Opiekunka_dziec_513[01]_O1.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Psychologia jako nauka o człowieku i jego działaniu

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Rozwój psychiczny

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Procesy emocjonalno-motywacyjne

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Osobowość człowieka

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Cechy osobowości opiekuna społecznego

5.5.1. Ćwiczenia

5.6. Zbiorowości społeczne

5.6.1. Ćwiczenia

5.7. Podstawy pedagogiki i dydaktyki

5.7.1. Ćwiczenia

6. Karty ćwiczeń

7. Ewaluacja osiągnięć ucznia

8. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie opiekunka dziecięca 513[01].
W poradniku zamieszczono:

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać przed przystąpieniem do nauki,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas zajęć i w ramach samokształcenia,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie u uczniów umiejętności
praktycznych,

−

ewaluację osiągnięć ucznia,

−

wykaz literatury.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym
uwzględnieniem:

−

wykładu problemowego,

−

pogadanki dydaktycznej,

−

dyskusji problemowej,

−

metody sytuacyjnej,

−

inscenizacji,

−

ćwiczeń.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej
pracy uczniów do pracy w zespołach 2 – 3 osobowych.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, można posłużyć się
zamieszczonymi w rozdziale 6 zestawami zadań testowych, zawierającymi różnego rodzaju
zadania.
W tym rozdziale podano również:

−

propozycje norm wymagań,

−

plany testów w formie tabelarycznej z kluczem odpowiedzi,

−

instrukcje dla nauczyciela,

−

instrukcje dla ucznia,

−

zestawy zadań testowych,

−

karty odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

513 [01].O1.05

Stosowanie przepisów

bezpieczeństwa i higieny

pracy

513 [01].O1.02

Nawiązywanie i utrzymywanie

kontaktów społecznych

513 [01].O1.03

Kształtowanie umiejętności

rozwiązywania problemów radzenia

sobie ze stresem

513 [01].O1

Podstawy funkcjonowania

człowieka w środowisku

513 [01].O1.01

Charakteryzowanie

psychofizycznych i społecznych aspektów

rozwoju człowieka

513 [01].O1.04

Promowanie zdrowia

513 [01].O1.06

Stosowanie przepisów prawa

w działalności opiekuńczej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca: ……………………………………………………………………………
Modułowy program nauczania: Opiekunka dziecięca 513[01]
Moduł: Podstawy funkcjonowania człowieka w środowisku 513[01].O1
Jednostka modułowa: Charakteryzowanie psychofizycznych i społecznych aspektów rozwoju
człowieka 513[01].O1.01

Temat: Portret psychologiczny 16 - letniej Anny i jej sytuacji w rodzinie

Cel ogólny: Poznanie wpływu sytuacji rodzinnej na zachowanie i decyzje członków rodziny,

dociekliwość i giętkość myślenia.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
  scharakteryzować sytuację rodzinną w kontekście kryzysu,
  sformułować pytania do wywiadu na temat wydarzenia,
  opisać wygląd domu, rozkład mieszkania, położenia pokoju, przedmioty i dowody

sprawy,

  przedstawić hipotezy rozwiązania zagadki,
  przeprowadzić rozmowę z sąsiadami, rodzicami, przyjaciółmi (praca w rolach, wywiady),
  sporządzić portret psychologiczny Anny i jej sytuacji w rodzinie,
  udzielić wsparcia Annie po jej uwolnieniu.

Metody nauczania:

  drama w formie wywiadu,
  pogadanka,
  dyskusja dydaktyczna,
  rozwiązywanie problemów.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

  indywidualna,
  grupowa,
  zbiorowa.

Czas: 120 minut

Środki dydaktyczne:

  opis sytuacji, fotografie dziewczynki,
  kartka papieru, długopis,
  akcesoria teatralne: naszyjnik, budzik, słoiczek z tabletkami.

Przebieg zajęć:
FAZA WSTĘPNA
1.  Sprawy  organizacyjne  (podział  ról:  główny  detektyw  –  nauczyciel  udziela  wywiadu,

uczniowie – asystenci detektywa pytają)

2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

FAZA WŁAŚCIWA
1. Nauczyciel w roli detektywa odczytuje opowiadanie.
2. Uczniowie w 3 – 4 osobowych zespołach przygotowują pytania do wywiadu dotyczące:

miejsca wydarzenia, wyglądu domu, ludzi, którzy odwiedzali Annę, jej stosunków
z rodzicami, gospodyni. Pytają o przedmioty w pokoju.

3. Wybrana osoba z zespołu prowadzi wywiad z detektywem ze Scotland Yardu

(nauczycielem).

4. Uczniowie tworzą różne hipotezy na temat zniknięcia Anny.
5. Weryfikacja hipotez poprzez rozmowy ze świadkami, gospodynią, ojcem, koleżankami

(praca w rolach, wywiady)

6. Sporządzenie w grupach portretu psychologicznego Anny i jej sytuacji w rodzinie

w oparciu o wywiady.

7. Sporządzenie planu uwolnienia zakładniczki. Próba realizacji planu w formie

improwizowanego spektaklu.

8. Udzielanie pomocy Annie już po jej uwolnieniu. Próba przywrócenia jej do normalnego

życia (rola Anny, wywiady z nią, role rodziców, przyjaciółki, lekarzy).

FAZA KOŃCZĄCA
1.  Uczniowie dokonują analizy, czego się nauczyli podczas dramy.
2.  Uczniowie  wskazują  na  swoje  trudności  i  emocje  podczas  grania  ról  i  wykonywania

zadań.

3. Nauczyciel omawia role uczniów, wskazuje na dociekliwość, zainteresowanie, empatię

w rozumieniu problemów Anny.

Praca domowa

Napisz własne zakończenie rozwiązania problemu zaginięcia Anny.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach

Uczniowie na wędrującym arkuszu dokonują symbolicznej ewaluacji zajęć (rysując

uśmiechniętą lub smutną buźkę).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Temat: Przejawy agresji i zachowań zależnościowych u dzieci 4 - letnich podczas

zabaw dowolnych

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności obserwacji w warunkach grupowych.

Po zakończeniu zajęć uczeń potrafi:
  określić celowość obserwacji (dlaczego i w jakich warunkach zjawisko występuje),
  określić selektywność (jasność, co będziemy obserwować – tylko agresję),
  określić  planowość  (systematyczność  –  ustalenie,  w  jakich  odstępach  czasowych

przebiegać będzie obserwacja, np. początek tygodnia – poniedziałek i piątek – koniec
tygodnia),

określić obiektywność w notowaniu faktów (nie interpretujemy, notujemy to, co

widzimy).

Metody nauczania:
  ćwiczenia,
  obserwacja.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
–

indywidualna.

Czas: 2 razy w tygodniu po 5 minut
Środki dydaktyczne:
–

kategorie zachowań na karcie obserwacji,

–

długopis,

–

ewentualnie kamera nagrywająca zachowanie dzieci.

Przebieg zajęć:
FAZA WSTĘPNA
1.  Sprawy  organizacyjne  (ustalenie  z  opiekunką  żłobka  rodzaju  zajęć,  podczas  których

uczniowie obserwują dzieci (1 uczeń na 1 – 2 dzieci)

2. Zorganizowanie stanowisk pracy do wykonania zadań.

FAZA WŁAŚCIWA
1. Uczniowie uważnie obserwują i notują umownym znakiem, np. kreską, ile razy wystąpiło

dane zachowanie

lub

2. Nagrywają zachowania dzieci, jeśli byłaby możliwość dyskretnego ustawienia kamery

mogącej rejestrować sytuacje, w których występuje agresja.

3. W przypadku braku kamery, krótka wzmianka o sytuacji poprzedzającej bezpośrednio

zachowanie agresywne, zależności zapisujemy w odpowiedniej rubryce.

FAZA KOŃCZĄCA
1.  Uczniowie dokonują analizy wykonanego ćwiczenia.
2.  Omawiają,  jakie  było  nasilenie  agresji  u  obserwowanego  dziecka  w  dniu  dzisiejszym

w porównaniu z poprzednimi badaniami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA OBSERWACJI PSYCHOLOGICZNEJ

Imię i nazwisko…………………………………

Data urodzenia……………..…………… Wiek……………………

Data obserwacji………………………………...

TAK

NIE

Krótka wzmianka
o sytuacji
poprzedzającej
zachowanie
agresywne lub
zależne

wtrącanie się do

innych

przedrzeźnianie

kłócenie się

1. AGRESJA

napaści fizyczne

poszukiwanie

fizycznego kontaktu

chęć powrotu do domu

bezsilny płacz dziecka

2.ZACHOWANIA

ZALEŻNE

niepotrzebne prośby

o pozwolenie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Psychologia jako nauka o człowieku i jego działaniu

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Skieruj uwagę na kolory i sprawdź, gdzie zajmują miejsce w przestrzeni (uczestnicy od

4 lat) [22, s. 38].

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przypomnieć, jaki kolor ma niebo i chodząc po sali dotknąć przedmiotu o tej barwie (licz

ile takich miejsc znalazłeś),

2) przypomnieć kolor opony samochodowej, ponownie znaleźć w sali przedmioty, dotknąć

ręką, policzyć,

3)  przypomnieć kolor krwi i wykonać czynności jak poprzednio,
4)  przypomnieć kolor szpinaku i wykonać czynności jak poprzednio,
5)  przypomnieć kolor siana i wykonać czynności jak poprzednio,
6)  przypomnieć kolor śniegu i wykonać czynności jak poprzednio,
7)   jedną  ręką  dotknąć  czegoś  czerwonego,  a  drugą  białego,  jeśli  jest  Ci  trudno  samemu

odnaleźć taki przedmiot, możesz stanąć obok kolegi, który dotyka czegoś czerwonego
i białego i dotknąć, a wtedy także jesteś podłączony do czerwonego i białego,

8) dotknąć jedną ręką czegoś zielonego, a drugą czegoś żółtego (tutaj możecie prosić

o wzajemną pomoc), białego – czarnego, itp.,

9) osoba, która ma taki kolor, pożycza swój kolor klasie, za co otrzymuje prawo wydawania

poleceń grupie, do jakich kolorów ma się podłączyć,

Zalecane metody nauczania – uczenia się:
ćwiczenia,
zabawy

Środki dydaktyczne:
–

rozłożone w różnych miejscach sali przedmioty w różnych barwach.

Ćwiczenie 2

Pustynia [18, s. 76].

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić miniwykładem.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uczeń powinien:

1) utworzyć pary niezależnie od płci,
2) pod przewodnictwem prowadzącego udać się w wyobraźni wybranym przez siebie

pojazdem wiele tysięcy kilometrów na kontynent afrykański,

3) ustalić w parach, co zabierzecie ze sobą,
4) zająć miejsce na podłodze, zamknąć oczy i wyobrazić sobie, że jesteście w środku

kontynentu na pustyni i spokojnie poruszcie się naprzód (3 – 4 minuty),

5) uświadomić sobie w tym momencie, że wasze pojazdy uległy uszkodzeniu i nie możecie

kontynuować podróży, aż do czasu usunięcia awarii,

6)  uświadomić sobie, że jesteście z dala od ludzi, bez środków łączności. Panuje cisza.
7)  napisać w karcie ćwiczeń nr1:
  Co chciałbyś teraz zrobić?
  Z kim chciałbyś się porozumieć?
  Co chciałbyś mieć przy sobie?
  Od jakiego uczucia chciałbyś się uwolnić?
8)  uświadomić  sobie,  że  to  co  robimy,  za  kim  tęsknimy,  do  kogo  się  zwracamy,  czym  się

otaczamy, jakie przeżywamy uczucia, wskazuje na nasz system wartości,

9) przypiąć do swoich ubrań kartki i chodząc po sali zapoznać się z tym, co napisali inni,

dobrać się z osobami, które napisały to samo,

10) ustalić w utworzonych grupach schemat działań, aby rozwiązać problem, porównać

podobieństwa i różnice,

11) wpisać własne odpowiedzi, które ułatwią dyskusję, do kart ćwiczeń: pragnienia na

pustyni,

12) wziąć udział w dyskusji na temat: czy to, o czym myślimy będąc na pustyni, różni się od

naszego codziennego myślenia i pragnień?, Czy w codziennym życiu cieszymy się tym,
o czym marzymy na pustyni?, Czego nauczyło nas to ćwiczenie? Jak można powiększyć
naszą radość z tego, czego na co dzień doświadczamy i co posiadamy?

Zalecane metody nauczania – uczenia się:
inscenizacji,
ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:
  materiały piśmiennicze,
  szpilki,
  karta ćwiczeń nr 1.

Ćwiczenie 3

Popatrz na otaczający Cię świat oczami Małego Księcia [3, s. 184].

Wskazówki do realizacji:

ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  wybrać najprostsze obiekty otoczenia, np. stół, tablica, długopis lub inne,
2)  wybrać złożone obiekty, np. szkoła, rodzina, przyjaciele,
3)  z książki  A. de Saint Exupery`ego: Mały Książę. ALGO, Toruń 2005 czytać fragmenty,

które opisują rzeczywistość oczyma Księcia i spróbować spojrzeć na te obiekty w taki
sam sposób,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) swoje zdziwienie, refleksje, spostrzeżenia, wyobrażenia wyrazić na kartce papieru

w formie pytań, skojarzeń, manipulacji przedmiotami,

5) popatrzeć oczami Małego Księcia na samego siebie i również zapisać na kartce

nasuwające się pytania i refleksje,

6) chętni odczytują swoje zapiski na forum klasy.

Dyskusja:

Czy widzicie różnicę między spostrzeganiem rzeczywistości w zwykły sposób,

a patrzeniem na znane rzeczy i zjawiska: oczami Małego Księcia?

  Czego nowego dowiedzieliście się o sobie na podstawie tego ćwiczenia?

Zalecane metody nauczania – uczenia się:
  ćwiczenia,
  dyskusji,
  inscenizacji.

Środki dydaktyczne:
–

materiały piśmiennicze,

–

książka A. de Saint Exupery`ego: Mały Książę. ALGO, Toruń 2005.

Ćwiczenie 4

Spróbuj zostać detektywem [4, s. 41].

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z sytuacją, którą przedstawia doświadczony detektyw ze Scotland Yardu

(w tę rolę wciela się nauczyciel),

2) przygotować się do roli asystenta detektywa, poprzez uważne wysłuchanie tekstu, analizę

sytuacji i sformułowanie istotnych pytań, które mogłyby naprowadzić na trop do
wyjaśnienia zagadki,

3) zaplanować, komu zadasz te pytania, jakim ważnym osobom z otoczenia Anny,
4) zaplanować, jakich oględzin należy dokonać w mieszkaniu. Co powinieneś wiedzieć

odnośnie rozkładu mieszkania, położenia pokoju, żeby zrozumieć, co mogło się stać?
Jakie przedmioty mogą być dowodami w sprawie?

5) przygotować się do wywiadu z osobami, które mogłyby udzielić Ci nowych, ważnych

informacji potrzebnych do sformułowania hipotez na temat, co się mogło stać z Anną.

6) połączyć się w grupy i ustalić, która hipoteza wydaje się być prawdopodobna.

Przygotować się do roli matki, ojca Anny, przyjaciółek, gosposi, sąsiadów lub innych
osób według własnego uznania,

7) teatralnie odtworzyć jak najlepsze, jak najbardziej prawdopodobne wydarzenia owej

nocy,

8) porównać pomysły różnych grup i ocenić, na podstawie wiarygodności dowodów, która

wersja może być najbardziej zbliżona do prawdy, odwołując się do argumentacji
przedmiotów i zeznań świadków wydarzeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Rozwój psychiczny

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ cechy osobowości dziecka w przejawiające niezależności na podstawie obserwacji

wykonywanych przez dziecko czynności w zakresie samoobsługi.

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania i ćwiczenia dotyczące oceniania osiągnięć rozwojowych

dzieci w wieku poniemowlęcym z jednostki modułowej 513[01].Z1.01 Rozpoznawanie
osiągnięć rozwojowych w poszczególnych etapach życia dziecka,

2) wybrać czynności, które dziecko 2 i 3 – letnie próbuje samodzielnie wykonać i zaznaczyć

w karcie obserwacji (umieszczonej poniżej),

3) odpowiedzieć na następujące pytania:
o jakich cechach osobowości może świadczyć inicjatywa dzieci przejawiana podczas

czynności samoobsługowych?

o jakich cechach osobowości może świadczyć brak inicjatywy, bierne poddawanie się

pomocy opiekunki?

Jak ocenisz wpływ przejawianych przez dzieci 2, 3 letnie aspiracji na rozwój osobowości?
Jakie znaczenie dla rozwoju osobowości ma zaufanie do własnych możliwości działania?

Praca domowa

Wybrać dziecko 2 – 3 letnie w placówce ćwiczeniowej lub w domu rodzinnym

i  przeprowadzić  obserwację,  stawiając  znak  „+”,  kiedy  dziecko  potrafi  wykonać  czynności,
lub znak „–” kiedy nie potrafi (przez 5 minut raz w tygodniu przez okres 1 miesiąca).

Zalecane metody nauczania – uczenia się:
  obserwacja,
  ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:
  egzemplarz poradnika do jednostki modułowej 513[01].Z1.01,
  kartka formatu A4,
  długopis,
  karta  obserwacji  do  ćwiczenia  1  opracowana  na  podstawie:  Karty  rozwoju

psychomotorycznego dzieci do lat 3 – letnich” Państwowego Domu Małych Dzieci
w Warszawie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wiek życia dziecka w miesiącach

Wiek
rozwo–
jowy

Wskaźnik rozwoju

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

lubi

pomagać

dorosłym:

układa

zabawki,

odstawia

krzesło, swój kubek, talerz, itp.

pomaga przy ubieraniu się, np.
podciąga

majtki,

rajstopy,

wkłada buty

przejawia inicjatywę przy
otwieraniu zamków
błyskawicznych, wyciąganiu
rąk z płaszcza, wieszaniu
czapek na wieszakach

umie jeść samo

24
miesiące

2 lata

używa zaimka „ja”

lubi

pomagać

dorosłym:

układa

zabawki,

odstawia

krzesło, swój kubek, talerz, itp.

pomaga przy ubieraniu się, np.
podciąga

majtki,

rajstopy,

wkłada buty

przejawia inicjatywę przy
otwieraniu zamków
błyskawicznych, wyciąganiu
rąk z płaszcza, wieszaniu
czapek na wieszakach

umie jeść samo

36
miesięcy

3 lata

używa zaimka „ja”

Ćwiczenie 2

Określanie cech osobowości dorosłego na podstawie obserwacji

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z rozdziałami: Walka z syndromem bezradności [8, s. 43] i Jaka mowa

ciała? [8, s. 80 – 81],

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) uzupełnić kategorie zachowań sugerujących wycofywanie się i zachowań sugerujących

zdecydowanie i wiarę w siebie,

3) wybrać dowolną osobę z klasy (może to byś nauczyciel w czasie wykładu, jeśli się na to

zgodzi) i dokonać obserwacji lub odtworzyć z nagrania wykład profesora, zaznaczając
pionową kreską ilość zachowań zaproponowanych na liście,

4) porównać wyniki obserwacji z innymi. Duża zbieżność świadczy o rzetelności

prowadzonej obserwacji,

5) zinterpretować wyniki obserwacji korzystając z podanej informacji:
we współczesnej psychologii humanistycznej traktuje się człowieka jako kogoś, kto się

ciągle  zmienia,  dlatego  nawet  ponad  6  kresek  sugerujących  zachowania  wycofania  nie
dyskwalifikuje  trwale.  Wskazuje  jednak  na  pewne  trudności  psychiczne,  nad  którymi
trzeba popracować.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:
obserwacja,
ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:
  egzemplarz poradnika do jednostki modułowej 513[01].Z1.01,
  kartka formatu A4, długopis,
  karta obserwacji do ćwiczenia 2.

Zachowania sugerujące
wycofywanie się

Zaznacz
kreską

Zachowania sugerujące
zdecydowanie i wiarę w
siebie.

Zaznacz
kreską

Ton głosu

Cichy, monotonny

Zdecydowany, wyrazista
artykulacja, poważny ton

Odwracanie wzroku,
patrzenie w bok

Swobodny kontakt
wzrokowy

Zasłanianie dłonią ust

Swobodny oddech

Pocieranie szyi, karku

Lekkie przechylenie
głowy w trakcie
słuchania

Krzyżowanie rąk i nóg

Spokojne otwarte dłonie

Nadmierna
gestykulacja

Umiarkowana
gestykulacja i mimika

Mowa ciała

Skurczona, pochylona
pozycja ciała

Wyprostowana pozycja
ciała

Nadużywanie
przymiotników,
używanie słów: super,
bosko

Używanie zdrobnień

Odwoływanie się do
milczenia

Częste tłumaczenie się

Częste używanie
wyrażeń: sądzę…, moim
zdaniem…,

Używanie słów:
Nieprawdaż? Prawda?

Używanie stwierdzeń
zaczynających się od „ja”

Sposób
formułowania
wypowiedzi

Używanie form
bezosobowych

Używanie form
osobowych czasowników

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Przygotowanie wywiadu z małymi dziećmi.

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeczytać uważnie kartę obserwacji (umieszczoną poniżej),
2)  rozróżnić i zaznaczyć otwarty i ustrukturalizowany schemat wypowiedzi.
3)  wybrać  2  obrazki  z  życia  rodzinnego  z  książki  A.  Faber,  E.  Mazlish:  Jak  mówić,  żeby

dzieci nas słuchały? Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły? i ułożyć następne 2
przykłady pytań otwartych i ustrukturalizowanych oraz odpowiedzi do wywiadu
z dziećmi.
Po wykonaniu zadania odpowiedzieć na następujące pytania:

Dlaczego trudno jest przeprowadzić wywiad z dziećmi tylko przy pomocy słów?

Co sądzisz o wywiadzie z dziećmi przy pomocy techniki wyboru obrazków i wskazywania

odpowiedzi bez użycia słów?

Czy umożliwia ona poznanie uczuć dziecka, bez stawiania wymagań słownych?

Jakich odpowiedzi możemy oczekiwać od dzieci, proponując im zabawę z lalkami?

Zalecane metody nauczania – uczenia się:
obserwacja,

wywiad,

ćwiczenia,

metoda projektu,

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:
egzemplarz książki A. Faber, E. Mazlish: Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały? Jak

słuchać, żeby dzieci do nas mówiły? Media Rodzina of Poznań, Poznań 1993,

materiały piśmiennicze

karta obserwacji do ćwiczenia 3.

Możliwe odmiany strukturalizacji pytań wywiadu

Schemat sytuacji bodźcowej

Schemat wypowiedzi

Przykład:  „Ten  mały  chłopiec  bawi  się,
a matka przerywa mu i mówi, że pora iść do
łóżka”

Przykład: „Jeśli ten mały chłopiec bawi się,
a matka przerywa mu i mówi, że pora iść do
łóżka”

Przykład:  „Ten  mały  chłopiec  bawi  się
i wchodzi matka”

Przykład:  „Ten  mały  chłopiec  bawi  się
i wchodzi matka”

„Co on mówi?”

„Czy on wpada w złość, czy mówi: -
„Dobrze mamo”?

„Ułóżmy historyjkę o tym, co ona mówi do
niego i co on mówi do niej”.

„Czy chłopiec prosi matkę, aby pobawiła się
z nim, czy bawi się dalej tak jak gdyby matki
przy nim nie było”?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Przeprowadzenie wywiadu z rodzicami dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zastanowić się, czego chce się dowiedzieć od rodziców o dziecku i jakie zadać pytannia –

mogą to być:

pytania dotyczące społecznych kontaktów dziecka: kolegów, rówieśników, stosunku do

dorosłych,

pytania dotyczące emocjonalnego funkcjonowania dziecka i obrazu samego siebie: co

dziecko mówi o sobie, czy wierzy w siebie, czy często wpada w złość, czy się smuci,

pytania dotyczące klimatu życia rodzinnego, więzi w rodzinie,

pytania dotyczące warunków życia, struktury i historii rodziny,

  pytania dotyczące praktyk i postaw wychowawczych rodziców,
2)  podzielić się na 5 grup (każda grupa wybiera inny problem do zbadania),
3)  sformułować  pytania,  które  przyniosą  odpowiedzi  na  interesujący  Cię  problem. Możesz

skorzystać z przykładów pytań zamieszczonych czasopiśmie: Poradnik Wychowawcy
z sierpnia 2001 r. Oto wybrane pytania, dotyczące emocjonalnego funkcjonowania
i własnego obrazu dziecka:

Jak dziecko mówi o sobie?

Czy dziecko wierzy w siebie?

Co o tym świadczy?

Jak dziecko siebie ocenia?

Jakie uczucia dziecko przeżywa najczęściej?

Czy dziecko łatwo się irytuje, wpada w złość?

Co je złości?

Czy dziecko łatwo się smuci?

Co je smuci?

Czy dziecko często jest zaniepokojone, przestraszone?

Czego się obawia?

Czy dziecko często się nudzi?
4) wybrać osoby, które ustalą zasady organizacji spotkań z rodzicami w placówce, aby nie

utrudniać jej funkcjonowania,

Czy może to być na zebraniu rodziców?

Czy w kontakcie indywidualnym?

Zalecane metody nauczania – uczenia się:
obserwacja,

wywiad,

  ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:
  5 egzemplarzy czasopisma: Poradnik Wychowawcy,
  materiały piśmiennicze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Procesy emocjonalno - motywacyjne

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Powiedz, na czym Ci zależy [3, s. 71].

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) rozpoznać, na czym zależy kolegom w kontaktach z ludźmi (np. na uznaniu, dawaniu lub

otrzymywaniu wsparcia, na sympatii, akceptacji, przynależności do grupy, autonomii,
miłości),

2) podpisać kartkę swoim imieniem i nazwiskiem i przekazać kolegom, którzy w sposób

symboliczny lub dosłowny przedstawiają twoje potrzeby,

3)  zwrócić kartki do właścicieli i skomentować trafność spostrzeżeń na forum klasy.

Pytania do dyskusji:
  Czego uczniowie dowiedzieli się o sobie i o tym, jak inni postrzegają ich potrzeby?
  Czy trudno było odgadnąć potrzeby kolegów?
  Jakie są podobieństwa i różnice w potrzebach innych osób?
  Czy wiedza o potrzebach kolegów, zwiększa gotowość uczniów do ich zaspokajania?

Zalecane metody nauczania – uczenia się:
  dyskusja dydaktyczna,
  ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:
–

kartki z imieniem i nazwiskiem uczniów,

–

długopis.

Ćwiczenie 2

Pokochaj i zachęcaj do konstruktywnej aktywności.

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać z materiału nauczania fragment dotyczący wpływu nieokazywania miłości

dzieciom na ich poczucie własnej wartości,

2) zapoznać się z sytuacją chłopca, któremu matka nie chce okazywać uczuć, żeby nie

wyrósł na „babę”,

3) zaplanować w punktach rozmowę z matką, której celem będzie uświadomienie

obiektywnych potrzeb dziecka: miłości, akceptacji, okazywania przywiązania do dziecka,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) uwzględnić w rozmowie wartość odróżniania obiektywnych potrzeb dziecka, np.

pożywienia, powietrza, dobrego dotyku, pocałunku, przytulenia, ciepła macierzyńskiego,
uznania i szacunku, od zachcianek, kaprysów, agresji, zachowań destrukcyjnych,

5) opracować empatyczną odpowiedź na emocjonalne komunikaty dziecka, powołując się

na lekturę [5, s. 15] rozdział: Jak pomóc dzieciom, aby radziły sobie z własnymi
uczuciami np.

Dz: „Ja chcę chrupki!”

M: „Żałuję, że nie mam w domu żadnych dla Ciebie. Mam tylko frytki.”

Dz: „Ale ja chce je teraz!”

M: „Słyszę jak bardzo chcesz.”

Dz:, „Ale ja naprawdę chcę!”

M: „Chciałabym Ci je wyczarować, ale nie potrafię.”

Dz: „No to może zjem trochę frytek.”

Zalecane metody nauczania – uczenia się:
indywidualnego przypadku,
ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:
  lektura [5, s. 15],
  długopis i kartka formatu A4.
  opis przypadku.

Pani  A  jest  chłodną  matką,  kocha  syna,  ale  niezręcznie  jej  byłoby  przytulić  go
i  pocałować,  aby  nie  poluzować  dyscypliny,  bo  nie  urośnie  z  niego,  jak  twierdzi  matka,
mężczyzna. Czteroletni Jaś stara się za wszelką cenę zwrócić na siebie uwagę, zachowuje się
demonstracyjnie  zarówno  w  grupie  jak  i  w  miejscach  publicznych.  W  sklepie  sam  biega
między  stoiskami,  znosi  różne  przedmioty,  za  co  jest  karany  przez  matkę.  Nie  potrafi
odroczyć  zaspokojenia  swoich  potrzeb  posiadania  i  w  przypadku  utrudnienia,  wymusza  siłą
i agresją natychmiastową gratyfikację”.

Ćwiczenie 3

Spróbuj wejść w cudzą skórę [3, s. 69].

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania oraz przypomnieniem

informacji dotyczących empatii.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  wczuć się w sytuację drugiej osoby,
2)  przygotować własne tematy scenek lub wybrać z poniżej zaproponowanych:
  Rozmowa matki z córką, która późno wróciła do domu.
  Uczeń po raz kolejny usprawiedliwia się nauczycielowi, że nie przyniósł wypracowania.
  Rozmowa  syna/córki  z  rodzicem,  który  nie  chce  się  zgodzić  na  jego/jej  wyjazd  pod

namiot.

  Brat podarował ulubioną maskotkę siostry swojej dziewczynie.
3)  podzielić się na 4 – 5 osobowe zespoły,
4)  wymyślić sytuację do odegrania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Osobowość człowieka

5.4.1

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Moje cele życiowe [8, s. 66].

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania oraz przypomnieniem

wiadomości o potrzebach człowieka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  uświadomić sobie, iż nie ma jednej złotej reguły na zarządzanie rozwojem osobowości,
2)  zapoznać się ze wskazówkami z karty ćwiczeń nr 2,
3)  sklasyfikować swoje cele życiowe według wzoru na karcie ćwiczeń nr 3,
4)  sprawdzić  czy  osobiste  cele  są  odpowiednie  do  spodziewanych  efektów  końcowych  np.

wychować dzieci na szczęśliwych ludzi, stać się sławnym itp.,

5) zaplanować zadania wstępne, które umożliwią Ci zrealizowanie celów i potrzeb,
6) zastanowić się, jakie przeszkody wewnętrzne, słabości, mogą utrudnić realizację zadań

i potrzeb osobistych.,

7) zastanowić się jakie przeszkody zewnętrzne mogą to utrudnić,
8) zastanowić się jakiego rodzaju pomoc innych ludzi będzie potrzebna (np. czyja wiedza,

krytyka, umiejętności, rady, pochwały, poparcie itd.),

9) w 4 – osobowych grupach porównać swoje cele, ustalić priorytety i ułożyć wspólną grupę

najważniejszych celów życiowych. Jedna osoba zreferuje je na forum klasy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:
–

ćwiczenia,

–

dyskusja dydaktyczna

Środki dydaktyczne:
zeszyt,

długopis,

karta ćwiczeń nr 2 (wskazówki do pracy nad własnym rozwojem),

karta ćwiczeń nr 3 (cele życiowe).

Ćwiczenie 2

Style życia. [8, s. 68].

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić omówieniem wykonania ćwiczenia

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przyjrzeć się różnym propozycjom stylów życia (karta ćwiczeń nr 4),
2) uzupełnić listę stylów życia własnymi pomysłami, które chcesz wprowadzić w życie tak,

żeby uwzględnić Twoje osobiste potrzeby względem hierarchii ważności,

3) porównać to ze stylami życia znajomych i przyjaciół w czteroosobowej grupie w klasie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4)  wprowadzić, (jeśli to konieczne) korektę do swojego zestawu,
5)  przedstawić listę całej klasie ( przez wybrane osoby).

Zalecane metody nauczania – uczenia się:
  ćwiczenia,
  projektu.

Środki dydaktyczne:
-

materiały piśmiennicze,

karta ćwiczeń nr 4.

Ćwiczenie 3

Określanie ideału człowieka XXI wieku [8, s.71].

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przyjrzeć się różnym wizjom ideału człowieka i wybrać własną na następne lata (karta

ćwiczeń nr 5 ),

2)  uświadomić sobie własne potrzeby, zamiłowania, uzdolnienia,
3)  uświadomić sobie swoje mocne strony osobowości, aby nie dążyć do ideału wbrew sobie,
4)  wybrać ideał człowieka, który najlepiej realizuje Twoje własne potrzeby,
5)  stworzyć własną wizję ideału człowieka, integrującą różne style życia i wizje rozwoju.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:
  ćwiczenia,
  projektu.

Środki dydaktyczne:
  zeszyt,
  długopis, kartka,
  karta ćwiczeń nr 5.

Ćwiczenie 4

Określić cechy swojej osobowości [8, s. 61].

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zastanowić się i wypełnić kartę ćwiczeń nr 6: Moje mocne strony,
2)  uzupełnić niedokończone zdania, starannie przemyśleć swoje odpowiedzi,
3)  nie  silić  się  na  obiektywizm,  napisać  szczerze  to,  co  jest  ważne,  np.  przełamanie

nieśmiałości może być dla wielu wielkim sukcesem,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) przemyśleć jakie ograniczenia w wymienionych kategoriach, uniemożliwiają osiągnięcie

celów, zadań i realizację potrzeb; wpisać w rubrykę swoje wady,

5) poprosić kilka zaufanych i szanowanych osób o wypełnienie czystego arkusza o tej samej

treści,

6)  porównać ich odpowiedzi ze swoimi,
7)  przedyskutować wnioski z kimś zaufanym,
8)  zastanowić  się,  czy  nowo  zdobytą  wiedzę  o  sobie  może  wykorzystać  do  własnego

rozwoju i czy przyniesie mu radość i satysfakcję.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:
ćwiczenia,
dyskusji dydaktycznej

Środki dydaktyczne:
–

długopisy

–

karta ćwiczeń nr 6.

Ćwiczenie 5

Jaki jestem w rolach: domowej, koleżeńskiej, społecznej? [3, s. 98]

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wypełnić kartę ćwiczeń nr 7: Ja jako … przy pomocy przymiotników,
2) pisać szczerze, tak jak czuje, starać się bardziej skoncentrować na dobrych stronach bycia

w roli, w razie kłopotów, poprosić najbliższych kolegów o wymienienie zalet,

3) zgiąć kartkę na pół i na drugiej połowie kartki wpisać przymiotniki, jakimi określiliby go

rodzice, nauczyciel, siostra, brat, przyjaciel, kolega,

4)  omówić wypełnione karty w parach lub w czteroosobowych zespołach,
5)  przedyskutować z całą klasą następujące pytania:
  Czy zdziwiła was ilość zalet, jakie posiadacie?
  Jakie są proporcje zalet do wad?
  Czy można pozbyć się posiadanych wad?
  Czy posiadacie  jakieś cechy, które w pewnych  sytuacjach  mogą okazać się pozytywne,

a w innych negatywne?

Czy w poszczególnych rolach przymiotniki powtarzały się, jakie to były przymiotniki?

W jaki sposób zmieniamy nasze zachowania funkcjonując w różnych rolach
społecznych? W jakim stopniu pełnione funkcje społeczne wyznaczają nasza tożsamość?

Czy nasze postrzeganie siebie różni nas od spostrzegania przez inne osoby, dlaczego tak

się dzieje?

Jak spojrzeć na siebie obiektywnie unikając samych pozytywnych lub samych

negatywnych określeń?

Zalecane metody nauczania – uczenia się:
ćwiczenia,
dyskusja dydaktyczna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:
–

długopis.

–

karta ćwiczeń nr 7: Ja jako …?

Ćwiczenie 6

Oceń samego siebie [11, s. 3 – 17].

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  wypełnić kartę ćwiczeń nr 8: Oceń samego siebie,
2)  podzielić się przemyśleniami z siedzącą najbliżej osobą,
3)  wziąć udział w podsumowaniu prowadzonym metodą dyskusji przez nauczyciela.
Pytania do dyskusji:
1.  Czy dzięki wpisaniu rzeczy, które są dla Was ważne, a także nękających was problemów,

stają się one dla Was jaśniejsze?

2. Czy sądzicie, że w rozwiązywaniu tych problemów mogliby pomóc wam inni członkowie

grupy?

3. Czy coś, co przedtem uznawaliście za bardzo istotne, wydaje się wam teraz mniej ważne?

Zalecane metody nauczania – uczenia się:
–

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:
–

czysta kartka lub zeszyt na notatki podczas dyskusji,

–

karta ćwiczeń nr 8.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Cechy osobowości opiekuna społecznego

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Diagnozowanie potrzeb uczniów w zakresie zaufania do własnego sposobu

zachowywania się.

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać uważnie kartę ćwiczeń nr 9: Zachowania,
2) zastanowić się jak najczęściej reaguje w sytuacjach zadaniowych i codziennych

z innymi ludźmi,

3) postawić „+” (plus) przy zadaniu, które wydaje się że jego dotyczą,
4) postawić „+” anonimowo, na liście wędrującej po klasie (nauczyciel powinien

przedyskutować w klasie to zachowanie, przy którym znajdzie się najwięcej znaków)
i dopisać do listy swoje słabe strony, które traktuje jako swoją „piętę Achillesa”,

5) nie przejmować się jeśli często stawia się w pozycji przegranego, duża ilość ćwiczeń

z zakresu komunikacji, asertywności, rozwiązywania konfliktów zawarta w następnej
jednostce modułowej, pozwoli na zmianę zachowania,

6) przeczytać 12 cech charakteryzujących zdecydowanego optymistę - poprawiających

nastrój,

7) wypełnić ponownie kartę ćwiczeń nr 9: Zachowanie, po zrealizowaniu programu

jednostki modułowej: Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych.
Sprawdzisz sam, na ile zmieniło się twoje zachowanie pod wpływem treningu.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:
–

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:
–

długopis,

–

lista 12 cech zdecydowanych optymistów,

–

karta ćwiczeń nr 9: Zachowania.

Zachowania

Jak zachowuje się Zwycięzca

Jak zachowuje się Przegrany

Skupiasz uwagę na rozwiązaniach.

Skupiasz uwagę na tym, co łączy Cię
z innymi.

Modyfikujesz swoje postępowanie.

Potrafisz efektywnie i ciężko pracować przy

Skupiasz uwagę na tłumaczeniach.

Skupiasz uwagę na tym, co dzieli Cię od
innych.

Skupiasz uwagę na poprawianiu innych.

Nigdy nie masz czasu na to, co naprawdę

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zachowaniu czasu dla siebie i rodziny.

Analizujesz krytykę.

Uznajesz prawo do odmienności innych.

Jesteś życzliwy wobec innych.

Koncentrujesz uwagę na możliwościach.

ważne

Obrażasz się i unikasz krytyki.

Nie tolerujesz odmienności innych.

Jesteś nieżyczliwy.

Koncentrujesz się na problemach.

SPRÓBUJ BYĆ ZWYCIĘZCĄ TAK CZĘSTO, JAK TO TYLKO MOŻLIWE. GDY
ZŁAPIESZ SIĘ NA TYM, ŻE TWOJĄ WYPOWIEDZIĄ STAWIASZ SIĘ W POZYCJI
PRZEGRANEGO, PO PROSTU ZMIEŃ TAŚMĘ!

12 cech charakteryzujących zdecydowanych optymistów

(Alan Loy McGinnis: Potęga optymizmu)

1.  Rzadko bywają zdziwieni faktem występowania trudności.
2.  Gotowi są przyjąć rozwiązania częściowe.
3.  Wierzą, ze sami decydują o swojej przyszłości.
4.  Zaczynają wszystko od początku.
5.  Nie dopuszczają do siebie czarnych myśli.
6.  Są wdzięczni losowi za to, co mają.
7.  Wykorzystują wyobraźnię, chcąc odnieść sukces.
8.  Zachowują pogodę ducha nawet wtedy, gdy nie sprzyja im szczęście.
9.  Są przekonani o nieograniczonych możliwościach własnego rozwoju.
10.  Wnoszą miłość w otaczający świat.
11.  Lubią powtarzać dobre nowiny.
12.  Akceptują to, czego nie mogą zmienić.

Ćwiczenie 2

Rozumiejący opiekun. Analizowanie zachowania opiekuna w sytuacji problemowej.

Identyfikowanie umiejętności sprzyjających rozwiązaniu problemu.

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się uważnie z sytuacją Jasia,
2)  nazwać problem Jasia, w oparciu o teorię rozwoju Eriksona,
3)  zaplanować rozmowę z rodzicami Jasia tak, aby przekazać problem nie oceniając dziecka

lub rodziców, ale zachęcając ich do wspólnego rozwiązania problemu,

4) nazwać cechy osobowości opiekuna, które umożliwią rozwiązanie problemu,
5) określić jakie umiejętności są potrzebne, aby sformułować i dobrze przekazać problem,

nie urażając godności i szacunku rodziców,

6) wyrównać, poprzez ćwiczenia zawarte w następnej jednostce modułowej, braki

w umiejętnościach formułowania i przekazywania trudnych komunikatów,

7) przygotować nowy scenariusz rozmowy z rodzicami, po wykonaniu ćwiczeń,
8) porównać oba scenariusze i ocenić wyniki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6. Zbiorowości społeczne

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odegraj zachowanie biernej matki.

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać opis sytuacji,
2) uświadomić sobie, dlaczego tłumaczenie matki, żeby dzieci były grzeczne, nie przynosi

żadnych efektów,

3) odpowiedzieć na pytanie: Dlaczego matka skrywa irytację i udaje, że jest spokojna, kiedy

dzieci źle się zachowują, wreszcie wpada w złość?

4) odegrać tę scenę w parach,
5) odegrać scenę ponownie, stanowczo stawiając granicę dzieciom, jak się mają

zachowywać.

Omówienie:
1. Dlaczego dzieci nie są pewne, co jest akceptowane, a co nie i nieustannie sprawdzają

granice, do których bezkarnie mogą się posunąć?

2.  Z czego powinni zdać sobie sprawę rodzice mówiąc: nie?

Zalecane metody nauczania – uczenia się:
  indywidualnych przypadków,
  inscenizacji,
  ćwiczenia,
  dyskusji.

Środki dydaktyczne:
–

kartka i długopis,

–

opis sytuacji.

Anna jest przykładem biernej matki. Kiedy jej dzieci źle się zachowują, prosi je, żeby

były grzeczne i zawsze stara się tłumaczyć swoje stanowisko (nawet 2 – letniemu
Piotrusiowi).

Ćwiczenie 2

Nadopiekuńczy rodzice. Rozpoznawanie u rodziców zachowań nadopiekuńczych na

podstawie opisu przypadku.

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z sytuacją,
2) odpowiedzieć na pytania: Jaki jest wpływ wyręczania dzieci na ich rozwój osobowości?

Czy dzieci kształtują wiarę we własne siły, czy motywuje je to do pracy nad sobą, czy do
lenistwa? Czy sprzyja to kształtowaniu autonomizacji w działaniu?

3) odegrać w grupach 4 – 5 osobowych scenę zachowania się:
–

rodzica nadopiekuńczego

–

rodzica agresywnego

–

rodzica asertywnego

W przypadku trudności z przygotowaniem scen przeczytać: Materiał nauczania

z  jednostki  modułowej:  Nawiązywanie  i  utrzymywanie  kontaktów  społecznych  rozdział:
Style komunikowania się.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:
  ćwiczenia,
  inscenizacji,
  indywidualnego przypadku.

Środki dydaktyczne:
–

kartka i długopis,

–

poradnik do jednostki modułowej 513[01].01.02,

–

opis sytuacji.

Jan  bardzo  przeżywa  wszystkie  problemy  dzieci  i  wszystko  bierze  na  siebie.  Nastolatkom
pomaga  odrabiać  lekcje,  a  kiedy  mają  kłopoty  w  szkole,  idzie  ze  skargą  do  nauczyciela.
Powtarza  nieustannie  dzieciom,  jakie  są  wspaniałe,  a  jednocześnie  daje  im  zupełnie  inny
sygnał, stale ingerując w ich sprawy.

Ćwiczenie 3

Więzi [3, s. 75].

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania oraz informacjami na

temat więzi między ludźmi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) uświadomić sobie, jakie czynniki sprzyjają, a jakie hamują rozwój grupy,
2) utworzyć w klasie 2 grupy:

I grupa opracowuje planszę pt.: Co buduje więzi między ludźmi?

II grupa opracowuje planszę pt.: Co niszczy więzi między ludźmi?

3) podpisać małe karteczki swoim imieniem i nazwiskiem i zamieścić na nich swoją

propozycję: „Co ja mogę zrobić, aby poprawić atmosferę i zacieśnić więzi w grupie?”

4) przypiąć karteczki do trzeciego arkusza zatytułowanego: Mój udział w umacnianiu więzi

grupowej,

5) zapoznać się z ich treścią,
6) Odpowiedzieć na pytania podczas dyskusji:
–

Jak aktualnie funkcjonuje nasza klasa?

–

Jak powinna funkcjonować?

–

Co należy zrobić, aby było lepiej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.7. Podstawy pedagogiki i dydaktyki

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sformułuj cele, wybierz metodę realizacji zajęć dla dzieci 5 – letnich i opracuj scenariusz

podanych zajęć.

Wskazówki do realizacji

Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  wiedzieć, dla jakiego wieku dziecka przygotuje zabawę,
2)  określić , jakie cechy psychoruchowe 5 – letnich dzieci,
3)  wskazać, jakie sprawności i umiejętności wiekowe należy rozwijać,
4)  zdiagnozować potrzeby grupy dzieci, w której będzie prowadzić zajęcia,
5)  zdiagnozować możliwości wykonania,
6)  poszukać  w  literaturze  propozycji  zajęć,  które  spełniają  wyżej  wymienione  cechy

w wystarczającym zakresie,

7) wybrać z literatury kilka zabaw, np.: Kolory, Kapelusze i opracować konspekt

w dwu – osobowych grupach [22, s. 38, 40],

8)  zapoznać się wzorem scenariusza zajęć (umieszczonym poniżej),
9)  wybrać jedną osobę do zaprezentowania scenariusza na forum klasy,
10)  ocenić poprawność napisania scenariusza.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:
  ćwiczenia,
  inscenizacji,

Środki dydaktyczne:
–

materiały piśmiennicze,

–

wzór scenariusza zajęć.

Scenariusz zajęć:
Osoba prowadząca: ………………………………………………………

Temat zajęć: Gry i zabawy ruchowe: Bawimy się w kolory i Co jest pod kapeluszem?

Grupa: 4 – 5 latki
Cel ogólny: Rozwijanie umiejętności poznawczych: wrażliwości, spostrzegawczości,
poczucia przestrzeni

Szczegółowe cele kształcenia:
Po zakończeniu zajęć dziecko potrafi:
–

lokalizować w przestrzeni przedmioty kolorowe,

–

śledzić, gdzie znajduje się piłeczka,

–

współpracować i współdziałać z innymi dziećmi i z opiekunem,

–

panować nad emocjami przez wykonywanie zadań w skupieniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Metody:  zabawy  ruchowe  grupowe,  elementy  ćwiczeń,  działalności  praktycznej
(porównywanie kolorów, powtarzanie czynności spotykanych w życiu codziennym).

Czas: 30 min.

Środki dydaktyczne: kolorowe przedmioty, kapelusze lub wiaderka, piłeczki.

Przebieg zajęć:
FAZA WSTĘPNA
1)  Czynności organizacyjno – porządkowe.
2)  Nawiązanie  do  tematu,  wyjaśnienie  celu  zajęć,  sformułowanie  poleceń,  sposobu  ich

wykonania.

FAZA WŁAŚCIWA (przebieg zabaw):
1) Prezentacja (pokaz) sposobu wykonania przez nauczyciela.
2) „Pokażę wam sztuczkę z 3 kapeluszami, pod jeden z nich włożę piłeczkę i będę go

przesuwać, żebyście jej nie widzieli, a wy zgadniecie, gdzie jest piłka?”

3) Kierowanie czynnościami dzieci, obserwowanie sposobu wykonania, pomoc w razie

trudności.

4) Wydawanie poleceń podtrzymujących kontynuację zabawy (dzieci dobierają się parami

i bawią się 2 kapeluszami, wystawiają się wzajemnie na próbę).

Uwaga (zabawa: Kolory została opisana w ćwiczeniach 4.1.3 Ćw.1)

FAZA KOŃCZACA
1) Porządkowanie pomocy dydaktycznych, odkładanie na miejsca (wydajemy dzieciom

polecenie, aby odłożyły pomoce na miejsce).

2) Dzieci siadają w kręgu na polecenie opiekunki.
3) Nauczycielka zadaje pytania dzieciom na temat zabawy: co podobało się w zabawie, co

było trudne do wykonania, co mogłyby zmienić, udoskonalić. Chętne dzieci zgłaszają się
przez podniesienie ręki i wypowiadają się.

4) Opiekunka ocenia osiągnięcia dzieci w zabawie.
Zakończenie zajęć

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach

Dzieci wyrażają swoje odczucia po zabawach przyklejając na tablicy magnetycznej

wybrany przez siebie rysunek: J L

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. KARTY ĆWICZEŃ

Karta ćwiczeń nr 1

Arkusz odpowiedzi nr 1: Pustynia

Lp.

Czego najbardziej pragnąłem na

pustyni?

Czy to normalnie

mam? Dzięki czemu

lub, komu?

Czy troszczę się o

tych, którzy mi

pomagają posiadać

te dobra?

10.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Karta ćwiczeń nr 2

Wskazówki do programowania rozwoju

1. Korzystaj z cudzych doświadczeń. Rodzice i nauczyciele, którzy chcą dobrze, ale

wywołują Twój zrozumiały krytycyzm, bunt i opór wywieraniem zbyt dużej presji, mają
sporo doświadczenia i nie wato odrzucać wszystkich ich pomysłów – dokładnie
analizując plusy i minusy ich propozycji możesz oszczędzić sobie wielu niepotrzebnych
kłopotów i uniknąć zbędnych rozczarowań.

2. Analizuj wzorce postępowania. Historia życia osób, które podziwiasz, może pomóc

w opracowaniu strategii działania, które w efekcie ma doprowadzić Cię do upragnionego
celu – czytaj zatem biografie, studiuj dzieła mędrców, czytaj dzieła psychologiczne,
literaturę piękna oraz studiuj wzory życia i warunki, od których zależą życiowe sukcesy.

3. Działaj. Masz wpływ na wiele istotnych kwestii i nie tłumacz lenistwa czy

nieumiejętności kierowania własnym życiem przemożną rolą przypadku – szczęście
sprzyja tym, którzy sami sobie pomagają.

4. Nie załamuj się, tylko zrób przerwę. Podczas realizowania nawet najlepszych planów

zdarzą się porażki – nie trać wtedy wiary w ostateczny sukces, tylko zastosuj którąś
z propozycji relaksacyjnych: odpocznij, wycisz się, spróbuj ponownie.

5. Bądź osobą przewidującą. Planując konkretny cykl działań, mających doprowadzić Cię

do sukcesu, koniecznie wypisz sobie:, jakie Twoje cechy i zewnętrzne przeszkody mogą
to utrudnić oraz jakiego rodzaju pomoc innych ludzi będzie Ci potrzebna (np. czyja
wiedza, krytyka, czy umiejętności, czyje rady, pochwały, poparcie itp.).

Karta ćwiczeń nr 3

Moje cele życiowe

Poklasyfikuj wszystkie swoje cele, np. na:
-

Rozwój osobisty – intelekt, zainteresowania, emocje, żale ducha, moralność.

Rozwój zawodowy – typ kariery, rodzaj awansu, ilość pieniędzy pozycja społeczna,
standard życia.

Życie rodzinne – rola małżeńska, rodzicielska, liczba dzieci, stosunki z rodzicami.

Życie towarzyskie – krąg przyjaciół i znajomych.

Działania tylko dla siebie – zdrowie, rozrywka hobby, zwiedzanie, wypoczynek.

Działania dla innych – komu i jak pomagać prywatnie lub w ramach jakiejś organizacji.

Karta ćwiczeń nr 4

Style życia

1.  Żyć dla przyjemności – używać życia na wszelkie dostępne sposoby.
2.  Żyć samotnie na swój własny sposób, nie przejmując się ludźmi sprawami tego świata.
3.  Żyć dla innych (dzieci, rodziców, przyjaciół, innych ludzi) – pomagać, dawać z siebie jak

najwięcej, nie dbając o własny komfort.

4. Żyć dla idei – patriotyzmu, demokracji, sprawiedliwości, równości itp.
5. Żyć, wykorzystując innych – sprytem i cwaniactwem, manipulować ludźmi, aby robili to,

na co Ty masz ochotę i co Tobie przyniesie największa korzyść.

6. Żyć aktywnie i twórczo, pozostawiając po sobie dużą spuściznę.
7. Żyć spokojnie, nie wychylać się i nie angażować, ulegle przystosowując się do otoczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Żyć niezależnie i nie podporządkowywać się żadnym wymaganiom i rygorom – dążyć do

gwałtownych uniesień, intensywnych uczuć, nie dbać bezpieczeństwo emocjonalne.

9. Żyć z myślą o przyszłym zbawieniu – przestrzegać norm moralnych, kierować się

sumieniem, stawiać wyżej zasady postępowania społecznego nad własne korzyści.

10. Żyć cynicznie – udając i kłamiąc, lekceważąc wartości moralne i społeczne,

wyśmiewając ułomną ludzka naturę, okazując podejrzliwości nieufność nastawiając się
na zysk także wtedy, gdy wiąże się to z krzywdą innych.

11. Żyć z miłością we wszystkich jej odmianach: braterskiej przyjaznej, do Boga, matczynej,

ojcowskiej, erotycznej – z ciepłem, serdecznością, tolerancją i oddaniem wobec ludzi.

12. Żyć zaspokajając potrzebę władzy – dominując nad ludźmi, rządząc nimi.
13. Żyć racjonalnie – kierując się głównie intelektem i wiedza, tłumiąc uczucia i nie wierząc

intuicji.

14. Żyć marzeniami, odnajdując w nich radość i spokój ducha.

Karta ćwiczeń nr 5

Wizje człowieka

1. Piękny, mądry, dobry, prawdomówny i dzielny – to ideał filozofów starożytnych Aten.
2. Mocny, zdrowy, fizycznie sprawny, zdyscyplinowany bezwzględnie posłuszny – ideał

starożytnej Sparty.

3. Religijny, pokorny, wyrzekający się doczesnych radości – ideał średniowiecza.
4. Wszechstronnie wykształcony, kochający muzykę, malarstwo, rzeźbę i literaturę – ideał

renesansu.

5. Pracowity, gospodarny, zaradny, oszczędny, godny zaufania pobożny –ideał

mieszczańsko-protestancki.

6. Dobry i przyjazny, otwarty, tolerancyjny, pozytywnie myślący, skoncentrowany na

rozwiązywaniu pojawiających się problemów, autentyczny, twórczy i stale rozwijający
się – ideał psychologów humanistycznych.

7. Skupiający się zarówno na doznawaniu satysfakcji zmysłowych i emocjonalnych, jak

i rozwijający sferę poznawczą – intelekt i wiedzę, poczucie własnej wartości, tożsamości
i kontroli oraz system wartości.

8. Opętany jedna ideą: rewolucyjna, naukowa, religijna, macierzyńską, kariery zawodowej,

władzy, gromadzenia pieniędzy, wydawania pieniędzy, imponowania innym itd.

9. Erudyta traktujący wiedzę jak bożka i przyjmujący zasadę, że człowiek to jego pamięć,

stale dokładający cegiełki encyklopedycznej wiedzy do skarbnicy swojej mądrości.

10. Kreujący własne życie człowiek innowacyjny: poszukujący problemów, umiejący je

wykrywać i samodzielnie rozwiązywać przy użyciu różnych rodzajów stale doskonalonej
inteligencji, przedsiębiorczy (z inicjatywą), niezależnie myślący z motywacją do
ustawicznego samokształcenia.

Karta ćwiczeń nr 6

Moje mocne strony

Instrukcja:

Uzupełnij poniższe zdania. Starannie przemyśl swoje odpowiedzi.

1. Uważam za swoje sukcesy:

………………………………………………………………….................

2. Mam, ugruntowaną wiedzę w zakresie:

…………………………………………………………………………….

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. Umiem doskonale:

…………………………………………………………………………….

4. To, co wiem i umiem pomaga mi w:

…………………………………………………………………………….

5.  Moje walory fizyczne to: …………………………………………………
6.  Zalety mojego charakteru to: ……………………………………………..
7.  W kontaktach z ludźmi potrafię: ………………………………………....
8.  Lubią mnie za: ……………………………………………………………
9.  Ja lubię siebie za: …………………………………………………………
10. Cenią mnie za: …………………………………………………………….
11. Ja cenię siebie za: …………………………………………………………
12. Szanują mnie za: ………………………………………………………….
13. Ja szanuje siebie za: ………………………………………………………
14. Podziwiają mnie za: ………………………………………………………
15. Ja podziwiam siebie za: …………………………………………………..
16. To, jaki (jaka) jestem, pomaga mi w: …………………………………….

Karta ćwiczeń nr 7

Ja jako…

Na osobnych kartkach wpisz nagłówki:

1.  Jako córka/syn jestem: …………………….……
2.  Jako uczeń jestem: ………………………………
3.  Jako brat/siostra jestem: ………………..……….
4.  Jako przyjaciel jestem: ………………………….
5.  Jako kolega jestem: ……………………………..

Karta ćwiczeń nr 8

Oceń samego siebie

Naprawdę ważne dla mnie jest……………………………………………….………………
………………………………………………………………………………..………………
To, co nie jest dla mnie ważne, ale co muszę robić, to………………………………………
…………………………………………………………………………………..……………
Przeszkoda, którą chcę pokonać lub problem, który chcę rozwiązać, to…………..…………
…………………………………………………………………………………..……………

Karta ćwiczeń nr 9

Zachowania

Jak zachowuje się Zwycięzca

Jak zachowuje się Przegrany

Skupiasz uwagę na rozwiązaniach.

Skupiasz uwagę na tym, co łączy Cię z
innymi.

Modyfikujesz swoje postępowanie.

Skupiasz uwagę na tłumaczeniach.

Skupiasz uwagę na tym, co dzieli Cię od
innych.

Skupiasz uwagę na poprawianiu innych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1

Test

dwustopniowy

jednostki

modułowej:

Charakteryzowanie

psychofizycznych i społecznych aspektów rozwoju człowieka

Test służy do sprawdzenia wiadomości i umiejętności przyswojonych przez uczniów

w trakcie zajęć edukacyjnych i obejmuje cały zakres materiału nauczania jednostki
modułowej.

Test składa się z 20 zadań, z których:

–

zadania 1 – 15 są z poziomu podstawowego,

–

zadania 16 – 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

bardzo dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu

ponadpodstawowego,

Plan testu

Klucz odpowiedzi

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna odpowiedź

Wskazać zadania psychologii.

– opisuje i wyjaśnia
zachowanie się człowieka,
– przewiduje to, co się zdarzy,
– podnosi jakość życia
człowieka na wyższy poziom,
– pomaga rozwiązywać
praktyczne problemy,
– pozwala pogłębić wiedzę
o naturze człowieka,
– pozwala lepiej poznać siebie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wymienić bezpośrednie
i pośrednie procesy
poznawcze.

– bezpośrednie procesy
poznawcze to: wrażenia,
spostrzeżenia,
– pośrednie procesy
poznawcze to: wyobraźnia,
myślenie, pamięć.

Wymienić czynności
umożliwiające człowiekowi
regulację stosunków ze
światem zewnętrznym i
wewnętrznym.

– czynności wegetatywne,
– czynności motoryczne
(lokomocyjne, manipulacyjne),
– czynności poznawcze,
– czynności emocjonalno –
motywacyjne,
– czynności sprawcze,
– czynności interpersonalne.

Wymienić rodzaje wyobraźni.

– odtwórcza,
– wytwórcza.

Zdefiniować pojęcie: rozwój
psychiczny.

Rozwój jest to długotrwały
proces, w toku którego
dokonują się prawidłowo
zmiany, które prowadzą od
stanów niższych (prostszych)
do stanów wyższych (bardziej
złożonych).

Wskazać umiejętności, które
trzeba opanować, aby poznać
samego siebie.

Należy poznać (uświadomić
sobie) własne potrzeby,
nastawienia, uczucia,
możliwości i ograniczenia.

Wymienić okresy rozwojowe
wg E. Ericksona.

1) niemowlęctwo           – 0 –
1 r. ż.
2) wczesne dzieciństwo – 2 –
4 r. ż.
3) wiek zabawy            – 4 –
6,7 r. ż.
4) wiek szkolny            – 7 –
13 r. ż.
5) wiek dorastania       – 13 –
21 r. ż.
6) wczesna dorosłość – 21 –
25 – 30
7) dorosłość                 – 30 –
65 r. ż.
8) starość                      – 65 –
80 r. ż.

Zdefiniować procesy
uczuciowe.

Emocje, które przeżywamy
w związku z zaspokojeniem
potrzeb wyższego rzędu, np.
uczucia poznawcze,
estetyczne, moralne,
patriotyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wymienić warunki skutecznej
motywacji.

– stopień utrafienia w potrzeby
osoby działającej,
– stopień intensywności
potrzeby,
– stopień uświadomienia
potrzeby.

10. Wymienić zachowania

destrukcyjne, które
dyskwalifikują osobę do
zawodu opiekuna
społecznego.

– manipulacja innymi ludźmi
poprzez zachowania
agresywne i uległe,
– nawyki rywalizacyjne
pomijające współdziałanie,
– brak zrozumienia potrzeb
innych ludzi,
– brak zrozumienia potrzeb
dzieci i ich rodziców
(opiekunów).

11. Określić efekty okazywania

dziecku uczuć przywiązania,
miłości i akceptacji.

12. Określić, czym jest wrażenie.

13. Określić skutki w życiu

dorosłym osób, które nie
miały zaspokojonych
podstawowych potrzeb
psychicznych we wczesnym
dzieciństwie.

14. Wymienić cechy toksycznych

rodziców.

15. Wskazać sytuacje do

samopoznania i samooceny
siebie w rolach społecznych.

16. Wskazać najważniejsze

potrzeby dziecka.

17. Wskazać różnice między

wrażeniem a spostrzeżeniem.

Bezpośrednie procesy
poznawcze pozwalają na
proste odbicie rzeczywistości,
analizę cech zmysłowych,
natomiast pośrednie procesy
poznawcze umożliwiają
złożoną i pogłębioną analizę
rzeczywistości abstrakcyjnej,
symbolicznej, metaforycznej,
znaczeniowej.

18. Scharakteryzować proces

myślenia z podkreśleniem
jego najwyższej roli w
regulacji stosunków ze
światem zewnętrznym.

Myślenie jest procesem,
którego wytworem jest
swoiste odzwierciedlenie
świata w naszej świadomości
w postaci pojęć i sądów.
Swoje uprzywilejowane
miejsce zawdzięcza

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

możliwościom przetwarzania
informacji, rozwiązywania
problemów, planowania i
kontrolowania skutecznego
działania dostosowanego do
ludzkich potrzeb.

19. Wyjaśnić pojęcie systemu

psychofizycznego.

Na system psychofizyczny
składają się: nawyki, postawy,
przekonania, wartości, stany
emocjonalne, uczucia i
motywy mające swoje
podłoże fizyczne w układzie
nerwowym,
wewnątrzwydzielniczym
i w ogólnym stanie organizmu.

20. Wymienić elementy struktury

osobowości.

– dynamizm fizjologicznych
potrzeb organizmu,
– dynamizm eksploracyjno –
czynnościowy,
– dynamizm interakcyjnych
potrzeb psychologicznych,
– dynamizm ustalania
zgodności poznawczej,
– dynamizm realizacji
wartości,
– poczucie „ja” czyli
tożsamość.

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z kryteriami punktowania

i oceniania.

4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

5.  Omów z uczniami  zasady wypełniania karty odpowiedzi.
6.  Podaj i zapisz na tablicy czas zakończenia pracy ucznia z zestawem zadań.
7.  Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
8.  Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań.
9.  Sprawdź prace. Nanieś punkty na kartę odpowiedzi.
10.  Wykonaj  analizę  statystyczną  i  opisową  wyników  sprawdzianu  oraz  analizę  logiczną

i statystyczną zestawu zadań.

11. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
12. Opracuj wnioski do dalszej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4.  Test  zawiera  20  pytań  dotyczących  problemów  związanych  z  charakteryzowaniem

psychofizycznych i społecznych aspektów rozwoju człowieka.

5. Zadania: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 17, 18, 19, 20 to zadania otwarte i należy udzielić

krótkiej odpowiedzi, zadania: 11, 12, 13, 14, 15, 16 to zadania wielokrotnego wyboru
i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
–

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź znakiem X
(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową),

–

w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedź w wyznaczone pole.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci pytania: 16 – 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

9. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia !

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

„Projekt wspó

łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.  Wymień zadania psychologii.

2.  Wymień bezpośrednie i pośrednie procesy poznawcze.

3.  Wskaż  cztery  czynności,  umożliwiające  człowiekowi  regulację  stosunków  ze  światem

zewnętrznym i wewnętrznym.

4.  Wymień rodzaje wyobraźni.

5.  Zdefiniuj pojęcie: rozwój psychiczny.

6.  Wskaż umiejętności, które trzeba opanować, aby poznać samego siebie.

7.  Wymień okresy rozwojowe wg E. Ericksona.

8.  Podaj definicję procesów uczuciowych.

9.  Wymień warunki skutecznej motywacji.

10.  Wymień zachowania destrukcyjne, które dyskwalifikują osobę do zawodu opiekuna

społecznego.

11. Okazywanie uczuć przywiązania do dziecka, miłości i akceptacji:

a) wzmacnia wiarę w siebie, zachęca do działania i aktywności,

b) opóźnia rozwój biologiczny,

c) opóźnia rozwój umysłowy,

d) prowadzi do choroby sierocej.

12. Wrażenie to:

a) reakcja na widok osoby zachowującej się niekonwencjonalnie,
b

autoprezentacja mająca na celu zjednanie adwersarza,

c) najprostsza forma poznawania świata, polegająca na odzwierciedlaniu pojedynczych

cech przedmiotów,

d) fascynacja niepospolitym zjawiskiem.

13. Zaspokojenie podstawowych potrzeb psychicznych we wczesnym dzieciństwie skutkuje

w życiu dorosłym:
a)  nadmierną koncentracją na własnej osobie,
b)  nadmierną uległością w stosunkach z ludźmi,
c)  podporządkowaniem sobie innych ludzi,
d)  stworzeniem wyjątkowej wytrzymałości na frustrację tych potrzeb,

14. Toksyczni rodzice to osoby:

a) które nie radzą sobie z własnymi problemami emocjonalnymi i oczekują zrozumienia

i wsparcia swoich dzieci (odwrócenie ról),

b) dominujące, narzucające swój autorytet, wymagające dyscypliny i sprawiedliwie

oceniające,

c) doradzające, kontrolujące każdy krok dziecka,
d) silnie związane emocjonalnie, ale nie okazujące uczuć.

„Projekt wspó

łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Najlepszą okazją do samopoznania i samooceny siebie w rolach społecznych są:

a)  nasze wyobrażenia na swój temat,
b)  nasze fantazje na temat, jaką jestem uczennicą, córką,
c)  informacje  przekazywane  nam  przez  bliskie  osoby  (rodzice,  nauczyciele)

i samouświadomienie własnych uczuć i myśli,

d) nasze marzenia o idealnej uczennicy, koleżance, córce.

16. Dziecko potrzebuje przede wszystkim:

a) dóbr materialnych: dużo zabawek, gier automatycznych, aby nadążyć za rozwojem

technicznym i nie zostać w tyle,

b) elementarnego świata: ziemi, piasku, wody, żyjących roślin i zwierząt, ludzi jako

bliźnich i siebie samego jako istoty czującej swoje potrzeby rozwojowe,

c) wysokiego poziomu rozwoju poznawczego, inteligencji, aby sprostać wymaganiom

dzisiejszego niewyobrażalnie skomplikowanego świata,

d) dyscypliny, aby uformować mocny i odważny charakter.

17. Wskaż różnice między wrażeniem a spostrzeżeniem.

18. Scharakteryzować proces myślenia z podkreśleniem jego najwyższej roli w regulacji

stosunków ze światem zewnętrznym.

19. Wyjaśnij pojęcie systemu psychofizycznego.

20. Wymień elementy struktury osobowości.

„Projekt wspó

łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Charakterystyka psychofizycznych i społecznych aspektów rozwoju
człowieka

Zakreśl lub wpisz poprawną odpowiedź

Numer

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

„Projekt wspó

łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2

Test

dwustopniowy

jednostki

modułowej:

Charakteryzowanie

psychofizycznych i społecznych aspektów rozwoju człowieka

Test służy do sprawdzenia wiadomości i umiejętności przyswojonych przez uczniów

w trakcie zajęć edukacyjnych i obejmuje cały zakres materiału nauczania jednostki
modułowej.

Test składa się z 20 zadań, z których:

zadania 1 – 14 są z poziomu podstawowego,
zadania 15 – 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

dobry – za rozwiązanie 11 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

bardzo dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu

ponadpodstawowego,

Plan testu

Klucz odpowiedzi

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna odpowiedź

Wymienić kierunki
psychologii.

– dynamiczna,
– poznawcza,
– behawioralna,
– postaci,
– introspekcyjna,
– fizjologiczna,
– indywidualna.

Wymienić fazy procesów
pamięci.

– zapamiętywanie,
– przechowywanie,
– odtwarzanie.

Wymienić dwa podstawowe
kierunki rozwoju.

1) obiektywizacja poznania
poprzez wzrost
samoświadomości,
2) autonomizacja działania
dokonująca się w miarę
wzrostu abstrakcyjności
myślenia.

„Projekt wspó

łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyjaśnić istotę zmian
jakościowych.

Zmiany jakościowe polegają
na przeorganizowaniu
ilościowo poszerzonego
doświadczenia na wyższy
poziom kontaktu
z rzeczywistością.

Wymienić kryteria podziału
rozwoju na okresy.

– sposób i poziom
uświadamiania przez dziecko
otaczającej rzeczywistości,
– dominujący rodzaj

działalności dziecka,

– specyficzne formy i metody
oddziaływania wychowawczego.

Zdefiniować procesy
emocjonalne.

Procesy emocjonalne są to
czynności psychiczne, za
pośrednictwem których
jednostka odzwierciedla swój
stosunek do rzeczywistości
z punktu widzenia swoich
potrzeb, głównie
fizjologicznych.

Wyjaśnić pojęcie motywu.

Motywem jest potrzeba
dynamizująca i
ukierunkowująca nasze
zachowanie.

Scharakteryzować osobowość.

Osobowość, to zespół
indywidualnych systemów
psychofizycznych, które
determinują unikalne
przystosowanie się jednostki
do środowiska.

Wymienić etapy stopniowego
zdobywania autorytetu
zawodowego opiekuna
społecznego.

– stworzenie pogodnej i
bezpiecznej atmosfery, ładu
i życzliwości,
– duża wrażliwość na dobro
drugiego człowieka,
– wysokie pryncypia
w zakresie moralności i etyki
zawodowej,
– pozyskanie szacunku
i zaufania dzieci i ich rodziców,
– zgodność zachowania
z głoszonymi zasadami
(co mówię, to czynię).

10. Określić efekty braku

realizacji potrzeby miłości,
akceptacji i troski w wieku
niemowlęcym.

11. Wskazać główną cechę

skutecznego opiekuna.

„Projekt wspó

łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. Scharakteryzować zmiany

ilościowe.

13. Wyjaśnić pojęcie dynamizmu.

Dynamizmem jest każdy
nawyk w formie postawy,
uczucia i działania.

14. Scharakteryzować pojęcie

grupy społecznej.

Charakterystyczną cechą
grupy społecznej jest
realizacja wspólnych celów
poprzez zaspokojenie potrzeb
w oparciu o ustalone normy,
np. współpracy,
współdziałania, wzajemnego
zaufania.

15. Wymienić podstawowe

metody poznawania psychiki
człowieka.

– obserwacja,
– eksperyment,
– testy psychologiczne,
ankiety,
– wywiad z dzieckiem,
– wywiad środowiskowy,
– kwestionariusz,
– analiza działania
i wytworów

dziecka,

– analiza dokumentacji,
elementy
– metod statystycznych.

16. Scharakteryzować

umiejętności, poprzez które
wyraża się samoświadomość.

Samoświadomość, to
umiejętność odróżniania:
– własnych doznań i przeżyć
od spostrzeżeń,
– myśli od uczuć,
– tego, co wiem, od tego,
czego się domyślam,
– oczekiwań i lęków od
rzeczywistości,
– cech istotnie posiadanych od
pożądanych.

17. Wymienić zachowania

konstruktywne
charakteryzujące opiekuna do
dziecka.

– integracja i spójność
wszystkich struktur osobowych,
podporządkowanych
i współpracujących ze strukturą
„ja”
– wysoki poziom moralności
i odpowiedzialności za
powierzone dziecko,
– przygotowanie
psychologiczne i pedagogiczne,
– wysoka kultura osobista,
takt, spontaniczność, miła
i sympatyczna

„Projekt wspó

łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

powierzchowność, dar
rozumienia i odczuwania
potrzeb dzieci.

18. Wymienić przyczyny

powodujące socjopatyzację
osobowości.

– niedorozwój wyższych
dynamizmów rozwojowych,
głównie dynamizmu wartości
i interakcyjnej zależności,
– trudności w odróżnieniu
subiektywnych jednostkowych
potrzeb od potrzeb
obiektywnych,
– trudności w rozwoju
samoświadomości.

19.

Wskazać różnice między
bezpośrednimi wrażeniem
a spostrzeżeniem.

Wrażenie polega na
odzwierciedlaniu pojedynczej
własności zmysłowej
działającej na nasze receptory,
jak np.: barwa, kształt,
twardość,...
W spostrzeżeniu
odzwierciedlamy obiekty
w świadomości jako całość,
np. kwadrat, budynek żłobka,...

20.

Podać przyczyny powodujące
neurotyzację osobowości
dziecka.

– brak miłości i bliskości

przez rodziców,

– niezrozumienie
obiektywnych potrzeb dziecka,
– folgowanie zachciankom
dziecka.

„Projekt wspó

łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z kryteriami punktowania

i oceniania.

4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

5.  Omów z uczniami zasady wypełniania karty odpowiedzi.
6.  Podaj i zapisz na tablicy czas zakończenia pracy ucznia z zestawem zadań.
7.  Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
8.  Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań.
9.  Sprawdź prace. Nanieś punkty na kartę odpowiedzi.
10.  Wykonaj  analizę  statystyczną  i  opisową  wyników  sprawdzianu  oraz  analizę  logiczną

i statystyczną zestawu zadań.

11. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
12. Opracuj wnioski do dalszej pracy.

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4.  Test zawiera 20 zadań dotyczących problemów z charakteryzowaniem psychofizycznych

i społecznych aspektów rozwoju człowieka.
Zadania: 10, 11, 12 są to zadania wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest
prawidłowa; zadania pozostałe (od 1 do 9 i od 13 do 20) to zadania otwarte i należy
udzielić krótkiej odpowiedzi.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

–

w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedź w wyznaczone pole.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania: 15 – 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia !

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

„Projekt wspó

łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.  Wymień kierunki psychologii.

2.  Wymień fazy procesów pamięci.

3.  Wymień dwa podstawowe kierunki rozwoju.

4.  Wyjaśnij istotę zmian jakościowych.

5.  Wymień kryteria podziału rozwoju na okresy.

6.  Zdefiniuj procesy emocjonalne.

7.  Wyjaśnij pojęcie motywu.

8.  Scharakteryzuj osobowość.

9.  Wymień etapy stopniowego zdobywania autorytetu zawodowego opiekuna społecznego.

10.  Brak realizacji potrzeby miłości, akceptacji i troski w wieku niemowlęcym:

a)  opóźnia rozwój biologiczny i umysłowy doprowadzając do choroby sierocej,
b)  uodparnia dziecko na przyszłe trudności,
c)  hartuje organizm,
d)  przyspiesza rozwój charakteru.

11. Skuteczny opiekun:

a)  naciska na staranne wykonywanie poleceń przez dziecko,
b)  kontroluje, aby dokładnie odwzorowało zadanie,
c)  troszczy się głównie o dyscyplinę i porządek w grupie,
d)  razem z dzieckiem skupia się na uwalnianiu jego sił rozwojowych.

12. Zmianami ilościowymi są:

a) zwyrodnieniowe zmiany kośćca związane z wypadaniem zębów,
b) zmiany rozwojowe dotyczące przyrostu wagi, pojemności płuc, ostrości wzroku,

ilości słów, zasobu pojęć, itp.

c) zmiany procentowe lokat finansowych na koncie osobistym,
d) zmiany procentowe środków finansowych firmy,

13.  Wyjaśnij pojęcie: dynamizm.

14.  Scharakteryzuj  pojęcie: grupa społeczna.

15.  Wymień podstawowe metody poznawania psychiki człowieka.
16.  Scharakteryzuj umiejętności, poprzez które wyraża się samoświadomość.

17.  Wymień zachowania konstruktywne charakteryzujące opiekuna do dziecka.

18.  Wymień przyczyny powodujące socjopatyzację osobowości.

19.  Wskaż różnice między wrażeniem a spostrzeżeniem.

20.  Podaj przyczyny powodujące neurotyzację osobowości dziecka.

„Projekt wspó

łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Charakterystyka psychofizycznych i społecznych aspektów rozwoju
człowieka

Zakreśl lub wpisz poprawną odpowiedź

Numer

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

„Projekt wspó

łfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. LITERATURA

1.  Aronson E., Wilson T., Akert M.: Psychologia społeczna. Zysk i S-ka, Poznań 1997
2.  Chłopkiewicz M.: Osobowość dzieci i młodzieży. PWN, Warszawa 1988
3.  Chomczyńska  –  Miliszkiewicz  M.,  Pankowska  D.:  Polubić  szkołę.  Ćwiczenia  grupowe

do pracy wychowawczej. WSiP, Warszawa 1995

4. Dziedzic A., Pichalska J., Świderska E.: Drama na lekcjach języka polskiego. WSiP,

Warszawa 1995

5. Faber A., Mazlish E.: Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały? Jak słuchać, żeby dzieci do

nas mówiły? Media Rodzina of Poznań, Poznań 1993

6. Goleman D.: Inteligencja emocjonalna. Media Rodzina of Poznań, Poznań 1997
7. Grondas M.: Rozwjanie umiejętności wychowawczych. Materiały dla nauczycieli

i dyrektorów szkół. Społeczne Towarzystwo Oświatowe, Kraków 2004

8. Hamer H.:

Rozwój umiejętności społecznych.

Jak

skuteczniej dyskutować

i współpracować. Veda, Warszawa 1999

9.  Hilgard R.E.: Wprowadzenie do psychologii. PWN, Warszawa 1967
10.  Hurlock E.B.: Rozwój dziecka. PWN, Warszawa 1985
11.  Jak żyć z ludźmi (Umiejętności interpersonalne). Program profilaktyczny dla młodzieży.

Ćwiczenia grupowe. MEN, Warszawa 1997

12.  Jankowski K.: Od psychiatrii biologicznej do humanistycznej. PIW, Warszawa 1975
13.  Jeffrey S., Tuner D., Helms B.: Rozwój człowieka. WSiP, Warszawa 1999
14.  Kępiński A.: Melancholia. PZWL, Warszawa 1985
15.  Maslow  A.:  Teoria  hierarchii  i  potrzeb,  w:  Problemy  osobowości  i  motywacji

w psychologii amerykańskiej. Reykowski J. (opr.), PWN, Warszawa 1964

16.  Nowy Leksykon. PWN, Warszawa 1998
17.  Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Wydawnictwo Żak, Warszawa 1992
18.  Ostrowska K.: W poszukiwaniu wartości. GWP, Gdańsk 2000
19.  Przetacznik – Gierowska M., Makiełło – Jarża G.: Podstawy psychologii ogólnej. WSiP,

Warszawa 1989

20.  Szewczuk W.: Atlas psychologiczny. PWN, Warszawa 1976
21.  Vasta R., Haith M.M., Miller S.A.: Psychologia dziecka, WSiP, Warszawa 1995
22.  Vopel  K.W.:  Witajcie  oczy.  Gry  i  zabawy  ruchowe  dla  dzieci  w  wieku  od  3  do  6  lat.

Część 3. Jedność, Kielce 1999

23.  Włodarski Z., Matczak A.: Wprowadzenie do psychologii. WSiP, Warszawa 1998
24.  Wojtyła K.: Miłość i odpowiedzialność. Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2001
25.  Zimbardo P.G.: Psychologia i życie. PWN, Warszawa 1994

Czasopisma:
–

Poradnik Wychowawcy