dostarczać informacji pozwalających organom podatkowym

na weryfikację tego jak została spożytkowana darowizna. Problem polega jednak na tym,

że nie wiadomo dokładnie, co powinno zawierać to sprawozdanie, ponieważ ustawodawca

sam nigdzie tego dokładniej tego nie ujął. Nie istnieją żadne wzory ani wytyczne w tej

sprawie. Kwestie interpretacji niejasnych przepisów pozostawiono w gestii urzędów skar-

bowych i sądów. Trzeba więc liczyć się z tym, że przy zaostrzonych wymogach dotyczą-

cych sprawozdawczości ewentualni darczyńcy narażają się dodatkowo na ryzyko zakwe-

stionowania rozliczenia darowizny przez urząd skarbowy, konieczność składania dodat-

kowych wyjaśnień, a potem, być może, długotrwałe postępowanie przed sądem.

Teoria ta znajduje potwierdzenie w praktyce. Otóż już w maju 2006 r. „Gazeta

Prawna” donosiła, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy oddalił skargę po-

datnika, który odliczył od dochodu darowiznę kościelną, ale nie przedstawił odpowiednie-

go sprawozdania, jak wykorzystano pieniądze. Urzędowi skarbowemu okazał jedynie

oświadczenie o przeznaczeniu darowizny. Sytuację skomplikował dodatkowo Naczelny

Sąd Administracyjny, który w wyroku z 23 marca 2006 r.

156

stwierdził, że „(...) sprawoz-

danie o przeznaczeniu darowizny jest dokumentem prywatnym, który nie jest objęty do-

154

Art. 6 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektó-

rych innych ustaw (DzU. Nr 143, poz. 1199).

155

Zmiany w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, www.isp.org.pl/kompas

156

Sygn. II FSK 1405/05

mniemaniem prawdziwości przedstawionych w nim oświadczeń. Dlatego też informacje z

niego wynikające powinny być na tyle dokładne, konkretne i sprawdzalne, aby na ich pod-

stawie można było zweryfikować, ustalić i ocenić, że w rzeczywistości sprawozdaje on

przeznaczenie darowizny na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą. (...)”. Nadal

nie wiadomo jednak, jakie właściwie powinny być te dokładne, konkretne i sprawdzalne

informacje, bo dla każdego urzędnika skarbowego te słowa mogą oznaczać coś innego

157

VI Rada Działalności Pożytku Publicznego

Dnia 27 listopada 2004 r., podczas inauguracyjnego posiedzenia Rady Działalności Pożyt-

ku Publicznego wicepremier Jerzy Hausner powiedział, że: „W dialogu społecznym poja-

wił się nowy partner, który nie był do tej pory reprezentowany. Dotychczas pod pojęciem

dialogu społecznego rozumieliśmy jedynie Komisję Trójstronną. Teraz w dialogu społecz-

nym będą uczestniczyć środowiska, które były do tej pory pomijane, a są niezbędne oby-

watelom i państwu”

158

Owszem, można stwierdzić, że pojawiła się ważna instytucja, z której aktywnością

wiązano duże nadzieje na dalszy rozwój współpracy administracji publicznej i trzeciego

sektora. Prawdą jest, że powołano nową platformę do budowania porozumienia sektora

publicznego i pozarządowego, jednak trzeba wyjaśnić nieścisłości, które pojawiły się w

wypowiedzi wicepremiera Hausera. Otóż, Rada Działalności Pożytku Publicznego jest in-

stytucją dialogu obywatelskiego. Nie należy go mylić z dialogiem społecznym, który jest

rozumiany jako komunikacja między władzami publicznymi, związkami zawodowymi i

organizacjami pracodawców dotycząca zbiorowych stosunków pracy. Uczestnikami dialo-

gu obywatelskiego –

obok władz publicznych –

są nie tylko tradycyjnie rozumiani partne-

rzy społeczni, ale także organizacje pozarządowe, działające na różnych płaszczyznach:

społecznej, ekonomicznej, światopoglądowej, zawodowej lub terytorialnej. Z tego względu

przedmiotem dialogu obywatelskiego nie są wyłącznie problemy związane z miejscem

pracy, ale wszelkie zagadnienia związane z miejscem grup obywateli w państwie i społe-

czeństwie

159

157

G. Makowski: Nie widać końca kłopotów z darowiznami kościelnymi, www.isp.org.pl/kompas

158

Wystąpienie premiera Jerzego Hausera podczas inauguracyjnego posiedzenia Rady Działalności Pożytku

Publicznego (27 listopada 2003 r.) , www.pozytek.gov.pl

159

Podstawowe pojęcia dotyczące trzeciego sektora, www.pozytek.gov.pl

Dialog obywatelski w Polsce dopiero się kształtuje. Pojawiające się inicjatywy ma-

ją niewielkie poparcie sektora, co często wynika z niechęci działaczy organizacji społecz-

nych do angażowania się w spory polityczne. Taki stan rzeczy wynika z upartyjnienia sa-

morządów lokalnych w latach 90. w Polsce – w tamtym okresie nawet działalność spo-

łeczna wiązała się z koniecznością określenia swojej przynależności politycznej. Nikłe po-

parcie dla dialogu obywatelskiego ma także swoje źródło w niskim poziomie zaufania

partnerów oraz w braku skutecznych instytucji dialogu obywatelskiego. Dlatego też utwo-

rzenie Rady Działalności Pożytku Publicznego, jako instytucji powołanej na mocy ustawy

w celu prowadzenia sformalizowanego dialogu międzysektorowego na poziomie ogólno-

polskim stanowiło istotny krok w kierunku dalszego kształtowania dobrych praktyk

współpracy i porozumienia

160

Inna sprawa dotyczy reprezentacji środowiska pozarządowego w Radzie, o której

wspomniał wicepremier Hauser. Po pierwsze, nie istnieje mechanizm, który pozwoliłby na

wyłonienie przedstawicieli organizacji pozarządowych będących reprezentantami środowi-

ska w ścisłym tego słowa znaczeniu. Po drugie, mimo że kandydaci na członków Rady ze

strony pozarządowej są zgłaszani przez organizacje, ich związki i porozumienia, to jednak

ich ostatecznego wyboru dokonuje minister właściwy do spraw zabezpieczenia społeczne-

go.

„Wydaje się, że pomimo ograniczonych kompetencji Rada może wywierać pewien

wpływ na ustawodawstwo z zakresu polityki społecznej. Wyrównana liczba przedstawicie-

li organów administracji publicznej i podmiotów społecznych nadaje równorzędne pozycje

w podejmowaniu i wykonywaniu decyzji Rady. (…) Ale bardzo dużo będzie zależało od

Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społeczne, którego decyzje wyznaczą realną wagę

stanowisk Rady jako organu jedynie opiniodawczego”. Powyższy cytat pochodzi z opra-

cowania Zasada pomocniczości państwa w ustawie o działalności pożytku publicznego i o

wolontariacie autorstwa M. Rymszy, A. Hryniewickiej i P. Derwicha, przygotowanego

jeszcze przed rozpoczęciem prac przez Radę

161

. Ponieważ pierwsza kadencja RDPP dobie-

gła końca w listopadzie 2005 r., warto podsumować dotychczasowe dokonania Rady i za-

160

M. Rymsza, A. Hryniewicka, P. Derwich: Zasada pomocniczości państwa a Ustawa o działalności pożyt-

ku publicznego i o wolontariacie, [w:] M. Rymsza (red.): Współpraca sektora obywatelskiego z administra-
cją publiczną, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2004, s. 189 - 190.

161

Tekst M. Rymszy, A. Hryniewickiej i P. Derwicha został oparty na ekspertyzie Operacjonalizacja zasady

pomocniczości państwa w sferze usług społecznych, napisanej przez Autorów dla Ministerstwa Gospodarki,
Pracy i Polityki Społecznej w grudniu 2003 r., a następnie opublikowanej w tomie pod redakcją M. Rymszy
Współpraca sektora obywatelskiego..., op. cit., s. 171

–

195.

stanowić się czy jej funkcjonowanie przyczyniło się do wzmocnienia dialogu obywatel-

skiego w Polsce.

1. Akty prawne regulujące funkcjonowanie RDPP

Rada Działalności Pożytku Publicznego została utworzona na podstawie dyspozycji zawar-

tej w art. 35 ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Ustawa ta

jest więc podstawowym aktem regulującym funkcjonowanie Rady. W rozdziale 5. ustawy

uregulowane zostały podstawowe kwestie dotyczące działania RDPP, między innymi jej

zadania (art. 35 i 38), sposób powoływania i odwoływania członków (art. 36), koszty

funkcjonowania (art. 39), zasady obsługi administracyjnej (art. 41). Ponadto w art. 40

ustawa zawiera delegację dla ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego

do wydania rozporządzenia dotyczącego trybu powoływania członków RDPP, organizacji

działania Rady oraz zasad uczestnictwa w jej pracach przedstawicieli organów administra-

cji publicznej i organizacji pozarządowych niereprezentowanych w Radzie.

Wspomniane rozporządzenie wydał minister gospodarki, pracy i polityki

społecznej dnia 4 sierpnia 2003 r.

162

. Zgodnie z jego treścią, zgłoszenie kandydatów na

członków Rady następuje co najmniej na cztery miesiące przed upływem kadencji Rady

163

Kandydatów na członków Rady zgłaszają ministrowi właściwemu do spraw zabezpiecze-

nia społecznego organy administracji rządowej, określając kwalifikacje rekomendowanych

osób, które mogą być przydatne do wykonywania zadań członka Rady

164

. Z kolei kandyda-

tów na członków Rady, będących przedstawicielami jednostek samorządu terytorialnego,

zgłasza ministrowi strona samorządowa w Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Teryto-

rialnego

165

. Natomiast w celu powołania członków Rady będących przedstawicielami or-

ganizacji pozarządowych, minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego ogłasza

w dwóch dziennikach o zasięgu krajowym oraz umieszcza na stronach internetowych swo-

jego urzędu informację o przystąpieniu do procedury wyłaniania kandydatów na członków

Rady

166

. Powyższe rozporządzenie reguluje także szczegółowe kwestie dotyczące funkcjo-

162

Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 4 sierpnia 2003 r. w sprawie Ra-

dy Działalności Pożytku Publicznego (Dz. Nr 147 poz. 1431).

163

Par. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 4 sierpnia 2003 r. w spra-

wie Rady Działalności Pożytku Publicznego (Dz. Nr 147 poz. 1431).

164

Par. 3 i 4 rozporządzenia.

165

Par. 5 rozporządzenia.

166

Par. 6 ust. 1 rozporządzenia

nowania RDPP, takie jak: częstotliwość posiedzeń, sposób ich zwoływania oraz kompe-

tencje współprzewodniczących Rady.

Istotne znaczenia dla funkcjonowania RDPP ma także Uchwała Nr 9 Rady

Działalności Pożytku Publicznego z dnia 22 czerwca 2004 r. w sprawie jej regulaminu

167

Warto wspomnieć, że określa ona organizację i tryb działania Rady oraz stałych i doraź-

nych zespołów problemowych, a także zasady uczestnictwa w jej pracach przedstawicieli

organów administracji publicznej i organizacji pozarządowych. W pracach Rady mogą

uczestniczyć – bez prawa głosu – inne osoby wskazane przez ministra właściwego do

spraw zabezpieczenia społecznego albo zaproszone przez współprzewodniczących Rady z

własnej inicjatywy lub na wniosek jednej ze stron.

2. Kompetencje RDPP

Zgodnie z art. 35 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Rada jest

ciałem opiniodawczo-doradczym oraz pomocniczym ministra właściwego do spraw zabez-

pieczenia społecznego

168

. Do zadań Rady należy zaliczyć:

●

wyrażanie opinii w sprawach dotyczących ustawy,

●

wyrażanie opinii o rządowych projektach aktów prawnych dotyczących działalno-

ści pożytku publicznego i wolontariatu,

●

udzielanie pomocy i wyrażanie opinii w przypadku sporów między organami admi-

nistracji publicznej a organizacjami pożytku publicznego,

●

uczestniczenie w postępowaniu kontrolnym,

●

dokonywanie analizy informacji o prowadzonych kontrolach i ich skutkach,

●

rekomendowanie standardów realizacji zadań publicznych.

Ponadto Rada może powoływać ekspertów oraz zlecać przeprowadzenie badań i

opracowanie ekspertyz zwianych z realizacją zadań. Jak już wspomniano, może także za-

praszać do uczestnictwa w jej posiedzeniach przedstawicieli organów administracji pu-

blicznej i organizacji pozarządowych niereprezentowanych w Radzie. Trzeba jednak za-

znaczyć, że kompetencje Rady są dość ograniczone – w przypadku naruszenia standardów

pożytku publicznego, Rada nie ma możliwości złożenia wniosku o kontrolę, a podejmo-

167

Uchwała Nr 9 Rady Działalności Pożytku Publicznego z dnia 22 czerwca 2004 r. w sprawie regulaminu

Rady, wydana na podstawie par. 17 Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia
4 sierpnia 2003 r. w sprawie Rady Działalności Pożytku Publicznego (Dz. Nr 147 poz. 1431).

168

Art. 35 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie.

wanie odpowiednich w tym zakresie działań przez ministra nie jest przez nią ani kontrolo-

wane, ani nawet opiniowane.

3. Skład Rady pierwszej kadencji

Zgodnie z ustawą, Rada składa się z 20 członków, w tym 5 przedstawicieli administracji

rządowej, 5 przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego oraz 10 przedstawicieli

organizacji pozarządowych. Członków Rady powołuje i odwołuje minister właściwy do

spraw zabezpieczenia społecznego. Kadencja Rady trwa 3 lata, jednak pierwsza trwała tyl-

ko 2 lata. Rada jest instytucją społeczną, a osoby uczestniczące w jej pracach otrzymują

jedynie zwrot kosztów podróży oraz diety w wysokości około 24 zł za dobę

169

Dnia 7 listopada 2003 r. minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego

dokonał wyboru członków Rady Działalności Pożytku Publicznego pierwszej kadencji.

Dnia 27 listopada 2003 r. w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów odbyło się inauguracyjne

posiedzenie Rady, podczas którego premier Leszek Miller i wicepremier Jerzy Hausner

wręczyli akty powołania jej członkom.

W skład Rady ze strony organów administracji rządowej weszli:

●

Rafał Baniak – podsekretarz stanu w Ministerstwie Polityki Społecznej (wcześniej

Dagmir Długosz (od 27.11.2003 r. do 19.04.2004 r.), Cezary Miżejewski (od 19.04.

2004 r. do 14.06. 2004 r.)) – jako współprzewodniczący strony rządowej i samo-

rządowej

oraz

●

Jerzy Żuralski – podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości (wcześniej

Marek Sadowski (od 27.11.2003 r. do 12.05.2004 r.), Tadeusz Wołek (od

12.05.2004 r. do 30 .04.2005 r.),

●

Jarosław Neneman – podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów (wcześniej Elż-

bieta Mucha (od 27 listopada 2003 r. do 14. 09.2004 r.),

●

Henryk Gołębiewski –

podsekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej i

Sportu (wcześniej Adam Giersz (od 27 .11. 2003 r. do19.10. 2004 r.)),

●

Tadeusz Matusiak – podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i

Administracji.

169

I. Goliński, R. Skiba: Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Komentarz, Warszawa

2003. Publikacja dostępna pod adresem: http://www.ngo.pl, s. 16.

Przedstawicielami jednostek samorządu terytorialnego zgłoszonymi przez stronę

samorządową w Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego byli :

●

Robert Choma – prezydent miasta Przemyśl, przedstawiciel Związku Miast Pol-

skich,

●

Tomasz Bystroński – przedstawiciel Związku Gmin Wiejskich Rzeczpospolitej

Polskie (wcześniej Wojciech Marchlewski od 27.11.2003 r. do 29.04.2005 r.),

●

Andrzej Kościelny – burmistrz miasta Podkowa Leśna, przedstawiciel Unii Miaste-

czek Polskich,

●

Ludwik Węgrzyn – prezes Związku Powiatów Polskich,

●

Sławomir Piechota – radny miasta Wrocław, przedstawiciel Unii Motropolii Pol-

skich.

Z kolei przedstawicielami organizacji pozarządowych, związków i porozumień byli:

●

Teresa Hernik –

zastępca naczelnika ZHP – jako współprzewodnicząca strony po-

zarządowej

oraz

●

Krzysztof Balon –

złonek Zarządu Wspólnoty Roboczej Związków Organizacji

Socjalnych WRZOS z siedzibą w Warszawie,

●

Urszula Burkot –

prezes okręgu mazowieckiego Polskiego Klubu Ekologicznego z

siedzibą w Krakowie,

●

Ewa Kulik- Bielińska –

dyrektor ds. informacji i rozwoju w Fundacji im. Stefana

Batorego,

●

Marek Masalski –

dyrektor Prawosławnego Ośrodka Miłosierdzia ELEOS,

●

Krystyna Mrugalska - prezes Zarządu Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z

Upośledzeniem Umysłowym,

●

Tomasz Sadowski –

przewodniczący Zarządu Fundacji Pomocy Wzajemnej „Bar-

ka” z siedzibą w Poznaniu,

●

ks. Stanisław Słowik –

dyrektor Caritas Diecezji Kieleckiej, przewodniczący Ko-

misji Caritas ds. wykluczenia społecznego,

●

Kazimierz Wawrzyniak –

Sekretarz Generalny Federacji Stowarzyszeń Naukowo-

Technicznych,

●

Jan Jakub Wygnański –

prezes Zarządu Stowarzyszenia na rzecz Forum Inicjatyw

Pozarządowych z siedzibą w Warszawie

170

4. Działalność Rady w latach 2003–2005

Zgodnie z par. 9 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z

dnia 4 sierpnia 2003 r. w sprawie Rady Działalności Pożytku Publicznego, posiedzenia

Rady odbywają się w zależności od potrzeb, nie rzadziej jednak niż raz na dwa miesiące.

Rada pierwszej kadencji odbyła łącznie 16 posiedzeń, zorganizowała konferencję poświę-

coną ustawie o działalności pożytku publicznego oraz perspektywom rozwoju trzeciego

sektora, a także spotkała się z przedstawicielami ministerstw i urzędów centralnych. W

tym czasie opiniowała ponad 80 aktów prawnych i przyjęła 42 uchwały

171

. Trudno oczy-

wiście stwierdzić, czy to dużo, ponieważ nie sposób ocenić działalności o charakterze pio-

nierskim. Dlatego w tym miejscu wystarczyć muszą jedynie suche fakty:

●

W 2003 r. odbyły się dwa posiedzenia (27 listopada i 17 grudnia),

●

W 2004 r. odbyło się siedem posiedzeń (4–5 lutego, 7 kwietnia, 6 maja, 21–22

czerwca, 14 września, 25–26 października, 22 listopada),

●

W 2005 r. odbyło się siedem spotkań (12 lutego, 21 marca, 9-10 maja, 28 czerwca,

11 lipca, 25 października, 29 listopada).

Z kolei zgodnie z par. 11 pkt 1 wspomnianego Rozporządzenia Ministra Gospodar-

ki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 4 sierpnia 2003 r. w sprawie Rady Działalności Po-

żytku Publicznego, Rada może powoływać stałe oraz doraźne zespoły problemowe.

Uchwała o powołaniu zespołu problemowego określa zadania zespołu oraz jego skład oso-

bowy. Posiedzenia zwołuje jego przewodniczący z własnej inicjatywy lub na wniosek

członka zespołu. Może ono także zostać zwołane na wspólny wniosek współprzewodni-

czących Rady w przypadku konieczności pilnego zajęcia stanowiska. Warto zwrócić uwa-

gę, iż przewodniczący zespołu problemowego, po uzgodnieniu z członkami zespołu, może

wystąpić z wnioskiem do Rady o powołanie eksperta lub zlecenie przeprowadzenia eksper-

tyzy.

170

Rada Działalności Pożytku Publicznego I kadencji, broszura Ministerstwa Polityki Społecznej, s. 2.

171

Ibidem, s. 3.

W ramach RDPP pierwszej kadencji funkcjonowały następujące zespoły proble-

mowe:

●

stały zespół problemowy ds. wypracowania rozwiązań systemowych pomocy i in-

tegracji społecznej, który został powołany dnia 22 czerwca 2004 r., na mocy

uchwały nr 6 Rady. Zadaniem zespołu było wypracowanie wspólnego stanowiska

rozwiązań systemowych, dotyczących pomocy i integracji społecznej.

●

stały zespół problemowy ds. współpracy organów administracji publicznej z orga-

nizacjami pozarządowymi, który został powołany dnia 22 czerwca 2004 r., na mocy

uchwała nr 7 Racy. Zadaniem zespołu był monitoring zasad i form współpracy ad-

ministracji publicznej z organizacjami pozarządowymi oraz opracowanie propozy-

cji programowych w ramach Narodowego Planu Rozwoju.

●

stały zespół problemowy ds. funduszy unijnych, który został powołany dnia 22

czerwca 2004 r., na mocy uchwały nr 8 Rady. Zadaniem zespołu było kształtowa-

nie warunków dla udziału organizacji pozarządowych w absorpcji funduszy unij-

nych.

Członkowie RDPP pracowali także nad rozwiązywaniem kwestii uznanych przez

Radę za ważne, w ramach wyżej wspomnianych doraźnych zespołów problemowych. W

ramach RDPP pierwszej kadencji powołano następujące doraźne zespoły problemowe:

●

doraźny zespół ds. podatkowych związanych z działalnością pożytku publicznego,

który został powołany dnia 4 lutego 2004r., na mocy uchwały nr 2 Rady. Zadaniem

zespołu było wypracowanie wspólnego stanowiska w sprawie zmian w ustawach

podatkowych dotyczących organizacji pozarządowych.

●

zespół ds. nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,

który został powołany na sesji wyjazdowej Rady w dniach 9–10 maja 2005 r. Za-

daniem zespołu było wypracowanie propozycji zmian ustawy o działalności pożyt-

ku publicznego i o wolontariacie .

●

zespół ds. zmiany priorytetu 3 – Integracja Społeczna, Programu Operacyjnego

Społeczeństwo Obywatelskie.

5. Spotkanie przedstawicieli ministerstw i urzędów centralnych z członkami Rady
Działalności Pożytku Publicznego pierwszej kadencji

Dnia 23 lipca 2004 r. w siedzibie Ministerstwa Polityki Społecznej odbyło się spotkanie,

na którym o zakresie i formach współpracy dyskutowali przedstawiciele ministerstw i

urzędów centralnych oraz członkowie Rady Działalności Pożytku Publicznego.

Na spotkaniu obecni byli przedstawiciele:

●

Ministerstwa Sprawiedliwości,

●

Ministerstwa Nauki i Informatyzacji,

●

Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji,

●

Ministerstwa Gospodarki i Pracy (Departament Zarządzania Europejskim Fundu-

szem Społecznym, Departament Rynku Pracy, Departament Analiz i Prognoz Eko-

nomicznych, Departament Turystyki),

●

Ministerstwa Polityki Społecznej (Departament Świadczeń Socjalnych, Departa-

ment Pomocy i Integracji Społecznej),

●

Ministerstwa Kultury,

●

Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi,

●

Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu,

●

Ministerstwa Infrastruktury,

●

Ministerstwa Środowiska,

●

Głównej Inspekcji Pracy,

●

Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii,

●

Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych,

●

Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej,

●

Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,

●

Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów,

●

Krajowego Centrum ds. AIDS.

Obecny na spotkaniu minister Rafał Baniak, podkreślił znaczenie współpracy ad-

ministracji publicznej szczebla centralnego z trzecim sektorem. To właśnie na tym spotka-

niu minister Baniak przedstawił koncepcję utworzenia Funduszu Inicjatyw Obywatelskich,

która promowana była jako oferta dla społeczeństwa obywatelskiego, stworzona dla jego

umocnienia. Z kolei współprzewodnicząca RDPP Teresa Hernik przedstawiła obecnych

członków Rady oraz opowiedziała o dotychczasowych pracach Rady jako organu pomoc-

niczego i opiniodawczo-doradczego ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego.

Podkreśliła też znaczenie powołania przy Radzie doraźnego zespołu ds. podatkowych, któ-

rego celem było wypracowanie postulatów Rady w sprawach podatkowy i przedstawienie

ich przedstawicielom Ministerstwa Finansów uczestniczącym w spotkaniach.

Jakub Wygnański podzielił się uwagami na temat rzeczywistych i oczekiwanych

efektów współpracy organizacji pozarządowych z administracją państwową. Jego zdaniem,

dla dobra międzysektorowego współdziałania należy ustalić przede wszystkim kto i na ja-

kich zasadach jest odpowiedzialny za współpracę w poszczególnych resortach, jaki jest

tryb informowania o konkursach i sposób oceniania wniosków. Podkreślił też wagę kon-

sultacji ze środowiskiem pozarządowym, istotnych dla jego funkcjonowania, aktów praw-

nych powstających w poszczególnych resortach. Dyrektor Departamentu Pożytku Publicz-

nego Krzysztof Więckiewicz przypomniał o konieczności agregowania danych z poszcze-

gólnych resortów, niezbędnych do przygotowania sprawozdania z funkcjonowania ustawy

o działalności pożytku publicznego. Dyrektor podkreślił również znaczenie zasad partner-

stwa i pomocniczości jako kluczowych filarów efektywnej współpracy. Także przedstawi-

ciele poszczególnych resorów podzielili się swoimi spostrzeżeniami na temat dotychcza-

sowej współpracy z organizacjami pozarządowymi. Zdaniem niektórych, organizacje te

często pozostawiają bez odzewu apele urzędników o zgłaszanie projektów i partycypowa-

nie w dostępnych środkach

172

6. Konferencja Rady Działalności Pożytku Publicznego pierwszej kadencji poświęco-
na ustawie o działalności pożytku publicznego oraz perspektywom rozwoju trzeciego
sektora

Dnia 9 grudnia 2004 r. w siedzibie Naczelnej Organizacji Technicznej odbyła się konfe-

rencja Rady Działalności Pożytku Publicznego poświecona ustawie o działalności pożytku

publicznego oraz perspektywom rozwoju trzeciego sektora. Zasadnicza część debaty po-

święcona była podsumowaniu dotychczasowej pracy i doświadczeń Rady. Dyskutowano o

wielu istotnych dla sektora sprawach, między innym o Funduszu Inicjatyw Obywatelskich,

172

M. Arczewska: Spotkanie przedstawicieli ministerstw i urzędów centralnych z członkami Rady Działalno-

ści Pożytku Publicznego, www.isp.org.pl/kompas

Narodowym Planie Rozwoju na lata 2007–2013, mechanizmie alokacji 1% czy o współ-

pracy administracji publicznej z organizacjami należącymi do trzeciego sektora.

Obecna na konferencji Izabela Jaruga-Nowacka, pełniąca wówczas funkcję mini-

stra polityki społecznej, podkreśliła rolę, jaką odgrywają przepisy ustawy o działalności

pożytku publicznego w urzeczywistnianiu konstytucyjnej zasady pomocniczości. Premier

zaznaczyła także, iż ustawa w kompleksowy sposób reguluje zagadnienie współpracy or-

ganizacji pozarządowych z organami administracji publicznej. Dzięki ustawie, stworzone

zostały specjalne warunki dla funkcjonowania podmiotów należących do trzeciego sektora,

które podejmują aktywność w sferze zadań społecznie użytecznych. Dzięki temu współ-

praca administracji publicznej podmiotów należących do trzeciego sektora będzie z powo-

dzeniem kontynuowana i rozszerzana.

Dagmar Długosz, Teresa Hernik i Rafał Baniak jako współprzewodniczący RDPP

przedstawili najważniejsze sprawy, którymi zajmowała się Rada w pierwszym roku funk-

cjonowania. Minister Dagmar Długosz, który do kwietnia 2004 r. pełnił funkcje współ-

przewodniczącego Rady ze strony rządowej, podkreślił, że pierwszy rok służył wypraco-

waniu pewnej kultury pracy. Długosz wskazał też na wciąż nierozwiązany dylemat repre-

zentatywności Rady. Jego zdaniem, należałoby dążyć do tego, aby wszystkie sfery działal-

ności pożytku publicznego były w Radzie reprezentowane. Teresa Hernik, współprzewod-

nicząca RDPP ze strony pozarządowej, podkreśliła, iż Rada podczas posiedzeń plenarnych

oraz w ramach prac zespołów problemowych zajmowała się bardzo szerokim wachlarzem

spraw. Jej zdaniem, RDPP opiniowała wiele aktów prawnych w celu wyeliminowania nie-

korzystnych zapisów dotyczących ustawy o działalności pożytku publicznego. Minister

Rafał Baniak, pełniący wówczas funkcję współprzewodniczącego Rady ze strony rządo-

wej, podsumowując, stwierdził, że nie można zapominać, że dotychczasowe działania Ra-

dy to nie tylko sukcesy, ale także drobne porażki.

Pierwsza część debaty, moderowana przez Krzysztofa Balona, członka RDPP, po-

święcona była ustawie o działalności pożytku publicznego – jej intencjom i praktyce. W

panelu tym wzięli udział prof. Hubert Izdebski, minister Tadeusz Wołek – podsekretarz

stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości, Jakub Wygnański – Stowarzyszenie Klon/Jawor,

Krzysztof Więckiewicz – dyrektor Departamentu Pożytku Publicznego w Ministerstwie

Polityki Społecznej oraz Michał Guć – wiceprezydent Gdyni.

Profesor Izdebski zauważył, iż kluczową korzyścią wynikającą z wprowadzenia

przepisów ustawy jest realizacja współpracy administracji publicznej i podmiotów należą-

cych do trzeciego sektora w sferze działalności pożytku publicznego. Z kolei minister Wo-

łek przedstawił dane statystyczne dotyczące rejestracji organizacji ubiegających o uzyska-

nie statusu działających w sferze pożytku publicznego. Jakub Wygnański przedstawił wy-

brane wyniki badań przeprowadzonych przez Stowarzyszenia Klon/Jawor. Jak wynikało z

danych zebranych przez Klon, w połowie 2004 r., tylko 12% organizacji stwierdziło, że

wejście w życie ustawy o działalności pożytku publicznego miało w praktyce wpływ na

ich działania. Spośród nich, 41% wskazało, że wpływ ten było pozytywny, 18% uważało,

że suma plusów i minusów bilansuje się, a 28% oceniło wpływ ustawy negatywnie. Ponad

38% nie miało jednoznacznej opinii na temat zmian wprowadzonych przez ustawę.

Dyrektor Krzysztof Więckiewicz, mówiąc o funkcjonowaniu ustawy o działalności

pożytku publicznego z perspektywy prac Departamentu Pożytku Publicznego, podkreślił,

iż częstym problemem jest bariera wiedzy i interpretacji przepisów ustawy. Zdanie to czę-

ściowo podzielił wiceprezydent Michał Guć, który opowiadał o swoich doświadczeniach

ze współpracy na Forum Miast Polskich. Jego zdaniem, w niektórych miastach współpraca

administracji z organizacjami pozarządowymi układa się tak wzorcowo, że ustawa nie była

tam wcale potrzeba, z kolei w innych, nawet ustawa niewiele zmieni.

Druga cześć debaty, moderowana przez ks. Stanisława Słowika, członka RDPP, do-

tyczyła barier i korzyści wynikających z ustawy. W panelu tym wzięli udział Jacek Wnuk

z Lubelskiego Centrum Wolontariatu, Artur Ptak z Akademii Rozwoju Filantropii w Pol-

sce Piotr Todys – prezes Federacji Organizacji Służebnych MAZOWIA, Barbara Magiera

– burmistrz Radlina (woj. śląskie) oraz Gabriela Chromik – skarbnik Stowarzyszenia Ko-

biet Aktywnych w Radlinie.

Jacek Wnuk, korzystając ze swoich doświadczeń, przybliżył uczestnikom przepisy

ustawy o działalności pożytku publicznego regulujące instytucję wolontariatu. Jego zda-

niem, współpraca z małoletnimi wolontariuszami wymaga znajomości przepisów kodeksu

cywilnego i nastręcza wiele trudności. Podkreślił też, że w konsekwencji doszło do nieko-

rzystnego zjawiska, polegającego na sformalizowaniu każdej formy współpracy, także tej z

wolontariuszami. Z kolei Artur Ptak zreferował sposób działania mechanizmu 1% oraz

przedstawił jego znaczenie dla rozwoju dobroczynności w Polsce. Z przedstawionej symu-

lacji wynikało, iż gdyby wszyscy uprawnieni podatnicy (18 mln osób) skorzystali z odpisu

1%, to trzeci sektor zyskałby dodatkowe 298 mln zł. W dyskusji pojawiły się głosy, że

współpraca stała się trudna dopiero po wejściu w życie przepisów ustawy o działalności

pożytku publicznego. Zdaniem uczestników konferencji – i to zarówno urzędników, jak i

przedstawicieli organizacji pozarządowych, wiele kontrowersji budzi konkurs ofert. Ich

zdaniem, opóźnia on możliwość korzystania ze środków i utrudnia działania.

Ostatnia, trzecia część debaty poświęcona była perspektywom rozwoju trzeciego

sektora w Polsce. Ten fragment debaty moderowała Ewa Kulik-Bielińska, członkini

RDPP. W dyskusji wzięli udział minister Rafał Baniak – podsekretarz stanu w Minister-

stwie Polityki Społecznej, minister Krystyna Gurbiel – podsekretarz stanu w Ministerstwie

Gospodarki i Pracy, Piotr Frączak z Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego,

Tomasz Schimanek z Forum Darczyńców oraz Jakub Wygnański – ze Stowarzyszenia

Klon/Jawor.

W części poświęconej tematowi „Strategia Wspierania Inicjatyw Obywatelskich –

jakiej strategii sektor potrzebuje?” wypowiadali się Piotr Frączak oraz Tomasz Schimanek.

Zdaniem Frączaka, nie można mówić o strategii bez docelowej wizji sektora i bez dobrej

diagnozy stanu obecnego. Jego zdaniem, w ciągu ostatnich 15. lat sektor tej wizji nie wy-

pracował. Stało się tak, ponieważ zrodziła się powszechna niechęć do polityki i dystans do

wszystkich systemów. Tomasz Schimanek stwierdził, że trzeci sektor musi zbudować swo-

ją tożsamość. Jego zdaniem, konieczne jest także zaszczepienie w społeczeństwie prioryte-

towych zasad, w tym zasady pomocniczości, oraz rozwijanie mechanizmów zasilania sek-

tora, w szczególności w kapitał ludzki

173

7. Prace zespołu do spraw podatkowych Rady Działalności Pożytku Publicznego
pierwszej kadencji

Już wiosną 2004 r. trwały intensywne prace zespołu problemowego do spraw podatkowych

działającego przy Radzie Działalności Pożytku Publicznego. W jego skład weszli przed-

stawiciele strony rządowej (Ministerstwa Polityki Społecznej oraz Ministerstwa Finan-

sów), a także reprezentanci organizacji pozarządowych. Celem prac było ustalenie i szcze-

gółowe omówienie rozwiązań podatkowych dotyczących trzeciego sektora, stanowiących

„punkty zapalne”. Do najistotniejszych zaliczono: zmiany w zakresie przepisów podatko-

wych dotyczących darowizn na rzecz trzeciego sektora, dokonywanych przez osoby fi-

zyczne oraz prawne, perspektywy funkcjonowania mechanizmu alokacji 1% podatku do-

chodowego od osób fizycznych na rzecz organizacji pożytku publicznego, zmiany w art.

17 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, a także zmiany w zakre-

sie podatku od towarów i usług

174

173

M. Arczewska, Konferencja Rady Działalności Pożytku Publicznego poświęcona ustawie o działalności

pożytku publicznego i o wolontariacie oraz perspektywom rozwoju trzeciego sektora, www.isp.org.pl/kompas

174

http://www.isp.org.pl/kompas/news/news10402.htm.

Trzeba zaznaczyć, iż członkowie zespołu do spraw podatkowych poświęcili szcze-

gólnie wiele czasu dwóm istotnym kwestiom dotyczącym podatku VAT. Otóż zespół bar-

dzo wnikliwie zajmował się sprawą samodzielnego rozliczania oddziałów osoby prawnej

w zakresie podatku VAT oraz możliwością odliczania tego podatku przez przedsiębiorców

dokonujących darowizn na rzecz organizacji pozarządowych. Analiza przebiegu osobli-

wych negocjacji, jakie prowadził zespół do spraw podatkowych z resortem finansów, znaj-

duje się w części opracowania zawierającej wnioski, a dotyczącej podatku VAT.

W tym miejscu wypada tylko zaznaczyć, że Rada Działalności Pożytku Publiczne-

go włożyła wiele wysiłku w osiągnięcie porozumienia z Ministerstwem Finansów w po-

wyższych sprawach. W kwestii samodzielnego rozliczania oddziałów osoby prawnej w

zakresie podatku VAT okazało się jednak, że istnieją skuteczniejsze sposoby osiągania ce-

lów niż wykorzystywanie kompetencji Rady, polegającej na „udzielaniu pomocy i wyraża-

niu opinii w przypadku sporów między organami administracji publicznej a organizacjami

pożytku publicznego”. W sprawie możliwości odliczania podatku VAT przez przedsię-

biorców dokonujących darowizn na rzecz organizacji pozarządowych, działania Rady tak-

że nie przyniosły oczekiwanego efektu.

8. Prace zespołu do spraw nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o
wolontariacie Rady Działalności Pożytku Publicznego pierwszej kadencji

W maju 2005 r. odbyło się pierwsze spotkanie zespołu roboczego do spraw nowelizacji

ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, działającego przy Radzie Dzia-

łalności Pożytku Publicznego. Przewodniczącym zespołu został wybrany Krzysztof Balon,

reprezentujący w RDPP Wspólnotę Roboczą Związków Organizacji Socjalnych WRZOS.

Przedmiotem zainteresowania zespołu były przede wszystkim propozycje zmian w samej

ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Oprócz tego zespół zajmo-

wał się także postulatami zmian w innych aktach prawnych dotyczących bezpośrednio

funkcjonowania organizacji pozarządowych, a także wybranymi aspektami praktyki admi-

nistracyjnej związanej ze stosowaniem przepisów ustawy.

Prezentacja sprawozdania z prac zespołu miała miejsce podczas ostatniego posie-

dzenia RDPP pierwszej kadencji, dnia 29 listopada 2005 r. W czasie siedmiu miesięcy pra-

cy zespół ustosunkował się łącznie do 24 zagadnień. Dla ułatwienia, w sprawozdaniu pro-

pozycje te zostały usystematyzowane i podzielone na trzy części. Część pierwsza dotyczy-

ła rekomendacji wymagających realizacji w trybie pilnym, część druga to zestawienie pro-

blemów, które powinny być rekomendowane Radzie drugiej kadencji. Natomiast trzecia

część poświęcona była problemom wymagającym dalszych obserwacji i analiz.

Do najważniejszych problemów zidentyfikowanych przez członków zespołu należy

zaliczyć sprawę nieuzasadnionego rozszerzania katalogu zadań pożytku publicznego o ko-

lejne grupy interesów, a ponadto kwestie współpracy organizacji pozarządowych z jed-

nostkami samorządu terytorialnego, uproszczenia mechanizmu przekazywania 1% oraz

umożliwienie przekazywania 1% przez podatników rozliczających się według stawki 19%,

uregulowania dostępu organizacji pożytku publicznego do mediów publicznych sprawoz-

dawczości organizacji pożytku publicznego. Z kolei do problemów, które powinny być

rekomendowane Radzie drugiej kadencji zaliczono kwestie wynagrodzeń osób fizycznych

z tytułu zatrudnienia przy wykonywaniu działalności statutowej odpłatnej oraz działalności

gospodarczej, uproszczenia lub zniesienia procedur konkursowych w przypadku niewiel-

kich dotacji w zakresie prowadzenia działalności pożytku publicznego na podstawie zlece-

nia realizacji zadań publicznych oraz zagadnienia związane z przepisami dotyczącymi po-

datku od towarów i usług. Ostatecznie Rada Działalności Pożytku Publicznego podjęła de-

cyzję o rekomendowaniu dokumentu opracowanego przez zespół Ministrowi Polityki Spo-

łecznej. Zespół ds. nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontaria-

cie dokonał szczegółowej analizy przepisów dotyczących problematyki trzeciego sektora,

konsultując się przy tym z organizacjami pozarządowymi oraz licznymi ekspertami. Minie

jednak sporo czasu, zanim będzie można dokonać oceny efektywności i zasadności jego

prac.

9. Podsumowanie dotychczasowych prac RDPP

Utworzenie Rady Działalności Pożytku Publicznego jako instytucji powołanej w celu pro-

wadzenia sformalizowanego dialogu międzysektorowego na poziomie ogólnopolskim sta-

nowiło istotny krok w kierunku dalszego kształtowania współpracy administracji publicz-

nej i organizacji pozarządowych. Z powołaniem Rady wiązano duże nadzieje na dalszy

rozwój dialogu obywatelskiego w Polsce. Z pewnością Rada Działalności Pożytku Pu-

blicznego wykonała wiele trudnej, ważnej i potrzebnej pracy. Wielu członków poświęciło

jej cały swój czas i serce. Byli jednak i tacy, którzy wykorzystali swój mandat do zreali-

zowania interesów organizacji, które reprezentowali, a ich udział w pracach Rady był w

zasadzie niezauważony.

Oczywiście zdecydowanie łatwiej jest poddać czyjąś pracę krytyce i wytykać błę-

dy, niż wychwalać sukcesy. A tych było przecież wiele. Dzięki staraniom Rady doszło do

wydłużenia terminu przekazywania 1% podatku

175

oraz do zaokrąglenia kwot przekazy-

wanych w ramach 1%

176

. Rada czyniła też intensywne wysiłki na rzecz przywrócenia pro-

centowego, w miejsce kwotowego, limitu darowizn. Trzeba jednak zaznaczyć, że wprowa-

dzenie korzystnych zmian w przepisach podatkowych wiązało się w tym przypadku w du-

żej mierze ze zmianami personalnymi w Ministerstwie Finansów. Otóż efektywne nego-

cjacje Rady były możliwe, dopiero gdy miejsce minister Anny Muchy zajął minister Jaro-

sław Neneman. Dochodząc do konkluzji, trzeba stwierdzić, że mimo powołania instytucji

dialogu obywatelskiego, za jaką uznać należy Radę Działalności Pożytku Publicznego, do-

chodzenie do uzgodnień w zakresie zmian przepisów, jak i prowadzenie negocjacji często

odbywa się w innym trybie. I z pewnością nie stanowi on formy dialogu obywatelskie-

177

10. RDPP drugiej kadencji

Dnia 7 lipca 2005 r., minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego poinformo-

wał o przystąpieniu do procedury wyłaniania kandydatów na członków drugiej kadencji

Rady Działalności Pożytku Publicznego. Zaproszenie do zgłaszania kandydatów skiero-

wano do organizacji pozarządowych, związków i porozumień organizacji pozarządowych,

osób prawnych i jednostek organizacyjnych działających na podstawie przepisów o sto-

sunku Państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej, o stosunku państwa

do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i

wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publiczne-

go, stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego. Ostateczny termin zgłaszania kan-

dydatur upłynął z dniem 31 lipca 2005 r.

178

Dnia 16 stycznia 2006 r. Krzysztof Michałkiewicz, ówczesny minister pracy i poli-

tyki społecznej, zaakceptował listę kandydatów ze strony pozarządowej na członków

RDPP drugiej kadencji. W nowej Radzie zasiedli:

175

Od 1 maja do 31 grudnia roku podatkowego oraz od 1 stycznia do 30 kwietnia roku następującego po ro-

ku podatkowym.

176

Będzie zaokrąglane do dziesiątek groszy, podczas gdy obecnie grosze się odrzuca.

177

M. Arczewska: O Pożytku z Rady, czyli krótka refleksja po zakończeniu pierwszej kadencji rady Działal-

ności Pożytku Publicznego, materiał niepublikowany.

178

M. Arczewska: Minister Polityki Społecznej ogłosił otwarcie procedury wyłaniania kandydatów na człon-

ków Rady Działalności Pożytku Publicznego drugiej kadencji, www.isp.org.pl/kopmas

●

Bilicki Tomasz, zgłoszony przez Centrum Służby Rodzinie, z siedzibą w Łodzi,

●

Dadel Marcin, zgłoszony przez Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządo-

wych, z siedzibą w Warszawie oraz przez Sieć Wspierania Organizacji Pozarządo-

wych SPLOT, z siedzibą w Warszawie,

●

Hernik Teresa, zgłoszona przez Związek Harcerstwa Polskiego- Główna Kwatera,

z siedzibą w Warszawie,

●

Mendza-Drozd Marzena, zgłoszona przez Stowarzyszenie na rzecz Forum Inicja-

tyw Pozarządowych, z siedzibą w Warszawie,

●

Monkiewicz Witold, zgłoszony przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej, z

siedzibą w Warszawie,

●

Sadowski Tomasz, zgłoszony przez Ogólnopolski Związek Organizacji na Rzecz

Integracji Społecznej, z siedzibą w Poznaniu,

●

Schimanek Tomasz, zgłoszony przez Forum Darczyńców w Polsce, z siedzibą w

Warszawie,

●

ks. Sikora Sławomi, zgłoszony przez Polską Radę Ekumeniczną, z siedzibą w War-

szawie,

●

ks. Słowik Stanisław, zgłoszony przez Caritas Diecezji Kieleckiej,

●

Żywno Maciej, zgłoszony przez Stowarzyszenie Centrum Aktywności Lokalnej

CAL, z siedzibą w Warszawie.

Dnia 15 lutego 2006 r., w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej odbyło się in-

auguracyjne posiedzenie Rady Działalności Pożytku Publicznego drugiej kadencji. Jej no-

wi członkowie będą sprawować swoją funkcję przez najbliższe trzy lata. Współprzewodni-

czącą Rady ze strony pozarządowej ponownie została Teresa Hernik Podczas spotkania

inauguracyjnego członkowie RDPP powołali trzy stałe zespoły problemowe: zespół ds.

prawnych i monitoringu. zespół ds. programów i funduszy oraz zespół ds. współpracy i

dialogu

179

. Drugie posiedzenie RDPP obyło się dnia 8 czerwca 2006 r. Głównymi punkta-

mi spotkania było nawiązanie współpracy z Parlamentarnym Zespołem do spraw Współ-

pracy z Organizacji Pozarządowymi, realizacja Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw

179

Komunikat z inauguracyjnego posiedzenia Rady Działalności Pożytku Publicznego drugiej kadencji, z

dnia 15 lutego 2006 r. www.pozytek.gov.pl

Obywatelskich oraz nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolonta-

riacie

180

Kolejne posiedzenie RDPP odbyło się dnia 28 lipca 2006 r. Porządek spotkania ob-

jął wówczas: dyskusję na temat planowanych i dokonywanych zmian w zakresie prawa

podatkowego w Polsce, a dotyczącego funkcjonowania organizacji pozarządowych, infor-

macje na temat prac nad Programem Operacyjnym Kapitał Ludzki, przekazanie wyjaśnień

związanych z realizowaniem Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich oraz

nowelizacją ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Warto zazna-

czyć, że obecny na spotkaniu Jarosław Neneman - Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Fi-

nansów oraz członek RDPP poinformował zebranych o stanie prac nad ustawami podat-

kowymi. W toku dyskusji na temat opodatkowania darowizn rzeczowych zaznaczył, że

nowelizacja ustawy o podatku od towarów i usług nie jest priorytetem dla resortu finan-

sów. Ponadto oznajmił, iż resort nie jest przekonany do wprowadzenia zwolnień z podatku

VAT, głównie ze względu na niebezpieczeństwo powiększenia się szarej strefy (sprzedaż

towaru zadeklarowanego do przekazania organizacji pozarządowej) oraz analizy przypad-

ków państw Unii Europejskiej, gdzie zwolnienia dotyczą bardzo niskich kwot

181

. Ostatnie

posiedzenie RDPP w 2006 r. odbyło się dnia 6 grudnia. Było one poświęcone podsumo-

waniu prac Rady w 2006 r. Członkowie Rady dyskutowali ponadto o stanie prac nad no-

welizacją ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz o Rządowym

Programem Fundusz Inicjatyw Obywatelskich w 2007 r. Kolejne posiedzenie Rady Dzia-

łalności Pożytku Publicznego zaplanowano na 21 lutego 2007 r.

182

180

Komunikat z posiedzenia Rady Działalności Pożytku Publicznego drugiej kadencji, z dnia 8 czerwca 2006

r. www.pozytek.gov.pl

181

Komunikat z posiedzenia Rady Działalności Pożytku Publicznego

–

28 lipca 2006 r., dokument dostępny

na stronie: www.pozytek.gov.pl

182

Komunikat z posiedzenia Rady Działalności Pożytku Publicznego – 6 grudnia 2006 r., dokument dostępny

na stronie: www.pozytek.gov.pl

VII Rządowy Program Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

183

1. Jak powstał FIO

Już 14 maja premier Marek Belka w swoim exposé zapowiadał utworzenie rządowego

programu – Fundusz Inicjatyw Obywatelskich: „Rządy w dzisiejszym świecie dawno prze-

stały być monopolistami w sprawowaniu władzy. Ten rząd chce być otwarty na dialog i

współpracę ze wszystkimi partnerami. Dla instytucji pożytku publicznego, dla instytucji

społeczeństwa obywatelskiego, których rola systematycznie rośnie, mamy ofertę w postaci

Narodowego Funduszu Inicjatyw Obywatelskich, szczególnie w zakresie polityki społecz-

nej, edukacji, a także gospodarki społecznej”

184

. Zgodnie z koncepcją rządową, w zamie-

rzeniach długofalowych Fundusz będzie stanowił integralną część procesu tworzenia Na-

rodowej Strategii Rozwoju Sektora Pozarządowego, związanej z Narodową Strategią Inte-

gracji Społecznej, Krajowym Planem Działań na rzecz Integracji Społecznej, w ramach

Narodowego Planu Rozwoju. Fundusz Inicjatyw Obywatelskich, jako dodatkowy strumień

wsparcia, ma zasilać finansowo organizacje należące do trzeciego sektora

185

Celem Funduszu jest wzmocnienie społeczeństwa obywatelskiego w Polsce w

szczególności przez propagowanie inicjatyw podejmowanych przez organizacje pozarzą-

dowe. W dokumencie „Rządowy Program Fundusz Inicjatyw Obywatelskich”, który sta-

nowi załącznik do uchwały Rady Ministrów nr 193/2004 Rady Ministrów, czytamy: „Z

analizy sytuacji organizacji pozarządowych w Polsce wynika niepokojący wniosek o wy-

stępowaniu stosunkowo wyraźnej asymetrii pomiędzy stanem wiedzy o trzecim sektorze,

potwierdzonym bogatą statystyką społeczną sektora, dorobkiem socjologii jego proble-

mów, historią i prognozami rozwoju a rezultatami w zakresie kształtowania polityki wobec

organizacji pozarządowych oraz, konsekwentnie, kierunkami działań na rzecz rozwoju ini-

cjatyw obywatelskich. Taka sytuacja, w wymiarze obywatelskim, będąca ilustracją ograni-

czonej skuteczności funkcjonowania dotychczasowych instrumentów wsparcia inicjatyw

183

Poniższa analiza funkcjonowania Funduszu Inicjatyw Obywatelskich jest przygotowana przez mnie czę-

ścią artykułu, M. Arczewska, G. Makowski: Fundusz Inicjatyw Obywatelskich – szanse i zagrożenia, „Trzeci
Sektor” 2005, nr 2, wiosna, s. 104-112. Została ona włączona do niniejszego opracowania za zgodą drugiego
współautora.

184

Przedstawienie przez prezesa Rady Ministrów programu działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzie-

lenie jej wotum zaufania. 27 punkt porządku obrad na 75 posiedzeniu Sejmu IV kadencji z dnia 14 maja
2004 r.

185

Rządowy Program Fundusz Inicjatyw Obywatelskich, załącznik do uchwały nr 193/2004 Rady Ministrów

z dnia 11 sierpnia 2004 r., Warszawa, sierpień 2004, dokument dostępny na stronie Ministerstwa Polityki
Społecznej: www.mps.gov.pl.

obywatelskich, wymaga podjęcia dynamicznych, systemowych działań w celu poprawy

kondycji trzeciego sektora”

186

Już w sierpniu Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie ustanowienia programu

wieloletniego Rządowego Programu „Fundusz Inicjatyw Obywatelskich”. Został on usta-

nowiony z dniem 1 stycznia 2005 r. i będzie zrealizowany do 31 grudnia 2007 r. Warto

zaznaczyć, że ze środków pozostających w dyspozycji FIO korzystają organizacje poza-

rządowe oraz kościelne osoby prawne, a także jednostki organizacyjne zajmujące się dzia-

łalnością pożytku publicznego. Dysponentem Funduszu jest minister właściwy ds. zabez-

pieczenia społecznego. Natomiast procedura podziału środków prowadzona jest w trybie

otwartego konkursu – na zasadach określonych w ustawie o działalności pożytku publicz-

nego i o wolontariacie

187

2. Główne inicjatywy wspierane ze środków Funduszu

Funkcjonowanie Funduszu ma uzupełniający charakter w stosunku do już istniejących

rozwiązań, co stanowi zasadnicze kryterium kształtowania priorytetów Funduszu na po-

szczególne lata. Głównymi inicjatywami wspieranymi ze środków Funduszu są celowe

działania o charakterze kompleksowym. Przedsięwzięcia te będą realizowane na przestrze-

ni wielu lat

188

. Rada Ministrów przyjęła, że podstawowe zadania Funduszu Inicjatyw

Obywatelskich polegać będą na:

●

finansowym wspieraniu działań inicjowanych przez organizacje pozarządowe,

dotyczących zadań publicznych wynikających z ustawy o działalności pożytku

publicznego i o wolontariacie.

Zakłada się, że wspierane będą innowacyjne inicjatywy, które nie znalazły dotychczas

wsparcia finansowego ze strony istniejących już źródeł publicznych. Będą to działania po-

dejmowane przez organizacje działające zarówno na poziomie lokalnym regionalnym, jak i

ogólnopolskim w ważnych dziedzinach społecznych, takich jak prawa i wolności obywa-

telskie, promowanie aktywności i solidarności społecznej, integracja europejska i współ-

praca międzynarodowa.

186

Ibidem, s. 2

–

187

G. Makowski: Fundusz Inicjatyw Obywatelskich od 1 stycznia 2005 r., www.isp.org.pl/kompas.

188

Ibidem, s. 11.

●

finansowym zasilaniu działań organizacji pozarządowych, umożliwiających im

korzystanie ze środków Unii Europejskiej.

W tym zakresie będą wspierane projekty związane z rozwojem lokalnym, rozwojem przed-

siębiorczości oraz przeciwdziałaniem bezrobociu, realizowane przez organizacje pozarzą-

dowe w ramach programów operacyjnych finansowanych z funduszy europejskich.

●

finansowym wspieraniu działań o charakterze interdyscyplinarnym, dotyczących

inicjatyw obywatelskich wymagających zintegrowanego działania organizacji po-

zarządowych.

W celu integracji sektora oraz dla usprawnienia działań w zakresie realizacji zadań pu-

blicznych przez organizacje pozarządowe, wspierana będzie przede wszystkim działalność

szkoleniowa, badawcza, i informacyjna. Ma ona służyć powstawaniu nowych inicjatyw w

środowisku lokalnym oraz budowie partnerstwa międzysektorowego.

●

finansowaniu działań promocyjnych w zakresie upowszechniania dobrych praktyk

oraz modelowych rozwiązań służących rozwojowi społeczeństwa obywatelskiego

z udziałem organizacji pozarządowych oraz współpracy między sektorami.

Wspieranie współpracy sektorów pozarządowego i publicznego polegać będzie przede

wszystkim na inicjowaniu nowych projektów oraz na promocji sprawdzonych modeli

współdziałania, szczególnie w dziedzinach ważnych dla rozwoju lokalnego i wyrównywa-

nia szans różnych grup społecznych

189

3. Obszary działania w ramach FIO

Działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna prowadzona

przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych, określonych w art. 4 ustawy o

działalności pożytku publicznego

190

. W celu wyznaczenia priorytetów Funduszu, z zakresu

189

Fundusz Inicjatyw Obywatelskich – Priorytety na rok 2005, Projekt z dnia 22 listopada 2004 r., dokument

dostępny na stronie www.mps.org.pl, s. 2-4.

190

Art. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

zadań publicznych wymienionych w ustawie, wyodrębniono kilka podstawowych obsza-

rów działalności pożytku publicznego, a następnie doprecyzowano je tak, aby katalog za-

warty w art. 4 ustawy w zasadzie wyczerpać:

●

zabezpieczenie społeczne (w tym: pomoc społeczna [art. 4 ust. 1 pkt1]; działalność

charytatywna [art. 4 ust. 1 pkt 2]; ochrona i promocja zdrowia [art. 4 ust. 1 pkt 5];

działania na rzecz osób niepełnosprawnych [art. 4 ust. 1 pkt 6]),

●

integrację i aktywizację społeczną (w tym: promocja zatrudnienia i aktywizacja

zawodowa osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy [art. 4

ust. 1 pkt 7]; działalność wspomagająca rozwój wspólnot i społeczności lokalnych;

działalność wspomagająca rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości

[art. 4 ust. 1 pkt 9]; działania na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kon-

taktów i współpracy między społeczeństwami [art. 4 ust. 1 pkt 22]; promocja i or-

ganizacja wolontariatu [art. 4 ust. 1 pkt 23]),

●

prawa i wolności człowieka i obywatela (w tym: upowszechnianie i ochrona praw

kobiet oraz działalność na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn [art. 4 ust. 1 pkt

8]; upowszechnianie i ochrona wolności i praw człowieka oraz swobód obywatel-

skich, a także działania wspomagające rozwój demokracji [art. 4 ust. 1 pkt 18];

działalność na rzecz mniejszości narodowych [art. 4 ust. 1 pkt 4]; upowszechnianie

i ochrona praw konsumentów [art. 4 ust. 1 pkt 21]),

●

naukę, kulturę, edukację i wychowanie (w tym: nauka, edukacja, oświata i wycho-

wanie [art. 4 ust. 1 pkt 11]; kultura, sztuka, ochrony dóbr kultury i tradycji [art. 4

ust. 1 pkt 13]; podtrzymywanie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości oraz

rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej [art. 4 ust. 1 pkt 3];

krajoznawstwo oraz wypoczynek dzieci i młodzieży [art. 4 ust. 1 pkt 12]; upo-

wszechnianie kultury fizycznej i sportu [art. 4 ust. 1 pkt 14]; ekologia i ochrona

zwierząt oraz ochrona dziedzictwa przyrodniczego [art. 4 ust. 1 pkt 15]),

●

bezpieczeństwo powszechne i obronę narodową (w tym: porządek i bezpieczeństwo

publiczne oraz przeciwdziałanie patologiom społecznym [art. 4 ust. 1 pkt 16]; upo-

wszechnianie wiedzy i umiejętności na rzecz obronności państwa [art. 4 ust. 1 pkt

17]; ratownictwo i ochrona ludności [art. 4 ust. 1 pkt 19]; pomoc ofiarom katastrof,

klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą [art. 4 ust. 1

pkt 20])

191

4. Dyskusja wokół wielkości środków przekazywanych do FIO

Według pierwotnych zamierzeń, wielkość środków przekazywanych do Funduszu miała

odpowiadać kwocie przekazanej przez podatników na rzecz organizacji pożytku publicz-

nego w ramach mechanizmu alokacji jednego procenta. Uznano jednak, że na realizację

Programu zostaną przeznaczone odrębne środki budżetowe, w ramach rezerwy celowej.

Planowano, że na realizację programu rząd przeznaczy łącznie 90 mln zł w latach 2005–

2007. Środki nierozdysponowane w danym roku, przechodzić powinny na rok następny

192

Zapowiadało się obiecująco. Jednak już 21 października 2004 r., podczas rozpa-

trywania ustawy budżetowej na 2005 r., Komisja Polityki Społecznej i Rodziny rekomen-

dowała Sejmowi przyjęcie Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich, lecz

równocześnie ograniczenie jego budżetu z 30 do 10 mln zł. Posłowie postulowali, aby za-

oszczędzone w ten sposób środki przekazać częściowo na Ochotnicze Hufce Pracy oraz

Państwowy Fundusz Kombatantów. Zdaniem Jolanty Banach, autorki pomysłu, w trudnej

sytuacji budżetowej Polski nie można przeznaczać tak wygórowanej kwoty na niesprecy-

zowane działania dotyczące rozwoju trzeciego sektora

193

Decyzji Komisji stanowczo sprzeciwiła się Rada Działalności Pożytku Publiczne-

go. Członkowie Rady wyrazili głębokie zaniepokojenie proponowanymi cięciami i jedno-

głośnie poparli negatywne stanowisko wobec opinii posłów. „Fundusz Inicjatyw Obywa-

telskich utworzony został decyzją Rady Ministrów w celu pobudzenia i wzmocnienia ak-

tywności społecznej i wsparcia organizacji pozarządowych w realizacji zadań publicznych

w oparciu o przyjętą w Konstytucji zasadę pomocniczości. Powstanie Funduszu, w którego

tworzeniu udział miała Rada Działalności Pożytku Publicznego, wychodzi naprzeciw zgła-

szanym od dawna postulatom środowiska organizacji obywatelskich”

194

. Zdaniem Rady, to

właśnie parlamentarzyści najlepiej powinni rozumieć, że niemożliwe jest skuteczne roz-

191

Por. Fundusz Inicjatyw Obywatelskich..., op. cit.

192

Ibidem.

193

M. Dobranowska: Komisja Polityki Społecznej i Rodziny proponuje ograniczenie budżetu Funduszu Ini-

cjatyw Obywatelskich, www.ngo.pl.

194

Stanowisko RDPP w sprawie opinii Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, dokument dostępny na stro-

nie: www.ngo.pl.

wiązywanie problemów społecznych bez aktywności na poziomie lokalnym, a FIO daje

szansę włączenia obywateli w działania na rzecz dobra publicznego

195

Z początkiem listopada 2004 r. problem rozwiązała Sejmowa Komisja Finansów

Publicznych, która odrzuciła rekomendację dotyczącą zmniejszenia budżetu FIO. Komisja

podjęła decyzję o przeznaczeniu na realizację wieloletniego Programu – Fundusz Inicjatyw

Obywatelskich w 2005 r. – w ramach rezerwy celowej kwoty 30 mln zł. Do głosowania za

utrzymaniem budżetu FIO przekonywał posłów między innymi poseł Witold Gintowt-

Dziewałtowski (SLD) z parlamentarnego zespołu ds. współpracy z organizacjami pozarzą-

dowymi, poseł Marek Zagórski (SKL) oraz członkowie Rady Działalności Pożytku Pu-

blicznego

196

Radość nie trwała jednak długo, ponieważ 16 grudnia 2004 r. Senat przyjął sta-

nowisko w sprawie ustawy budżetowej, w którym zdecydował o zmniejszeniu dotacji i

subwencji na realizację Rządowego Programu Wieloletniego Fundusz Inicjatyw Obywatel-

skich w 2005 r., łącznie o 16 mln zł. Senatorowie doszli do wniosku, że z zaoszczędzonych

środków będą zaspokojone potrzeby Instytutu Pamięci Narodowej (a dokładniej Komisji

Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, która ma prowadzić śledztwo katyń-

skie) oraz system opieki zdrowotnej

197

. Ostateczną i korzystną dla FIO decyzję podjął

Sejm podczas głosowania nad budżetem 22 grudnia 2004 r. Posłowie zdecydowali, że

Fundusz Inicjatyw Obywatelskich będzie dysponował budżetem w wysokości 30 mln zł.

Decyzję tę poparło 330 posłów, przeciwko było 60

198

5. Stanowisko Forum Darczyńców

W zasadzie od początku plany dotyczące utworzenia Funduszu spotykały się z krytyką

przedstawicieli organizacji pozarządowych, którzy zarzucali stronie rządowej pośpiech

przy planowaniu zmian. Już 14 lipca 2004 r. członkowie Forum Darczyńców w Polsce

„kierowani troską o efektywność i skuteczność propozycji rządowych” skierowali do Rady

Działalności Pożytku Publicznego list otwarty w sprawie projektu powołania Funduszu

Inicjatyw Obywatelskich.

195

M. Arczewska: Spór o wydatki..., op. cit.

196

Budżet FIO jednak 30 mln zł, www.ngo.pl (autor: A.G.).

197

G. Makowski: FIO mniejszy o więcej niż połowę?, www.isp.org.pl/kompas.

198

M. Borowska: Sejm: budżet FIO ocalał, www.ngo.pl.

W liście czytamy: „Organizacje pozarządowe, członkowie Forum Darczyńców w

Polsce, z zainteresowaniem przyjęli pomysł Pana Premiera Marka Belki dotyczący powo-

łania Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. Cieszymy się, że Rząd, a w szczególności Prezes

Rady Ministrów dostrzega rolę i miejsce organizacji pozarządowych w polskim życiu pu-

blicznym i chce wspomóc je w realizacji zadań służących dobru publicznemu. Wierzymy

także, że Panu Premierowi i Rządowi – podobnie jak nam, zależy na tym, aby tworzone

mechanizmy wsparcia sektora pozarządowego w Polsce był jak najbardziej skuteczne i

efektywne. Powinny one umożliwić wspieranie sfer najistotniejszych z punku widzenia

potrzeb społeczeństwa, służyć rozwojowi instytucjonalnemu Trzeciego Sektora, maksyma-

lizować efekty wykorzystania każde publicznej złotówki przekazywanej organizacjom po-

zarządowym”

199

. Zdaniem przedstawicieli Forum Darczyńców, założenia przyświecające

powstaniu Funduszu powinny być bardzo wnikliwie i szeroko skonsultowane, przede

wszystkim z Radą Działalności Pożytku Publicznego oraz środowiskiem organizacji poza-

rządowych.

6. FIO w latach 2005–2007

Mimo kontrowersji i dyskusji, FIO od początku spotkał się z ogromnym zainteresowaniem

sektora. Na początku stycznia 2007 r. rozpoczął się nabór wniosków do kolejnego, czwar-

tego już etapu Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich. W latach 2005–

2006 przeprowadzono trzy konkursy w ramach Programu FIO, w tym dwa w 2005 r. oraz

jeden w 2006 r. Łącznie organizacje pozarządowe oraz osoby prawne i jednostki organiza-

cyjne kościołów i związków wyznaniowych złożyły ponad 3150 wniosków. Dotychczas

dofinansowanie otrzymało ponad 1350 projektów. W rezultacie, w latach 2005–2006, Mi-

nisterstwo Pracy i Polityki Społecznej przekazało beneficjentom na realizację projektów

ponad 59 mln zł. Warto zaznaczyć, że w ramach I edycji konkursu do Departamentu wpły-

nęło ponad 960 wniosków,

200

natomiast w 2007 roku liczba wniosków złożonych w ra-

mach Programu FIO 2007 wyniosła ok. 3000.

201

199

List Otwarty Forum Darczyńców w Polsce w sprawie projektu powołania Funduszu Inicjatyw Obywatel-

skich, Warszawa 14 lipca 2004.

200

Komunikat z posiedzenia RDPP w dniu 11 lipca 2005 r.,

http://www.pozytek.gov.pl/index.php?document=659

201

FIO 2007: Informacja dotycząca szacunkowej liczby wniosków złożonych w ramach Programu FIO 2007,

www.pozytek.gov.pl

VIII Wolontariat

Funkcjonujący do tej pory porządek prawny w odniesieniu do instytucji wolontariatu wy-

magał zmian w odniesieniu jedynie do kilku kwestii. Wśród wielu przedstawicieli organi-

zacji pozarządowych panował pogląd, iż należy w sposób kompleksowy i jednolity uregu-

lować przepisy dotyczące tej materii. Postulowano, aby status wolontariusza został uregu-

lowany w jednym akcie prawnym, co byłoby znacznym ułatwieniem dla praktyki

202

Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie uregulowała kwestie wolon-

tariatu w Polsce w sposób całościowy i dla wielu przedstawicieli organizacji pozarządo-

wych fakt ten stanowi jej istotny atut

203

. Należy w tym miejscu zaznaczyć, iż niektórzy

eksperci odradzali próby ustawowego definiowania wolontariatu, ponieważ instytucja ta

wywoływała spory w praktyce. Trudności ze skonstruowaniem wyczerpującej definicji

stanowiły – ich zdaniem – argument przeciwko kompleksowemu uregulowaniu wolonta-

riatu w polskim ustawodawstwie

204

Szczegółowe regulacje instytucji wolontariatu znajdują się w dziale III ustawy o

działalności pożytku publicznego i o wolontariacie

205

. Zgodnie z przyjętymi przepisami,

wolontariuszem jest każda osoba fizyczna, która dobrowolnie i bez wynagrodzenia wyko-

nuje świadczenia na rzecz uprawnionych organizacji i instytucji

206

. Osoba pełnoletnia mo-

że podjąć się wykonywania świadczeń jako wolontariusz, samodzielnie podejmując taką

decyzję. W przypadku osób, które nie są pełnoletnie, na rozpoczęcie powyższej działalno-

ści wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego. Gdy wolontariusz ma wykonywać

świadczenie, do którego realizacji przepisy prawne stawiają określone wymagania, wolon-

tariusz powinien je spełniać

207

. Wymóg ten wynika ze szczególnego charakteru niektórych

zadań, które mogą być powierzane przez organizację wolontariuszowi, między innymi w

zakresie pomocy społecznej, ochrony zdrowia, działania na rzecz osób niepełnosprawnych.

Wolontariusz musi posiadać kwalifikacje i spełniać wymagania odpowiednie do rodzaju i

zakresu wykonywanych świadczeń, ale tylko gdy obowiązek ten wynika z przepisów pra-

208

202

M. Krajewski: Wolontariat - bariery prawne, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa, maszynopis po-

wielony, s. 9.

203

M. Świątczak, K. Dąbrowska, K. Kopcińska, T. Schimanek (red.): Biała księga..., op. cit., s. 130

–

138.

204

M. Krajewski: Wolontariat..., op. cit., s. 9.

205

Art. 42 - art. 48 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

206

Art. 42 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

207

Art. 43 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

208

Szerzej: H. Izdebski: Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Komentarz, Biblio-

teczka Pożytku Publicznego, Warszawa 2003.

Wolontariusz pracuje w organizacji na podstawie porozumienia zawartego z orga-

nizacją. Porozumienie powinno określać zakres, sposób i czas wykonywania świadczenia,

a także zawierać postanowienie o możliwości jego rozwiązania. W przypadku wolontariatu

przekraczającego okres 30 dni, porozumienie musi mieć formę pisemną

209

. Oznacza to, że

dla porozumień krótszych wystarczy forma ustna. Co istotne, zawsze na żądanie wolonta-

riusza porozumienie musi zostać potwierdzone na piśmie

210

Wolontariusz jest zobowiązany sumiennie wykonywać podjęte zadania. Powinien

także dokładać należytej staranności w trakcie wykonywania swoich zadań w stosunku do

osób fizycznych, na rzecz których świadczy swoją pomoc. Musi również dbać o majątek

powierzony mu przez organizację oraz majątek organizacji, jeżeli świadczy swoją pracę w

lokalu biura stowarzyszenia lub fundacji. Wolontariusz w trakcie lub po zakończeniu

świadczenia na rzecz organizacji może zażądać od organizacji wydania mu pisemnego za-

świadczenia o wykonywaniu pracy na zasadzie wolontariatu, zawierającego informację o

tym, co wolontariusz robił w ramach swoich obowiązków oraz jakie zdobył doświadcze-

nie. Ponadto, na prośbę wolontariusza organizacja może wystawić pisemną opinię o wyko-

nywanej przez wolontariusza pracy. Opinia ta różni się od zaświadczenia tym, że oprócz

opisu świadczenia, jakie wykonywał wolontariusz, zawiera ocenę jego pracy oraz jego po-

stawy i predyspozycji zawodowych

211

W zakresie ubezpieczenia zdrowotnego wolontariusz zgłoszony przez organizację

do ubezpieczenia zdrowotnego zostaje nim objęty z dniem określonym w umowie zawartej

pomiędzy zgłaszającą organizacją a Narodowym Funduszem Zdrowia. Ubezpieczenie wy-

gasa natomiast z dniem rozwiązania umowy bądź po upływie miesiąca zaległości w opła-

caniu składek. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wolontariusza jest opłacana przez

zgłaszającą organizację i liczona od kwoty najniższego wynagrodzenia na ogólnych zasa-

dach. Ubezpieczenie zdrowotne jest dobrowolne i możliwe jedynie, gdy wolontariusz nie

jest ubezpieczony z innego tytułu

212

Ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków organizacja obowiązana

jest pokrywać w razie zawarcia porozumienia z wolontariuszem na czas krótszy niż 30 dni.

W takim wypadku organizacja musi zawrzeć z towarzystwem ubezpieczeniowym odpo-

wiednią umowę. Jeżeli natomiast organizacja zawiera porozumienie o świadczenie usług

209

Art. 44 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

210

I. Goliński, R. Skiba: Ustawa o działalności..., op. cit., s. 22.

211

Ibidem, s. 23.

212

Ustawa z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (DzU

45, poz. 391).

na czas przekraczający 30 dni, to wolontariusz objęty zostaje ubezpieczeniem z tytułu nie-

szczęśliwych wypadków na mocy ustawy z dnia 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z

tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach

213

Zgodnie z tą ustawą wolontariuszowi, który ulegnie wypadkowi przy wykonywaniu

świadczeń, w przypadku wystąpienia nagłego zdarzenia wywołanego przyczyną ze-

wnętrzną powodującego uraz bądź śmierć przysługiwać będzie: renta z tytułu niezdolności

do pracy, jednorazowe odszkodowanie, świadczenie zdrowotne w zakresie leczenia na-

stępstw wypadku lub choroby zawodowej. W razie nieszczęśliwego wypadku, który za-

kończy się śmiercią wolontariusza, członkom rodziny przysługuje zwrot kosztów pogrzebu

oraz renta rodzinna i jednorazowe odszkodowanie. Wyżej wymienione świadczenia finan-

sowane będą z budżetu państwa

214

. Warto dodać, że umożliwiono korzystanie z pomocy

wolontariuszy w jednostkach administracji publicznej oraz w jednostkach jej podległych.

Nie ma też ograniczeń w zakresie współpracy z wolontariuszami z zagranicy.

Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że uregulowanie instytucji wolontariatu

ma także słabe strony. Współpraca z małoletnimi wolontariuszami wymaga znajomości

przepisów kodeksu cywilnego i nastręcza wielu trudności. Potwierdziły się obawy, iż kon-

sekwencją wprowadzenia powyższych przepisów będzie sformalizowanie każdej formy

współpracy, także tej z wolontariuszami

215

IX: Postępowanie rejestrowe i koszty sądowe

Niestety zdarza się, iż sądy rejestrowe odmawiają rejestracji podmiotom, które sięgają po

nowoczesne instrumenty finansowania i nie korzystają wyłącznie ze zbiórek, darowizn i

sprzedaży na festynach. Nie wynika to z ograniczeń prawnych, ale z niezrozumienia celu

działalności organizacji pozarządowych prze sędziów. Ponadto, należy negatywnie ocenić

przypadki ingerowania sądów rejestrowych w dokumenty rejestrowe.

Istotne znaczenie w kwestii postępowania rejestrowego ma ustawa o kosztach są-

dowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r.

216

, która weszła w życie dnia 2 mar-

ca 2006 r. Z tym dniem przestaną obowiązywać przepisy ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r.

213

DzU Nr 199, poz. 1674 z późn. zm.

214

H. Izdebski: Ustawa o działalności..., op. cit., s. 95.

215

Wystąpienie Jacka Wnuka z Lubelskiego Centrum Wolontariatu podczas Konferencji Rady Działalności

Pożytku Publicznego poświęconej ustawie o działalności pożytku publicznego oraz perspektywom rozwoju
trzeciego sektora, która odbyła się dnia 9 grudnia 2004 r.

216

DzU nr 167 poz. 1398.

o kosztach sądowych w sprawach cywilnych

217

. Nowa ustawa zmieniła wysokości opłat

sądowych i rozszerzyła krąg podmiotów zobowiązanych do uiszczania opłat. Zgodnie z

art. 24 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, organizacji pożytku

publicznego przysługuje, na zasadach określonych w przepisach odrębnych zwolnienie od

podatku dochodowego od osób prawnych, podatku od nieruchomości, podatku od czynno-

ści cywilnoprawnych, opłaty skarbowej, opłat sadowych – w odniesieniu do prowadzonej

przez nią działalności pożytku publicznego”. Tymczasem w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r.

o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nie ma przepisu, który zwalniałby od opłat

sadowych organizacje pożytku publicznego. Ustawa nakłada obowiązek ponoszenia opłat

m.in. przez fundacje i stowarzyszenia na zasadach określonych w ustawie.

Trzeba także dodać, że ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w

sprawach cywilnych wprowadziła również zmiany w ustawie z dnia 6 kwietnia z 1984 r. o

fundacjach. Na jej podstawie uchylony został art. 8, zgodnie z którym nie pobierało się

opłat notarialnych za sporządzenie aktu, którego przedmiotem było wyłącznie oświadcze-

nie woli o ustanowieniu fundacji, a postępowanie w sprawach o wpis fundacji do Krajo-

wego Rejestru Sadowego było wolne od opłat sadowych”. Przepis ten z dniem 2 marca

2006 r. przestał obowiązywać

218

. Warto podkreślić, że ustawa o kosztach sądowych w

sprawach cywilnych nie uchyliła analogicznego art. 17 ust. 4 Prawa o stowarzyszeniach.

Oznacza to, że od dnia 2 marca 2006 r. fundacje ponoszą opłatę stałą zarówno za wpis do

KRS, jak i za zmiany, natomiast stowarzyszenia nie ponoszą żadnych opłat.

Jeszcze w grudniu 2006 r. Sejm uchwalił kilkanaście poprawek do ustawy z 28 lip-

ca 2005 r. o opłatach sądowych w sprawach cywilnych. Między innymi, zgodnie z propo-

zycją rządu, obniżona została część stawek opłat za wpis do Krajowego Rejestru Sądowe-

go, w tym opłata za zarejestrowanie stowarzyszenia, innej organizacji społecznej bądź za-

wodowej, fundacji czy publicznego zakładu opieki zdrowotnej. Zamiast 500 zł organizacje

będą płacić za rejestrację 250 zł

219

X Podatek VAT

217

DzU z 2002 r. nr 9 poz. 98 z późn. zm.

218

M. Ćwiek: Analiza znowelizowanych przepisów ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w

kontekście organizacji pozarządowych, ekspertyza przygotowana przez Kancelarię J. Bienias i Partnerzy.
Radcowie Prawni dla Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych z siedzibą w Warszawie, tekst
dostępny pod adresem: www.ofop.engo.pl.

219

Mniejsza opłata za rejestrację w KRS, www.isp.org.pl/kompas

Jak powszechnie wiadomo, przystąpienie Polski do Unii Europejskiej wiązało się z ko-

niecznością dostosowania prawa krajowego do przepisów wspólnotowych. W zobowiąza-

niu negocjacyjnym – w obszarze „Podatki” – zadeklarowano pełne dostosowanie, w tym

także w zakresie podatku od towarów i usług

220

. Należy podkreślić, że zasadnicza kon-

strukcja polskich przepisów o podatku od towarów i usług zawarta w ustawie z dnia 8

stycznia 1993 r. była zgodna z przepisami wspólnotowymi. Jednak ustawa ta regulowała

podstawy funkcjonowania w polskim systemie podatkowym zarówno podatku VAT, jak i

podatku akcyzowego, co nie jest praktykowane obecnie w żadnym kraju Wspólnoty. De-

cydującym argumentem była oczywiście konieczność kompleksowego uregulowania prze-

pisów dotyczących podatku VAT w zgodzie z odpowiednimi wymogami acquis commu-

nautaire. Jako jedne z nielicznych, przepisy te są w całości objęte dyrektywami Unii Euro-

pejskiej

221

. Jak już wspomniano, podstawowym aktem, który reguluje zagadnienia związa-

ne z funkcjonowaniem podatku VAT w krajach należących do unii Europejskiej, jest Szó-

sta Dyrektywa Rady z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji przepisów państw

członkowskich, dotyczących podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości

dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku

222

Zasadnicza część planowanych zmian, zawartych w rządowym projekcie ustawy o

podatku od towarów i usług

223

, była związana z otwarciem granic celno-podatkowych po

przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Wymagało to stworzenia określonych unijnymi

dyrektywami rozwiązań w zakresie handlu wewnątrzwspólnotowego. Dostosowanie prze-

pisów krajowych łączyło się chociażby z przedefiniowaniem pojęcia podatnika

224

. Projekt

ustawy miał też na celu zmianę stawek podatku VAT na towary i usługi, które nie odpo-

220

Por. Opinia o zgodności projektu ustawy o podatku od towarów i usług, z prawem Unii Europejskiej, wy-

rażona na podstawie art. 2 ust. 1 pkt.2 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Komitecie Integracji Europejskiej
(DzU Nr 106, poz. 494) przez Sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej, Minister Danutę Hübner, działa-
jącą z upoważnienia Przewodniczącego Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 28 lipca 2003 r., Min,
DH-2411/03/DPE – ms.

221

Uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o podatku od towarów i usług, Druk Nr 1874, Sejm RP IV

kadencji, s. 2– 3.

222

„Official Journal” L 145, 13/06/1977, s. 0001–0040. Tekst dostępny na stronach Ministerstwa Finansów:

www.mf.gov.pl

223

Rządowy projekt ustawy o podatku od towarów i usług, Druk sejmowy Nr 1874, www.sejm.gov.pl

224

Pojęcie podatnika zostało oparte na szeroko rozumianej działalności gospodarczej.

wiadały wymaganiom unijnym

225

, oraz korektę katalogu zwolnień do zaleceń wynikają-

cych z przepisów Szóstej Dyrektywy

226

„Projekt ustawy o podatku od towarów i usług jako akt o szczególnej doniosłości

społecznej był szeroko konsultowany ze środowiskiem doradców podatkowych, radców

prawnych, adwokatów, izb gospodarczych i przemysłowych, a także stowarzyszeń, związ-

ków i konfederacji skupiających podmioty z poszczególnych branż gospodarczych”

227

. Ta-

kie sformułowanie znajduje się w „Uzasadnieniu do rządowego projektu ustawy o podatku

od towarów i usług”. Tymczasem wydaje się, że społeczne konsultacje aktu prawnego o

fundamentalnym znaczeniu dla sytuacji podatkowej wielu podmiotów winny być znacznie

szersze. Przecież zmiany w zakresie podatku VAT nie były odczuwalne tylko dla sektora

rynkowego. W istotny sposób wpłynęły także na sektor obywatelski. Stanowi to poparcie

dla tezy o ograniczonym charakterze dialogu obywatelskiego. Niestety, jak wynika z do-

tychczasowych doświadczeń współpracy organizacji pozarządowych z administracją pu-

bliczną, dialog obywatelski (administracja publiczna – podmioty sektora obywatelskiego)

jest, w przeciwieństwie do dialogu społecznego (związki zawodowe – organizacje praco-

dawców – administracja państwowa), w fazie wstępnego kształtowania się

228

Ustawa o podatku od towarów usług ukazała się 5 kwietnia 2004 r., pod adresem

publikacyjnym: Dziennik Ustaw Nr 54, poz. 535. Zawarte w niej regulacje weszły w życie

po upływie 14 dni od ogłoszenia, a więc 20 kwietnia 2004 r. Część przepisów weszła w

życie w innych terminach – zasady odnoszące się do rejestracji podatników dla potrzeb

handlu wewnątrzwspólnotowego stosowało się już po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia

ustawy, czyli od dnia 13 kwietnia 2004 r.

229

Jednak większość przepisów ustawy weszło w

życie 1 maja 2004 r., wprowadzając wiele nowych i skomplikowanych zasad. Ponieważ

ustawa została uchwalona w pośpiechu, jej przepisy są często niejasne i nieprecyzyjne

230

Brak dokładnych regulacji w nowych przepisach, brak informacji i interpretacji organów

skarbowych jak je stosować powoduje, że powstaje obszar jednej wielkiej niewiadomej.

225

Podstawowa stawka podatku została utrzymana na dotychczasowym poziomie 22%. Zmiany zawarte w

projekcie dotyczyły głównie podwyższenia opodatkowania z 7% do 22% na wybrane towary i usługi, takie
jak towary dla dzieci, materiały budowlane, instrumenty muzyczne, niektóre usługi prawne.

226

Art. 13 Szóstej Dyrektywy z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji przepisów państw członkow-

skich, dotyczących podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona pod-
stawa wymiaru podatku. Tekst dostępny na stronach Ministerstwa Finansów: www.mf.gov.pl

227

Uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o podatku od towarów i usług, Druk nr 1874, Sejm RP IV

kadencji, s. 23.

228

M. Rymsza, A. Hryniewicka, P. Derwich: Zasada pomocniczości państwa a Ustawa..., op. cit., s. 189.

229

Ustawa a dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Podstawowe zagadnienia, Broszura in-

formacyjna Ministerstwa Finansów, www.mf.gov.pl, kwiecień 2004, s. 3.

230

http://www.gazetaprawna.pl/vat2004/index.html?numer=1248&dzial=27&dok=1248.27.3.5.6.2.0.1.htm.

Nikt nie jest pewien, czy w jego konkretnym przypadku nie nastąpiły jakieś zmiany, na-

kładające na niego nowe lub dodatkowe obowiązki, których być może nie dostrzegł i nie

dopełnił

231

O szybkim tempie prac świadczy też sposób, w jaki przygotowano przepisy wyko-

nawcze. Dnia 27 kwietnia 2004 r. minister finansów podpisał Rozporządzenie w sprawie

wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług

232

, które w §8 wy-

mienia zwolnienia od podatku oraz szczegółowe warunki ich stosowania

233

. Jednak już 23

czerwca minister finansów podpisał kolejny akt wykonawczy – tym razem Rozporządzenie

zmieniające rozporządzenie w sprawie wykonania niektórych przepisów o podatku od to-

warów i usług, dodatkowo zwalniając z podatku: „usługi świadczone przez obozowiska dla

dzieci w zakresie, w jakim są one wykonywane w ramach odpłatnej i nieodpłatnej działal-

ności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego”

234

Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług wprowadziła wiele

nowych i skomplikowanych zasad. Mocą swoich przepisów dokonała istotnych zmian w

zakresie funkcjonowania organizacji pozarządowych. Trzeba zaznaczyć, że dla sektora by-

ła to spora niespodzianka. W treści ustawy ani razu nie pojawia się sformułowanie „orga-

nizacja pozarządowa”, „organizacja pożytku publicznego”, „fundacja” czy „stowarzysze-

nie”, ponieważ akt ten posługuje się ogólnym pojęciem osoba prawna. Nie dziwi więc, że

ustawa o podatku VAT i związane z nią przepisy wykonawcze były jednym z kluczowych

tematów omawianych podczas spotkań zespołu do spraw podatkowych, powołanego przy

Radzie Działalności Pożytku Publicznego pierwszej kadencji. Jak już wspomniano, w jego

skład weszli członkowie Rady – reprezentanci organizacji pozarządowych, Ministerstwa

Polityki Społecznej oraz Ministerstwa Finansów. Intensywne prace miały doprowadzić do

sformułowania wniosków w zakresie akceptowanych przez Radę zmian przepisów podat-

kowych, które dotyczą trzeciego sektora.

Podczas licznych spotkań zespołu nie można było oprzeć się wrażeniu, że urzędni-

cy reprezentujący Ministerstwo Finansów unikali udzielania konkretnych odpowiedzi na

pytania związane z samodzielnym rozliczaniem się oddziałów osoby prawnej, opodatko-

231

Moczydłowska:

Łapanie

tygrysa

ogon,

„Gazeta

Prawna”,

czerwca

2004,

http://www.gazetaprawna.pl/dzialy/35.html?numer=1215&dok=1215.35.3.2.3.1.0.1.htm

232

DzU Nr 97, poz. 97.

233

Por. §3 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 29 czerwca 1993 roku w sprawie wykonania niektórych

przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (DzU Nr 59, poz. 272).

234

Usługi świadczone przez obozowiska dla dzieci były zwolnione z podatku VAT na mocy przepisów usta-

wy z 1993 r. (załącznik nr 2, symbol PKWiU 55.23.11). Rozporządzenie z 27 kwietnia 2004 r. nie uwzględ-
niło tego zwolnienia. Za jego ponownym wprowadzeniem lobbował Związek Harcerstwa Polskiego, który
corocznie organizuje wypoczynek letni dla prawie 200 tys. dzieci i młodzieży.

waniem dotacji i subwencji czy odliczaniem podatku VAT przez przedsiębiorców dokonu-

jących darowizn na rzecz organizacji pozarządowych. Urzędnicy tłumaczyli wszystkie

wprowadzone w przepisach zmiany, koniecznością dostosowania prawa krajowego do za-

leceń wynikających z Szóstej Dyrektywy Rady z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmoni-

zacji przepisów państw członkowskich, dotyczących podatków obrotowych – wspólny sys-

tem podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku

235

Warto omówić najczęściej podnoszone kwestie dotyczące organizacji pozarządo-

wych, które wynikają z przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i

usług

236

1. Samodzielne rozliczanie się oddziałów osoby prawnej w zakresie podatku VAT

Zgodnie z brzmieniem art. 5 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku

akcyzowym z 1993 r.

237

, oddziały osoby prawnej wykonujące czynności podatkowe mogły

za zgodą właściwego organu podatkowego być podatnikami, jeżeli samodzielnie sporzą-

dzały bilans. Po wejściu w życie przepisów nowej ustawy o VAT

238

sytuacja uległa zmia-

nie. Zgodnie z zapisem art. 160 ust. 3 tej ustawy, osoba prawna, której oddziały rozliczały

się jako odrębni podatnicy, wstąpiła z dniem 1 maja we wszystkie obowiązki swoich od-

działów. Oznacza to, że oddziały straciły byt podatkowy w zakresie podatku od towarów i

usług

239

Należy podkreślić, że obowiązujące dotychczas prawo do samodzielnego rozlicza-

nia się oddziałów było korzystne dla jednostek macierzystych, ponieważ odbywało się w

oddziałach. Jednostka macierzysta nie traciła więc czasu na comiesięczne lub cokwartalne

kompensowanie danych z poszczególnych oddziałów, a następnie ich rozliczanie. Księgo-

wi, którzy swoją pracę dla organizacji pozarządowych niejednokrotnie świadczą społecz-

nie, są przerażeni natłokiem spraw, które muszą dodatkowo załatwiać – kopiować i przesy-

łać faktury, pilnując przy tym terminów. Ponieważ jednostka macierzysta musi je rozliczyć

sama, pojawiają się trudności z terminowym wykonywaniem zobowiązań podatkowych.

235

„Official Journal” L 145, 13/06/1977, s. 0001– 0040.

236

Por. I. Ożóg, A. Nikończyk: Podatek VAT w trzecim sektorze, „Trzeci Sektor” 2004, nr 1, jesień/zima, s.

–

15.

237

DzU Nr 11, poz. 50 z późn. zm.

238

DzU Nr 54. poz. 535.

239

B. Świąder: Oddziały stracą byt podatkowy, „Gazeta Prawna”, 5 kwietnia 2004, s. 10.

Dzięki staraniom dużej organizacji sieciowej udało się przekonać posłów do pomy-

słu powrotu do pierwotnej konstrukcji tych przepisów. Na efekty nie trzeba było długo

czekać. Jednak lobbing tym razem nie do końca okazał się skuteczny. Otóż ustawa z dnia

21 kwietnia o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o zmianie niektórych in-

nych ustaw

240

przywróciła możliwość samodzielnego rozliczania się oddziałów osoby

prawnej z podatku VAT, lecz tylko dla organizacji posiadających status pożytku publicz-

nego, czyli dla około 5 tys. podmiotów, a nie jak wcześniej, kilkudziesięciu tysięcy organi-

zacji.

Zgodnie z przepisami wspomnianej ustawy, za zgodą naczelnika urzędu skarbo-

wego, właściwego dla osoby prawnej podatnikami mogą być również jednostki organiza-

cyjne osoby prawnej, będącej organizacją pożytku publicznego w rozumieniu przepisów

ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,

prowadzące działalność gospodarczą, jeżeli samodzielnie sporządzają sprawozdanie finan-

sowe. Przykład ten pozwala jednak na stwierdzenie, że najbardziej kłopotliwe zapisy usta-

wy o podatku VAT nie były wcale podyktowane koniecznością dostosowania prawa pol-

skiego do wymogów wspólnotowych. Mimo że przepisy unijne regulują kwestie podatko-

we dość szczegółowo, to zostawiają krajom członkowskim pewien margines swobody w

tym zakresie. Jednak pamiętać trzeba, że nasza ustawa powstawała pod presją czasu – naj-

łatwiej było więc wprowadzić najbardziej restrykcyjne regulacje.

Warto dodać, że w ustawie o VAT przewidziano też dodatkowe zmiany. Art. 82 ust

1 otrzymał brzmienie: „W odniesieniu do organizacji międzynarodowych, które na teryto-

rium kraju prowadzą działalność w zakresie zadań publicznych określonych w ustawie z

dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, mogą być

zastosowane zwolnienia od podatku na warunkach określonych w rozporządzeniu wyda-

nym na podstawie ust. 2”. W ust. 2 zdanie wstępne otrzymało brzmienie: „Minister wła-

ściwy do spraw finansów publicznych, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw

zagranicznych, może, w drodze rozporządzenia, zwolnić od podatku organizacje między-

narodowe, które na terytorium kraju prowadzą działalność w zakresie zadań publicznych

określonych w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o

wolontariacie, i są zwolnione od analogicznych podatków w innych krajach, uwzględnia-

jąc: (…)”.

240

DzU Nr 90, poz. 756.

Dotychczas w art. 82 była mowa tylko o zwolnieniach od podatku w odniesieniu do

organizacji międzynarodowych, które na terytorium kraju prowadzą działalność w interesie

publicznym. Ponadto w załączniku nr 4 do ustawy, który zawiera wykaz usług zwolnio-

nych od podatku, dodano poz. 7a w brzmieniu: „Usług świadczonych przez obozowiska

dla dzieci w zakresie, w jakim są one wykonywane w ramach odpłatnej i nieodpłatnej dzia-

łalności pożytku publicznego przez organizacje posiadające status organizacji pożytku pu-

blicznego”. Zwolnienie to dotychczas było przewidziane w rozporządzeniu z dnia 23

czerwca 2004 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie wykonania niektórych przepisów

o podatku od towarów i usług.

Warto zaznaczyć, że usługi świadczone przez obozowiska dla dzieci były zwolnio-

ne z podatku VAT na mocy przepisów ustawy z 1993 r. Rozporządzenie z 27 kwietnia

2004 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług

już go nie uwzględniło. Za jego ponownym wprowadzeniem, początkowo do rozporządze-

nia, a obecnie do ustawy, lobbował Związek Harcerstwa Polskiego, który corocznie orga-

nizuje wypoczynek letni dla prawie 200 tys. dzieci i młodzieży

241

2. Odliczenie podatku VAT przez przedsiębiorców dokonujących darowizn na rzecz
organizacji pozarządowych

Niekorzystna konstrukcja przepisów podatkowych powoduje, że dla przedsiębiorcy bar-

dziej opłacalne jest zutylizowanie lub zniszczenie żywności czy też innych produktów niż

darowanie ich na cele społeczne. Wynika to z art. 22 ustawy o podatku dochodowym od

osób fizycznych, zgodnie z którym kosztami uzyskania przychodów są wszelkie koszty

poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

W obszernym katalogu wyłączeń zawarto zapis, iż nie uważa się za koszty uzyskania przy-

chodów darowizn i ofiar wszelkiego rodzaju.

Dlatego też, przedsiębiorca, który chce przekazać dary organizacji pozarządowej,

nie może skorzystać z odliczenia podatku VAT. Zgodnie z przepisami, obniżenia kwoty

lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się do nabywanych przez podatnika to-

warów i usług, jeżeli wydatki poniesione na ich nabycie nie mogą być zaliczone do kosz-

241

M. Arczewska: VAT powraca w wielkim stylu, http://www.isp.org.pl/kompas/info/0503_1_vat.htm

tów uzyskania przychodów w rozumieniu przepisów ustawy o podarku dochodowym od

osób fizycznych. Niestety zapis ten pozostał niezmieniony w nowej ustawie o VAT

242

O sprawie tej dyskutowano na jednym ze spotkań zespołu problemowego do spraw

podatkowych działającego przy Radzie Działalności Pożytku Publicznego. Problem ten

przedstawił Marcin Wojdat, dyrektor Fundacji Bank Żywności SOS w Warszawie. Pod-

stawowym celem działania Fundacji jest zapobieganie oraz przeciwdziałanie problemowi

niedożywienia ludności na terenie Warszawy i okolic. Fundacja od ośmiu lat współpracuje

z producentami i dystrybutorami żywności, którzy przekazują bezpłatnie produkty spo-

żywcze z krótkim terminem przydatności do spożycia. Dary przekazywane są następnie

ponad 200 organizacjom z terenu województwa mazowieckiego, świadczącym bezpośred-

nią pomoc potrzebującym. Obecne uregulowania podatkowe doprowadziły do sytuacji, w

której Bank Żywności otrzymuje o 2/3 mniej żywności w porównaniu z tym samym okre-

sem ubiegłego roku

243

Organizacje pozarządowe, które otrzymywały do tej pory darowizny rzeczowe, do-

stają ich coraz mniej, ponieważ koszt utylizacji żywności, która ma krótki termin przydat-

ności do spożycia, jest niższy niż odprowadzenie VAT, którym darczyńcy są obciążeni.

Gdy towar się psuje, bardziej opłaca się go wyrzucić, ponieważ nie powstanie wtedy obo-

wiązek podatkowy, a nadal możliwe jest odliczenie VAT naliczonego. Jeżeli podatnik zde-

cyduje się darować taki towar, prawo do odliczenia VAT naliczonego jest niekwestiono-

wane, ale podatnik jest zobowiązany zapłacić VAT należny, ponieważ obowiązek podat-

kowy powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi.

Lepszym rozwiązaniem byłoby zastosowanie odpowiedniej kontroli dokonywanych

darowizn bądź wskazanie organizacji, którym można byłoby przekazywać darowizny z

zachowaniem prawa do odliczenia VAT. Niestety, Ministerstwo Finansów jest przeciwne

wprowadzeniu takich zmian. Na jednym ze spotkań zespołu problemowego do spraw po-

datkowych przedstawiciele resortu tłumaczyli, że taka regulacja byłaby sprzeczna z przepi-

sami Szóstej Dyrektywy

244

Z kolei rozwiązanie, polegające na redukowaniu wartości przekazywanych darów

do symbolicznej złotówki, proponowane niegdyś przez Ministerstwo Finansów, w prakty-

ce jest niemożliwe do zastosowania.

Wartość przekazywanego daru nie może zostać obli-

242

A. Witkiewicz: Lepiej zniszczyć niż darować, „Gazeta Prawna” Nr 59 (1168),

http://www.gazetaprawna.pl/dzialy/27.html?numer=1168&dok=1168.27.439.2.4.1.0.3.htm

243

http://www.bzsos.ngo.pl

244

M. Arczewska: Odliczenie podatku VAT przez przedsiębiorców dokonujących darowizny na rzecz organi-

zacji pozarządowych, artykuł dostępny pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/info/0404_1_vat.htm

czona dowolnie, a jedynie na podstawie realnych kosztów jego wytworzenia. Stanowisko

to potwierdził podczas seminarium „Polityka podatkowa państwa wobec organizacji poza-

rządowych w zakresie podatku od towarów i usług” Stanisław Rurka, dyrektor Departa-

mentu Podatków Pośrednich Ministerstwa Finansów. Ofiarodawcy mogą więc utylizować

niepotrzebne towary i rzeczy, naruszać przepisy – bezpodstawnie zaniżając wartość prze-

kazywanych darów, lub sprzedawać je po kosztach wytworzenia

245

3. Stanowisko Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej

W trakcie dyskusji toczonych podczas prac zespołu do spraw podatkowych, urzędnicy z

resortu finansów powoływali się na regulacje wspólnotowe jak główną przyczynę nieko-

rzystnych rozwiązań wprowadzonych w zakresie podatku VAT. Wydawało się wówczas,

że Szósta Dyrektywa zatrzasnęła wszystkie drzwi. Dla uzyskania jednoznacznego stanowi-

ska w tej sprawie, Rada Działalności Pożytku Publicznego przygotowała postulaty, które

przedstawiono Urzędowi Komitetu Integracji Europejskiej.

Rada prosiła o zajęcie stanowiska w sprawie możliwości zwolnienia z podatku

VAT darów rzeczowych i żywności, przekazywanych organizacjom pozarządowym przez

osoby prawne na cele społecznie użyteczne. UKIE wyraził opinię, iż w tej sytuacji zasto-

sowanie ma art. 13A ust. 2 pkt a) Szóstej Dyrektywy. Zgodnie z nim, państwa członkow-

skie mogą w indywidualnych wypadkach przyznawać zwolnienia podatkowe organiza-

cjom, które nie są instytucjami prawa publicznego, pod warunkiem, że nie będzie to pro-

wadzić do naruszenia zasad konkurencji. Wynika z tego, że dopuszczalna wydaje się więc

interpretacja dopuszczająca zwolnienie z podatku od towarów i usług darowizn przekazy-

wanych na cele społecznie użyteczne.

Rada złożyła też zapytanie w sprawie ewentualnej możliwości utrzymania systemu

samodzielnego rozliczania się oddziałów osoby prawnej z podatku VAT. Wbrew stanowi-

sku resortu finansów (samodzielne rozliczanie się oddziałów jest niezgodne z prawem

wspólnotowym), Urząd Komitetu Integracji Europejskiej uznał, że sprawa ta nie jest regu-

lowana przepisami unijnymi. Skoro więc kwestia ta nie podlega ocenie co do zgodności z

aquis communautaire, to jej rozstrzygnięcie należy do każdego państwa członkowskiego i

podlega jego porządkowi prawnemu. Ministerstwo Finansów nie przyjęło dotychczas sta-

nowiska w tej sprawie.

245

http://www.isp.org.pl/kompas/news/news40407.htm

Okazuje się więc, że najbardziej kłopotliwe zapisy ustawy o podatku VAT nie są

wcale podyktowane koniecznością dostosowania prawa polskiego do wymogów wspólno-

towych. Mimo że przepisy unijne regulują kwestie podatkowe dość szczegółowo, to zo-

stawiają krajom członkowskim pewien margines swobody w tym zakresie. Jednak pamię-

tać trzeba, że nasza ustawa powstawała pod presją czasu – najłatwiej było więc wprowa-

dzić najbardziej restrykcyjne regulacje. Jak wynika z broszury informacyjnej Ministerstwa

Finansów na temat ustawy o VAT: „Dla podatników, którzy nie będą zajmować się han-

dlem wewnątrzwspólnotowym, zasady rozliczeń podatku zawarte w nowej ustawie o po-

datku od towarów i usług, nie różnią się w zdecydowany sposób od obecnych rozwią-

zań”

246

. Wydaje się, że słowo „zdecydowany” nabiera w tym kontekście innego znaczenia.

Przecież nikt nie kruszy kopii o zmiany w zakresie stawek podatkowych. Organizacje po-

zarządowe są podmiotami biorącymi udział w życiu społecznym i tak jak inni uczestnicy

obrotu odczuwają skutki zmian. Niepokoi jednak przyszłość sektora, jeśli problemy, z któ-

rymi się boryka, wynikają wręcz z absurdalnych przyczyn.

XI Spółki prawa handlowego a działalność w sferze pożytku publicznego

247

Problem możliwości powoływania spółek kapitałowych nieprowadzących działalności go-

spodarczej nie jest, co może dziwić, nowy. Dopuszczenie do obrotu takich podmiotów

przewidywano już w pochodzącym z 1933 r. projekcie ustawy o spółkach handlowych I.

Chrzanowskiego

248

. Kwestia ta nie była też obca przedwojennej doktrynie prawa handlo-

wego, która dopuszczała bez zastrzeżeń tworzenie spółek akcyjnych dla realizacji celów

niegospodarczych

249

Współcześnie prawu polskiemu znane są dwa rodzaje spółek handlowych – osobo-

we i kapitałowe. Spółki osobowe, co nie ulega wątpliwości, nie mogą prowadzić działalno-

ści nienastawionej na zysk. Mogą one być powoływane tylko w celu prowadzenia działal-

246

Ustawa a dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Podstawowe zagadnienia, broszura in-

formacyjna Ministerstwa Finansów, www.mf.gov.pl, kwiecień 2004, s. 4.

247

Analiza dotycząca spółek prawa handlowego została napisana przez mnie i dr. Piotra Steca i opublikowa-

na jako tekst analityczny w: M. Arczewska, P. Stec, Spółki prawa handlowego nie powinny mieć możliwości
uzyskiwania statusu organizacji pożytku publicznego, „Analizy i Opinie Instytutu Spraw Publicznych” 2005,
nr 35. Jest to syntetyczna wersja ekspertyzy przygotowanej przez nas w Instytucie Spraw Publicznych na
zlecenie Ministerstwa Polityki Społecznej. Włączam ją do niniejszego opracowania za zgodą drugiego
współautora.

248

R. Potrzeszcz, w: J. P. Naworski, K. Strzelczyk, T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz: Komentarz do kodeksu

spółek handlowych. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Warszawa 2001, s. 131.

249

M. Allerhand: Kodeks handlowy. Komentarz, Bielsko-Biała 1999, s. 469.

ności gospodarczej. Inaczej rzecz się ma, jeśli chodzi o spółki kapitałowe – z ograniczoną

odpowiedzialnością i akcyjną. Inaczej niż spółki osobowe, spółki kapitałowe zostały

ukształtowane w sposób pozwalający na znacznie bardziej elastyczne definiowanie ich ce-

lów.

W myśl art. 151 § 1 kodeksu spółek handlowych, spółka z ograniczoną odpowie-

dzialnością może być utworzona w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że ustawa

stanowi inaczej. Jak zatem widać, przedmiot działalności spółki z ograniczoną odpowie-

dzialnością może być obrany niemalże dowolnie. Ograniczenia w tej mierze są wprowa-

dzane przepisami ustawy, głównie tam, gdzie ustawodawca przewiduje inną formę organi-

zacyjno-prawną do prowadzenia działalności gospodarczej

250

. Wyłączenia te nie obejmują

jednak prowadzenia działalności non-profit czy not-for-profit, brakuje bowiem przepisu

zakazującego tworzenia niegospodarczych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością.

Również jeśli chodzi o spółki akcyjne, sprawa przedstawia się jednoznacznie. Art.

301 kodeksu spółek handlowych nie definiuje, podobnie jak poprzednio obowiązujące

przepisy kodeksu handlowego, celów, dla jakich może być utworzona spółka akcyjna.

Oznacza to, że może ona realizować wszelkie cele niezabronione przez prawo. Dlatego też

zarówno pod rządami kodeksu handlowego, jak i kodeksu spółek handlowych doktryna

bez cienia wątpliwości dopuszczała tworzenie spółek akcyjnych nienastawionych na zysk.

Wśród celów niegospodarczych, jakie mogą realizować te spółki, wymienia się na przy-

kład cele kulturalne i humanitarne

251

, nic nie stoi też na przeszkodzie, by realizowały one

inne cele – naukowe czy polityczne.

Dopuszczalność tworzenia spółek kapitałowych nienastawionych na zysk nie prze-

sądza jeszcze o możliwości zakwalifikowania ich jako organizacji pożytku publicznego w

rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego

252

. Status organizacji pożytku pu-

blicznego może uzyskać tylko organizacja pozarządowa, którą jest – zgodnie z art. 3 ust. 2

ustawy o działalności pożytku publicznego – niebędąca jednostką sektora finansów pu-

blicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, i niedziałająca w celu osią-

gnięcia zysku, osoba prawna utworzona na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacja

lub stowarzyszenie.

250

Por. egzemplifikację: J. Strzępka, E. Zielińska, [w:] J. Strzępka (red.): Kodeks spółek handlowych. Ko-

mentarz z orzecznictwem, Warszawa 2001 s. 280 i nast.

251

M. Allerhand: Kodeks handlowy, op. cit., s. 469.

252

Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (DzU Nr 96, poz.

873 z późn. zm.).

W myśl art. 20 ustawy o działalności pożytku publicznego, organizacją pożytku

publicznego może być organizacja pozarządowa, o ile łącznie spełnia określone w tym

przepisie wymagania. Działalność pożytku publicznego musi być prowadzona na rzecz

ogółu społeczności lub określonej grupy podmiotów wyodrębnionych ze względu na

szczególną sytuację życiową lub materialną, stanowiąc jednocześnie wyłączną statutową

działalność organizacji.

Podmiot taki nie może przy tym prowadzić działalności gospodarczej, chyba że jest

ona prowadzona w rozmiarach służących realizacji celów statutowych, zaś cały jej dochód

musi być przeznaczony na realizację jej celów. Ustawa wprowadza także wymagania doty-

czące treści statutu i innych aktów wewnętrznych organizacji pożytku publicznego, w

szczególności odnoszących się do organów kontrolnych i ograniczeń w rozporządzaniu

majątkiem. Organizacja pozarządowa uzyskuje status organizacji pożytku publicznego z

chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego informacji o spełnieniu wspomnianych

wyżej wymagań.

Na tle wspomnianych przepisów pojawiły się wątpliwości, czy spółka kapitałowa

może być uznana za organizację pozarządową w rozumieniu art. 3 ust. 2 ustawy o działal-

ności pożytku publicznego, a także czy można ją uznać za organizację pożytku publiczne-

go w rozumieniu art. 20 ustawy. Prima facie przesłanki te będą spełnione przez spółkę z

ograniczoną odpowiedzialnością czy akcyjną nienastawioną na zysk, o ile treść jej umowy

lub statutu jest zgodna z art. 20 ustawy – tak też zapewne rozumował Sąd Rejonowy we

Wrocławiu, nadając po raz pierwszy w historii status organizacji pożytku publicznego

spółce handlowej

253

Przeciwko potraktowaniu spółek kapitałowych jako organizacji pozarządowych

podnosi się jednak argument, że każdy taki podmiot jest przedsiębiorcą, ponieważ podlega

wpisowi do rejestru przedsiębiorców (Krajowego Rejestru Sądowego). Pogląd ten jest

trudny do przyjęcia. Ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym nie zawiera własnej definicji

przedsiębiorcy, pozostawiając jego zdefiniowanie przepisom szczególnym. Co więcej, w

doktrynie prawa handlowego panuje powszechne w zasadzie przekonanie, że spółka kapi-

tałowa utworzona w celu pozagospodarczym nie będzie przedsiębiorcą mimo obowiązku

wpisu do rejestru przedsiębiorców.

Trzeba też zauważyć, że przepisy ustawy o działalności pożytku publicznego nie

uzależniają kwalifikacji określonego podmiotu prawa od tego, czy jest on przedsiębiorcą w

253

I. Walencik: Spółka pożytku publicznego, „Rzeczpospolita” 2004, nr 288, C2.

rozumieniu przepisów ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym czy innych aktów praw-

nych. Co więcej, przepisy przedmiotowej ustawy umożliwiają prowadzenie przez organi-

zacje pożytku publicznego działalności gospodarczej, o ile służy to realizacji działalności

statutowej.

Skoro zatem ustawodawca dopuszcza funkcjonowanie organizacji pożytku publicz-

nego prowadzących działalność gospodarczą, a co za tym idzie będących przedsiębiorcami

w rozumieniu odrębnych przepisów, nie ma powodu, by nie przyznawać tego statusu spół-

kom kapitałowym nienastawionym na zysk. Co więcej, uznanie za organizacje pozarządo-

we i organizacje pożytku publicznego fundacji i stowarzyszeń prowadzących działalność

gospodarczą, będących przecież ponad wszelką wątpliwość przedsiębiorcami.

Uznanie spółki kapitałowej za organizację pożytku publicznego winno zależeć od tego,

czy działa ona w celu osiągnięcia zysku, a zatem od okoliczności czysto faktycznej. Nie

można a priori zakładać, że każda spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka ak-

cyjna jest zawsze przedsiębiorcą, gdyż prowadzenie działalności gospodarczej nie jest

elementem przedmiotowo istotnym umowy spółki. O tym, czy konkretny podmiot działa w

celu osiągnięcia zysku, rozstrzyga treść umowy lub statutu.

De lege lata spółki kapitałowe mogą uzyskiwać bez przeszkód status organizacji po-

żytku publicznego. Potwierdził to Sąd Najwyższy, który dnia 13 stycznia 2006 r. w odpo-

wiedzi na pytanie zadane przez jeden z sądów drugiej instancji stwierdził, że również spół-

ki akcyjne mogą w świetle ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie

uzyskiwać status organizacji pożytku publicznego

254

. Uchwała Sądu była związana ze

sprawą Warmińsko-Mazurskiej Agencji Rozwoju Regionalnego, która będąc spółką akcyj-

ną, zwróciła się do sądu rejestrowego o przyznanie statusu pożytku publicznego. Sąd

pierwszej instancji odmówił przyznania statusu, ale sąd drugiej instancji miał już w tej

kwestii pewne wątpliwości. Ostatecznie rozwiał je Sąd Najwyższy uznając, że Agencja,

będąc spółką, może starać się o status pożytku publicznego.

Tak więc mimo iż de lege lata spółki kapitałowe mogą uzyskiwać status organiza-

cji pożytku publicznego, nie wydaje się jednak zasadne, by ten stan należało utrzymać w

przyszłości. Choć brakuje argumentów jurydycznych przemawiających za niedopuszczal-

nością potraktowania spółek non-profit i not-for-profit jako organizacji pozarządowych,

istnieją dość poważne wątpliwości prawnopolityczne co do zasadności utrzymania dotych-

czasowego stanu prawnego. Przede wszystkim istotna jest odpowiedź na pytanie, dlaczego

254

Sygn. III CZP 122/05.

ktokolwiek miałby wybrać formę spółki kapitałowej do prowadzenia działalności non-

profit, jeżeli istnieją inne prawnie uregulowane formy dla takiej aktywności?

255

Jak wskazuje praktyka, dotychczas organizacje należące do trzeciego sektora nie

wybierały formy spółek kapitałowych dla realizacji swoich celów, więc można przyjąć, że

istniejące dotychczas modele działania w sferze pożytku publicznego są wystarczające.

Powołanie spółki kapitałowej non-profit miałoby naszym zdaniem sens jedynie w sytu-

acjach wyjątkowych. Mogłyby one być ewentualnie narzędziem pozwalającym na zrzesza-

nie osób prawnych, które w zasadzie nie mogą powoływać stowarzyszeń. Do pomyślenia

jest także powołanie takiej spółki w miejsce stowarzyszenia, jeżeli liczba jego członków

byłaby mniejsza niż wymagane przez prawo 15 osób. Samo to jednak nie wystarcza, by

usprawiedliwić przyznawanie takim podmiotom uprawnień zarezerwowanych dla niektó-

rych tylko organizacji pozarządowych.

Za przyjęciem stanowiska, zgodnie z którym spółka kapitałowa nie powinna być re-

jestrowana jako organizacja pożytku publicznego, przemawia także koncepcja, która od-

różnia formy działań społecznych mieszczące się pomiędzy państwem a rynkiem. Podział,

zgodnie z którym administracja publiczna tworzy pierwszy sektor, sfera biznesu drugi, a

organizacje pozarządowe trzeci, bezspornie lokuje spółki w obszarze działania sił rynko-

wych

256

. Ponadto, potoczne rozumienie istoty działania spółki kapitałowej pozwala na

konstatację, iż ustawodawca – mimo przewidzianej możliwości prowadzenia działalności

niezarobkowej – jako podstawowy cel funkcjonowania spółek kapitałowych przewiduje

prowadzenie działalności gospodarczej. W powszechnym odczuciu spółka handlowa jest

uczestnikiem rynku prowadzącym działalność nastawioną na zysk. Sam termin „filantro-

pijna spółka handlowa” czy „spółka handlowa nienastawiona na zysk” brzmi w uszach nie-

specjalisty jak contradictio in adiecto

257

Obok problemów natury systemowej należy zwrócić uwagę na możliwości nadużyć

statusu organizacji pożytku publicznego przez niektóre spółki kapitałowe. Oczywiście,

nieprawidłowości możliwe są także w fundacjach i stowarzyszeniach, jednakże spółki z

ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjne są bardziej podatne na niektóre z nich. Pierwszą

nasuwającą się tu kwestią jest możliwość przejęcia kontroli nad spółką kapitałową pożytku

publicznego przez świat przestępczy i wykorzystanie jej jako swoistej „przykrywki” dla

działalności kryminalnej. Jak wiadomo, natura spółki kapitałowej jest taka, że udziały w

255

Por. A. Gnys: Spółka to nie organizacja pożytku publicznego, „Rzeczpospolita” 2004, nr 297 (6980), C4.

256

M. Arczewska , Stanowisko Ministerstwa Polityki Społecznej..., op. cit.

257

Por. J. Kopyra, Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Komentarz, w serii: Krótkie

Komentarze

Becka, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2005, s. 37.

niej są zbywalne. Zagrożenie nie leży w obrocie udziałami jako takim, ale w tym, kto i w

jakim celu chce przejąć kontrolę nad spółką. Do pomyślenia jest swoiste „wrogie przeję-

cie” spółki kapitałowej nienastawionej na zysk przez osoby trzecie, pragnące wykorzystać

ją dla celów sprzecznych z prawem i zasadami współżycia społecznego. Niebezpieczeń-

stwu temu można częściowo zaradzić, wprowadzając w umowie lub statucie takiej spółki

ograniczenia obrotu udziałami. Byłyby one stosunkowo skuteczne w przypadku spółek z

ograniczoną odpowiedzialnością, gdyż w myśl art. 182 kodeksu spółek handlowych zbycie

udziału wbrew zgodzie spółki jest możliwe tylko za zgodą sądu rejestrowego udzieloną z

ważnych powodów. Natomiast w spółkach akcyjnych odmowie zezwolenia na zbycie akcji

konkretnemu podmiotowi musi towarzyszyć wskazanie nabywcy akceptowanego przez

spółkę

258

Problem „wrogiego przejęcia” nie występuje w przypadku stowarzyszeń, gdyż

prawa członkowskie w nich mają charakter osobisty. Nie wyłącza to możliwości powoły-

wania stowarzyszeń i przystępowania do nich przez przestępców, wydaje się jednak, że

związane z tym niebezpieczeństwa są znacznie mniejsze. Członkom stowarzyszenia, ina-

czej niż udziałowcom spółki kapitałowej, znacznie trudniej jest ukryć się za „zasłoną kor-

poracyjną”.

Także w przypadku fundacji może dojść do sytuacji, w której osoby ze świata prze-

stępczego chcą swój status legitymizować, wykorzystując pozytywne konotacje związane z

działalnością filantropijną. Do pomyślenia jest sytuacja, w której przestępca powołuje fun-

dację lub dokonuje darowizn na jej rzecz. Należy jednak pamiętać, że przejęcie kontroli

nad już istniejącą fundacją byłoby niezmiernie trudne, jeśli nie niemożliwe, zaś powołanie

nowej podlega kontroli sądu rejestrowego.

Trzeba też zwrócić uwagę na możliwość nadużywania statusu organizacji pożytku

publicznego przez niektóre spółki kapitałowe. Mogłyby one dążyć do wykorzystania ich

szczególnej pozycji w prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, na przykład

przez wskazywanie w przekazie reklamowym, że zostały wyróżnione przez wpis do reje-

stru organizacji pożytku publicznego. Tym samym próbowałyby one podnieść swoją wia-

rygodność w oczach klientów, wskazując na szczególny, filantropijny charakter swojej

działalności. Zachowanie takie, zmierzające po części do zdyskredytowania konkurentów,

mogłoby, podobnie jak niektóre inne przejawy „social advertising”, stanowić nienazwany

czyn nieuczciwej konkurencji.

258

Art. 337 kodeksu spółek handlowych.

Należy także pamiętać, iż objęcie przepisami ustawy o działalności pożytku pu-

blicznego spółek kapitałowych oznacza też dopuszczenie wykonywania pracy na ich rzecz

przez wolontariuszy. Mogłoby to prowadzić do nadużyć, polegających na wykorzystywa-

niu ich przy wykonywaniu zadań niezwiązanych z działalnością pożytku publicznego.

Nawet jeśli trzeci sektor w Polsce nie ma wizerunku albo też wizerunek ten jest

jeszcze zbyt słaby, to mimo wszystko nie należy wystawiać go na dodatkowe zagrożenia.

Z pewnością spółki nie stanowią konkurencji dla innych podmiotów działających w trze-

cim sektorze, jednak ich działalnie w tym obszarze mogłoby niekorzystnie wpłynąć na je-

go wizerunek. Nadużycia w obrębie sektora narażają pozytywną opinię o działalności fi-

lantropijnej na szwank. Dlatego należy dążyć do zawężenia definicji organizacji pożytku

publicznego i równocześnie wprowadzić zmiany, których celem będzie uszczelnienie kon-

troli i nadzoru nad organizacjami działającymi w trzecim sektorze.

Rekomenduje się zatem wyłączenie możliwości potraktowania spółek kapitałowych

jako organizacji pozarządowych i uzyskiwania przez nie statusu organizacji pożytku pu-

blicznego. Należy przy tym podkreślić, że nie chodzi o wprowadzenie zakazu powoływa-

nia spółek kapitałowych nienastawionych na zysk, a jedynie o wyłączenie możliwości uzy-

skiwania przez nie statusu organizacji pożytku publicznego. Cecha ta winna przynależeć

jedynie niektórym organizacjom pozarządowym sensu proprio, stanowiąc podkreślenie

szczególnej roli pełnionej przez nie w systemie trzeciego sektora. Spółki kapitałowe niena-

stawione na zysk powinny w dalszym ciągu mieć możność prowadzenia działalności spo-

łecznie użytecznej, choć bez możliwości uzyskania pozycji organizacji pożytku publiczne-

go.

Postulowane rozwiązanie można zrealizować na dwa sposoby – albo przez wyłą-

czenie zastosowania przepisów ustawy o działalności pożytku publicznego do spółek z

ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnych, albo przez wyłączenie możliwości zastoso-

wania do nich przepisów działu drugiego ustawy.

W pierwszym przypadku możliwe jest dodanie w art. 3 ustawy o działalności po-

żytku publicznego ust. 3

w brzmieniu: „Przepisów ustawy nie stosuje się do spółek z

ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnych, z zastrzeżeniem ust. 4, pkt. 6”. Wyłączyłoby

to w sposób definitywny spółki kapitałowe z pojęcia organizacji pozarządowej w rozumie-

niu ustawy o działalności pożytku publicznego. Jedyny wyjątek byłby uczyniony dla spół-

ek działających na podstawie przepisów o kulturze fizycznej, do których, tak jak dotych-

czas, stosowałyby się przepisy działu II ustawy. Alternatywnie można potraktować spółki

kapitałowe tak, jak spółki działające w oparciu o przepisy o kulturze fizycznej, wyłączając

jedynie możliwość uzyskania przez nie statusu organizacji pożytku publicznego. Art. 3 ust.

4 pkt 6 ustawy mógłby uzyskać wtedy następujące brzmienie: „spółek z ograniczoną od-

powiedzialnością i akcyjnych, w tym spółek działających na podstawie przepisów o kultu-

rze fizycznej”.

Różnica między oboma rozwiązaniami polega na tym, że w drugim przypadku do-

puszczalne byłoby zastosowanie do spółek kapitałowych przepisów działu III ustawy od-

noszących się do wolontariatu. Dopuszczenie wykonywania pracy na rzecz spółek kapita-

łowych przez wolontariuszy nie wydaje się jednak zasadne ze względu na możliwość

ewentualnych nadużyć. Poza tym wykładnia systemowa prowadzi do wniosku, że intencją

ustawodawcy było ograniczenie możliwości zatrudniania wolontariuszy do ściśle określo-

nych podmiotów – organizacji pozarządowych, podmiotów z nimi zrównanych oraz orga-

nów administracji publicznej i podległych im jednostek organizacyjnych. Wolontariuszy

nie mogą zatrudniać podmioty należące do sektora przedsiębiorstw i prowadzące działal-

ność gospodarczą

259

. Dla czystości konstrukcji należy wyłączyć spod pojęcia „organizacja

pozarządowa” wszystkie spółki kapitałowe, nawet te nieprowadzące działalności gospo-

darczej, pozostawienie im możliwości zatrudniania wolontariuszy mijałoby się z celem.

Dlatego przyjęcie pierwszego z proponowanych rozwiązań wydaje się bardziej zasadne.

Rozważenia wymaga także wprowadzenie przepisów przejściowych, rozstrzygają-

cych los spółek kapitałowych, które uzyskały status organizacji pożytku publicznego na

podstawie przepisów dotychczasowych. Najprostszym rozwiązaniem wydaje się utrzyma-

nie status quo w odniesieniu do spółek kapitałowych wpisanych do rejestru organizacji po-

żytku publicznego w dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej ustawę o działalności po-

żytku publicznego. Pozostawiłoby to jednak takie podmioty na czas nieokreślony jako

część trzeciego sektora. Postuluje się zatem pozbawienie także i tych spółek statusu orga-

nizacji pożytku publicznego. Ponieważ prowadzą już one działalność w oparciu o przepisy

ustawy o działalności pożytku publicznego, konieczne będzie wprowadzenie stosownego

vacatio legis, pozwalającego im na zamknięcie dotychczas prowadzonych spraw i przysto-

sowanie się do nowego stanu prawnego. Na spółkę taką należałoby też nałożyć obowiązek

zgłoszenia wniosku o wykreślenie z rejestru organizacji pożytku publicznego do określonej

daty.

259

H. Izdebski: op. cit, s. 92.

XII Ustawa o lobbingu w procesie stanowienia prawa a działalność organizacji
pozarządowych

Przepisy ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia

prawa weszły w życie z dniem 7 marca 2006 r. Zanim to nastąpiło stały się źródłem niepo-

koju dla wielu przedstawicieli organizacji pozarządowych. Według ustawy działalnością

lobbingową jest każde działanie prowadzone metodami prawnie dozwolonymi zmierzające

do wywarcia wpływu na organy władzy publicznej w procesie stanowienia prawa

260

Ustawodawca odróżnia zawodową działalność lobbingową, którą jest działalnością zarob-

kową prowadzoną na rzecz osób trzecich w celu uwzględnienia interesu tych osób w pro-

cesie stanowienia prawa, od innych form działalności lobbystycznej. W świetle nowych

przepisów, na zawodowych lobbystów nałożono szczególne obowiązki. Otóż, chcąc pro-

wadzić swoją działalność, muszą oni uzyskać wpis do rejestru, prowadzonego przez mini-

stra właściwego do spraw administracji publicznej. Działalność lobbingowa podlega po-

nadto kontroli pełnionej przez odpowiednich kierowników urzędów. Po spełnieniu wymo-

gów ustawowych, zawodowi lobbyści mogą jednak w sposób całkowicie legalny prowa-

dzić swoją działalność w siedzibie urzędu obsługującego organ władzy publicznej, w celu

„właściwego reprezentowania interesów podmiotów na rzecz, których wykonywana jest ta

działalność”

261

Przedstawiciele organizacji pozarządowych przede wszystkim obawiają się, czy

ustawa o działalności lobbingowej nie będzie pretekstem do ograniczenia roli trzeciego

sektora w procesie stanowienia prawa

262

. Zdaniem prof. Marka Zubika, jeśli dana organi-

zacja, zarejestrowana jako organizacja pożytku publicznego, prowadzi jedynie działalność

nieodpłatną pożytku publicznego w rozumieniu art. 7 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o

działalności pożytku publicznego i o wolontariacie i nie prowadzi działalności, która może

być rozumiana jako działalność gospodarcza, wówczas w ogóle nie będzie miała wobec

niej (nawet jeśli będzie podejmowała działalność lobbingową) zastosowania definicja za-

wodowej działalności lobbingowej. W opinii profesora Marka Zubika, sytuacja komplikuje

się, gdy organizacja pożytku publicznego prowadzi odpłatną działalność pożytku publicz-

nego w rozumieniu art. 8 i 9 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. lub działalność gospodarczą w

260

Art. 2 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa.

261

Art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa.

262

G. Makowski: Czy ustawa o działalności lobbingowej sprzyja organizacjom pozarządowym?,

www.isp.org.pl/kompas.

rozmiarach służących realizacji celów statutowych, w rozumieniu art. 20 pkt. 4 tejże usta-

263

Obawy budzi też kształt przepisów wykonawczych. Otóż wydaje się, iż Rozporzą-

dzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 2006 r. w sprawie wysłuchania publicznego doty-

czącego projektów rozporządzeń

264

zamiast precyzować treść ustawy o działalności lob-

bingowej, bardziej ją komplikuje. Zgodnie z par. 2 Rozporządzenia, wysłuchanie publiczne

może być przeprowadzone samodzielnie, wyłącznie z udziałem podmiotów, które wcze-

śniej zgłosiły zainteresowanie albo łącznie z ministerialną konferencją uzgodnieniową. Na-

tomiast par. 5 pkt 1 mówi z kolei, że w wysłuchaniu publicznym uczestniczą osoby wska-

zane imiennie w zgłoszeniu, o którym mowa w art. 7 ustawy o działalności lobbingowej.

Trzeba dodać, ze dnia 24 lutego 2006 r. Sejm uchwalił zmiany w regulaminie doty-

czące sposobu przeprowadzania publicznych wysłuchań na terenie parlamentu

265

. Trudno

ocenić jak będzie działać ten mechanizm, lecz wiele wskazuje na to, że nie rozwieje on

żadnych wątpliwości wokół funkcjonowania ustawy lobbingowej. Jak wynika z analizy

znowelizowanego regulaminu Sejmu, nie znalazł się w nim żaden zapis, który pozwoliłby

sądzić, że publiczne wysłuchania będą rzeczywiście skutecznym narzędziem normalizo-

wania działalności lobbingowej

266

XIII Spółdzielnia europejska

Dnia 23 czerwca 2006 r. Sejm uchwalił ustawę o spółdzielni europejskiej. Została ona

przekazana do prezydenta i marszałka Senatu, zgodnie z art. 52 regulaminu Sejmu. Wydaje

się, że jej przepisy mogą mieć znaczenie dla polskich organizacji pozarządowych, jednak

wygląda na to, że one o tym nie wiedzą. Jak wynika z opisu projektu, „Istota projektu po-

lega na utworzeniu nowej formy organizacyjnej pozwalającej na prowadzenie transgra-

nicznej działalności gospodarczej i społecznej w obrębie Wspólnot Europejskich”.

263

M. Zubik: Ustawa o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa. Uwagi na

tle sytuacji organizacji pozarządowych. Opracowanie przygotowane na seminarium „Lob-
bing i działalność rzecznicza organizacji pozarządowych w świetle nowych regulacji
prawnych”

zorganizowane w dniu 10 stycznia 2006 r. w ramach Programu „Trzeci Sektor”, finansowane-

go przez Trust for Civil Society in Central and Eastern Europe i Fundację im. Stefana Batorego. Patrz także:
M. Zubik: Ustawa o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa – uwagi na tle sytuacji organi-
zacji pozarządowych, „Trzeci Sektor” 2006, nr 6, lato.

264

DzU Nr 30, poz. 207.

265

Uchwała Sejmu RP z dnia 24 lutego 2006 r. w sprawie zmiany Regulaminu Sejmu Rzeczpospolitej Pol-

skiej (M.P. Nr15, poz. 194)

266

G. Makowski: Zbliża się moment wejścia w życie ustawy lobbingowej, www.isp.org.pl/kompas.

Projekt ustawy został poddany konsultacjom społecznym i zaopiniowany przez re-

prezentatywne organizacje związkowe i organizacje pracodawców, tj. NSZZ „Solidar-

ność”, OPZZ, Forum Związków Zawodowych, Business Centre Club – Związek Praco-

dawców oraz Polską Konfederację Pracodawców Prywatnych, a także Federację Konsu-

mentów. Projekt został również przesłany organizacjom skupiającym podmioty prowadzą-

ce działalność gospodarczą (Krajowa Izba Gospodarcza, Związek Banków Polskich). Po-

nadto projekt był konsultowany z podmiotami zrzeszającymi spółdzielców, tj. z Krajową

Radą Spółdzielczą oraz Krajową Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową. Projekt

został także umieszczony na stronach internetowych Ministerstwa Sprawiedliwości. Nie

był jednak konsultowany przez RDPP.

Spółdzielnia europejska (SCE) jest instytucją wynikającą z prawa wspólnotowego.

Jej funkcjonowanie regulują dwa akty prawne: rozporządzenie Rady (WE) nr 1435/2003 z

dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie statutu spółdzielni europejskiej (SCE)

267

oraz dyrektywa

Rady 2003/72/WE z dnia 22 lipca 2003 r. uzupełniająca statut spółdzielni europejskiej w

odniesieniu do zaangażowania pracowników

268

. Zgodnie z art. 2 ust. 1 rozporządzenia Ra-

dy (WE) nr 1435/2003, SCE może zostać utworzona:

●

przez co najmniej pięć osób fizycznych, zamieszkałych w co najmniej dwóch pań-

stwach członkowskich,

●

przez łącznie co najmniej pięć osób fizycznych i spółek w rozumieniu art. 48 akapit

drugi Traktatu, względnie innych osób prawnych prawa publicznego lub prywatne-

go, utworzonych na podstawie przepisów prawa państwa członkowskiego, które

mają miejsce zamieszkania w co najmniej dwóch różnych państwach członkow-

skich względnie podlegają prawu co najmniej dwóch różnych państw członkow-

skich,

●

przez spółki, w rozumieniu art. 48 akapit drugi Traktatu, względnie osoby prawne

prawa publicznego lub prywatnego, utworzone na podstawie prawa państwa człon-

kowskiego, podlegające prawu co najmniej dwóch różnych państw członkowskich,

●

przez połączenie się spółdzielni utworzonych na podstawie prawa państwa człon-

kowskiego, posiadających siedziby statutowe i główny zarząd na terenie Wspólno-

ty, pod warunkiem, że co najmniej dwie z nich podlegają prawu różnych państw

członkowskich,

267

Dziennik Urzędowy L 207 z 18 sierpnia 2003 r. s. 1; Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, Polskie wy-

danie specjalne, Rozdział 17, tom 1, s. 280.

268

Dziennik Urzędowy L 207 z 18 sierpnia 2003 r., s. 25; Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, Polskie

wydanie specjalne, Rozdział 5 tom 4, s. 338.

●

przez przekształcenie spółdzielni utworzonej na podstawie prawa państwa człon-

kowskiego, posiadającej swoją siedzibę statutową i główny zarząd na terenie

Wspólnoty, jeżeli co najmniej od dwóch lat posiada ona podmiot zależny lub za-

kład podlegające prawu innego państwa członkowskiego.

Głównym celem spółdzielni europejskiej (SCE) powinno być zaspokajanie potrzeb

jej członków i/lub wspieranie ich działalności gospodarczej i/lub społecznej, zgodnie z na-

stępującymi zasadami:

●

celem działalności powinno być osiąganie wzajemnych korzyści przez członków w

ten sposób, aby każdy członek uzyskiwał odpowiadającą jego udziałowi korzyść z

działalności SCE,

●

członkami SCE powinni być równocześnie klienci, pracownicy lub dostawcy,

względnie powinni oni być zaangażowani w działalność SCE w inny sposób,

●

prawo dokonywania kontroli powinno przysługiwać członkom w równym stopniu,

aczkolwiek dopuszcza się system głosów ważonych, w celu odzwierciedlenia

udziału każdego członka w SCE,

●

wynagrodzenie kapitału obcego i kapitału zakładowego powinno być ograniczone,

●

zyski powinny być wypłacane odpowiednio do czynności dokonywanych z SCE

lub zachowane w celu zaspokojenia potrzeb członków,

●

nie powinny mieć miejsca żadne sztuczne ograniczenia uzyskania członkostwa,

●

w przypadku likwidacji aktywa netto i rezerwy powinny być przekazane zgodnie z

zasadą równego podziału, na rzecz innego podmiotu spółdzielczego, realizującego

podobne cele lub działającego w interesie ogólnym.

Biorąc pod uwagę uregulowania prawne dotyczące spółdzielni europejskiej, można

stwierdzić, że zarówno stowarzyszenie, jak i fundacja są osobami prawnymi, które mogą

być członkami-założycielami takiej spółdzielni. W ramach jej funkcjonowania mogą dążyć

do osiągania wzajemnych korzyści w ramach prowadzenia transgranicznej działalności

społecznej. Spółdzielnia europejska jest więc kolejną formą, w której mogą realizować się

organizacje pozarządowe, tym razem w skali Wspólnoty Europejskiej. Przepisy ustawy o

spółdzielni europejskiej wchodzą w życie z dniem 18 sierpnia

269

M. Arczewska: Spółdzielnia europejska, www.isp.org.pl/kompas.

XIV Księgowość w organizacjach pozarządowych

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, organizacje pozarządowe muszą prowadzić pełną

księgowość, nawet jeśli dysponują niewielkimi środkami. Wiąże się to z dużymi kosztami

– księgowość taką powinna prowadzić wykwalifikowana księgowa. Wbrew pozorom, pro-

blem ten dotyczy wielu małych organizacji. Sposobem na rozwiązanie tego problemu by-

łoby wprowadzenie możliwości korzystania z podatkowej księgi przychodów i rozchodów,

czyli stosowanie uproszczonej księgowości. Sprawa nie jest jednak prosta – możliwości

takiej nie mają w obecnym stanie prawnym osoby prawne (czyli zarówno stowarzyszenia,

jak i fundacje), a Ministerstwo Finansów dotychczas nie zgadzało się na wprowadzenie

zmian w tym zakresie.

Analizując przepisy ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości

270

oraz re-

gulacje zawarte w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 15 listopada 2001 r. w spra-

wie szczególnych zasad rachunkowości dla niektórych jednostek niebędących spółkami

handlowymi, nieprowadzących działalności gospodarczej

271

, można stwierdzić, że wszyst-

kie zarejestrowane stowarzyszenia i fundacje muszą prowadzić pełną księgowość, nawet

gdy jedyny ich przychód to składki członkowskie.

Każdego roku stowarzyszenia i fundacje (nieprowadzące działalności gospodar-

czej) powinny sporządzać sprawozdanie finansowe, które zgodnie z § 3 ust. 2 Rozporzą-

dzenia, w związku z art. 82 pkt1 ustawy o rachunkowości, musi składać się z bilansu, ra-

chunku wyników oraz informacji dodatkowej (obejmującej wprowadzenie do sprawozda-

nia finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia). Sprawozdanie to jest wysyłane

między innymi do urzędu skarbowego. Tymczasem, tajemnicą poliszynela jest fakt, że

wiele organizacji, mimo ustawowego obowiązku, nie prowadzi pełnej księgowości i nie

sporządza stosownych sprawozdań finansowych. Wydaje się, że wyjściem z „szarej strefy

księgowości” byłoby umożliwienie małym organizacjom, które dysponują niewielkimi

środkami, korzystanie z podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Jednak nie jest to

możliwe w obecnym stanie prawnym, ponieważ zgodnie z art. 24 a ustawy z dnia 26 lipca

1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych

272

, podatkową księgę przychodów i

rozchodów prowadzą osoby fizyczne, spółki cywilne i spółki jawne osób fizycznych oraz

spółki partnerskie. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie przewiduje ta-

270

DzU 2002, Nr 76, poz. 694 z późn. zm.

271

DzU 2001, Nr 137, poz. 1539.

272

DzU 2000, Nr 14, poz. 176.

kiej możliwości. Podatkowa księga przychodów i rozchodów jest dowodem pozwalającym

na określenie zobowiązań podatkowych danego podmiotu. Sposób jej prowadzenia, zakres

obowiązków z tym związanych oraz szczegółowe warunki, jakie powinna spełniać, określa

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia po-

datkowej księgi przychodów i rozchodów

273

. W 2004 r. Ministerstwo Finansów nie zgo-

dziło się na wprowadzenie zmian w tym zakresie, ale być może dzięki Radzie Działalności

Pożytku Publicznego, która ma czynić starania o nowelizację tych przepisów, prawo stanie

się w końcu bardziej przyjazne

274

XV Projekt ustawy o fundacjach

Pod koniec lipca 2006 r. upubliczniony został budzący wiele kontrowersji projekt zmian

obowiązującej ustawy o fundacjach, przygotowany przez Kancelarię Premiera. W tym

miejscu wystarczy wskazać, że projekt ów przewidywał, że wszystkie fundacje, które zo-

stały zarejestrowane przed 1 stycznia 2001 r., a potem na mocy ustawy o Krajowym Reje-

strze Sądowym z urzędu zostały przerejestrowane do KRS, po wejściu w życie nowelizacji

byłyby uznane za nieistniejące. Ponadto zmienione przepisy nakładałyby na fundatora

obowiązek określenia w oświadczeniu woli o ustanowieniu fundacji wartości składników

majątkowych w wysokości umożliwiającej fundacji rozpoczęcie realizacji założonych ce-

lów. W myśl nowelizacji w chwili założenia fundacji konieczne będzie przewidzenie spo-

sobu jej likwidacji. Na szczęście Kancelaria Prezesa Rady Ministrów po zapoznaniu się z

opiniami innych resortów oraz stanowiskami licznych organizacji pozarządowych wycofa-

ła się z propozycji nowelizacji i przygotowała projekt nowego aktu prawnego

275

. Jak opi-

niowało Rządowe Centrum Legislacji: „(…) odpowiednią formą wprowadzenia propono-

wanych zmian jest opracowanie nowego projektu ustawy o fundacjach, a nie jej noweliza-

cja. Należy bowiem zauważyć, iż proponowane zmiany w sposób istotny wpływają na

możliwość tworzenia i działalności fundacji”

276

W nowym projekcie ustawy o fundacjach uwzględniona została między innymi

propozycja dotycząca możliwości zrzeszania się fundacji w związek stowarzyszeń. Zgod-

273

DzU 2003, Nr 152, poz. 1475

274

M. Arczewska: Uproszczenie księgowości w organizacjach nie jest proste, ale możliwe,

www.isp.org.pl/kompas.

275

G. Makowski: Kalendarium zmian prawnych, op. cit., s. 85.

276

Stanowisko Rządowego Centrum Legislacji, sygn. Akt RCL. 10-119/06,

http://bip.kprm.gov.pl/bip/index.jsp?artId=1253

nie z projektem, w każdej fundacji powinien zostać powołany organ kontroli wewnętrznej,

który w pierwszej kolejności byłby zobowiązany do podjęcia działań naprawczych. Poja-

wiają się wątpliwości, czy obowiązkowy organ kontroli wewnętrznej w ogóle jest koniecz-

ny szczególnie w kontekście małych fundacji nieprowadzących działalności gospodarczej.

Zaproponowano również zwolnienie fundacji z opłaty za wpis do Krajowego Rejestru Są-

dowego oraz zwolnienie z opłaty notarialnej oświadczenia woli o ustanowieniu fundacji

poprzez wprowadzenie zmian w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w

sprawach cywilnych i ustawie z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie. W odniesieniu

do fundacji prowadzących działalność gospodarczą podtrzymano wymóg przeznaczenia na

nią środków pieniężnych o wartości nie mniejszej niż 20 tys. zł, co stanowi nieco mniej niż

połowę kwoty kapitału, jaki wymagany jest od spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Według projektodawców, taki kapitał ma stanowić realne zabezpieczenie prowadzenia

działalności gospodarczej przez fundację (przynajmniej na początku jej prowadzenia), któ-

rego to warunku nie spełniała kwota wymagana dotychczas – w wysokości 1000 zł

277

XVI Prace nad nowelizacją ustawy o działalności pożytku publicznego i o wo-
lontariacie

Prace nad nowelizacją ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie trwają

w zasadzie od jesieni 2005 r., kiedy to RDPP pierwszej kadencji sformułowała własne

propozycje zmian. W 2006 r. zarówno pomysły dotyczące ewentualnych zmian, jak i same

prace nad nowelizacją toczyły się dynamicznie

278

. W lutym 2007 r. ustawa o zmianie

ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie została przekazana do drugie-

go etapu konsultacji społecznych. Jednak za pewne nieprędko stanie się przedmiotem prac

w Sejmie. Jeszcze w grudniu 2006 r. pojawiła się nowa wersja nowelizacji uwzględniająca

niektóre postulaty zgłaszane przez środowisko pozarządowe jesienią 2006 r. Zrezygnowa-

no na przykład z budzącego kontrowersje zakazu prowadzenia działalności gospodarczej

przez organizacje pożytku publicznego. Jednocześnie działalność gospodarcza nie będzie

mogła być prowadzona w zakresie działań zleconych przez administrację publiczną. Po-

nadto obniżono próg wynagrodzeń, które będą mogły otrzymywać osoby zatrudnione przy

realizacji zadań publicznych w ramach statutowej działalności pożytku publicznego finan-

sowanej lub dofinansowanej ze środków publicznych –

według najnowszych propozycji

277

Prace nad projektem nowej ustawy o fundacjach, www.isp.org.pl/kompas

278

G. Makowski: Kalendarium zmian prawnych, op. cit., s. 84–85.

będzie to dwukrotność miesięcznej płacy w sektorze przedsiębiorstw. Podtrzymano roz-

wiązanie z poprzedniego projektu nowelizacji, wyłączające kwestię limitu wynagrodzeń do

nowego artykułu 9a. Oznacza to, że wysokość wynagrodzeń nie będzie kryterium ustala-

nia, czy dana działalność jest działalnością gospodarczą czy też nie. Warto dodać, osta-

tecznie odrzucono możliwość uzyskiwania statusu organizacji pożytku publicznego przez

spółki prawa handlowego zmieniając definicję organizacji pozarządowej zawartą w art. 3.

Ponadto w skład komisji konkursowych rozstrzygających o przyznaniu środków organiza-

cjom pozarządowym będą obligatoryjnie (wcześniej fakultatywnie) wchodzić radni samo-

rządowi

279

XVII Co zmieniła ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie?

Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie jest istotnym aktem praw-

nym, wprowadzającym kompleksowe rozwiązania dotyczące podstawowych dziedzin dzia-

łalności organizacji pozarządowych w Polsce. O znaczeniu tej ustawy mogą świadczyć

słowa wicepremiera Jerzego Hausnera, przytoczone przez autorów w Komentarzu do

ustawy

280

: „To, co się stało (uchwalenie ustawy – przypis autora), traktuję bowiem jako

pierwszą fazę wielkiej zmiany społecznej. Uważam, może z jakąś dozą przesady, że ta

ustawa ma taką wagę, jak kiedyś pierwsze ustawy liberalizujące gospodarkę, wprowadza-

jące przestrzeń dla prywatnego biznesu. Tak, jak kiedyś do gospodarki państwowej wpro-

wadzono przestrzeń dla gospodarki liberalnej, rynkowej, tak my dzisiaj, otwieramy prze-

strzeń dla ruchu obywatelskiego, ruchu zorientowanego na oddziaływanie na państwo, a

nie bycie obok państwa”. Należy jednak pamiętać o pułapce związanej z dążeniem do

ustawowego regulowania każdej dziedziny życia. Często w takich sytuacjach, przepisy nie

stanowią udogodnienia dla praktyki, a jedynie generują nowe bariery.

Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie reguluje funkcjono-

wanie wszystkich organizacji pozarządowych oraz innych podmiotów prowadzących dzia-

łalność pożytku publicznego. Ustawa reguluje zasady prowadzenia działalności pożytku

publicznego przez organizacje pozarządowe, tryb, reguły i formy zlecania realizacji zadań

publicznych przez administrację publiczną organizacjom pozarządowym, uzyskiwanie

przez organizacje statusu organizacji pożytku publicznego oraz nadzór nad działalnością

279

Nowinki w nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego, www.isp.org.pl/kompas

280

I. Goliński, R. Skiba: Ustawa o działalności pożytku publicznego..., op. cit.

organizacji pożytku publicznego, a także warunki wykonywania świadczeń przez wolonta-

riuszy oraz korzystania z tych świadczeń

281

Przedmiotowa ustawa stanowi ważny element urzeczywistniający konstytucyjną

zasadę subsydiarności. ,,Co jednostka z własnej inicjatywy i własnymi siłami może zdzia-

łać, tego nie wolno wydzierać na rzecz społeczeństwa; podobnie niesprawiedliwością,

szkodą społeczną i zakłóceniem ustroju jest zabieranie mniejszym i niższym społeczno-

ściom tych zadań, które mogą spełnić, i przekazywanie ich społecznościom większym i

wyższym. Każda akcja społeczna z uwagi na cel i ze swej natury ma charakter pomocni-

czy; winna pomagać członkom organizmu społecznego, a nie niszczyć ich lub wchła-

niać”

282

Zasada pomocniczości zapisana jest w preambule Konstytucji RP, jako jedna z

podstawowych zasad organizacji państwa: „(...) ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospoli-

tej Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa oparte na poszanowaniu wolności i spra-

wiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości

umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólno”

283

. Zasada pomocniczości ma przy-

czynić się do pełnego rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, świadomego swych praw i

obowiązków. Jej połączenie z zasadą dialogu społecznego nakłada na organy państwowe

obowiązek współpracy z organizacjami sektora obywatelskiego. Dlatego też intencją osób

nad nią pracujących było finansowe, instytucjonalne i organizacyjne wzmocnienie sektora

organizacji pozarządowych. Dlatego też w ustawie wprowadzono nowy model współpracy

organizacji pozarządowych z organami administracji publicznej, polegający na nałożeniu

na te organy obowiązku współdziałania z organizacjami pozarządowymi

284

. Ustawa o dzia-

łalności pożytku publicznego i o wolontariacie przewiduje ponadto daleko idące zmiany w

zasadach przekazywania organizacjom pozarządowym realizacji zadań publicznych oraz

środków finansowych na ich realizację przez administrację publiczną. Wprowadzone

zmiany mają na celu wzmocnienie pozycji organizacji wobec administracji oraz umożli-

wienie jak najszerszego udziału organizacjom obywatelskim w wykonywaniu usług pu-

blicznych przez zapewnienie im równego prawa realizacji zadań publicznych z administra-

cją rządową i samorządową

285

281

H. Izdebski: op.cit. s. 15-16.

282

Pius XI: Quadragesimo anno,

„Znak“ 1982, nr 7-9, za: M. Rymsza, A. Hryniewicka, P. Derwich: Jak

wprowadzić w życie..., op.cit., s. 3.

283

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej uchwalona z dnia 2 kwietnia 1997 r. (DzU Nr 78, poz. 483).

284

I. Goliński, R. Skiba: Ustawa o działalności pożytku publicznego..., op. cit., s. 4.

285

Ibidem, s. 5.

Trzeba jednak zaznaczyć, że pozostało wiele kwestii, których ustawa o działalności

pożytku publicznego i o wolontariacie nie mogła rozwiązać i nie rozwiąże. Przede wszyst-

kim chodzi tu często podnoszony zarzut braku koherencji systemu prawa – co być może

brzmi jak truizm. Jednak nadal otwartą i istotną kwestię stanowią regulacje z zakresu pra-

wa podatkowego. Mimo iż ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie już

sprawdziła się w praktyce, nie można powiedzieć, aby była dla jakości funkcjonowania

trzeciego sektora krokiem milowym. Wciąż trudno oprzeć się wrażeniu, że przedstawiciele

organizacji pozarządowych, łącznie z członkami Rady Działalności Pożytku Publicznego,

nie są równoprawnymi partnerami dla wielu urzędników. Niełatwo pogodzić się z faktem,

iż działacze społeczni często traktowani są jak przedsiębiorcy.

Warto także zauważyć, że dnia 15 marca 2006 r. Sejm przyjął sprawozdanie z dzia-

łania ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie za okres od dnia jej wej-

ścia w życie do dnia 31 grudnia 2004 r.

286

, które zostało przyjęte przez wszystkie kluby

poselskie.

Sprawozdanie to zostało przygotowane przez Departament Pożytku Publicznego na

podstawie danych przekazanych przez jednostki administracji publicznej. Podstawą do

sporządzenia materiału były też wyniki badań przeprowadzonych przez Instytut Pracy i

Spraw Socjalnych, Instytut Spraw Publicznych oraz Stowarzyszenie Klon/Jawor w ramach

monitoringu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. W sprawozda-

niu znalazło się wiele informacji, dotyczących między innymi charakterystyki trzeciego

sektora w Polsce, współpracy administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi,

kwestii nadzoru, mechanizmu alokacji 1%, wolontariatu czy RDPP.

W sprawozdaniu z działania ustawy zapisano proponowane kierunki zmian w za-

kresie przepisów o działalności pożytku publicznego. Przypomnijmy, że tym obszarem

zajmował się zespół ds. nowelizacji ustawy, który bardzo aktywnie działał przy RDPP

pierwszej kadencji. W dokumencie tym wskazano przede wszystkim na potrzebę doprecy-

zowania definicji organizacji pozarządowej, która pojawiła się w związku z wątpliwościa-

mi dotyczącymi możliwości uznania za organizacje pozarządowe spółek prawa handlowe-

go. Za istotne uznano też podkreślenie w przepisach, iż przyjęcie programu współpracy z

organizacjami pozarządowymi muszą poprzedzać stosowane konsultacje z podmiotami

należącymi do trzeciego sektora. Ważna sfera zmian dotyczy ponadto procedur konkurso-

wych. Chodzi o to, aby małe dotacje lub środki na zakupy uzupełniające można było prze-

286

Druk nr 71, Sejm RP V kadencji.

kazywać bez konieczności rozpisywania konkursów. Ponadto pojawiła się propozycja za-

stąpienia wymogu publikowania sprawozdań w „Monitorze Polskim B” obowiązkiem

umieszczania sprawozdań na stronie internetowej Departamentu Pożytku Publicznego. In-

ny często podnoszony postulat dotyczył uproszczenia sposobu przekazywania środków w

ramach mechanizmu 1%. Jak wynika ze sprawozdania, wszystkie ministerstwa i prawie

wszystkie urzędy centralne, przynajmniej spośród tych, które odesłały ankietę do Depar-

tamentu Pożytku Publicznego, współpracują z organizacjami pozarządowymi, a Polacy

coraz chętniej dzielą się z innymi.

Optymizm udzielił się także posłom. Członkowie wszystkich klubów bardzo pozy-

tywnie wypowiadali się na temat dotychczasowych doświadczeń płynących z funkcjono-

wania ustawy o działalności pożytku publicznego. Posłanka Małgorzata Gosiewska (PiS)

zwróciła uwagę, że nadal niewielka liczba podatników korzysta z możliwości wspierania

organizacji pożytku publicznego, przekazując na ich rzecz 1% podatku. Zdaniem posłanki

Joanny Fabisiak (PO) konieczne jest uproszczenie procedur wpłacania 1%. Podobne zda-

nie wyraził też w imieniu swojego klubu poseł Sylwester Pawłowski (SLD). Z kolei poseł

Lech Woszczerowicz (Samoobrona) apelował o utworzenie ogólnopolskiej struktury dba-

jącej o rozwój i promocję wolontariatu. Jego zdaniem, instytucje i organizacje pozarządo-

we nie prowadzą w wystarczającym stopniu systematycznej rekrutacji wolontariuszy, a

znajomość regulacji prawnych i dostęp do informacji jest po stronie społeczeństwa wciąż

niewystarczająca

Poseł Andrzej Mańka (LPR) stwierdził, że Liga Polskich Rodzin pozy-

tywnie ocenia funkcjonowanie ustawy, jednak nie traktuje jej jako rozwiązania docelowe-

go. Należy mieć nadzieję, że wszystkie rekomendowane zmiany uda się wprowadzić szyb-

ko i z oczekiwanym skutkiem, a stosunek posłów do organizacji pozarządowych będzie

stale przychylny

287

Należy mieć nadzieję, że ustawa o zmianie ustawy o działalności pożytku publicz-

nego i o wolontariacie, która została przekazana do II etapu konsultacji społecznych, przy-

czyni się do rozwiązania choć niewielkiej części problemów trzeciego sektora. Trzeba jed-

nak pamiętać, że nie ograniczają się one tylko do kształtu przepisów, ale także ich wykład-

ni i kultury prawnej. Wiele dobrego dla trzeciego sektora w Polsce może zrobić także Par-

lamentarny Zespół ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi, który działa od

kwietnia 2006 r. Inicjatorami powstania zespołu są posłowie Sławomir Piechota (PO) i Ar-

tur Zawisza (PiS), natomiast jego przewodniczącym, marszałek Senatu RP Bogdan Boru-

287

M. Arczewska: Sejm przyjął sprawozdanie z działania ustawy działalności pożytku publicznego i o wolon-

tariacie, www.isp.org.pl/kompas

Bibliografia

Artykuły informacyjne przygotowywane w ramach projektu KOMPAS

1. M. Arczewska: 1% – taki mały procent, a tak wiele się zmieni, artykuł dostępny pod ad-

resem: http://www.isp.org.pl/kompas/

2. M. Arczewska: Spółdzielnia europejska, artykuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas/

3. M. Arczewska: RDPP przedstawiła uwagi do projektu ustawy o zasadach prowadzenia

polityki rozwoju, artykuł dostępny pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/

4. M. Arczewska: Uproszczenie księgowości w organizacjach nie jest proste, ale możliwe,,

artykuł dostępny pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/

5. M. Arczewska: Konferencja Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami

Pozarządowymi, artykuł dostępny pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/

6. M. Arczewska: Koszty sądowe ponoszone przez organizacje pozarządowe w świetle no-

wych przepisów, artykuł dostępny pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/

7. M. Arczewska: Sejm przyjął Sprawozdanie z działania ustawy o działalności pożytku pu-

blicznego i o wolontariacie, artykuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas/

8. M. Arczewska: Znów coraz głośniej o 1%, artykuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas/

9. Arczewska M., Uzyskiwanie statusu organizacji pożytku publicznego w świetle informa-

cji zebranych przez Ministerstwo Sprawiedliwości, artykuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas/info/0404_1_vat.htm

10. Arczewska M., Stanowisko Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, artykuł dostępny pod

adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/

11. Arczewska M., VAT powraca w wielkim stylu, artykuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas/

12. Arczewska M., Nabór ofert w ramach FIO trwa, artykuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas/

13. Arczewska M., Posiedzenie Rady Działalności Pożytku Publicznego, artykuł dostępny

pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/

14. Arczewska M., Prace zespołu do spraw nowelizacji ustawy o działalności pożytku pu-

blicznego, artykuł dostępny pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

102

15. Arczewska M., Konferencja Rady Działalności Pożytku Publicznego poświęcona ustawie

o działalności pożytku publicznego oraz perspektywom rozwoju trzeciego sektora, artykuł

dostępny pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/info/0404_1_vat.htm

16. Arczewska M., Ruszył nabór wniosków do mechanizmów finansowych Europejskiego

Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, artykuł dostępny

pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/info/0404_1_vat.htm

17. Arczewska M., Projekt akcji edukacyjno-informacyjnej dla organizacji mających status

organizacji pożytku publicznego z zakresu sprawozdawczości za 2004 rok, artykuł do-

stępny pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/info/0404_1_vat.htm

18. Arczewska M., Odliczenie podatku VAT przez przedsiębiorców dokonujących darowizny

na rzecz organizacji pozarządowych, artykuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas/info/0404_1_vat.htm.

19. Arczewska M., Stanowisko Ministerstwa Polityki Społecznej w sprawie uznania spółek

handlowych za organizacje por/żytku publicznego, artykuł dostępny pod adre-

sem:http://www.isp.org.pl/kompas/info/0404_1_vat.htm

20. Arczewska M., Korzystanie ze środków pochodzących z Norweskiego Mechanizmu Fi-

nansowego oraz Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego, ar-

tykuł dostępny pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/info/0404_1_vat.htm

21. Arczewska M., Po 1 maja oddziały stracą możliwość samodzielnego rozliczania się po-

datku od towarów i usług, artykuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas/info/0404_2_osob.htm.

22. Arczewska M., Darowizny od osób fizycznych na rzecz organizacji pozarządowych, arty-

kuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas/info/0402_2_darowizny.htm

23. Arczewska M., Zasady opodatkowania dochodów organizacji pozarządowych, artykuł

dostępny pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/info/0402_1_art17.htm

24. Arczewska M., Roczny program współpracy z organizacjami pozarządowymi, artykuł do-

stępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas/info/0403_1_program.htm

25. Arczewska M., Pożytek publiczny w Niemczech, artykuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas/info/0406_1_niem.htm

26. Arczewska M., Spółka z o.o. a działalność w sferze pożytku publicznego, artykuł dostęp-

ny pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/artykuly.htm

27. Arczewska M., Kto - zgodnie z interpretacją Ministerstwa Finansów - może brać udział

w konkursie, a kto dostanie dotację, artykuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas/artykuly.htm

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

103

28. Arczewska M., Co trzeba zmienić w ustawicie o działalności pożytku publicznego?, arty-

kuł dostępny pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/artykuly.htm

29. Arczewska M., Wnioski z historii o Funduszu Inicjatyw Obywatelskich, artykuł dostępny

pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/artykuly.htm

30. Arczewska M., VAT-u ciąg dalszy czyli stanowisko Urzędu komitetu Integracji Europej-

skiej, artykuł dostępny pod adresem

http://www.isp.org.pl/kompas/info/0407_1_vat.htm

31. Arczewska M., Czy osoby prawne będą mogły dokonywać odliczeń, artykuł dostępny pod

adresem

http://www.isp.org.pl/kompas

32. Makowski G., Walka o darowizny w CIT, artykuł dostępny pod adresem

http://www.isp.org.pl/kompas

33. Makowski G., Projekt ustawy o opiece Senatu nad Polonią i Polakami za granicą, arty-

kuł dostępny pod adresem http://www.isp.org.pl/kompas

34. Makowski G., Pół roku funkcjonowania Rady Działalności Pożytku Publicznego, artykuł

dostępny pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/info/0407_2_RDPP.htm

35. Makowski G., Nie widać końca kłopotów z darowiznami kościelnymi, artykuł dostępny

pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas

36. Makowski G., Liniowcy nie skorzystają z 1-go procentu, artykuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas

37. Makowski G., Przyjrzyj się uważnie co planuje rząd, artykuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas

38. Makowski G., Idą zmiany?, artykuł dostępny pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas

39. Makowski G., Zbliża się moment wejścia w życie ustawy lobbingowej, artykuł dostępny

pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas

40. Makowski G., Nowa odsłona rządowego projektu ustawy o spółdzielniach socjalnych, ar-

tykuł dostępny pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas

41. Makowski G., Rzecz o trudnej współpracy, artykuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas/info/0405_2_rozpo.htm

42. Makowski G., Wyniki prac zespołu problemowego do spraw podatkowych, artykuł do-

stępny pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/info/0405_1_efekt.htm

43. Makowski G., Darowizny dla kościelnych osób prawnych – podsumowanie dotychczaso-

wej dyskusji, artykuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas/info/0405_1_efekt.htm

44. Makowski G., FIO nabiera kolorów, artykuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas/info/0405_1_efekt.htm

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

104

45. Makowski G., Ustawa o finansach publicznych w nowej odsłonie, artykuł dostępny pod

adresem: http://www.isp.org.pl/kompas

46. Makowski G., Co dalej z ustawą o działalności pożytku publicznego?, artykuł dostępny

pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas

47. Makowski G., Czekając na wyrok, artykuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas

48. Makowski G., Prace nad ustawami podatkowymi a rola Rady Działalności Pożytku Pu-

blicznego, artykuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas/info/0405_1_efekt.htm

49. Makowski G., Ustawa o finansach publicznych w nowej odsłonie, artykuł dostępny pod

adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/info/0405_1_efekt.htm

50. Makowski G., Wspomnienie o ustawie o zatrudnieniu socjalnym, artykuł dostępny pod

adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/info/0405_1_efekt.htm

51. Makowski G., Czy ustawa o działalności lobbingowej sprzyja organizacjom pozarządo-

wym, artykuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas/info/0405_1_efekt.htm

52. Makowski G., Podatki, kontrole, korupcja i ogólna refleksja nad jakością dialogu między

organizacjami a administracją, artykuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas/info/0405_1_efekt.htm

53. Makowski G., Fundacje starające się o zwolnienie podatkowe muszą zadbać o to, aby

mieć w swoich statutach odpowiednie zapisy, artykuł dostępny pod adresem:

http://www.isp.org.pl/kompas/info/0403_2_statut.htm

54. Makowski G., Prace nad nową ustawą o fundacjach nabierają tempa, artykuł dostępny

pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/info/0403_2_statut.htm

55. Makowski G., Kontrowersyjny projekt zmian w ustawie o fundacjach, artykuł dostępny

pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas/info/0403_2_statut.htm

Publikacje książkowe i artykuły

1. Arczewska M., Nie tylko jedna ustawa. Prawo o organizacjach pozarządowych, Instytut

Spraw Publicznych, Warszawa 2005

2. Arczewska M., Podatek od wartości dodanej w świetle przepisów ustawy z dnia 11 marca

2004 r. czyli o tym, że można dodać tak, aby ubyło, „Trzeci Sektor” nr 1 – jesień/zima 2004

3. Arczewska M., Makowski G., Fundusz Inicjatyw Obywatelskich – szanse i zagrożenia,

„Trzeci Sektor” nr 2 – wiosna 2005

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

105

4. Arczewska M., Stec P., Możliwość uznania spółek prawa handlowego za organizacje po-

zarządowe świetle przepisów prawa, „Trzeci Sektor” nr 3 –lato 2005

5. Arczewska M., O pożytku z Rady, czyli krótka refleksja po zakończeni pierwszej kadencji

Rady Działalności Pożytku Publicznego, „Trzeci Sektor” nr 5 – wiosna 2006

6. Arczewska M., Test na filantropię, czyli 1% w polskim wykonaniu, „Trzeci Sektor” nr 7 –

jesień 2006

7. Arczewska M., Stec P., Spółki prawa handlowego nie powinny mieć możliwości uzyskiwa-

nia statusu organizacji pożytku publicznego, „Analizy i Opinie Instytutu Spraw Publicz-

nych ” nr 35

8. Arczewska M., O kroku milowym, którego nie było. Ustawa o działalności pożytku pu-

blicznego a opodatkowanie, finansowanie i współpraca trzeciego sektora z administracja

publiczną w Polsce, [w:] M. Rymsza (red.): Współpraca sektora obywatelskiego a admini-

stracją publiczną, Instytut Sprawa Publicznych, Warszawa 2004

9. Anioł W., Danecki J., Hrynkiewicz J., Księżopolski M., Rysz-Kowalczyk B., Postęp i re-

gres społeczny. Raport z badań prowadzonych w latach 1987-199-0, Ośrodek Badań Spo-

łecznych, Warszawa 1991

10. Belka M., Hausner J., Jasiński J., Marody M., Zirk-Sadowski M., Polska transformacja w

perspektywie integracji europejskiej, Friedrich Ebert Stiftung, Warszawa 1996

11. Bezrobocie – co robić? Rola organizacji pozarządowych na rynku usług pracy, Fundacja

Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, Warszawa 2006

12. Bińczycka-Majewska T., Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego w Unii Eu-

ropejskiej, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Zakamycze 1999

13. Bogacz-Wojtanowska E., Cykl życia organizacji pozarządowej, „Trzeci Sektor” Nr 3 –lato

2005

14. Boratyńska M., Przetarg w prawie polskim. Zagadnienia cywilistyczne, Dom Wydawniczy

ABC, Warszawa 2001

15. Bour O., Deutsch-polnische Stiftungstraditionen. Polsko-niemieckie tradycje fundacji, Ma-

ecenata Verlag, Berlin 2006

16. Brol J., O stowarzyszeniach z komentarzem, Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Zie-

lonej Górze, Zielona Góra 1994

17. Brzeziński B., Dębowska-Romanowska T., Kalinowski M., Wójtowicz W., Prawo finan-

sowe, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa1996

18. Bugajna-Sporczyk D., Janson I., Zakładamy fundację. Praktyczny komentarz do Prawa o

fundacjach, Wydawnictwo Zrzeszenia Prawników Polskich, Warszawa 1994

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

106

19. Bukowski A., Muraszewski S., Obywatelskie formy współpracy z władzami lokalnymi oraz

pomocy społecznej [w:] Skąpska G., Opiekuńczość czy solidarność, Fundacja Międzynaro-

dowe Centrum Rozwoju Demokracji, Kraków 1998

20. Ceglarski A., Organizacje pożytku publicznego, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa

2005

21. Chojna - Duch E., Finanse i prawo finansowe samorządu terytorialnego - wybrane zagad-

nienia, Instytut Studiów samorządowych, Warszawa 1999

22. Czarnoleska-Łankiewicz H., Sadowska B., Łankiewicz Z., Gołąb D., Raport na temat

funkcjonowania organizacji pozarządowych w Poznaniu [w:] Raport o funkcjonowaniu or-

ganizacji pozarządowych w wybranych województwach, Biuro Studiów i Analiz Kancelarii

Senatu RP, Warszawa 1995

23. Dąbrowska J., Gumkowska M., Kondycja sektora organizacji pozarządowych w Polsce w

2002 roku, [w:] Kaźmierczak T., Rymsza M. (red.), W stronę aktywnej polityki społecznej,

Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2003

24. Dobranowska M., Czy Polacy skłonni są przekazać 1% swego podatku organizacjom? [w:]

ooo2.gazeta.ngo, Nr 01.004

25. Dobranowska-Wittels M., IV OFIP. Rzeczpospolita Obywatelska, www.ngo.pl

26. Długosz D., Wygnański J., Obywatele współdecydują. Przewodnik po partycypacji spo-

łecznej, Stowarzyszenie na rzecz Forum Inicjatyw Pozarządowych, Warszawa 2005

27. Dyczewski L., Kapitał ludzki czynnikiem rozwoju Euroregionu Bug (raport z badań), Nor-

bertinum, Lublin 1997

28. Finanse w organizacji pozarządowej, Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce, Warszawa

2006

29. Frey D., „Cel musi być w statucie”, Rzeczpospolita 2004, artykuł dostępny pod adresem:

www.rzeczpospolita.pl/gazeta/wydanie_040311/prawo/prawo/_a_4.html.

30. Firlej M., Jak zaangażować wolontariusza?, Stowarzyszenie KLON/JAWOR, Warszawa

2001

31. Fuszara M., Kurczewski J., Fundacje polskie same o sobie, Biuro Studiów i Analiz Kance-

larii Senatu RP, Warszawa 1995

32. Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, LIBER, Warszawa 2002

33. Gliński P., Polscy Zieloni. Ruch społeczny w okresie przemian, Wydawnictwo IFiS PAN,

Warszawa 1996

34. Gliński P., Palska H., Cztery wymiary aktywności obywatelskiej [w:] Domański H., Ry-

chard A., Elementy nowego ładu, IFiS PAN, Warszawa 1996

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

107

35. Gluziński A., Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Wydawnictwo

Difin, Warszawa 2005

36. Głogosz D., Strzemińska H., Współpraca pozarządowych organizacji nonprofit z admini-

stracją publiczną, [w:] Pozarządowe instytucje społeczne. Między państwem a społeczeń-

stwem, IPiSS IPS UW, Warszawa 1999

37. Golat R., Działalność pożytku publicznego i wolontariat. Omówienie. Tekst ustawy, Ośro-

dek Doradztwa i Szkolenia, Warszawa- Jaktorów 2005

38. Granat M. (red.), Organizacje pozarządowe w Polsce. Podstawy prawno-finansowe, Insty-

tut Spraw Publicznych, Warszawa 2000

39. Guć M., Helmin M., Prawo na co dzień - poradnik dla organizacji pozarządowych, Funda-

cja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, Warszawa 1998

40. Gumkowska M., Herbst J., Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych – raport z

badania, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2005

41. Gumkowska M., Zarządzanie finansami w polskim sektorze pozarządowym w świetle wy-

ników badań, „Trzeci Sektor” Nr 2 – wiosna 2005

42. Herbst J., Trzeci sektor na rozdrożu – kondycja organizacji pozarządowych w świetle ba-

dań, „Trzeci Sektor” nr 8 – zima 2006

43. Hrynkiewicz J., Zieloni: Studia nad ruchem ekologicznym w Polsce, Instytut Socjologii

Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1990

44. Ilczuk D. (red) Sektor non-profit w kulturze. Analiza instytucjonalno - finansowa fundacji i

stowarzyszeń, Instytut Kultury, Warszawa 1995

45. Ilczuk D., Polskie instytucje non-profit w kulturze, [w:] Golinowska S. (red.), Nowa struk-

tura instytucji sfery społecznej, Studia i Materiały IPiSS, Warszawa 1994

46. Izdebski H., Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Komentarz, Bi-

blioteczka Pożytku Publicznego, Warszawa 2003

47. Izdebski H., Kulesza M., Administracja publiczna. Zagadnienia ogólne, Liber, Warszawa

1999

48. Izdebski H., Fundacje i stowarzyszenia. Komentarz. Orzecznictwo. Skorowidz, AJP Part-

ners S.C., Łomianki 2001

49. Izdebski H., Historia administracji, Liber, Warszawa 1997

50. Jasiecki K., Post B., Młodzi liderzy zmian - poglądy, postawy i opinie absolwentów Szkoły

Liderów z lat 1994,1997, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 1999

51. Jodłowski J., Resich Z., Lapierre J., Misiuk-Jodłowska T., Postępowanie cywilne, Wydaw-

nictwa Prawnicze PWN, Warszawa 2000

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

108

52. Juros A. (red.), Organizacje pozarządowe w społeczeństwie obywatelskim - wyzwanie dla

środowisk akademickich, Lubelski Ośrodek Samopomocy, Lublin 2002

53. Kasprzak T., Czy prawo pomaga pomagać? Wolontariat w świetle Ustawy o działalności

pożytku publicznego, „Trzeci Sektor” Nr 3 –lato 2005

54. Kaźmierczak T., Rymsza M. (red.), W stronę aktywnej polityki społecznej, Instytut Spraw

Publicznych, Warszawa 2003

55. Katz D. M., Dla organizacji pozarządowych czas to pieniądz „Trzeci Sektor” Nr 2 – wio-

sna 2005

56. Kopyra J., Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Komentarz, Krót-

kie Komentarze Becka, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2005

57. Koralewicz J., Malewska-Peyre H., Człowiek człowiekowi człowiekiem. Analiza wywiadów

bibliograficznych działaczy społecznych w Polsce i we Francji, ISP PAN, Warszawa 1998

58. Kowal N., Tworzenie i rejestracja organizacji pożytku publicznego. Komentarz, Kantor

Wydawniczy Zakamycze, Zakamycze 2005

59. Krasnodębska J., Zarządzanie wolontariatem – rady praktyka, „Trzeci Sektor” Nr 4 – je-

sień 2005/zima 2006

60. Kromolicka B., Wolontariusz w służbie człowiekowi umierającemu, Wyższa Szkoła Hu-

manistyczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Szczecinie, Szczecin 2000

61. Lasocik Z.(red.), Razem Łatwiej. Stowarzyszenia i fundacje - tworzenie, kierowanie, roz-

wój, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 1992

62. Leś E., Nałęcz S., Potencjał sektora nonprofit w Polsce. Wstępne wyniki międzynarodo-

wych badań sektora nonprofit [w:] Gliński P., Lewenstein B., Siciński A., Samoorganiza-

cja społeczeństwa polskiego - trzeci sektor, IFiS PAN, Warszawa 2001

63. Magnuszewska-Otulak G., Rozwój systemu zabezpieczenia społecznego w Wielkiej Bryta-

nii. Raport Beveridge`a, Studia i Materiały IPiSS 1992, nr 3 (364)

64. Makowski G., Zasady współpracy międzysektorowej w Ustawie o działalności pożytku pu-

blicznego i o wolontariacie, „Trzeci Sektor” Nr 3 – lato 2005

65. Makowski G., Brakujący element czyli gdzie jest miejsce radnych w systemie współpracy

administracji publicznej i organizacji pozarządowych?, „Trzeci Sektor” Nr 5 – wiosna

2006

66. Makowski G., Kalendarium zmian prawnych, „Trzeci Sektor” Nr 1 – jesień/zima 2004

67. Makowski G., Kalendarium zmian prawnych, „Trzeci Sektor” Nr 2 – wiosna 2005

68. Makowski G., Kalendarium zmian prawnych, „Trzeci Sektor” Nr 3 – lato 2005

69. Makowski G., Kalendarium zmian prawnych, „Trzeci Sektor” Nr 4 – jesień 2005/zima

2006

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

109

70. Makowski G., Kalendarium zmian prawnych, „Trzeci Sektor” Nr 5 – wiosna 2006

71. Makowski G., Kalendarium zmian prawnych, „Trzeci Sektor” Nr 6 – lato 2006

72. Makowski G., Kalendarium zmian prawnych, „Trzeci Sektor” Nr 7 – jesień 2006

73. Makowski G., Kalendarium zmian prawnych, „Trzeci Sektor” Nr 8 – zima 2006

74. Malinowska E., Organizacje kobiece w Polsce [w:] „Studia Socjologiczne” 1999, Nr 1/99

75. Matuszewska E., Więcej uprawnień dla objętych liniowym PIT, [w:] „Gazeta Prawna”,

12.06.06, archiwum „Gazety Prawnej”: www.gazetaprawna.pl.

76. Mastalski R., Prawo podatkowe I– część ogólna, Wydawnictwo C .H. Beck, Warsza-

wa1998

77. Mastalski R., Prawo podatkowe II– część szczegółowa, Wydawnictwo C .H. Beck, War-

szawa1998

78. Mazurczak M., Zanim weszła ustawa: 5 lat współpracy samorządu terytorialnego i lokal-

nych organizacji filantropijnych (1998-2003). [w:] Rymsza M. (red.): Współpraca sektora

obywatelskiego z administracją publiczną, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2004

79. Mirek I., Opodatkowanie podmiotów trzeciego sektora podatkiem dochodowym od osób

prawych, „Trzeci Sektor” Nr 1 – jesień/zima 2004

80. Moczydłowska W., Łapanie tygrysa za ogon, „Gazeta Prawna”, Nr 106 (1215), 01.06.04,

http://www.gazetaprawna.pl/dzialy/35.html?numer=1215&dok=1215.35.3.2.3.1.0.1.htm

81. Moczydłowska W., Szykuje się kolejna ustawa o VAT, „Gazeta Prawna”, nr 132 (1241),

08.07.04,

http://www.gazetaprawna.pl/vat2004/index.html?numer=1241&dzial=27&dok=1241.27.3.

2.4.2.0.1.htm.

82. Monitoring Praw Człowieka, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 2000

83. Musielewicz A., Sobkowiak U., Możliwości udziału członków stowarzyszeń w realizacji

zadań z zakresu pomocy społecznej [w:] Pracownicy socjalni i wolontariusze a możliwości

reformy pomocy społecznej, WSP w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1998

84. Niemirka B., Statut fundacji, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 1995

85. Ożóg I., Nikończyk A., Podatek VAT w trzecim sektorze, „Trzeci Sektor” nr 1 – je-

sień/zima 2004

86. Perkowski T., Z Unią lub bez Unii - stosunek polskich organizacji ekologicznych do inte-

gracji europejskiej, Wydawnictwo „Zielone Brygady”, Kraków 1999

87. Piecuch A., Bucio J., Berestecki A., Raport o stanie sektora pozarządowego na terenie wo-

jewództwa przemyskiego wykonany w terminie 15.05-25.07.1993 [w:] Raport o funkcjono-

waniu organizacji pozarządowych w wybranych województwach, Biuro Studiów i Analiz

Kancelarii Senatu RP, Warszawa 1995

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

110

88. Prawne warunki działania organizacji pozarządowych, Akademia Rozwoju Filantropii w

Polsce, Warszawa 2006

89. Pyrzyk I., Instytucje charytatywne pozarządowe na terenie regionu kujawsko-pomorskiego,

„Wychowanie na co dzień” 2000, nr 4-5

90. Regionalne Centrum Informacji i Wspomagania Organizacji Pozarządowych w Gdańsku,

Fundacje jako jedna z form rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. Jak funkcjonują i jaką

rolę pełnią w kreowaniu demokracji?, Biuro Studiów i Analiz Kancelarii Senatu RP, War-

szawa 1995

91. Rutkowska A., Pedagodzy społeczni - wolontariusze organizacji pozarządowych działają-

cy w środowisku lokalnym [w:] Pracownicy socjalni i wolontariusze a możliwości reformy

pomocy społecznej, WSP w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1998

92. Rymsza M., Hryniewicka A., Derwich P.: Jak wprowadzić w życie zasadę pomocniczości

państwa: doświadczenia lat dziewięćdziesiątych, [w:] Rymsza M. (red.): Współpraca sek-

tora obywatelskiego z administracją publiczną, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa

2004.

93. Rymsza M., Hryniewicka A., Derwich P.: Zasada pomocniczości państwa a Ustawa o

działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, [w:] Rymsza M. (red.): Współpraca

sektora obywatelskiego z administracją publiczną, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa

2004

94. Rymsza M., Współdziałanie samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi.

Referat na konferencji „Decentralizacja funkcji społecznych państwa”, Kancelaria Senatu

RP, Warszawa 2001

95. Rymsza M., Polityka państwa wobec trzeciego sektora w Polsce w latach 1989–2006,

„Trzeci Sektor” nr 8 – zima 2006

96. Rymsza A., Politycy Partii Demokratycznej debatowali nad rozwojem społeczeństwa oby-

watelskiego, artykuł dostępny pod adresem: http://www.isp.org.pl/kompas

97. Sarnecki P., Prawo o stowarzyszeniach. Komentarz, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Za-

kamycze 2002

98. Skiba R., Zmiany w podatkach dochodowych obowiązujące od 1 stycznia 2004 roku, [w:]

oo2.gazeta.ngo.pl, nr 01.004, s. 10

99. Skiba R., Preferencje podatku VAT dla organizacji pozarządowych w krajach europej-

skich, „Trzeci Sektor” nr 1 – jesień/zima 2004

100. Skrzypczak J., Kompetencyjne podstawy obywatelskich zachowań Polaków, Stowarzysze-

nie Oświatowców Polskich, Warszawa 2000

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

111

101. SMG/KRC Poland, Zjawisko sponsorowania w Polsce. Raport z badań ilościowych, Cen-

trum Informacji dla Organizacji Pozarządowych BORDO, Warszawa 1995

102. Smołka A., Raport na temat: Rzeczywiste warunki funkcjonowania organizacji pozarzą-

dowych na terenie województwa katowickiego [w:]Raport o funkcjonowaniu organizacji

pozarządowych w wybranych województwach, Biuro Studiów i Analiz Kancelarii Senatu

RP, Warszawa 1995

103. Sobczak K., Państwo. Administracja. Gospodarka, Fundacja Konrada Adenau-

era, Warszawa 1995

104. Szypuliński Z., Stowarzyszenia. Wzory pism statutów i innych aktów z objaśnieniami oraz

przepisami związanymi z prawem o stowarzyszeniach, Forum Fundacji Polskich, Poznań

1994

105. Świąder B., Oddziały stracą byt podatkowy, „Gazeta Prawna” nr 67 (1176), 5 kwietnia

2004

106. Trzeci sektor dla zaawansowanych. Współczesne teorie trzeciego sektora. Wybór tekstów,

Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2006

107. VAT a Organizacje pozarządowe. Postulaty zmian w przepisach VAT proponowane przez

III sektor, Wspólnota Robocza Związków Organizacji Socjalnych, Warszawa 2005

108. Wawrzyński M., Fundacje w Polsce, Wydawnictwo „Ulica Lipowa”, Warszawa 1997

109. Wielgos-Struck R., Pomoc dzieciom i młodzieży w działalności instytucji pozarządowych

[w:] „Polityka Społeczna” 1999, nr 7 (305)

110. Wierzbowki M. (red.), Prawo administracyjne, Wydawnictwa prawnicze PWN, Warszawa

1999

111. Witkiewicz A., Lepiej zniszczyć niż darować, „Gazeta Prawna” nr 59 (1168),

112. http://www.gazetaprawna.pl/dzialy/27.html?numer=1168&dok=1168.27.439.2.4.1.0.3.htm.

113. Współpraca z otoczeniem, Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce, Warszawa 2006

114. Wygnański J., PIT a filantropia, „Trzeci Sektor” nr 1 – jesień/zima 2004

115. Wyka A., Ruch ekologiczno-pokojowy „Wolę być” [w:] Czajkowski P (red.) Ruchy i orga-

nizacje ekologiczne w Europie, Pax, Pro Vita, Warszawa 1992

116. Wyrzykowski M. (red.), Podstawy prawne funkcjonowania organizacji pozarządowych,

Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 1999

117. Zalewski D., Rola instytucji pomocy społecznej w przeciwdziałaniu procesowi marginali-

zacji społecznej [w:] „Polityka Społeczna” 1999, nr 11-12 (308-309)

118. Zalewski T., Jak zatrudnić wolontariusza, [w:] „Gazeta Prawna” 2004, nr 15, dodatek Nr 2

119. Zarządzanie, planowanie i ocena własnych działań, Akademia Rozwoju Filantropii w Pol-

sce, Warszawa 2006

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

112

120. Zubik M., Ustawa o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prraswa – uwagi na

tle sytuacji organizacji pozarządowych, „Trzeci Sektor” nr 6 – lato 2006

Akty normatywne

1. Trzecia Dyrektywa Rady z dnia 9 grudnia 1969 r. w sprawie harmonizacji ustawodastw

Państw Członkowskich dotyczących podatków obrotowych - wprowadzenie podatku od

wartości dodanej w Państwach Członkowskich, termin ten został przesunięty do początku

1972 r. (Official Journal L 320, 20/12/1969, p. 0034–0035).

2. Szósta Dyrektywa Rady z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji przepisów państw

członkowskich, dotyczących podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości

dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku, Official Journal L 145, 13/06/1977, p.

0001–0040. Tekst dostępny na stronach Ministerstwa Finansów: www.mf.gov.pl.

3. Ósma Dyrektywa Rady z dnia 6 grudnia 1979 r. w sprawie harmonizacji prawa Państw

Członkowskich odnoszącego się do podatków obrotowych – przepisy dotyczące zwrotu

podatku od wartości dodanej podatnikom nie zarejestrowanym na terytorium kraju

(79/1072/EEC).

4. Dyrektywa Rady z dnia 28 maja 1969 r. w sprawie harmonizacji przepisów ustawowych,

wykonawczych i administracyjnych, odnoszących się do zwolnienia z podatku obrotowego

i podatku akcyzowego towarów przywożonych w międzynarodowym ruchu pasażerskim

(69/169/EWG).

5. Dyrektywa Rady z dnia 19 grudnia 1978 r. w sprawie zwolnienia z podatku importu małych

partii towaru o charakterze niehandlowym z krajów trzecich (78/1035/EWG).

6. Dyrektywa Rady z dnia 19 grudnia 1977 r. w sprawie pomocy wzajemnej właściwych orga-

nów państw członkowskich w dziedzinie podatków bezpośrednich (77.799/EWG).

7. Dyrektywa Rady z dnia 6 grudnia 1979 r. zmieniająca dyrektywę 77/799/EWG i rozszerza-

jąca współprace na podatki pośrednie (79/1070/EWG).

8. Rozporządzenie Rady z dnia 27 stycznia 1992 r. w sprawie współpracy administracyjnej w

dziedzinie opodatkowania pośredniego (92/218/EWG) oraz zmiana zawarta w Rozporzą-

dzeniu Rady z dnia 7 maja 2002 r. (2002/792/WE).

9. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (DzU 1997, nr 78, poz.

483)

10. Umowa międzynarodowa - Konkordat podpisany dnia 28 lipca 1993 roku pomiędzy Stolicą

Apostolską a Polską (DzU Nr 51, poz. 318)

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

113

11. Ustawa przepisy wprowadzające ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontaria-

cie (DzU 2003, Nr 96, poza. 874)

12. Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 roku Prawo o stowarzyszeniach (DzU Nr 121, poz. 769 z

późn. zm.)

13. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 roku o fundacjach (DzU Nr 46, poz. 203 z późn. zm.)

14. Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 roku o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU Nr 121, poz.

769 z późn. zm.)

15. Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 roku o urzędzie Ministra Skarbu Państwa (DzU Nr 106, poz.

493 z późn. zm.)

16. Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (DzU Nr 16, poz. 95 z późn.

zm.)

17. Ustawa z dnia 24 lipca 1998 roku o wprowadzeniu trójstopniowego zasadniczego podziału

terytorialnego państwa (DzU 1998, nr 96, poz. 603 i nr 104, poz. 656)

18. Ustawa z dnia 24 lipca 1998 roku o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje

organów administracji publicznej w związku z reformą ustrojową państwa (DzU 1998, nr

106, poz. 668)

19. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym (DzU Nr 91.578)

20. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa (DzU Nr 91.576)

21. Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 roku o gospodarce komunalnej (DzU Nr 9, poz. 43 z późn.

zm.)

22. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o administracji rządowej w województwie (DzU Nr

91.577 z późn. zm.)

23. Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 roku o Komitecie Integracji Europejskiej (DzU Nr 106, poz.

494)

24. Ustawa z dnia 29 listopada 1990 roku o pomocy społecznej (DzU Nr 13, poz. 60 z późn.

zm.)

25. Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (DzU Nr 99, poz. 1001)

26. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postępowania cywilnego (DzU Nr 43, poz.

296 z późn. zm.)

27. Ustawa z dnia 20 czerwca 1985 roku o ustroju sądów powszechnych (DzU Nr 7, poz. 25 z

późn. zm.)

28. Ustawa z dnia 28 maja 1993 roku Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

(DzU Nr 45, poz. 205 z późn. zm.)

29. Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 roku o organizacji i trybie pracy Rady Ministrów oraz o za-

kresie działania ministrów (DzU Nr 106, poz. 492 z późn. zm.)

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

114

30. Ustawa z dnia 5 lipca 1990 roku o zgromadzeniach (DzU Nr 51, poz. 297 z późn. zm.)

31. Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 roku o bezpieczeństwie imprez masowych (DzU Nr 196,

poz. 680 z późn. zm.)

32. Ustawa z dnia 19 listopada 1999 roku Prawo działalności gospodarczej (DzU Nr 101, poz.

1178)

33. Ustawa z dnia 26 listopada 1998 roku o finansach publicznych (DzU Nr 155, poz. 1014 z

późn. zm.)

34. Ustawa z dnia 10 czerwca 1994 roku o zamówieniach publicznych (DzU Nr 76, poz. 344 z

późn. zm.)

35. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa (DzU Nr 137, poz. 926 z późn.

zm.)

36. Ustawa z dnia 13 października 1995 o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników (DzU

Nr 142, poz. 702 z późn. zm.)

37. Ustawa z dnia 8 stycznia 1993 roku o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzo-

wym (DzU Nr 11, poz. 50 z późn. zm.)

38. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU Nr 54. poz. 535).
39. Ustawa z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU Nr

106, poz. 482 z późn. zm.)

40. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU Nr 90,

poz. 416 z późn. zm.)

41. Ustawa z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadku i darowizn (DzU Nr 45, poz. 207 z

późn. zm.)

42. Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 roku o podatkach i opłatach lokalnych (DzU Nr 9, poz. 31 z

późn. zm.)

43. Ustawa z dnia 9 stycznia 1997 roku Kodeks celny (DzU Nr 23, poz. 117 z późn. zm.)

44. Ustawa z dnia 24 kwietnia 1964 roku kodeks cywilny (DzU Nr 16, poz. 93 z późn. zm)

45. Ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU Nr

137, poz. 887 z późn. zm.)

46. Ustawa z dnia 6 września 2001 roku o dostępie do informacji publicznej (DzU Nr 112, poz.

1198)

47. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o Narodowym Planie Rozwoju (DzU Nr 116, poz.

1206)

48. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (tekst jednolity: DzU z 1998 roku, Nr

21, poz. 94 z późn. zm.)

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

115

49. Ustawa z dnia 4 lipca 1991 roku o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Ko-

ścioła Prawosławnego (DzU Nr 66, poz. 287 z późn. zm.)

50. Ustawa z dnia 30 czerwca 1995 roku o stosunku Państwa Kościoła Ewangelicko-

Metodystycznego (DzU Nr 97, poz. 479 z późn. zm.)

51. Ustawa z dnia 30 czerwca 1995 roku o stosunku Państwa do Kościoła Chrześcijan Babty-

stów (DzU Nr 97, poz. 480 z późn. zm.)

52. Ustawa z dnia 30 czerwca 1995 roku o stosunku Państwa do Kościoła Adwentystów Dnia

Siódmego (DzU Nr 97, poz. 481 z późn. zm.)

53. Ustawa z dnia 30 czerwca 1995 roku o stosunku Państwa do Kościoła Polskokatolickiego

(DzU Nr 97, poz. 482 z późn. zm.)

54. Ustawa z dnia 20 lutego 1997 roku o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego Mariawi-

tów (DzU Nr 41, poz. 252 z późn. zm.)

55. Ustawa z dnia 20 lutego 1997 roku o stosunku Państwa do Kościoła Zielonoświątkowego

(DzU Nr 41, poz. 254 z późn. zm.)

56. Ustawa z dnia 20 lutego 1997 roku o stosunku Państwa do Kościoła Starokatolickiego Ma-

riawitów (DzU Nr 41, poz. 253 z późn. zm.)

57. Ustawa z dnia 20 lutego 1997 roku o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich

(DzU Nr 41, poz. 251 z późn. zm.)

58. Ustawa z dnia 17 maja 1989 roku o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczy-

pospolitej Polskiej (DzU Nr 29, poz. 154 z późn. zm.)

59. Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 roku o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finan-

sów publicznych (Dz. U z 2005 r., Nr 14, poz. 114).

60. Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (DzU. Nr 249.2140).

61. Ustawa z dnia 29 sierpnia 2005 r. o Funduszu im. Komisji Edukacji Narodowej (DzU Nr

167, poz. 1400).

62. Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (DzU Nr 169, poz.

1420).

63. Ustawa z dnia 29 lica 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (DzU Nr 180, poz.

1493).

64. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o sporcie kwalifikowanym (DzU Nr 155, poz. 1298).

65. Ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o lasach oraz ustawy o swobodzie działalności gospodarczej

(DzU Nr 175, poz. 1460).

66. Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach cywilnych w sprawach sądowych (DzU Nr 167,

poz. 1398).

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

116

67. Ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz.

U. Nr 169, poz. 1414).

68. Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku re-

gionalnym (Dz. U. Nr 17, poz. 141).

69. Ustawa o wykorzystaniu określonej części podatku dochodowego od osób fizycznych, 1996

r., nr CXXVI, akt prawny dostępny na stronie International Center for Not-for-Profit

Law,www.icnl.org

70. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania niektó-

rych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (DzU Nr 97, poz. 97).

71. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 czerwca 2004 r. zmieniające rozporządzenie w

sprawie wykonania niektórych przepisów o podatku od towarów i usług.

72. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 4 sierpnia 2003 r.

w sprawie Rady Działalności Pożytku Publicznego (DzU Nr 147, poz. 1431).

73. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 czerwca 1993 r. w sprawie wykonania niektó-

rych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (DzU Nr

59, poz. 272).

74. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2002 roku w sprawie zaniechania

poboru podatku dochodowego od osób fizycznych (przychodów) oraz zwolnienia niektó-

rych grup płatników z obowiązku pobrania podatku (DzU Nr 46, poz. 435)

75. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 4 sierpnia 2003 ro-

ku w sprawie Rady Działalności Pożytku Publicznego (DzU Nr 147, poz. 1431 )

76. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 kwietnia 1989 roku w sprawie wzoru i

sposobu prowadzenia rejestru stowarzyszeń (DzU Nr 23, poz. 126 z późn. zm.)

77. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 kwietnia 1984 roku w sprawie prowa-

dzenia rejestru fundacji (DzU Nr 27, poz. 139 z późn. zm.)

78. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 2 października 1996 roku w sprawie nada-

nia statutu urzędowi Komitetu Integracji Europejskiej (DzU Nr 116, poz. 555 z późn. zm.)

79. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 28 lutego 1997 roku w sprawie zasad reje-

strowania normatywnych aktów prawnych wydawanych przez organa administracji rządo-

wej (DzU Nr 121, poz. 110)

80. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 2006 r. w sprawie wysłuchania publiczne-

go dotyczącego projektów rozporządzeń (DzU Nr 30, poz. 207).

81. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 stycznia 2006 r. w sprawie zgłaszania zaintere-

sowania pracami nad projektami aktów normatywnych (DzU Nr 34, poz. 236).

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

117

82. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 lutego 2006 r. w

sprawie rejestru podmiotów wykonujących zawodową działalność lobbingową (DzU Nr

34, poz. 240).

83. Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie ramowego

zakresu sprawozdań składanych przez fundację (M.P. Nr 69, poz. 616)

84. Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 roku regulamin Sejmu Rze-

czypospolitej Polskiej (M. P. Nr 26, poz. 185 z późn. zm.)

85. Uchwała Sejmu RP z dnia 24 lutego 2006 r. w sprawie zmiany regulaminu Sejmu Rzeczpo-

spolitej Polskiej (M.P. Nr 15, poz. 194)

Orzecznictwo:

1. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 lutego 1994 roku (Monitor Prawniczy

1995, Nr 5, s. 150), temat: Fundacje

2. Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 stycznia 1993 roku (Monitor

Prawniczy 1993, Nr 2, s. 58), temat: Fundacje

3. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 1992 roku (OSNC 1993, Nr 7-8, poz.

139), temat: Fundacje. Zarząd. Ustanowienie.

4. Postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 12 marca 1993 roku (Wokanda 1994, Nr 1, s. 44),

temat: Fundacje. Świadczenia na rzecz osób trzecich

5. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 sierpnia 1996 roku (OSNC 1996, Nr 11, poz. 151), te-

mat: Rejestracja fundacji. Działalność gospodarcza

6. Uchwała Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 21 października 1955 roku (niepubliko-

wane), temat: Dekret o zniesieniu fundacji z 1952 roku

7. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 lipca 1965 roku (Przegląd Ustawodawstwa Go-

spodarczego 1966, Nr 3, poz. 99), temat: Dekret o zniesieniu fundacji z 1952 roku

8. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 1967 roku (niepublikowane), temat: Dekret

o zniesieniu fundacji z 1952 roku

9. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1997 roku (niepublikowane), temat: De-

kret o zniesieniu fundacji z 1952 roku

10. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1990 roku (OSP 1991, Nr 7-8, poz.

193, s. 370), temat: Rejestracja fundacji

11. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 1994 roku (niepublikowane), temat:

Uprawnienia fundatora.

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

118

12. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 1948 roku (niepublikowane), temat: Fundacje

prawa prywatnego i publicznego

13. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 marca 1994 roku (Monitor Podatko-

wy 1994, Nr 7, s. 212), temat: Stowarzyszenie. Podmiot gospodarczy

14. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 listopada 1993 roku (Monitor Praw-

niczy 1995, Nr 5, s. 150), temat: Stowarzyszenie. Podmiot gospodarczy

15. Uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 1990 roku (OSNC 1990, nr

10-11, s. 126), temat:

16. Stowarzyszenie. Działalność gospodarcza

17. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 1996 roku (OSNC 1996/10, s. 133),

temat: Likwidacja stowarzyszenia

18. Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 listopada 1988 roku (ONSA

1988, Nr 2, poz. 89), temat: Wykluczenie koła ze stowarzyszenia

19. Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 listopada 1981roku (ONSA

1981, Nr 2, poz. 118), temat: Sprawy członkowskie

20. Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 kwietnia 1988 roku (ONSA

1988, Nr 2, poz. 62), temat: Sprawy członkowskie

21. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 1962 r. roku (OSPIKA 1963, poz. 186), temat:

Sprawy członkowskie

22. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 1969 roku (OSPIKA 1969, nr 7-8, poz. 169), te-

mat: Sprawy członkowskie

23. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 1970 roku (OSPIKA 1972/1, poz. 4), temat:

Sprawy członkowskie

24. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 grudnia 1972 roku (niepublikowane), temat:

Sprawy członkowskie

25. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1975 roku (niepublikowane), temat: Spra-

wy członkowskie

26. Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 31 stycznia 1996 roku (OSA 1996,

Nr 11-12, poz. 56, s. 34), temat: Sprawy członkowskie

27. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 1993 roku (OSA 1994, Nr 11-12, poz.

8, s. 108), temat: Stowarzyszenia. Prawo zrzeszania się

28. Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 kwietnia 1992 roku (Przegląd Są-

dowy 1993, Nr 11-12, poz. 9), temat: Zatrudnianie członków stowarzyszenia

29. Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 23 marca 1995 roku (OSA 1995, Nr 6,

poz. 33), temat: Rejestracja stowarzyszenia

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

119

30. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1993 roku (OSNCP 1994, Nr 2, poz. 41),

temat: Zgodność uchwał organów stowarzyszenia ze statutem

31. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 1990 roku (OSNC 1992, Nr 9, poz. 167),

temat: Zmiana statutu stowarzyszenia

32. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 1990 roku (OSNC 1991, Nr 7, poz. 96),

temat: Rejestracja stowarzyszenia

33. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 1996 roku (OSNC 1996, Nr 7-8, poz. 105), te-

mat: Likwidacja stowarzyszenia. Restytucja stowarzyszenia

34. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 marca 1995 roku (ONSA 1996, Nr 2,

poz. 75), temat: Likwidacja stowarzyszenia

35. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 czerwca 1995 r. roku (ONSA 1996,

Nr 2, poz. 94), temat: Restytucja stowarzyszenia

36. Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 12 kwietnia 1995 roku (Przegląd Sądowy

(wkładka) 1996, Nr 10, poz. 34), temat: Rozwiązanie stowarzyszenia

37. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 1996 roku (OSNAPU 1997, Nr 2, poz.

28), temat: Rozwiązanie stowarzyszenia

38. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 października 1995 roku (OSNAPU 1996, Nr 11,

poz. 163), temat: Interpretacja statusu stowarzyszenia

39. Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 13 czerwca 1991 roku (Przegląd Są-

dowy (wkładka) 1993, Nr 11, poz. 30), temat: Wolność stowarzyszeń

40. Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 czerwca 1991 roku (Przegląd Są-

dowy (wkładka) 1996, Nr 2, poz. 50), temat: Związek stowarzyszeń

41. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 1993 roku (OSNC 1993, Nr 11, poz. 200),

temat: Stowarzyszenia gmin

42. Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 grudnia 1995 roku (OSA 1996,

Nr 4, poz. 18), temat: Likwidacja stowarzyszenia

43. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1990 roku (niepublikowane), te-

mat: Rejestracja jednostki regionalnej stowarzyszenia

44. Orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 1951 roku (niepublikowane), temat: Odpo-

wiedzialność za czynności przygotowawcze do powstania stowarzyszenia

45. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 1995 roku (OSNC 1995, Nr 5, poz. 77, s.

42), temat: Koszty sądowe

46. Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 18 września 1992 roku (Orzecznictwo

Sądu Apelacyjnego w Krakowie w sprawach cywilnych i gospodarczych – rocznik II, poz.

41), temat: Stowarzyszenia. Likwidacja

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

120

47. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 1966 roku (OSNCP 1966, Nr 11, poz. 189), te-

mat: Zdolność sądowa organizacji społecznych

48. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 1968 roku (niepublikowane), temat:

Zdolność sądowa organizacji społecznych

49. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 1986 roku (OSNCP 1986, Nr 10, poz.

169), temat: Zdolność sądowa organizacji społecznych

50. Uchwała Sądu Najwyższego z 1 grudnia 1987 roku (OSNCP 1989, Nr 5, poz. 70), temat:

Zdolność sądowa

51. Uchwała siedmiu sędziów (zasada prawna) Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 1989 roku

(OSNC 1990, Nr 6, poz. 71), temat: Zdolność sądowa organizacji społecznych

52. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 1989 roku (niepublikowane), temat: Zdol-

ność sądowa organizacji społecznych

53. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 1990 roku (Państwo i Prawo 1990, Nr

8, poz. 115), temat: Zdolność sądowa organizacji społecznych

54. Uchwała Pełnego Składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 1990 roku

(OSNCP 1991, z.4, poz. 36), temat: Zdolność sądowa organizacji społecznych

55. Uchwała Sądu Najwyższego z 16 kwietnia 1991 roku (OSNCP 1992, Nr 2, poz. 20), temat:

Zdolność sądowa organizacji społecznych

56. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 października 1989 roku (ONSA

1989/2/92), temat: Koło łowieckie-nabywanie nieruchomości

57. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 1994 roku (OSNAPU 1994, Nr 7, poz. 118),

temat: Spory kompetencyjne

58. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 listopada 1984 roku (ONSA 1984, nr

2, poz. 109), temat: Dokumenty wewnątrzorganizacyjne

59. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 1980 roku (niepublikowane), temat:

Opinia organizacji społecznej

60. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 1976 roku (OSNKW 1977/1-2, poz.

15), temat: Udział organizacji społecznej w sprawie karnej

61. Orzeczenia (wytyczne) Sądu Najwyższego z dnia 27 września 1980 roku (OSNKW 1980, Nr

10-11, poz. 79), temat: Przedstawiciel społeczny

62. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 17 lipca 1991 roku (OSA 1991, poz. 25, s.

49), temat: Koszty sądowe

63. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 lutego 1982 roku (Problemy Prawo-

rządności 1983, nr 10, s. 32), temat: Udział organizacji społecznych w postępowaniu admi-

nistracyjnym

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

121

64. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 maja 1988 roku (GAP 1988, nr 19, s.

41), temat: Udział organizacji społecznych w postępowaniu administracyjnym

65. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 czerwca 2001 roku (Samorząd Teryto-

rialny 2002/6/49), temat: W sprawie szczegółowych zasad i form współdziałania admini-

stracji publicznej z innymi podmiotami

66.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 marca 2000 roku (OSS 2000, nr 3, s. 89), temat: Udzie-

lenie dotacji na cele publiczne organizacjom pozarządowym

Materiały legislacyjne, dokumenty rządowe, źródła niepublikowane:

67. Arczewska M., Pisula T., Poland [w:] The availability of and access to public procurement

information in the Czech Republic, Hungary and Poland, Transparents Markets, Buenos

Aires 2003

68. Bukowski A., Maruszewski A, Organizacje pozarządowe a administracja publiczna: współ-

praca, bariery, perspektywy, Instytut Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków

1998

69. Ćwiek M., Analiza znowelizowanych przepisów ustawy o kosztach sądowych w sprawach

cywilnych w kontekście organizacji pozarządowych, ekspertyza przygotowana przez Kance-

larię J. Bienias i Partnerzy. Radcowie Prawni dla Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Po-

zarządowych z siedzibą w Warszawie, tekst dostępny pod adresem: www.ofop.engo.pl.

70. Goliński I., Skiba R., Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Komen-

tarz, Warszawa 2003. Publikacja dostępna pod adresem: http://www.ngo.pl

71. Informacja dotycząca ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych za rok 2003, Minister-

stwo Finansów, Departament Podatków Bezpośrednich, dokument dostępny pod adresem:

www.mfgov.pl.

72. Informacja dotycząca ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych za rok 2004, Minister-

stwo Finansów, Departament Podatków Bezpośrednich, dokument dostępny pod adresem:

www.mfgov.pl.

73. Informacja dotycząca ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych za rok 2005, Minister-

stwo Finansów, Departament Podatków Bezpośrednich, dokument dostępny pod adresem:

www.mfgov.pl.

74. Informacja dotycząca rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych za 2003 rok,

Ministerstwo Finansów, Departament Podatków Bezpośrednich, dokument dostępny pod

adresem: www.mfgov.pl.

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

122

75. Informacja dotycząca rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych za 2004 rok,

Ministerstwo Finansów, Departament Podatków Bezpośrednich, dokument dostępny pod

adresem: www.mfgov.pl.

76. Komunikat z inauguracyjnego posiedzenia Rady Działalności Pożytku Publicznego drugiej

kadencji, z dnia 15 lutego 2006 r., www.pozytek.gov.pl

77. Komunikat z posiedzenia Rady Działalności Pożytku Publicznego drugiej kadencji, z dnia

8czerwca 2006 r., www.pozytek.gov.pl

78. Krajewski M., Wolontariat - bariery prawne, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa, ma-

szynopis powielony

79. List Otwarty Forum Darczyńców w Polsce w sprawie projektu powołania Funduszu Inicja-

tyw Obywatelskich, Warszawa 14 lipca 2004 r.

80. Milosheva M., Lewenstein B., Optymizm dziś dzięki pracy na rzecz. Raport ewaluacyjny

programu tworzenia funduszy lokalnych w Polsce, Akademia Rozwoju Filantropii, War-

szawa 2002,

81. „Opinia o zgodności projektu ustawy o podatku od towarów i usług, z prawem Unii Europej-

skiej, wyrażona na podstawie art. 2 ust. 1 pkt.2 ustawy z dnia 8 sierpni 1996 r. o Komitecie

Integracji Europejskiej (DzU Nr 106, poz. 494) przez Sekretarza Komitetu Integracji Euro-

pejskiej, Minister Danutę Hübner, działają z upoważnienia Przewodniczącego Komitetu In-

tegracji Europejskiej”, Warszawa 28 lipca 2003 r., Min, DH-2411/03/DPE – ms.

82. Ożóg I., Opinia w sprawie proponowanych przez Ministerstwo Finansów zmian w zakresie i

wysokości ulg podatkowych w podatku dochodowym od osób fizycznych związanych ze

wspieraniem organizacji pozarządowych działających w sferze pożytku publicznego, Spół-

ka doradztwa podatkowego – Ożóg, Stolarek, Wolniewicz i Wspólnicy sp. z. o.o., Warsza-

wa 19 lipca 2004,

83. Rozliczenia podatkowe za 2005 r. Komunikat z badań, CBOS, Warszawa czerwiec 2006,

(BS/91/2006), raport dostępny pod adresem: www.cbos.pl.

84. Świątczak M., Dąbrowska K., Kopcińska K., Schimanek T. (red.), Biała Księga Prawa dla

Organizacji Pozarządowych. Analiza prawno-finansowych uwarunkowań działalności or-

ganizacji pozarządowych w Polsce, Akademia Rozwoju Filantropii, Warszawa sierpień

2002. Publikacja dostępna pod adresem: http://www.ngo.pl

85. Ustawa a dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Podstawowe zagadnienia,

Broszura informacyjna Ministerstwa Finansów, www.mf.gov.pl, kwiecień 2004

86. Uzasadnienie do projektu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, druk

sejmowy Nr 263, Sejm IV Kadencji

Budowanie przyjaznego środowiska społeczno-prawnego dla organizacji pozarządowych – Raport Instytutu Spraw Publicznych

123

87. Uzasadnienie do projektu ustawy o finansach publicznych, System Informacji Prawnej LEX

„OMEGA”, 49/2003

88. Uzasadnienie do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od

osób fizycznych, Druk Nr 509, Sejm V kadencji

89. Uzasadnienie do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od

osób fizycznych, Druk Nr 592, Sejm V kadencji

90. Uzasadnienie do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od

osób fizycznych, Druk Nr 732, Sejm V kadencji

91. Współpraca administracji publicznej i organizacji pozarządowych po wejściu w życie usta-

wy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Raport końcowy z realizacji pro-

jektu badawczego „Monitoring ustawy o działalności pożytku publicznego” przygotowany

dla Ministerstwa Polityki Społecznej, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2005.

92. Zubik M., Ustawa o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa. Uwagi na tle

sytuacji organizacji pozarządowych. Opracowanie przygotowane na seminarium „Lobbing i

działalność rzecznicza organizacji pozarządowych w świetle nowych regulacji prawnych”

zorganizowane w dniu 10 stycznia 2006 r. w ramach Programu „Trzeci Sektor”, finanso-

wanego przez Trust for Civil Society in Central and Eastern Europe i Fundację im. Stefana

Batorego.

Adresy internetowe:

http://www.isp.org.pl/kompas

http://www.ngo.pl

http://www.klon.org.pl/

http://www.mgpips.gov.pl/_organizacje.php

http://poradnik.ngo.pl

http://informatorium.ngo.pl

http://www.infor.pl

http://www.wladza.pl

http://www.panorama.infor.pl

http://www.infoeuropa.gov.pl/

http://www.isp.org.pl

http://www.mofnet.gov.pl

http://www.sejm.gov.pl/

http://www.senat.gov.pl/