1
Prof. B.Śliwierski
Współczesne kierunki pedagogiki.- 26.02.04
Definicja kierunku pedagogika.
Całościowy (jednolity) zbiór poglądów i koncepcji wychowania oraz kształcenia , jaki powstał w wyniku
historycznego i kulturowego rozwoju społeczeństw , pod wpływem zmian politycznych.
1. Klasyfikacja prądów i kierunków wg.Josefa Hendricha(1926)
2. Klasyfikacja prądów pedagogice współczesnej B.Nawroczynski
3. Kierunki pedagogiczne wg.H. Rowida(1946)
4. Nurty pedagogiki przełom XIX i XXw wg. Wincentego Okonia i B. Suchodolskiego(1962)
5. Prądy i kierunki w pedagogice XX w wg. Ludwika Chmaja (1938 , 1963)
Współczesne kierunki pedagogiki.
Geneza badań porównawczych.
Frantisek Singule - ,, Pedagogice smery za stoleti.’’ 1966
Frantisek Singule
Rola badań nad kierunkami pedagogicznymi.
Przerwanie izolacji pedagogów w krajach socjalistycznych, krajach kapitalistycznych oraz wzmocnić
rzeczową krytykę ich teorii.
Ukazanie teorii pedagogiczne, które powstały i rozwijały się w XX w krajach kapitalistycznych na tle
porównawczym, krytycznym z perspektywy marksistowskiej pedagogiki ( przejawy charakteru klasowego)
ale i unikanie jednostronnej, dogmatycznej krytyki twierdzeń pedagogiki na rzecz krytyki subtelnej,
głębszej i wszechstronnej.
Poszukiwanie w poszczególnych prądach cech oraz nowych wskaźników badań, które mogą się przyczynić
do rozwiązań, niektórych problemów w pedagogice marksistowskiej.
Ukazanie wyraźnych cech każdego prądu jego szczegółowej monografii.Odniesienie do różnych prądów
kulturowych kierunków szkół filozoficznych, psychologicznych, socjologicznych.
Frantisek Singule def.prądu pedagogicznego.
¾ Prąd( kierunek) pedagogiczny- to typowy sposób rozwiązywania w sposób ogólny całej problematyki
pedagogicznej charakterystyczny dla określonej grupy osób.
Klasyfikacja kierunków pedagogicznych.
1. Ruch nowego wychowania , czyli pedagogika reform ( E.Key, M.Montessori, A.Feriere,
R.Cousinet)
2. Pedagogika pragmatyzmu ( J.Dewey)
3. Pedagogika eksperymentalna( E.Meumann, A.W. Lay, A.Binet)
4. Pedagogika dynamiczna (E.L Thorndike, W.Mc.Daugoll)
5. Pedagogika psychoanalityczna i indywidualistyczno – psychologiczna ( A.Adler, Z.Freud,
E.Fromm)
6. Pedagogika socjalistyczna (H.Spencer, G.A. Lindner, E.Durkhein,Z.Znaniecki)
7. Pedagogika kultury( W.Dilthey,T.Litt, H.Horn,R.Rusk, B. Nawroczynski, Z.Mysłakowski,
B.Suchodolski)
8. Pedagogika faszystowska( E.Krieck, G.Gentile)
9. Pedagogika esencjalistyczna( W,C.Bagley, H.H Horn, J.L.Kandel)
• Neorealistyczna pedagogika esencjalizmu( B.Russelu, E.B.Holt, W.B.Pitkin)
• Neoidealistyczna pedagogika esencjalizmu( W.C.Bagley, R.Rusk,H.Horn)
10.Pedagogika egzystencjalna( O.Kroh, E .Griesebach,R.Hubert)
11.Pedagogika religijna( F.W.Foerst, J.Martin)
Frantisek Singule- Współczesne kierunki pedagogiczne( aktualizacja) 1992
2
Frantisek Singule – „Soucasne pedagogice smery i ich związki z psychologia”
1. Ruch nowego wychowania
System pedagogiczny M.Montessori
Pedagogika loddorfska( R.Steiner)
Plan Jenajski
Wychowanie progresywne(J.Dewey)
Wychowanie antyautorytarne(T.Adarno,E.Fromm)
• Ruch deschdaryzacji i wolnej szkoły( I.Ilich, E.Reiner)
• Szkoły i wychowanie alternatywne (M.Montesori,C.Freinet)
o
Antypedagogika
o
Czarna pedagogika
o
Ruch praw dziecka
2.Systemy pedagogiczne pod wpływem psychoanalizy
Psychoanaliza Z.Freuda(A.Adler)
Wpływ neofreudystów na pedagogikę (E.Fromm)
Psychologia humanistyczna( A.Mastow, C.Rogers)
2. Dynamika grupowa (K.Lewin)
Kazimierz Sośnicki.
K.Sośnicki-„ Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie XX,XIXw” 1967
Współczesne kierunki pedagogiczne ( 1870-1960)
Kryterium:
Porównawcza analiza (z pominięciem chronologii występowania i ich kolejności w czasie) najbardziej typowych
poszczególnych systemów lub kierunków pedagogicznych , w których główne pojęcia , prawa i zasady
znamienne dla określonych ich grup są ujęte w sposób możliwe
Kierunek pedagogiczny – ogranicza się do tylko jednej dziedziny wychowawczej , określając w sposób właściwy
dla tej dziedziny lub nawet dla jej pewnej strony czy składnika przedmiotu, treści i metody pedagogicznej np.
kierunek „szkoła pracy ”, „nowe wychowanie ”, „nowa szkoła”, „pedagogika tradycyjna” itp.
Kierunek pedagogiczny najczęściej jednak utożsamia się z systemem pedagogicznym.
Definicja prądu pedagogicznego- K.Sośnicki
• Prąd ( lub system) pedagogiczny to ogólna teoria wychowania , która opiera się na podstawach
filozoficznych analizuje zagadnienie całego systemu poczynając od takiego jak istota świata a następnie
ustalając cele wychowania łącznie z ideałem i obejmując badania nad zagadnieniem treści wychow. ,
zasady i metody pedagogiczne.
Współczesne kierunki pedagogiczne – analiza porównawcza wg.K .Sosnicki
System pedagogiczny cechuje możliwie jednoznaczne określenie przedmiotu swego badania,
które są prowadzone w różnych dziedzinach stanowiących modyfikacje tego przedmiotu. Jest to
zatem tak zbudowana teoria wychowawcza , która to samo pojęcie wychowanie odnosi do
różnych dziedzin życia np. szkolnego , zawodowego , środowiskowego , zaś powstałe w wyniku
badań tego procesu uogólnienia i fakty są ułożone logicznie i usystematyzowane , stanowiąc
jedną całość o charakterze naukowym.
Cechy i funkcje badań porównawczych kierunków pedagogicznych.
o
Całościowe ujęcie obrazu przekształcającej się pedagogiki w okresie życia kilku pokoleń.
o
Zrozumienie wieloznaczności terminów pedagogicznych.
o
Wyraźne ujęcie całej powstania i tryumfów, do kolejnego jaj schyłku.
o
Rozróżnienie , co w bogactwie ich nowych pojęć i jest trwałe , wartościowe , pożyteczne,
a co tylko efemerydą przesadą i błędem.
o
Wyznaczenie właściwej pozycji danego kierunku w całości przebiegu historii pedagogiki
oraz w kierunku aktywnej reformy publicznego wychowania.
o
Zwrócenie uwagi na role o dobór jej pomocniczych nauk dla rozwiązywania problemów
pedagogicznych, bez redukowania ich do tych nauk.
3
o
Krytyczne dostrzeżenie w każdym systemie czy kierunku jego założeń światopoglądów
pochodnych w stosunku do filozofii.
o
Wytworzenie sobie obrazu rozwoju pedagogiki jako nauki oraz ukazanie zmian, jakim
ona podlegała ( głównie w zakresie przedmiotu badań , metod badań i układu działów)
Schemat rozwoju podstawowych kierunków pedagogicznych wg.K.Sośnicki
- szkoła tradycyjna początek od 1870 wzrasta 1900, 1910 1914 maleje 1920
- nowe wychowanie początek d 1900 największy rozwój 1920 a maleje 1931.
Rudolf Lassahn
Rudolf Lassahn- „ Wprowadzenie do pedagogiki ” Wiesboden I wydanie 1974
Istota badań systematycznych.
• W pedagogice istnieją lepiej lub gorzej dopracowane systemy wiedzy o wychowaniu. Ich analiza pozwala
dotarcie do jądra pedagogicznego poznania i myślenia.
• Pedagogika jest metateorią wiedzy o wychowaniu, gdyż stawia pytanie o pojęcia naukowe , przesłanki
nauki i ich uzasadnienia. Wszystkie teorie pedagogiczne są teoriami działania , służą praktyce.
Systematyka wiedzy ma pomóc w tworzeniu teorii i rozumieniu praktyki.
Kryterium systematyki. Rudolf Lassahn.
• Sposób pojmowanie nauki , to w jaki sposób poznaje swój przedmiot badań , jak go opisuje,
opracowuje czy zmienia.
• Założeniu wiedzy pedagogicznej jej przesłanki
• Historia przedmiotu i metod badań , która tworzy określoną szkołę myślenia , tradycję myślową
• Różne stanowiska naukowe i teorie ukazują różne aspekty i stronny wielopostaciowego fenomenu
wychow.
• Wybór jedynie tych teorii i metod , które miały konsekwencje pedagogiczne , wpłynęły na myślenie
w naukach o wychowaniu.
Klasyfikacja prądów pedagogicznych wg. R.Lassahn.
1. Pedagogika kultury (W.Dilthey , H.Nohl , E.Spranger , M.Buber.)
-pedagogika hermeneutyczną , egzystencjalistyczna , personalistyczna , dialogu
2. Neopozytywistyczna , empiryczna i analityczna teoria pedagogiczna ( H.Albert ,
K.R.Popper)
3. Normatywna pedagogika ( I.Kant , W.Brezinka , P.Natorp)
4. Marksistowska , neomarksistowska i krytyczna nauka o wychowaniu ( M.Horkheimer ,
T.W.Adorno)
Herbert Gudjons
Herbert Gudjons , Rita Teske , Rainer Winkel. – „Teoria teoretyczna , wychowanie“ 1986
Klasyfikacja kierunków pedagogicznych wg. H.Gudjons
1. Pedagogika kultury ( T.Litt , E.Spranger)
2. Krytyczno – racjonalne ( empiryczne) nauki o wychowaniu ( H.Roth , W.Brezinka)
3. Krytyczne nauki o wychowaniu ( H.Blonkertz , W.Lempert)
Inne kierunki:
1. Transcendentalno – krytyczne teorie wychowania ( W.Fischer)
2. Historyczno – materialistyczne teorie wychowawcze
3. Frenomenologiczna pedagogika
4. Systemowe – teoretyczna pedagogika
Nauk pogranicza:
1. Orientacja psychoanatytyczna
2. Orientacja cybernetyczna:
- pedagogika etnometodologiczna
- pedagogika struktura
- pedagogika krytyczno – komunikacyjna
- pedagogika systematyczna
4
- pedagogika feministyczna
Hans Bernner
Hans Bernner –„Aktualne prądy w pedagogice ” 1978
„ Badania ” 1996
Aktualne prądy pedagogiczne ( kryterium systematyki) wg. H.Bernner :
• Ewolucja i wpływ współczesnych prądów pedagogicznych na reformy szkolne na przestrzeni 30 leciu(
od początku lat 60 do lat 90 XX)
• Wybór subiektywny najważniejszych prądów pedagogicznych , które miały istotny wpływ na modele
wychowania w szkole.
1. Antropologia pedagogiczna ( O.F.Ballnaw)
2. Empiryczno – analityczne nauki o wychowaniu ( Th.Adorno, M.Harkeimer)
3. Antyautorytarna nauka o wychowaniu (A.S.Neill)
4. Pedagogika i psychologia humanistyczna (C.R.Rogers)
5. Pedagogika neokokserwatywna ( H.Lubbe , W.Brezinka)
6. Antypedagogika ( A.Miller )
Vladimir Streraka
Vladimir Streraka „Pedagogika ogólna i porównawcza” 1997
Najbardziej upowszechnione w świecie prądy i kierunki wychowania wg. V.Stereraka
1. Nowe wychowanie i szkoły reform z przełomu XIX ,XX w ( J.Piaget, E.Key)
2. Pedagogika pragmatyzmu
3. Pedagogika eksperymentalna
4. Pedagogika dynamiczna, behawiorystyczna (K.Lewin)
5. Pedagogika psychoanalityczna i indywidualistyczne zorientowana pedagogika
psychologiczna ( A.Bain, S.Freud)
6. Pedagogika socjalistyczna wraz z pedagogiką społeczną ( H.Spencer . D.E.Durkhein)
7. Pedagogika kultury ( Natrop , Nitzsche ,)
8. Pedagogika esencjalistyczna o orientacji neorealistycznej i neoidealistycznej
9. Pedagogika egzystencjalna
10. Pedagogika religijna
Bożena Matyjas , Zdzisław Ratajek ,Elżbieta Trafiałek.
„Orientacyjne kierunki ”
Orientacja pedagogiczna - filozoficzny i metodologiczny paradygmat , stanowiący źródło określonego sposobu
uprawiania pedagogiki jako nauki o wychowaniu np. paradygmat scjentyczny czy jako
podstawa pedagogiki technologicznej i naukowej czy paradygmat fenomenologicznych.
Kierunki pedagogiczne – konkretny pogląd , sprecyzowanej teoretycznie i praktycznie koncepcji ,
umożliwiającej opisanie swoistego sposobu rozumienia procesów edukacji , jaj celów i form realizacji.
Orientacje pedagogiczne:
1. pedagogika biologistyczna – biologizm
2. pedagogika psychologiczna – psychologizm
• pragmatyzm pedagogiczny – pragmatyzm
• psychologiczny – psychologizm
3. Kierunki terapeutyczne:
• Psychoanaliza
• Pedagogika seksualna
• Psychologia indywidualna
• Psychoagagika
• Neopsychoanalizm
• Pedagogika integralna (C.Jeleńska)
5
• Sugestie jako metody wychowawcze
4.Personalizm pedagogiczny
• Reakcje przeciw starej szkole
• Wychowanie estetyczne
• Impresjonizm pedagogiczny
• Aktywizm pedagogiczny
• Próby „nowego wychowania”
• Szkoła pracy
5.Pedagogika wspólnego życia
6. Pedagogika egzystencjalistyczna
Klasyfikacja kierunków współczesnej pedagogiki wg.B.Matyjas, Z.Ratajek , E.Trafiałek:
1. pedagogika emancypacyjna
2. pedagogika krytyczna
3. antypedagogika
4. pedagogika holistyczna
5. pedagogika chrześcijańska ( religia objawiona przez Jezusa Chrystusa , encykliki papieskie ,
tomistyczna)
Heine-Hermann Kruger
H.Kruger „Wprowadzenie w teorie i metody nauk o wychowaniu ”1997
Teoretyczne koncepcje i stanowisko w naukach o wychowaniu:
1. pedagogika kultury
2. pedagogika empiryczna
3. pedagogika krytyczna
Inne kierunki w naukach o wychowaniu:
4. pedagogika prakseologiczna
5. pedagogika transcendentalno – filozoficzna
6. pedagogika historyczno – materialistyczna
7. pedagogika psychoanalityczna
8. pedagogika fenomenologiczna
Systemy teoretyczne w naukach o wychowaniu :
9. systemowa nauka o wychowaniu
10. koncepcje strukturalistyczne
11. koncepcje ekologiczne
12. koncepcje feministyczne
Stefan Wołoszyn
S. Wołoszyn „ Nauki o wychowaniu ”1998
Klasyfikacja współczesnych kierunków pedagogicznych wg.S.Wołoszyn:
1. pedagogika psychologiczna
2. pedagogika socjalistyczna
3. pedagogika kultury
4. pedagogika o orientacj egzystencjalistycznej
5. pedagogika w klimacie marksizmu
Nowe nurty ostatnich dziesięcioleci XX w:
1. ruchy
2. New Aga
3. nurt racjonalniej krytyki szkoły
4. pedagogika hermenetyczna
5. edukacja globalna
6
Pedagogika ideologiczna – ideologia wychowawcza:
1. pedagogika wychowania państwowego
2. pedagogika wychowania komunistycznego
3. pedagogika wychowania narodowego
4. pedagogika wychowania religijnego a tendencja wychowania katolickiego
wykład III 04.03.04r
Filozoficzne ideologie postawy edukacji – G.Lee Gutek
Zalicza się go do refleksyjnych pedagogów :
Pedagog – stawiający pierwsze kroki w zawodzie ma niewiele czasu na refleksję nad podłożem teoretycznym
swojej działalności edukacyjnej.
Edukacyjny stres .
O wiele za często nauczanie czy wychowanie stają się pasmem stresujących sytuacji , wymagających od
pedagoga natychmiastowej reakcji na żądnie stawiane pod jego adresem przez uczniów , rodziców ,
zwierzchników , kolegów oraz organizacje szkolne i pozaszkolne.
Pedagogika poszukuje odpowiedzi na pytania :
o
kim jest człowiek ?
o
skąd pochodzi ?
o
dokąd zmierza ?
o
dlaczego podejmuje pewne działania ?
o
jaką rolę odgrywają w jego życiu idee ?
Bycie pedagogiem.
Skrupulatne wykonywanie codziennych zadań nie wystarczy aby zostać pedagogiem z prawdziwego
zdarzenia.
W nauczaniu teoria nierozerwalnie łączy się z praktyką .Sposobu myślenia nie można oddzielić od
sposobu działania.
Dla nauczycieli istotne są odpowiedzi na tak zasadnicze w nich pytania , jak :
• Jaka wiedz jest najbardziej wartościowa ?
• Jaką wiedzę należy przekazywać uczniom ? ( jakie wartości przekazywać)
• Jakimi kryteriami należy posługiwać się przy dobrej treści nauczania ?
• Jaki rodzaj wiedzy jest ważny dla rozwoju osobistego ?
• Jaki zaś może przynieść korzyści społeczeństwu ?
Czym jest metodyka nauczyciela ?
Podejście pedagoga do uczniów zależy od :
• przyjętej przez niego koncepcji natury ludzkiej.
Założenia , jakie nauczyciel przyjmuje na temat uczniów , wpływają na jego zachowanie wobec nich i
decydują o tym , według jakiego programu nauczania będzie prowadził kształcenie .
Kształcenie:
• to osiągnięcie konkretnych celów , jak np. zdobycie pewnych umiejętności i /lub określonej wiedzy .
• Edukacja – proces podlegający na rozwijaniu obecnych osób uczących się , choć ukrytych zdolności .
Filozofie edukacji:
• Idealizm
• Realizm
• Tomizm ( realizm teistyczny )
• Naturalizm
7
• Pragmatyzm
• Egzystencjalizm
• Filozofia analityczna
Każda koncepcja filozoficzna – opiera się na pewnych konkretnych założeniach , zatem każda , może
posłużyć do tworzenia odmiennego programu nauczania czy wychowania.
Filozofia edukacji.
Filozofia jest sztuką wyjaśniania , interpretacji fundamentalnej dla naszej kultury tekstów.
Dzięki ciągłej interpretacji i reinterpretacji rozpraw klasyków filozofii , ich dzieła trwają w naszej historii
, otwierając dla niej nowe szanse.
Uniwersalność filozoficznego spojrzenia na edukację sprawi , że pojawiają się przed nauczycielami jakże
istotne problemy , odzwierciedlające na niższym stopniu ogólności te , które są domeną filozofii edukacji.
I . Edukacja idealistyczna
• Rzeczywistość ma charakter zasadniczo duchowy czy pojęciowy świat wraz z ludźmi , którzy w
nim żyją jest jedynym z przejawów uniwersalnego ducha.
• Wartości są absolutne , wieczne , niezmienne i uniwersalne .
• Moralne postępowanie wrasta z trwałych elementów tradycji społecznej i kulturowej.
Edukacja w perspektywie idealizmu.
• Pedagog musi pomóc rozpoznawaniu właściwych wartości i sprawić by wychowankowie nie
popełnili błędów przy dokonywaniu wyborów etycznych.
• Przedmioty w programach nauczania mają wyższą lub niższą rangę , zależnie od stopnia ich
abstrakcji.
• Metody kształcenia i wychowania to: dialog, dostarczenie wzorców do naśladowania.
Nauczyciel – wychowawca:
• Wzorem moralnym i kulturalnym , mistrzem dzielącym się wiedzą , rozbudzającym dążenie do
odkrywania prawdy i uczynienia z niej naczelnej zasady porządkującej życie.
• Powinien szanować wychowanka , umieć zdobywać sobie jego szacunek , przyjaźń i pomagać mu
w uświadomieniu sobie pełni własnej osobowości.
• Musi być dojrzałym przedstawicielem kultury wysokiej , uosobieniem wartości , entuzjastą swojej
pracy.
Zainteresowania – kluczową kategorią pedagogiczną:
• Aktywność dziecka jest uzależniona od jego zainteresowań oraz chęci pracy.
• Kiedy wychowanek kieruje się rzeczywistym , wewnętrznym zainteresowaniem , zadanie
samo w sobie staje się tak atrakcyjne , że wykonuje je bez wysiłku.
• Kiedy nie jest zainteresowany , niezbędne jest skłonienie go do wysiłku , by sam narzucił
sobie dyscyplinę pracy i odzyskał zainteresowanie przedmiotem.
Istota kształcenia i wychowania.:
• Celem wychowania jest skierowanie uczniów na właściwą drogę , prowadzącą do prawdziwej
rzeczywistości , jaką jest świat idei.
• Uczeń odbywa sokratejską podróż , by odnaleźć prawdy uniwersalne , które – choć uśpione – obce
są w jego umyśle.
• Edukacja musi stawiać czoła społeczeństwu konsumpcyjnemu kultury popularnej , rynkowej
orientacji. Nie wszystko jest na sprzedaż.
II.
Myśl realistyczna w edukacji.
• Żyjemy w świecie rzeczywistym , w który, przedmioty istnieją niezależnie od tego , jaki
czynimy z nich użytek.
8
• Człowiek powinien kierować się wiedzą na temat tych przedmiotów , praw nimi
rządzących ich wzajemnych relacji , by mógł podejmować właściwe decyzje życiowe .
Adaptacyjna funkcja wychowania i kształcenia
.
- wprowadzenie wychowanków w zastane i projektowane role społeczne , zawodowe oraz takie
przedstawienie obrazu zastanego świata , aby uznali istniejący porządek społeczny za właściwy słuszny lub
konieczny i niezmienny
- przystosowanie dzieci i młodzieży do zastanych struktur życia społeczno – politycznego i ich uzasadnień
Arystotelewski dualizm.
• Wiedza – teoretyczna i praktyczna
• Człowiek istotą z duch i materii
• Pierwszeństwo tego , co abstrakcyjne , teoretyczne , humanistyczne i piękne wobec tego , co
praktyczne , techniczne , użytkowe.
Edukacja adaptacyjna.-
Czyni ze szkoły „wysypisko śmieci” , w których odnaleźć można nierozwiązywalne problemy życia społecznego
, jak kwestia AIDS , bezrobocie , zanieczyszczeń środowiska , korupcji, wypadków drogowych , uzależnień od
alkoholu , narkotyków , seksualności i nikotyny itp.
Szkoła jest obciążona problemami, które czynią edukację środkiem do różnych celów.
Cele edukacji w perspektywie filozofii realistycznej.
• Wspieranie człowieka w dążeniu do szczęścia , dając mu sposobność rozwinięcia w pełni tych możliwości ,
które zapewnią mu osiągnięcie doskonałości.
• Rozwijanie umiejętności racjonalnego myślenia dzięki przekazywaniu uporządkowanej wiedzy
przedmiotowej .
• Kształtowanie zdolności racjonalnego myślenia i rozwijanie umiejętności badawczych.
III.
Naturalizm a edukacja.
W naturze przejawiają się uniwersalny porządek kosmosu .Jest ona źródłem wszelkich dobrodziejstw.
Istota ludzka jest z natury dobra. Człowiek określając cele edukacyjne powinien zwrócić się ku własnej
naturze.
Rolą edukacji – przygotowanie ludzi do postępowania zgodnego z ich naturą i do stosowania się do jej
praw.
W wychowaniu naśladującym samą naturę powinna dominować bezpośredniość , autentyzm, swoboda ,
spontaniczność i prostota
W naturze przejawiają się uniwersalny porządek kosmosu . Jest ona źródłem wszelkich do dobrodziejstw.
Istota ludzka jest z natury dobra. Człowiek określając cele edukacyjne powinien zwrócić się ku własnej naturze.
Rolą edukacji – przygotowania ludzi do postępowania zgodnego z ich naturą i do stosowania się do jej praw.
W wychowaniu naśladującym samą naturę powinna dominować bezpośredniość , autentyzm , swoboda,
spontaniczność i prostota .
Procesy naturalne przebiegają powoli , stopniowo i ewolucyjnie , więc i edukacja człowieka powinna odbywać się
bez pośpiechu.
Edukacja naturalistyczna
Źródeł wartości należy szukać w interakcjach człowieka ze środowiskiem;
Nie należy tłumić popędów , żądz i odruchów , jednak dając im upust nie można zaniedbywać poczucia własnej
wartości.
9
„Szlachetny dzikus „- osoba naturalna – jest szczera , otwarta i autentyczna . W wyniku edukacji przyswaja sobie
dobre maniery ludzkiej istocie.
Należy rozwijać pierwotna , czyste i naturalne cnoty wrodzone każdy ludzkiej istocie.
Edukacja
Wychowanie , towarzyszy ( nie jako będąc w cieniu) uczniowi w zdobywaniu wiedzy , nie wywierając nań presji.
Subtelnie kontroluje pracę i zapewnia odpowiednie ( przyjazne) środowisko do uczenia się.
Reakcje z uczniami są nieformalne i swobodne .Szkoły nie powinno się uważać za oddzielną instytucję , ale za
rozszerzenie środowiska , w którym funkcjonuje dziecko.
Ideologia
W XVIII wieku – nauka o ideałach badająca mechanizmy poznawcze , wyjaśniające, w jaki sposób w grupie rodzą
się idee i jak są przez nią wykorzystywane.
Współczesne – wyznawane przez grupę poglądy , powiązane w pewien system , którego rolę jest tłumaczenie ,
przyszłości grupy , badanie jej teraźniejszości i sytuacji oraz formułowanie wytycznych dotyczących jej przyszłości.
Ideologia :
- stanowi teoretyczne uzasadnienie poglądów , dążeń , programu i działań określonej zbiorowości.
- odwołuje się do autorytetów i dostarczonych przez nie wzorców , które łatwiej dają się uogólnić i wykorzystać .
- interpretuje przeszłość , nadaje grupie określoną perspektywę czasową i przestrzenną ;
- tłumaczy obecną sytuację społeczną , ekonomiczną , polityczną i edukacyjną ;
- jest podstawą formułowania koncepcji przemiany społecznej zgodnie z powtarzalnym wzorcami ;
- określa strategię działania do osiągania porządnych celów.
Ideologie :
• Wykorzystuje się po to , by usprawiedliwić usankcjonować konkretny układ sił panujących w
społeczeństwie podzielonym na grupy kierujące się odmiennym interesem.
• Nadaje grupie tożsamość , służą do kształtowania poczucia wspólnej idei , celów i zobowiązań.
¾ Wyrażają interesy poszczególnych gryp , klas czy narodów , zbiorowości ruchów politycznych czy
religijnych , dążąc do narzucenia swych partykularnych celów i interesów oraz do zdominowania
innych ludzi.
¾ Są nośnikami apriorycznie przyjmowanych przez ich wyznawców wartości , poglądów czy
wyobrażeń świecie wyobrażeń przekonań o możliwościach ich realizacji to znaczy , że nie podlegają
procesowi dowodzenia ani empirycznej weryfikacji
Ideologie edukacyjne :
• Idee i poglądy profesjonalnych i nieprofesjonalnych osób oraz społecznych , które dotyczą
edukacji ( wychowania ) , wyznaczając w tej dziedzinie działania praktyczne.
• Stanowię one klucz do interpretacji świata i wyjaśniania tego co się dzieje , będąc zarazem
podstawą różnorodnych działań praktycznych oraz wyznacznikiem określonych zachowań
społecznych.
Ideologie edukacyjne :
• Nacjonalizm i etnonacjonalizm
• Liberalizm
• Konserwatyzm
• Utopiom
10
• Marksizm
• Totalitaryzm
Wpływ na edukację narzuconej ideologii:
• Kształtuje zasady polityki edukacyjnej , formułuje oczekiwania , wyznacza standardy
osiągnięć i cele kształcenia ;
• Za pośrednictwem środowiska szkolnego przekazuje i utrwala pewne postawy i wartości
;
• Za pośrednictwem programu nauczania , który stanowi oficjalny program szkoły ,
promuje wybrane i pożądane umiejętności oraz wiadomości;
Wiedza o ideologiach.
Wyposaża nauczycieli w kryteria rozpoznawania tych ideologii , które wpisane są programy partii
politycznych , ruchów społecznych i sił gospodarczych wykorzystujących edukację do specyficznych
interesów.
Uświadamia , czemu tak naprawdę służą ideologie , do czego mobilizują , jakie działania uzasadniają
i jaką odgrywają rolę w edukacji powszechnej , obowiązkowej , niepublicznej czy osobistej , co
konstytuuję
Osłania kulisy powstania wiedzy pedagogicznej , która przesiąknięta jest określoną tradycją,
aksjologią czy normatywnym horyzontem działań..
Teorie edukacji :
- są często wprowadzane z większych , bardziej wyczerpujących kompletnych systemów myślowych
: esencjalizm – z idealizm , progresywizm – z naturalizmu i progmatyzmu.
Teorie edukacji często biorą początek nie tylko z filozofii ale i z ideologii np. społeczny
rekonstrukcjonizm – wywodzi się z filozofii pragmatyzmu ale i z ideologii utopijnej.
Stanowią też reakcje na sytuację społeczną , polityczną , ekonomiczną oraz na pewne idee i praktyki
wychowawcze.
Teorie edukacji:
• Esencjalizm
• Perenializm
• Progresywizm
• Społeczny rekonstrukcjonizm
• Teoria krytyczna
Wzajemne przenikanie się idei i ich praktycznych konstelacji.
Nie można rozpatrywać przydatności metod nauczania i uczenia się , wychowania i
samowychowania w oderwaniu od zagadnień epistemologicznych , czyli od wzorców
poprawnego rozumienia. .
Znajomość różnych filozoficznych koncepcji edukacji może ułatwić też analizowanie i
poddawanie krytycznej ocenie polityki oświatowej rządu czy władz samorządowych.
Podejście G.L.Guteka
• Pozwala rozpoznać filozoficzną czy ideologiczną perspektywę , która uzasadnia
określenie rozwiązania oświatowe ;
• Jest przewodnikiem , drogowskazem po krainie idei , ale nie receptariuszem z gotowymi
rozwiązaniami aporii wychowawczych.
11
Pozwala na pogłębienie analizę różnych jej kierunków przesłanek oraz odróżnienie ich od
ideologii i teorii edukacyjnych , jakie wywodzą się z innych systemów poznawczych ,
myślowych czy z praktyki pedagogicznej.
Tak samo brzmiące pytanie , które wydaję się wciąż powracać w dziejach kultury ,
przenoszone na inną płaszczyznę
G.L.Gutek:
• Uzasadnia użycie pewnych idei, które ukazują nam drogą do wychowania , do ucznia
, do własnego dziecka
• Nie narzuca sposobu patrzenia na proces wychowania czy kształcenia , na
pojawiające się w świadomości skojarzenia czy wspomnienia z lat wczesnej edukacji.
Zwierciadło idei i myśli
Z każdą stronę tekstu dowiadujemy się czegoś nowego o pedagogice i jej korzeniach , ale także o
samym sobie.
W tekście możemy dostrzec odbicie własnej filozofii , ideologii czy , teorii edukacji
Wykład IV 11.03.2004
Zadanie współczesnych hierarchii pedagogicznej.
Współczesne prądy wychowania wg.Karola Kotłowskiego.
Filozofia wychowania:
„Filozofia wartości a zadania pedagogiki” K.Kotłowski
„Świat pedagogiczny stał się d pedagogicznym laboratorium”
Pedagogika naukowa ?
Dominuje niesłusznie- podział na pedagogikę:
o
naukową , jeżeli wykorzystuje jedynie metody nauk przyrodniczych
o
nienaukową , jeżeli odwołuje się do nauk humanistycznych ,
Jaka pedagogika ?
Pedagogika jest jedna , tylko poszczególnie pedagogowie mogą stosownie do swych zainteresowań
zajmować w opracowanych przez siebie zjawiskach określone punkty widzenia i w konsekwencji
eksponować w swych opracowaniach momenty historyczne , psychologiczne , socjalistyczne lub wreszcie
filozoficzne nadając im przez to odpowiednie zabarwienie.
Metateoretych wychowania
„Podstawowe prawidłowości pedagogiki”
„Trzeba opracować teorię , która pozwoli zapanować nad morzem faktów i da badającemu wiedzę
o granicach skuteczności metody , która się posługuje.”
Potrzeba badania prądów pedagogiki:
• interdyscyplinarne konferencje pedagogów , psychologów, filozofów latach 50 i 60 – prądy
pedagogiki zachodu poddawane były gruntownej krytyce i samokrytyce ze stanowiska
marksistowskiego.
• Postrzegał młodych naukowców , by nie obrzucali pogardę dorobku Polski międzywojennej czy
pedagogiki burżuazyjnej , jeżeli nie znają tekstów źródłowych krytyki wykorzystują metody
partyjnej propagandy.
Pro czy kontra?
„Są jednak epoki , kiedy mowa zdobywa klasa dokonując „przewartościowania wartości”, narzuca reszcie
społeczeństwa inny nastrój i inny system wartości , posługując się przy tym najczęściej terrorem „
Trzy podejścia badawcze do dziedzictwa myśli pedagogiki i jej określonego nurtu :
12
1. przyjęcie i kontynuacja
2. odrzucenie ze względu na niezgodność z marksizmem jego filozoficznych ideologicznych założeń
3. przezwyciężenie jego na w płaszczyźnie filozofii marksistowskiej
Przeciwny dominacji propagandy politycznej w recepcji prądów pedagogicznych.
Jest to po prostu śmieszne , kiedy „młody naukowiec „ krytykuje Kreschensteinera nie znając nawet
pobieżnie jego „Teorie der Bildling” lub mówiąc o pedagogice faszystowskiej nie wie, co to jest „Das
Volk im Werden” , ani kto to jest Ernest Krieck .
Nauka nie rozwinie się wśród ani kastrowanych bibliotek , adept nauk powinien
mieć możność czytania dosłownie wszystkiego”
Przeciwny izolowaniu polskiej pedagogiki od dorobku tej nauki na zachodzie.
Rozwój techniki sprzyja wzajemnej wymianie doświadczeń w skali światowej bądź to za pomocą różnego
rodzaju publikacji , bądź przez osobiste kontakty wychowawców naukowców , którym nie zdoła
przeszkodzić nawet podział świata na wrogie obory.
Publiczna obrona dorobku naukowego wielkich pedagogów II RP
Krytykował służalczych okresie stalinizmu „naukowców” nie znających dobrze pedagogiki wykładowców
marksizmu , których ignoruje się bardzo często w parze z bufonadą.
Uznawali oni talmudyzmu i cytologię za jedyną metodę naukową niszczyli w wielu wypadkach bez miłosierdzia
samodzielne myślenie , zwłaszcza wśród młodych, niewyrobionych filozoficznie umysłów.
Wychowanie wobec bazy i nadbudowy.
Nie ulega wątpliwości, że strefa wychowania juto wiele szersza niż nadbudowa ideologiczna , ponieważ
odzwierciedla ona nie tylko bazę i nadbudowę , lecz również i te elementy kultury , które istnieją poza nimi , a
więc język , nauki o przyrodzie , charakter narodowy ludzi, itp.
Jest również faktem , że zasadniczy zasób wiedzy obowiązuje z pokolenia na pokolenie i nie podlega istotnej
zmianie wraz ze zmianą baz a mistrzostwo pedagogiczna w jednakowych stopniu obsługuje stary , unie
ustrój, jak i nowy i dlatego środki i metody pracy dydaktyczno-wychowawczej nie mogąc oni bazy , ani też
od nadbudowy.
Wychowania nie można zaliczać do nadbudowy ideologicznej.
Czym innym są poglądy na ten proces i jego instytucje , a czym innym samo zjawisko wychowania , które
„obsługując” nadbudowę ideologiczną w państwie przekonuje młodzież nie tylko elementy kultury mając na celu
podtrzymanie bazy , lecz również i te , które są poza nią, a nawet są jej wrogowie.
Każda nauka , a wiec i pedagogika jest formą społecznej świadomości produktem wysiłku wielu epok i generacji
ludzkich , dlatego nie wolno odnosić jej do jednej nadbudowy , a tym bardziej włączaj w jej skład.
Pedagogizm :
• Mylne jest przeświadczenie o możliwości wychowywania dzieci , według naszej woli. Istnieje przecież
obok naszych intencjonalnych oddziaływań tzw. wychowanie nieświadome , które nigdy nie ustaje.
Kształtuje ono pewien typ ludzki zgodnie ze zwyczajami ideami będącymi wytworem życia zbiorowego i
wyrażającymi jego konieczność
• Każdy historyczny typ społeczeństwa ma swoje wychowanie , ale i zachodzące w nim zmiany.
Nauki o wychowaniu.
Nie bazuję na jakiejś jednolitej , zwanej doktrynie da się nich wyodrębnić wiele nurtów , jak na przykład
pedag. personalistyczną , spirytualistyczną , perenialistyczną czy pedag. kultury.
Struktura pedagogiki jako nauki o wychowaniu wg. Rene Huberta.
Sztuka wychowania
Techniki nauczania i wychowania
13
Podstawa Refleksja filozoficzno- pedagogiczna
Wieź pedagogiki z filozofią.
Pedagogika wywodzi się z filozofii. Żaden z jej kierunków nie może lekceważyć korzeni , które stanowią
ostateczny punkt odniesienia do eksplikacji sensu wychowania.
Naukowiec usiłujący świadomie wyzwolić się w swych badaniach od wpływów filozofii- popada z reguły
nieświadomie – w zależności od innej filozofii.
Rola filozofii wartości.
o
Stojąc na gruncie określonej filozofii wartości pedagog nie jest dzięki temu bezradny wobec
rzeczywistości , gdyż dysponuje odpowiednim „kompasem ideowym”, pozwalającym mu wznieść
się ponad trudności otaczającej go rzeczywistości.
o
Filozofia wartości broni przed deronimtacją pedagogiczną i doktrynalnym fetyszyzmem.
Nie ma pedagogiki bezwartościowej.
wychowując dzieci i młodzież staramy się zawsze osiągnąć jakiś cel , przedstawiający jakąś wartość dla
społeczeństwa lub jednostki , albo też jednego i drugiego . Brak jest ścisłej odpowiedzialności pomiędzy
prądami panującymi w aksjologii i pedagogice . Pozornie wydaje się oczywiście , że pedagog idealista będzie
starał się korzystać z dorobku myśli idealistycznej w dziedzinie aksjologii , unikając materialistycznego
odwrotnie. Nie zawsze jednak tak bywa.
Proces wychowania.
• Podlega uwarunkowaniom społeczno – historycznemu , przebiega według własnych , wewnętrznych
prawidłowości.
• Pierwszym piętnem pedagogiki jako nauki o wychowaniu powinna być filozofia wychowania lub
refleksja filozoficzno – pedagogiczna , w skład , który wchodziłyby także badania porównawcze
prądów i kierunków pedagogiki.
Warstwy wychowania.
• Niezróżnicowanie odrębności warstw wychowania w związku z nimi różnych typów prawidłowości
pedagogicznych zawsze będzie prowadziło w dyskusjach do pseudokontrowersji i nieporozumień.
• Inaczej powinien analizować sytuację wychowawczą pedagog o skrystalizowanej i świadomie
przyjętej orientacji socjologicznej , psychologicznej czy filozoficznej , a inaczej matka wpajająca
dziecku podstawowe mądrości życiowe swego środowiska.
Ujednolicenie wartościowania.
Tylko w sprawach natury zasadniczej ważnych dla całokształtu życia społecznego , nie burząc
indywidualnych odrębności sądzenia w sprawach nie wymagających powszechnej zgody.
Ujednolicenie celów wychowania.
• Z taką dokładnością , iż nie nastręczają żadnych wątpliwości ani wychowawcom , ani grupie
kierującej wychowaniem w państwie , prowadzi zamiast wychowania do zwykłej indokrykacji.
• Zamiast wszechstronnie rozwiniętych osobowości kształtujemy skonformizowane typy ludzkiej ,
których najwyższą cnotą staje się posłuszeństwo wobec różnego rodzaju wodzów.
Wychowanie totalitarne.
Wychowanie w antycznej Sparcie , później u jezuitów , kalwinów wreszcie w hitlerowskich Niemczech daje
chyba najlepsze dowody tego , jak zbytnia precyzja celów wychowawczych doprowadziła wychowanie do
degeneracji , przekształcając je w zwykłą tresurę.
Po co pedagogom , nauczycielom czy wychowawcom wiedza o różnych prądach wychowawczych.
• Do formowania ich dziecka i ideowości
• Do osiągania najwyższego stanu , jakim jest sztuka wychowania
• Odnalezienie wytycznych linii dla własnego dążenia pedagogicznego
• Zrozumienia i stosowania zasad wychowania oraz nauczania.
14
O potrzebie badań porównawczych.
Pedagogika , oglądana z naszego punktu obserwującego jakby z lotu ptaka , przedstawiała się obserwującemu
jako niesłychanie barwna mozaika , a to , co z bliska mogło wydawać się chaosem , staje się z oddalenia
ornamentu mającym w całości obrazu swój sens.
K.Kotłowski bliski stanowisku
• B.Nawroczyńskiego , iż o istocie prądów w danej epoce i państwie stanowi atrakcyjna siła jakiegoś
ideału oraz ludzi , dla których on stał się naczelną wartością.
• H.Rowida – iż, każda epoka koncypuje swój model wychowania , odpowiadający jej warunkom
ekonomicznym.
• L.Chmaja – iż , należy ukazywać w każdej teorii wychowania odbicia realnej sytuacji społeczno-
kulturalnej myśli naukowej , w tym istoty kształcenia i wychowania.
• K.Sośnickiego – który zwracał uwagę na rolę i dobór pomocniczych nauk dla rozwiązywania
problemów.
• S.Wołoszyn - , iż odbiorcy filozofii wychowania mogą nami zdecydować , w jakim stopniu wybrana
przez z nich teoria sprzyja praktycznej aplikacji .
PEDAGOGIKA MIĘDZYKULTUROWA
Geneza pedagogiki międzykulturowej.
o
Początki w latach 60 XX w
o
W USA (lata 50 -60 )rasowe i etniczne problemy na tle nierówności dostępu oświaty
afroamerykanów , hiszpanów , amerykanów , Indian itp. W porównaniu z białymi amerykanami.
USA jest krajem kulturowego pluralizmu wychowania międzykulturowego – częścią oficjalnej
polityki oświatowej , w tym programów kształcenia.
o
Problemy krajów Europy zachodniej z masową emigracją innych narodowości ( Niemcy – z
Turkami , Francuzi - z Afrykanami , W.Brytania – z Hindusami i azjatami , itp.)
Kategoria obcości i obcego.
• Obcy – „wędrowiec” ( dziś przychodzi , jutro odchodzi)
• Obcy – „ przybysz” (pozostaje w kontakcie przez dłuższy ale określany czas)
• Obcy – „ mieszkaniec” ( decydujący się na stały pobyt w nowym miejscu)
• Obcy – „zewnętrzni ‘’ i „wewnętrzni”
• Obcy – „od zawsze ” i „od niedawna”
• Obcy – „dalecy ”i „bliscy”
Obcość :
o
Egzystencjalna , społeczna , płciowa , generacyjna , etniczna i kulturowa
To :
• Uobecnienie odmienności , różnicy
• Wyzwanie do otwarcia się na odmienność
• Szansa na spotkanie się z samym sobą.
Ksenos
o
gr.obcy, ale i gość ; ten , który „nie jest u siebie ”, ale nie jest też wrogiem
o
w toku dziejów obcy stawał się nieprzyjacielem , wrogiem.
o
Współcz. Obcość staje się warunkiem naszej tożsamości . Obcy jest częścią nas samych.
Samoświadomość „ja”- dzięki odkryciu , świadomości innych.
Definicje
o
Wychowanie wielokulturowe – przygotowanie do społecznej , politycznej i
ekonomicznej rzeczywistości , której uczniowie doświadczają w kulturowo odmiennych
relacjach międzyludzkich.
o
Wychowanie międzykulturowe – podejmuje zadania wynikające ze współżycia
określonego narodu z obcokrajowcami .
15
Podtrzymuję tolerancję i umiejętności wzajemnego porozumienia a odrzuca myślenie
etnocentryczne.
Akcentuje znaczenie języka ojczystego psychospoł i kognitywnym rozwoju dzieci
imigrantów oraz wspiera dwujęzyczne kształcenie.
Edukacja międzykulturowa
o
Jeżeli wielokulturowość jest faktem społecznym , to międzykulturowść jest zadaniem i
wyzwaniem edukacyjnym. Międzykulturowość wymaga wzajemnego uczenia się .
o
Edukacja międzykulturowa – proces oświatowo – wychowawczy , którego celem jest
kształtowanie rozumienia odmienności kulturowych – od subkultur we własnej społeczności
począwszy , aż do kultury odległych przestrzennie społeczeństw – oraz przygotowanie do
dialogowych interakcji z przedstawicielami innych kultur. Dzięki krytycznej refleksji ma
wzmocnić własną tożsamość kulturową.
Globalizacja
Nigdy dawniej nie istniało jedno tak potężne centrum wpływające na losy całej planety i nie było
narzędzi komunikacji, które pozwalały człowiekowi , znajdującemu się w jakimś punkcie globu ,
połączyć się w sekundę z innym człowiekiem , przebywającym na drugim końcu naszej planety .
Wkraczamy więc w nową jakość świata , która ledwie próbujemy…….
Model globalizacji
o
Globalizacja finansów- deregulacja rynków finansowych , międzynarodowa mobilność kapitału
, wzrost aktywizacji.
o
Globalizacja rynków i strategii , w szczególności komunikacji , integracja działalności
gospodarczej na skalę światową , ustanowienia zintegrowanych działań poza swoimi granicami
globalne poszukiwanie komponentu , alianse strategiczne.
o
Globalizacja technologii ( szczególnie technologii informacji telekomunikacji) – rozwój badań
rozwoju oraz wielu umożliwiający rozwój globalnych sieci.
o
Globalizacja stylów życia i modeli konsumpcji oraz globalizacja kultury , będące efektem roli
mediów , mediów prowadzące
o
Globalizacja rządzenia i regulacji prawnych redukująca rolę rządów i parlamentów narodowych
, prowadząca do stworzenia nowej generacji przepisów i instytucji globalny , polityczny i
ekonomiczny system , któremu będzie przewodzić dominująca siła.
o
Globalizacja postrzegania i świadomości wyrażającej się a społeczno – kulturowych procesach
skoncentrowanych na „Jednej Ziemi ” , to aktywizacja ruchów globalistycznychi obywateli
świata.
o
Globalizacja etyczna , globalna etyka – nie ma żadnych granić wewnętrznych czy
zewnętrznych , nie ma wrogów i obcych , gdyż moralne współobcowanie ludzi ze sobą
odwołuje się do całej ludzkości.
o
Może być to tylko etyka globalna , czyli przekaz wartości partykularnych i uniwersalnych
zarazem , indywidualnych ogólnych . To dialektyczny proces etycznej refleksji nad
równowagą pomiędzy lokalnością a globalizmem.
Wykład V 18.03.04
Koncepcja Thomasa Gordona .
Koncepcja T.Gordona jako pedagogia:
- źródło swej koncepcji T.Gordona wywodzi się z psychologii humanistycznej przyjmując za nią
koncepcję człowieka
- opiera ją na teorii stosunków międzyludzkich , przykładając szczególne znaczenie da zasad komunikacji
interpersonalnej,
- występuje : przeciwko stosunkach władz , posługiwania się siłą i lękiem w kontaktach z innymi ludźmi ,
w tym szczególnie z dziećmi
- wychodzi z założenia , że podstawową przyczyną konfliktów jest posługiwanie się przez większość
wychowawców barierami komunikacji
- pragnie , by stosunek wychowawcze opierał się na wzajemnym poszanowaniu swoich potrzeb , na
miłości i odpowiedzialności
16
- proponuje program treningu dla wychowawców podczas , którego mogą oni posiąść umiejętności
efektywnej komunikacji oraz konstruktywnego rozwiązywania konfliktów
- zakłada ,że zrozumienie podstawowych zasad jego koncepcji oraz nauczenie posługiwania się
programami.
Efektywne relacje wychowawca- wychowanka .
Stosunki wychowawca – wychowanek są dobre , gdy są zbudowane :
- szczerości i przejrzystości ( każdy jest w stosunku do drugiego uczciwy)
- zainteresowaniu (każdy wie, co znaczy dla drugiej osoby )
-wzajemnej zależności ( każdy pozwala każdemu rozwijać własną kreatywność i indywidualność ).
-wzajemnym zaspokajaniu potrzeb
- autentyczności ( każdy jest sobą nikogo nie udaje , nie gra )
- empatii ( współodczuwanie , rozumieniu swoich emocji)
Cele wychowania.
Naczelny cel wychowania – szeroko rozumiany rozwój dziecka , który powinien wynikać z jego własnego
potencjału osobowego.
Ponadto T.Gordon wymienia cele:
o
umożliwienie dziecku polubienia i zaakceptowania siebie , afirmację i poczucie własnej wartości
o
autonomia niezależności , twórczość , rozwój i realizacja własnych możliwości .
o
samodzielność w radzeniu sobie ze swoimi problemami konstruktywne ich rozwiązywanie .
o
zdolność do zaspokojenia własnych potrzeb do odpowiedzialności za siebie , do samokontroli i
samooceny
o
autentyzm w wyrażaniu uczuć
o
umiejętność współpracy z innymi , zdolność do respektowania ich potrzeb , a przy tym
niezapomnianie o własnych
o
umiejętność samoograniczenia własnej swobody i wolności
o
wewnętrzne zdyscyplinowanie
o
produktywność realizowaniu własnych możliwości
Wychowanie bez zwycięzców i pokonanych .
Zadanie wychowania:
o
szeroko rozumiana zmiana człowieka i jego stosunku do otaczającej rzeczywistości –
człowiek powinien umieć się znaleźć w nieustannie zmieniającym się światem
o
nabycie umiejętności twórczego przekształcenia zastanego świata
o
zmiana w sposobie postrzegania dziecka i siebie w roli wychowawcy
o
zmiana dotychczasowych metod oddziaływań wychowawczych
o
wychowawczych przekształcenie placówek oświatowych
Istota zmian edukacyjnych .
1.Rewizja poglądów i mitów dotyczących sposobu postrzegania dziecka:
nie jest prawdą ,że :
• dziecko nie jest jeszcze pełnowartościowym człowiekiem
• dziecko jest złe z natury
• dziecko jest własnością rodziców ich kontynuacją
• dzieci są dla rodziców najważniejsze
• dzieci chcą , by dorośli wyznaczali im granice zachowań
• bunt okresu dorastania jest zjawiskiem naturalnym
2.Rewizja poglądów dotyczących sposobu postrzegania siebie w roli wychowawcy .
Nie prawda jest , że :
• Rodzice i nauczyciele muszą być czymś więcej niż zwykłymi ludźmi
• Wychowawcy muszą być konsekwentni
• Wychowawcy muszą stanowić „zwarty front” w wychowaniu
• Wychowawcy muszą zawsze akceptować dziecko
• Wychowawca musi zwyciężać , gdyż w przeciwnym przypadku zostanie pokonany
• Wychowawcy mają prawo narzucać dzieciom swoją wolę i rozwiązywania
• Wychowawcy muszą przekazywać dzieciom swoją hierarchię wartości
17
• Wychowawcy są odpowiedzialni za przekazywanie kultury
3. Rewizja poglądów dotyczących metod oddziaływań wychowawczych.
Nie prawda jest , że :
W stosunku do dzieci należy używać swojej władzy i autorytetu
Konflikt między dziećmi a wychowawcami niszczy wzajemne stosunki
Należy mówić dziecku , co jest złego jego zachowaniu gdyż jedynie wówczas będzie w
stanie je zmienić
Grupa nie może podejmować decyzji .
4.Stosunek do środowiska wychowawczego.
• Nieuzasadniona krytyka rodziny
• Nieuzasadniona krytyka nauczycieli
• Nieuzasadniona krytyka szkoły
Istota oddziaływań wychowawczych:
1. Zasada posiadania problemu.
2. Akceptacje jako niezbędny warunek pomocy człowiekowi posiadającemu
problem.
3. Rezygnacje z oddziaływania siłą i władzą.
4. Wychowawca musi zadbać także o siebie.
5. Postrzeganie konfliktu jako wspólnego problemu do rozwiązania.
6. Przekazywanie dzieciom przez dorosłych swojej hierarchii wartości nie
poprzez nakazy . lecz przez wyznawanie jej własnym życiem .
7. Nastawienie na współpracę i współdziałanie.
Metody , środki i formy wychowawcze.
1. Sposoby reakcji wychowawcy , gdy problem ma dziecko:
• bierne słuchanie ( hmm… , tak , no )
• „otwieranie drzwi”
• aktywne słuchanie
2.Wpływnie na zmianę nieakceptowanego zachowania dziecka:
wypowiedzi typu „ja”
zmiana otoczenia
zmiana swojego stosunku do zachowania dziecka
3.Konstruktywne rozwiązywanie konfliktów:
• metoda dwu szpałt
• metoda 6 kroków
Hierarchia potrzeb Maslowa.
5
.Potrzeby samorealizacji
4
.Potrzeby szacunku
3.Potrzeby akceptacji
2.
Potrzeby bezpieczeństwa
1.
Potrzeby fizjologiczne
Techniki aktywnego słuchania :
1. Odzwierciedlanie uczuć (lek , obawa , złość)
Mówimy rozmówcy , jakie – według nas – są jego odczucia np. „zdaje się , że jesteś
rozgniewany”, „wygląda na to , że cię rozłościłem ”, „ oczywiście jesteś zadowolony z tych
planów”.
2. Parafrazowanie.
Ujmujemy w inne słowa sens usłyszanej wypowiedzi , sprawdzając czy dobrze
zrozumieliśmy.
3. Klasyfikacja .
18
Skupienie się na najważniejszym .Prosimy rozmówce o skoncentrowanie się na sprawie
najważniejszej.
Bariery komunikacyjne.
OSĄDZANIE: 1 krytykowanie
2 obrażanie
3 orzekanie
4. chwalenie połączone z oceną
DECYDOWANIE ZA INNYCH 5.rozkazywanie
6 grożenie
7 moralizowanie
8. nadmierne , niewłaściwe wypytywanie
UCIEKANIE OD CUDZYCH PROBLEMÓW 9. doradzanie
10. zmiana tematu
11.logiczne argumentowanie
12.pocieszanie
Podstawy czynnego słuchania.
- musicie chcieć słuchać , co dziecko ma do powiedzenia . To znaczy musicie mieć zamiar czas na
słuchanie .Jeśli nie macie czasu , trzeba to tylko powiedzieć
- musicie w tym momencie przy jego szczególnym problemie chcieć dziecku naprawdę pomóc
.Jeśli nie chcecie , poczekajcie aż taka chęć się pojawia.
- musicie rzeczywiście być gotowi zaakceptować jego uczucia bez względnie na to co może
chodzić lub jak bardzo różnią się od waszych własnych uczuć lub od uczuć , które waszym zdaniem
dziecko „powinno” przejawić .
- głębokie zaufanie w zdolności dziecku
- świadomość , że uczucia są przemijające
Zalety czynnego słuchania.
o
Czynne słuchanie często pomaga dzieciom mniej się obawiać negatywnych uczuć
o
Czynne słuchanie stwarza – jak gdyby jako „produkt uboczny”- serdeczne stosunki
między dziećmi a wychowawcami
- cz. słuchanie umożliwia rozwiązanie problemu przez dziecko
- cz. słuchanie wpływa na dziecko w ten sposób , że słucha ono myśli i poglądów
wychowawców większą chęcią i gotowością .
- cz. słuchanie „zostawia dziecku piłkę ”
- cz. słuchanie jest jedyną z najskuteczniejszych metod aby pomóc dziecku stać się
bardziej samodzielnym , odpowiedzialnym i bardziej zależnym.
Wypowiedzi typu „ja”.
1. Ja (czuje)
2. kiedy Ty ( czynność drugiego człowieka)
3. ponieważ ( wymierny , konkretny skutek , który to zachowanie wywiera na
mnie)
Wypowiedzi typu „ja” spełniają 3 ważne kryteria efektywnej komunikacji:
- przyspieszają z dużym prawdopodobieństwem gotowość do zmiany zachowania
- nie zawierają prawie żadnych negatywnych ocen innych ludzi
- nie szkodzą stosunkom międzyludzkim .
Zmiana negatywnego zachowania poprzez zmianę otoczenia:
- wzbogacić otoczenia
- ograniczyć bodźce otoczenia
- uprościć otoczenia
-ograniczyć przestrzeń życiową dziecka
- uczynić otoczenie bardziej bezpiecznym dla dzieci
19
- zastąpić jedno zajęcie innym
- przygotować dziecko do zmian otoczenia
- robić plany ze starszymi dziećmi
Konstruktywne rozwiązywanie konfliktów.
Krok1.
Rozpoznać i rozwiązać konflikt .
Krok 2.
Znaleźć możliwe rozwiązanie .
Krok 3.
Krytyczne ocenić możliwości rozwiązań.
Krok 4.
Zdecydować się na najlepsze rozwiązanie ( rozwiązania)
Krok 5.
Opracować sposoby.
Krok 6.
Kontrola
Wyklad VI 25.03.04
Koncepcja wychowania w świetle teorii rozwoju osobowości poprzez dezintegrację pozytywną
K.Dąbrowskiego.
K.Dąbrowski ( 1902 – 1980)
- psycholog kliniczny , psychiatra
-pedagog
- inicjator ruchu higieny psychicznej w Polsce
- założyciel i dyrektor Państwowego Instytutu Higieny Psychicznej ( 1935- 1949)
- kierownik Zakładu Higieny Psychicznej i Psychiatrii Dziecięcej
- doktorat robił w Genewie i Poznaniu
Główne jego prace:
-„Nerwowość dzieci i młodzieży ” 1935
-„O dezintegracji pozytywnej ”1964
-„Trud istnienia ”1975
-„Zdrowie psychiczne ”(red) 1979
-„Wprowadzenie do higieny psychicznej” 1979
-„Pasja rozwoju”1982
-„Elementy filozofii rozwoju”1989
1. Pojęcie zdrowia psychicznego.
Zdrowie psychiczne-to zdolność do rozwoju wszechstronnego i wielopoziomowego , w kierunku
rozumienia , przezywania , odkrywania i tworzenia coraz wyższej hierarchii rzeczywistości i
wolności – aż do osiągnięcia konkretnego ideału indywidualnego i społecznego.
Zwolennicy powyższego traktowania zdrowia psychicznego :
- C.Rogers
- A.Moslow
- M.Piechowski
- R.Miller
- B.Suchodolski
- K.Zielinski
- M.Grzywak- Kaczyńska
2.Pojecie rozwoju człowieka..
Rozwój powiązany z kategorią wielopoziomowości , w którym najważniejszy jest rozwój
emocjonalny na różny poziomach.
20
Rozwój osobniczy – polega na budowaniu coraz wyższych poziomów zachowania i
postępowania : na gruncie fizjologicznym , psychologicznym , emocjonalnym , intelektualnym
oraz z drugiej strony – na osłabienie i rozbijaniu struktur nowo powstałych , czyli dezintegracji.
Potencjał rozwojowy – jest to oryginalne wyposażenie , które determinuje granicę poziomu , do
którego może się rozwinąć dany osobnik , jeżeli warunki fizyczne i warunki otoczenia są
optymalne .
3.Rozwój osobowości poprzez dezintegrację pozytywną.
Dezintegracja pozytywna – rozbicie i rozluźnienie struktur jako proces konieczny , by
odbudowały się one.
3.1 POZIOM ROZWOJU OSOBOWOŚCI ( nie przebiega on wg. przedziałów wiekowych )
I.
Integracja pierwotna
Integracja – proces siebie.
Integracja pierwotna :
• Zachowanie kontrolowane przez prymitywne popędy
• Funkcje poznawcze i emocjonalne rozwinięte , ale aktualizują się , impulsywne ,
sztywne
• Inteligencje podporządkowana popędom
• Osoba taka nie przezywa konfliktu wewnętrznego
• Silne , widoczne konflikty zewnętrzne , z innymi ludźmi
• Chwiejna uczuciowość
• Refleksyjności nad własnym zachowaniem jest nikła lub żadna
• Brak empatii, wykorzystanie słabszych , brak skrupułów w postępowaniu
Dynamizm- to czynniki kształcące rozwój oraz charakteryzujące środowisko wewnętrzne
człowieka.
• Dynamizm charakterystyczny dla tego poziomu to symptomie temperamentarna -
powierzchowna wspólnota
II.
Dezintegracja jednopoziomowa
Dezintegracja – rozbicie , rozluźnienie , osłabienie struktur psychicznych.
Dezintegracja jednopoziomowa:
Zachodzi na pojedynczym poziomie np. emocjonalnym , intelektualnym itp.
Rozbicie struktur funkcji psychicznych –dezintegracja
Nadpobudliwość , depresja , nie pokój , niezdecydowanie w podejmowaniu decyzji
Odczuwanie konfliktów wewnętrznych na jedynym poziomie
Pojawia się instynkt twórczy
Dynamizmy:
• Ambiwalencja – jednoczesne uczucie sympatii i antypatii
• Ambitendencja – zmienne konfliktowe działanie np. chęć mieć lub mieć dwie rzeczy na
raz
III .Dezintegracja wielopoziomowa spontaniczna
Hierarchia zmian , zmiany nie na jednym poziomie
Intensywne przeżywanie konfliktów moralnych
Człowiek odrzuca pokój egzystencjalny
Świadomość własnej esencji
Dynamizmy :
• Niezadowolenie z siebie
• Zadziwienie wobec siebie
• Zaniepokojenie sobą
21
• Poczucie niższości , wstydu , winy
• Pojawia się instynkt twórczy
• Początki empatii –indentyfikacja
• Silnie przezywa konflikty wewnętrzne
IV Dezintegracja wielopoziomowa zorganizowana / usystematyzowana.
Świadome kształtowanie siebie
Słabsze konflikty wewnętrzne
Autonomia , wewnętrzna hierarchia celów
Wyraźny wzrost empatii
Dynamizmy :
• Przedmiot , podmiot w sobie – to intelektualne i emocjonalne ustosunkowane się
do samego siebie o charakterze badawczym , uczymy się obiektywnego oceniania
siebie
• Czynniki III – świadomość siebie , autonomia
• Samoświadomość , samokontrola
• Ośrodki dyspozycyjno – kierowniczy - kontrola nad rozwojem osobowości.
V .Integracja wtórna.
Osobowość scalona
Człowiek charakteryzuje się dużym stopniem równoważności emocjonalnej
Wysoki poziom współczucia , ale i chęć poświęcenia się
Dynamizmy :
• Empatia
• Odpowiedzialność
• Samodoskonalenie
• Autentyzm
Osobowość – samoświadoma , autonomiczna , autentyczna , samopotwierdzona i samowychowująca
się jedność podstawowych właściwości psychicznych jednostki.
Ideał osobowości – spotęgowany , uchwytny syntetycznie i intuicyjnie wzór osobowości ; ogólny .
przyszłościowy jej obraz , stanowiący najwyższy cel dążeń człowieka : wypracowana projekcja
osobowości.
4. Wychowanie w świetle teorii dezintegracji pozytywnej .
4.1 Pojecie wychowania
Wychowanie – synonim rozwoju i samorozwoju , dynamicznego kreowania osobowości
jednostki.
- wychowanie związane z udziałem procesów dezintegracji pozytywnej , kryzysów ,
konfliktów , a nawet nerwowości konfliktów psychonerwic
• Cel wychowania – doprowadzenie człowieka do samowychowania , czyli poziomu
integracji twórczej
4.2 Zasady wychowania .
• Indywidualizacja – zważanie na rodzaj i intensywność przeżywanych kryzysów
rozwojowych.
• Wszechstronność odwołująca się do zainteresowań i uzdolnień dziecka
• Szacunek dla rozwijającej się osobowości , zwłaszcza w okresach kryzysów
• Wnikliwość , delikatność podejścia do procesu „dramat rozwojowego młodzieży”
• Wolność , swoboda , liberalizm przez wyeliminowanie przymusu zewnętrznego ,
doprowadzenie młodzieży do odpowiedzialnego kierowania sobą , samowychowania i
autopsychoterapii
„Wychowuj swoje dziecko tak , aby jemu było dobrze i z nim było dobrze z innymi”
22
„Postępuj tak , jak postępują Ci których kochasz i szanujesz”
( za.E.Claparede , P.Baetem)
4.3 Metody wychowania.
Własny przykład postępowania ; modelowanie
Rozmowa , perswazja , zrozumienie postępowania dziecko
4.4 Uwagi o rodzinie i szkole .
Rodzina :
- podkreślenie funkcji socjalizacyjnej i wychowawczej ( moralnej)
- znaczenie uczuć do dziecka , krytyka obojętności
- podkreślenie podstawy empatycznej i opiekuńczej
Szkoła :
-utrudnione możliwości realizacji zasad higieny psychicznej
- zróżnicowany poziom rozwoju osobowości uczniów w klasie
4.5 Nauczyciel i jego rola.
- posiadanie zdrowia psychicznego instynktu twórczego i samorealizacyjnego , empatii , poczucia
„przedmiotu podmiotu w sobie”
„Aby właściwe pomagać dzieciom , musisz sam siebie rozwijać”
- twórcze połączenie typu intro i ekstrwawenty ( praca z grupą i indywidualnym uczniem )
- oddziaływanie uwzględniające różnice w poziomie rozwoju uczniów i jego intensywności.
- oceny szkolne wystawione bez uprzedzeń
- zadbanie szkolne o uczniów wybitnie uzdolnionych , propozycja zmniejszenie im wymagań z
przedmiotów dla nich trudnych
- objęcie szczególną opieką uczniów nadwrażliwych , nadwrażliwych cechach nerwowości ,
nadpobudliwości , których zachowanie jest negatywne / ale nie kwalifikuje się do stanu
chorobowego/
-entuzjazm , pasja rozwoju , równowaga psychiczna nauczyciela jako przeciwwaga dzieci „z
problemami”
- wnikliwa obserwacja poziomów rozwoju uczniów , wzmocnienie , motywowanie do rozwoju ,
budzenie wiary w możliwości samorozwoju i samowychowania.
Problem doboru nauczycieli i gwarancja realizacji idei zdrowia psychicznego szkole ;
Oddziaływanie silną osobowością na wychowanie , zwłaszcza z problemami
uzdolnieniami
Znajomość koncepcji dezintegracji pozytywnej osobowości prowadzi do szacunku
dla kryzysów rozwojowych i wyzwala odpowiedzialność podejścia do uczniów
Rozległa wiedza interdyscyplinarna , głównie z zakresu psychologii klinicznej ,
rozwojowej , pedagogiki , psychopatologii , higieny psychicznej umożliwia działania
pedagogiczne
Upodobnienie działalności nauczyciela do pracy psychoterapeuty : pomoc w
rozwiązywaniu problemów , służenia życzliwością , radą / psychoterapia jako
naprawa wychowania /
Umiejętność badania i wykrywania przez nauczyciela poziomów rozwoju
osobowości i zjawisk towarzyszących procesom dezintegracyjnym : lękliwości ,
depresji , nieprzystosowania do otoczenia
Podobne zadania wobec rodzin „domów dziecka , zakładów wychowawczych
poprawczych”
Wykład VII 01.04.04r.
Chwilowo nie ma.
23
Wykład VIII 08.04.04r
Chwilowo nie ma.
Wykład IX 15.04.04r
Pedagogika losu.
Los
1.ludzka dola , którą wyznaczają takie konieczne składniki egzystencji , jak : przemijanie , cierpienie ,
osamotnienie , śmierć.
2.przypadkowe zdarzenie , które przytrafiają się człowiekowi sposób od niego niezależny , jak urodzenie
uzdolnienie , zdrowie itp.
3.siła wyznaczająca bieg tych zdarzeń / fatum, przeznaczenie /lub przejaw woli bogów .
4.bieg życia kształtowany zarówno przez ludzką wolę i przypadkowe zdarzenie , jak świadome i wolne
decyzje człowieka
5.kartka z numerem, rzadziej kostka , gałka , której wyciągniecie rozstrzyga o wygranej lub przegranej ,
bilet loteryjny
Pedagogika losu .
1.Filozificzne koncepcje losu.
1.1
Determinizm
Pogląd , zgodnie z którym zajście każdego zdarzenia jest wyznaczone jednoznacznie przez zdarzenie
poprzedzające je w czasie.
Rodzaje determinizmu :
-ontologiczny
- fizyczny
- statystyczny
- przyczynowy
Przedstawiciele :
• Starożytność – Parmenides z Elei
- Atomiści
- Stoicy / w postaci skrajnej – Chryzyp/
- Epikurejczycy
• Czasy nowożytne – R.Descartes
- T.Hobbs , B.Spinoza , G.W .Leibniz
1.2
Fatalizm
Szczególny rodzaj determinizmu .
Pogląd filozoficzny lub religijny , według którego wszystkie zdarzenia zachodzące w świecie są
całkowicie uzależnione od jednej przyczyny , znajdującej się poza naturą / bezosobowy los , bóstwo / i
nie podlegającej jej oddziaływaniu : w swoich różnych odmianach fatalizm zachodzi w skład wielu
doktryn religijnych.
Grecja – Ananke
Rzym – Fatum
Kalwinizm – predestynacje , okazjonalizm .
Fatalizm
Według K Sośnickiego : „Pedagogika ogólna” 1946
- wywód metafizyczny – porządek świata i związany z nim bieg życia człowieka jest wyznaczony przez
istotę metafizyczną /plan Boży /
24
- wywód naturalistyczny – porządek świata ustawiony jest przez powszechną konieczność praw przyrody
/determinizm/
! Człowiek w tak rozumianym biegu zdarzeń niczego nie może mienić swą „wolą ” bo i ona jest tym
planem lub powszechną koniecznością objęta.
„Przypadek”
1. zdarzenie lub zjawisko , które zachodzi w skutek działania przyczyn ubocznych / nieistotnych/ i
tego względu nie da się przewidzieć na podstawie znanych praw naukowych i doświadczenia .
2. nieprzewidziane zdarzenie , zbieg okoliczności
„Konieczność ”
Cecha charakteryzująca przebieg zdarzeń oraz ich wzajemne związki , wyznaczone deterministycznie
prawami rozwoju rzeczywistości , polegająca na nieuchronnym wynikaniu .
Rodzaje konieczności :
- obojętna
- subiektywna
:
Ogólnie:
Los z perspektywy deterministycznej .
Za. S.Kunowski
Los zależy od przyczynowego porządku świata i od praw rządzących rzeczywistością , dzięki czemu
człowiek ma możność wpływania na swój los przez posłuszeństwo prawom natury/ naturom parado
vincitur/ F.Bacon
Los z perspektywy fatalistycznej.
Wobec losu jesteśmy bezradni , jest nam przeznaczony ./ pur grecka moira „nieubłagalny los”
2.
Indeterminizm
Pogląd , który głosi , ze istniej zjawiska nie podlegające prawom przyrody : przeciwstawny determinizmowi.
Stanowisko negujące istnienie koniecznej współzależności zjawisk / zdarzeń / , na mocy której każde
zjawisko byłoby jednoznacznie wyznaczone przez całokształt sytuacji. / warunków / warunków jakiej
zachodzi.
Stanowisko to kwestionuje powszechną przyczynowość zjawisk.
Przedstawiciele : - Epikur : B.Spinoza , G.W.Leibniz
- Egzystencjaliści : J.P.Sartre
„Wola ”
Właściwa człowiekowi zdolność do świadomego i celowego kierowania swoim postępowaniem, do
podejmowania decyzji i odnośnie realizacji lub zaniechania określonych działań i zachowań.
! problemem wolności woli a determinizmem :
- zdeterminowania przyrody , prawidłowości zależności między poszczególnymi zjawiskami przyrody jest
koniecznym warunkiem.
Los z perspektywy indeterministycznej .
Kunowski.
Los jest działaniem czystego przypadku , a nie konieczności , człowiek skazany jest na wolność i musi stale
wybierać sposób działania , tworzyć wartość i kształtować swój los , ponieważ „istnienie poprzedza istotę ”
J.P.Sartre
3.
Los w filozofii chrześcijańskiej – przykłady stanowisk.
3.1 Romano Guardini 1885-1968
25
„Wolność –łaska – los .Rozważanie o sensie istnienia „. Kraków 1995
• elementy doświadczeń losu:
- konieczność
- fakty
- przypadek
- element boski w losie
! Los a opatrzność Boska.
Pedagogiczne koncepcje losu.
1.Fryderyk Beneke
-Trójczynnikowa koncepcja rozwoju człowieka
„ Wychowawcami „ człowieka jest :
- otaczająca przyroda
-losy własne
- losy innych ludzi.
2.Wehelm Flither
Los z pozycji wolnościowej – walory edukacyjne. Wychowanie jest „nauką życia” , „ uczeniem się losu”.
Role pedagogów :
-kształtowanie charakteru moralnego dzieci i młodzieży
- wzbudzanie i ugruntowanie „ spokojnej , opanowanej świadomości własnego losu i zadań życiowych.”
3.Herman Nohl
Składniki wewnętrzne życia człowieka :
- podświadomość- wyparte myśli – los
Są one „niepojęte” i zaskakują samego człowieka oraz innych.
Brak prostej zależności :
Motywacja – działanie – charakter
Zadanie dla pedagogów i rodziców :
-troski o prawidłowy rozwój życia wewnętrznego i charakteru dzieci i młodzieży/ cel wychowania/
-przygotowanie wychowanka do życia w społeczeństwie zrozumienia siebie i innych ludzi / jak u
W.Flitnera/.
4.Kazimierz Sośnicki /1883-1976/
Cele wychowania wywodził i uzasadniał w oparciu o analizę natury człowieka i życia społecznego.
Natura człowieka :
-ujęcie psychologiczne / indywidualne lub ogólnoludzkie/
- ujęcie nie psychologiczne / naturalne życie , bieg życia – los/
Los to ogół zjawisk i stosunków , które są związane z naszym życiem i wpływają na nas w różnym
kierunku .Nasz los stanowi zarówno nasze otoczenie przyrodnicze , jak i społeczne , zjawiska i stosunki ,
wśród których żyjemy , także my sami , a więc zarówno właściwości naszej strony fizycznej jak
psychicznej.
Konsekwencje pedagogiczne fatalistycznego rozumienia losu.
A/ optymizm pedagogiczny
- wychowanie mimo skrępowania człowieka przez jego przeznaczenie jest możliwe
- zadaniem wychowania jest przystosować jednostkę do jego losu.
- postulat „przystosowanie się życia psychicznego samego postępowania człowieka do warunków w jakich
się znalazł , czyli do swego losu :za Morissonem H
B/ pesymizm pedagogiczny
- cel wychowania jest niemożliwy do wypowiedzenia
- wysiłki wychowawcze nie mają żadnej podstawy teleologicznej : za Griesabachem
26
Konsekwencje pedagogiczne indeterministycznego / wolnościowego traktowania losu/.
- wyznaczone cele wychowanie jest możliwe
- celem wychowania jest rozumowe poznanie losu i kierunku, w którym on się rozwija.
- zajęcie wobec losu własnego stanowiska
-wychowanie ma nauczyć ludzi czynnie żyć w środowisku
- zadaniem człowieka byłoby panowanie nad biegiem zdarzeń oraz ich przekształcenie nad biegiem zdarzeń
- zajęcie wobec losu własnego stanowiska
- zadaniem człowieka byłoby panowanie nad biegiem zdarzeń oraz ich przekształcanie / „nauka życia” jak
u W. Flitnera/
- uświadomienie wychowankowi zależności losu indywidualnego ze zbiorowym / społeczeństwo , narodu ,
państwa /
5.Kunowski S /1909-1977/
bios
etos czynniki
dynamizujące wychowanie
agos
/ dynamizmy wychowania/
los
„Los jest to siła niewymierna i nie dająca się przewidzieć , która decydująco wpływa swoimi ciosami lub
uśmiechami fortuny .
• argumenty za wprowadzeniem dynamizmu losu:
- nieokreśloność przyszłego życia / pomimo tworzenia programów wychowania dla przyszłości/
- los „narzuca rodziców” , miejsce urodzenia , wyposażenie dziedziczne, układa koleje i warunki życia jako
dolę szczęśliwą lub niedolę” w biografii jednostki i społeczeństw / S.Kunowski/
- spotkanie jest głównym zdarzeniem losowym : dotyczy przede wszystkim spotkania z prawdziwym
człowiekiem , który wskaże cel życia , porwie za sobą wciągnie no drogę wysiłków , ukaże sens pracy nad
sobą . Spotkanie obejmuje spotkanie z dziełami mówiącymi o człowieku spośród , których można wybierać.
• Pedagogika powinna głęboko uwzględnić działanie losu w wychowaniu.
- w wtajemniczenie wychowanka w jego własny los rozumiany jako przygotowanie do możliwości
napotkania w życiu sytuacji zarówno szczęśliwych jak nieszczęśliwych.
-ukierunkowanie jednostki do spotkania z wartościowymi ludźmi.
Ogólne
Znaczenie pedagogiki losu:
-kategoria losu w pedagogice uzasadnia humanistyczny jej wymiar, uwzględnienie opisu człowieka jako
istoty psychiczno- duchowej uwikłanej we własny los i los zbiorowy.
- los jako dynamizm wychowawczy uwzględnia nieprzewidywalne aspekty w rozwoju życiu człowieka ;
podkreślenie spotkania ukazuje zarazem sens personalizacji osoby ludzkiej.
- los z perspektywy teleologii wychowania nadaje pedagogice wymiar dociekań biograficznych
pozaempirycznych.( Sośnicki)
- podjęcie badań w zakresie pedagogiki losu uzasadnia potrzebę konieczności badań dedukcyjnych ,
hermeneutycznych i fenomenologicznych / spotkanie jako sytuacja losowa , sztuka wychowania ,utopie
pedagogiczne/
- kategoria losu uzasadnienia probabilistykę pedagogiki i otwartego charakterem sytuacji wychowawczych,
- los , jego rozumienie i interpersonalnie staje się ważne w kształceniu pedagogiki , gdyż w zależności od
wypracowanej indywidualnej „filozofii losu” będzie on określony sposób interpretowany . planował i
realizował zamierzenia wychowawcze.
Wykład X 29.04.04r
Egzystencja- egzystencjalizm
( łac.existere- występować , istnieć , okazać się , być na zewnątrz , wyjść ku) .Przeciwstawia się w
swoim znaczeniu temu co abstrakcyjne i pojęciowe (np. esencjalizmowi).
• Egzystencjalizm – to wyjście z egzystencji banalnej i wybór drogi ku egzystencji autentycznej.
Egzystencja
• W sensie ogólnym antycznym – „istnienie”
27
• W sensie węższym – „istnienie ludzkie”
• W sensie ścisłym – (autentycznym) sposób bytowania człowieka, który określają , takie
kwalifikacje jak: refleksyjność , aktualność , relacyjność . aksjologiczność.
Podstawowe kategorie.
- kierunki w filozofii po II wojnie światowej
- - współczesna postać sokratejskiego nurtu filozofii , polegającego na koncentracji na
problematyce antycznej i moralnej człowieka i jego pozycji świecie .
- nurt: antropocentryzm , irracjonalny i subiektywistyczny , ujmujący człowieka jako
„egzystencję”
Antropocentryzm charakter teoriopoznawczy.
- nurt zainteresowany człowiekiem ( nie abstrakcyjnym ) konkretnym , indywidualnym.
- Wychodzi w myśleniu od ludzkiego lub podmiotowego punktu widzenia .
Antropocentryzm charakter metafizyczny.
- traktuje byt ludzki jako całkowicie odmienny od innych bytów
- lub jako podstawowy wyznacznik jednej perspektywy spojrzenia na byt jako taki .
• wymiar metafizyczno- aksjologiczny – podkreśla pewien aspekt lub sposób bycia
ekspresji i samo potwierdzenia własnej egzystencji.
Prekursorzy
- św. Augustny
- B.Pascal
- M.Stirner
Przedstawiciele
S.Kierkegaard . M.Scheler , G.Marcel , K .Jaspers , J.P.Sartre
„pień egzystencjalistyczny”- rozdziela się na dwie gałęzie:
- jedna – zaszczepiona w chrześcijaństwie
- druga – ateistyczna
Egzystencjaliści chrześcijańscy .
- świat jest tajemnicą i problemem , którego ostateczne rozwiązanie daje jedynie religia i
związane z nią cnoty , wiary , nadziei , miłości
- w cnotach tych upatruje siły ratującej człowieka przed lekiem , obrzydzeniem i
absurdalnością świata.
Ateistyczni myśliciele egzystencjalizmu.
- odrzucają wiarę religijną jako możliwą drogą rozwiązania dramatu egzystencji
człowieka.
- Apelują o podjecie walki z absurdem i cierpieniem – czyniąc to propozycję odcięcia się
od skrajnego mihilizmu i pesymizmu moralnego.
- Z nicości powstają i w nicości obracam
Nie mam żadnych bytów ponadludzkich . Poza nami nie ma nic.
Martin Heidegger – Bycie i czas .
• Radykalne rewizje i nowe zdefiniowanie zadań i zastosowań pedagogiki
• Pedagogika nie powinna determinować ostatecznego celu wychowania i być zredukowana do
funkcji technicznych badającej uzasadnienie i metody osiągania aprobowanego bezdyskusyjnie
celu.
• Cel wychowawczy powinien być analizowany przez „naukę o wychowaniu” , która ma
potwierdzać w sensie opisowym i historycznym różnorodne relacje w jakich ludzkość
realizowała i realizuje swoje ideały.
28
Egzystencja wg. M.Heideggera.
- to transcendowanie tzn. dążenie do czegoś więcej przekraczanie aktualnego stanu ,
kierowanie się ku projektowaniu i jego realizacji , co otwiera także perspektywę
patrzenia na Boga , w ramach akcentowanie aspektu otwarcia na przyszłość i na nowe
cele , a także na tajemnicę .
- to wymiar bardzo istotnie związany z pedagogicznym myśleniem i działaniem , ale
zarazem z perspektywą religijną
Rzeczywistości wychowawcze .
- jest nie tyle podmiotem ile przedmiotem ; prawa życia nie są pobierane z nauki o
wychowaniu lecz z samego życia
- należy zatem analizować całe złożoność tych praw w nauce.
Myślenie pedagogiczne.
-powrót do przeżytego doświadczenia , pozwoli nadawać charakter bardziej osobowy i
egzystencjalny , także samym pojęciem
- redukcja poznania i prawdy rozumowej na rzecz pro wady faktów- wzięty pod uwagę konkretny
fakt w ramach owej redukcji , traci znaczenie fizycznie dokonującego się jakiegoś zdarzenia , lecz
zaznacza się w sferze duchowej – jako przeżycie
Twórca i prekursor
• Soren Kierkegaard (1813-1855)
• Teolog duński z Kopenhagi autor m,in „Stadia na drodze życia”
• Życie człowieka , doświadczenia , wiary, nadziei , rozpaczy , egoizm i miłości, zawsze
stanowi coś niepowtarzalnego i osobistego u każdego człowieka do wiary prowadzi
wewnętrznej introspekcja.
Soren Kierkegaard
• Człowiek ,nie będąc nigdy strukturę stanowczego , lecz zawsze dynamiczną ,
ustawicznie przeżywa swoje dylematy : albo – albo i musi podejmować ryzyko
wyborów.
Człowiek:
- jest syntezą skończoności i nieskończoności , cielesności i ducha
- jest kimś , kto ustawicznie poszukuje prawdy
- prawda zaś jest przed wszystkimi sztuką życia
- antropologia –przesycona wytkami nie pokoju egzystencjalnego , aż do stanu rozpaczy
Gabriel Marcela (1889-1973)
Dzieła :
- „Być i mieć”
- „Homo viator” , wstęp do metafizyki nadziei
-„Od sprzeciwu do wezwania”
Gabriel Marcela
- Przestrzega przed jakiegokolwiek depersonalizacją człowieka , który zagrożenia dostrzegał w
marksistowskim kolektywie jak i w personalistycznej koncepcji człowieka liberalizmu.
- człowiek przeżywając swoją egzystencję jest „pielgrzym” czasu i przestrzeni.
- prowadziły filozof jest „myślą pytającą” , która pozwala człowiekowi odkrywać prawdy poprzez
„uczestnictwo myśli w istnieniu”.
Człowiek wg. Gabriela Marcela .
- jest zawsze osobą zawierającą element duchowy
- jest także istotą społeczną i to aż tak głęboko , że wspólnota i współdziałanie z ludźmi są
niezbędne dla jego pełnego ……………
29
- jest istotą wolną , ale wpisaną także w uczestnictwo we wszechświecie.
- jest istotą rozporządzalną tzn. dyspozycyjną wobec innych ludzi.
Społeczna wspólnota.
- inicjuje się dopiero przez wyższe wartości egzystencjalne , moralne , ideowe , religijne.
- podstawa wspólnoty – idea braterstwa ( korzeniami sięgają wiary religii w Boga Ojca wszystkich
ludzi) a nie egocentryczny egalitaryzm postulujący rewindykę dóbr ekonomicznych i ideę walki
klasowej.
Karl Jaspers ( 1883-1969)
Dzieła :
- Psychologia świata poglądowa
- Duchowa sytuacja czasu
- filozofia
- O prawdzie
Karl Jaspers:
- opowiadał się za niezależnością indywidualną człowieka przeciwstawiając się różnym formom
antropologicznego redukcjonizmowi – freudyzmowi tym marksizmowi i freudyzmowi .
- koncentrował swoją uwagę na jednostkowym człowieku ale nie identyfikował się z
egocentrycznym indywidualizmem.
Wolność – stanowienie człowieka jako komunikującego w prawdzie bytu.
Przejaw wolności:
- roszczenie posiadania jedynej absolutnej prawdy wyklucza wolność . Kto posiał prawdę ,
pozostaje mu ja tylko krzewić.
- odstępstwo od wolności jest utratą wiary w człowieka , ślepe posłuszeństwo idzie w parze z
tyranią .
- kto nie ma w sobie wiry w człowieka , samoistnej bądź danej przez Boga , ten musi współdziałać
w jego unicestwieniu.
- wolność można urzeczywistniać tylko współdziałając.
Rola komunikacji.
- człowiek jako istota wolna posiada możliwość wyboru i możne komunikować się z innymi
ludźmi
-podstawą międzyludzkiej komunikacji są wartości pozytywne , głównie prawda , bez której nie
ma komunikacji i miłości z jej formami : erotyczną , intelektualną , metafizyczną , religijną.
- kategoria komunikacji jest powiązana także z ideą społeczności. Formy życia społecznego to
masa , ludność , wspólnota , państwo.
Wojny- śmiertelny wróg wolności.
- to przemoc , która scalający element prawdy likwiduje i definitywnie usuwa. W sytuacji , gdy
trzeba albo dać się zabić albo zabijać w czasie zwyczajnej wojny , a więc w celu który przemoc
wymusza każda z uwikłanych w walce jednostek , wyzuwana jest coraz bardziej z osobistej
wolności. Dopóty , dopóty resztki wolności nie zostaną zdławione w interesie totalnie stosowanej
w pełni skutecznej przemocy.
Jean – Paul Sartre (1905-1980)
•
ateistyczny reprezentant egzystencjalistycznej myśli.
- śmierć przeszłości i nieobecność Boga sprawi , że człowiek jest bardzo samotny ,
odpowiedzialny jedynie za tworzenie samego siebie przez własne działanie.
•
Każdy przejmuje odpowiedzialność za swoją indywidualną przeszłość , ale także
przez swoje wybory za obraz człowieka w ogólności.
- swoista antena ekstremalnego indywidualizmu egocentryzmu i wolności , czyniąc podstawą
teori- wartości – słowa Dostaojewskiego : „Jeśli nie ma Boga , to wszystko jest dozwolone”.
30
Odmiana naturalistyczna humanizmu:
- drugi człowiek – to nie ewangeliczny „bliźni” lecz konkurent , czy wręcz wróg , który czas
ogranicza , postrzega nas jako przedmiot i obiekt
- komunikowanie się i język są zagrożeniem dla swobody myślenia , podobnie jak miłość jest
zagrożeniem osobowości człowieka , zmieniając zakochane osoby w niewolników.
Antropologia pedagogiki egzystencjalnej:
1) człowiek jest konkretnym , indywidualnym bytem;
2) jest on istnieniem , podlegającym ustawicznemu stawaniu się i to zarówno sensie
ontologicznym , jak i etnicznym
3) wolność w znaczeniu swobodnego rozwoju należy do natury człowieka m która ma sens i
jest określona przez jego wyboru , a nawet stwierdza się , że on sam jest ciągłym wyborem.
4) Człowiekowi przypisuje się wiarą w jakimś kosmicznym znaczeniu ( wybór jest
nieunikniony ; a każdy wybór jest grzechem lub winą )
5) W osobowości ludzkiej tkwi postulat zbawienia ( wyjaśniony różnorodnie , jako zbawienie
przez Chrystusa , lub przez historyczne istnienie i transcendencję )
6) Wszyscy egzystencjaliści dostrzegają w człowieku postulat transcendencji , bądź to uznając
osobową.
Cechy szczególnie charakteryzujące człowieka:
- jest być – projektem ; żyjemy ustawicznie dążąc do odmiennych i różnych systematyzacji
rzeczywistości.
- człowiek żyje zawsze w pewnej sytuacji , projektując je w różny sposób , a jeśli jego cechą
charakterystyczną jest być – projektem , to dla niego być oznacza właśnie projektować.
- projektując człowiek ryzykuje samym sobą stając zawsze wobec wielorakich możliwości .
Nie może uciec jedynie od śmierci.
Człowiek projektując własne życie może wybrać
Życie ( egzystencją ) autentyczne (ą) ; albo nieautentyczne (ą)
- autentyczna egzystencja stanowi jako warunek możliwości śmierci . Nie należy z nią łączyć
jakiejś postawy pesymistycznej , ale ona właśnie otwiera życie na ciągłe stawanie , na
transcendencję to nabiera szczególnego znaczenia pedagogicznego.
Trzy wymiary wychowania:
1) jest ona procesem dokonanym
2) jest ona procesem aktualnym
3) jest ona procesem otwartym na przyszłość na nowe cele.
Ten ostatni wymiar ma szczególne znaczenie wychowawcze posiada zarówno wymiar już
zrealizowanego dobra , jak również dobra przyszłego .
Istota wychowania:
- przekroczenie czegoś , co byłoby zrealizowaniem aktualnego stanu;
- zrealizowanie swoich potencjalności pod wpływem aktualnego działania czynników otoczenia
- jest ono religijne
Eugen Fin ( 1905-1975)
-kształcenie („Bildung”) – jest egzystencjalną formą przezywanej prawdy i sposobu ludzkiego
życia , która jest kształtowana przez wpływy ludzkiej prawdy
Gustaw Siwerten (1903-1963)
- wychowanie jest urzeczywistnieniem się bytu ludzkiego , które odbywa się drogą odkrywania
prawdy istnienia
- człowiek nie tylko winien być rozumiany z perspektywy idei istnienia , lecz także od straty
swojej relacji więzi i wspólnoty z innymi ludźmi, jak też jedności ze światem natury .
31
Zadania i cele wychowania – aksjologia pedagogiki egzystencjalnej.
1) ludzka osobowość , subiektywna i indywidualna jest właściwą
podstawą dla edukacji
2) nacisk powinien być położony na realną egzystencję włączając
pokój , wybór i ludzkie sytuacje życiowe
3) cele edukacji musza być , wyrażone w pojęciach akceptacji
,osobowej odpowiedzialności , ewentualne zaangażowanie i
afirmacji
W doświadczeniu istnienia
• odkrywamy zarazem sens istnienia w ogólności , sens świta w ogóle
• my akceptujemy ten świt swoim –„tak” , które z kolei stanowi podstawę dla
wszelkich innych naszych działań
• człowiek , który nie odkrył tego ogólnego sensu istnienia , może dokonywać jedynie
jakiś pozbawionych sensu działań
Problem celów
- należy poszukiwać takiego celu , który łączyłyby się z celem istnienia – w nim bowiem tkwi
wartość życia człowieka;
dwa cele:
1) odnoszą się do indywidualności jednostki i jej wolności w ustawieniu wartości
2) dotyczą ograniczenia tej wolności , przez takie samo prawo do wolności dla wszystkich
innych.
Różnorodność sytuacji :
- rodzi trudność wyboru i sprawia , że człowiek czuje się „bezradny” i „bezdomny”. Dwojakie
usuwanie owej bezradności i bezdomności
- dążenie do totalizmu państw i odrzucenia indywidualizmu ( wszystkie wartości ustawione
przez jednostki winny być dostosowane do postulatów państw)
- dążenie do konwencjonalizmu ( dostosowanie tych wartości do życia człowieka na poziomie
klasy średniej ) i w konsekwencji całkowitego wyizolowania jednostki od grupy społecznej i
ochrony jej indywidualizmu.
Celem wychowania:
- niesienie pomocy w usuwaniu bezdomności
- przez porozumienie i określenie wspólnie przyjętych wartości wyższych , mogą one stanowić
drogę do „znalezienia wspólnego domu” ( wartościami hierarchicznie uznanymi za najwyższe)
Zamiast wolności celów:
- wolność środków wiodących do wspólnych celów i wolności samego procesu poszukiwania
celów.
- wyzwalanie relacji wzajemnego porozumienia społecznego , w którym mieściłby się pewien
stosunek emocjonalny do innych partnerów ( życzliwość wzajemne zrozumienie , braterstwo w
trudach i sprawach życia wspólnego)
- w wolnym i wzajemnym ustosunkowaniu się do wartości własnych i innych ludzi rodzi się
„bezpieczna pewność”
Wychowawca ( nauczyciel)
o
rola inicjatora musi nauczyć rzeczy naprawdę podstawowych , gdyż cała jego energia winna być
przeniesiona ku budzenie aktywności indywidualnych ,których uczeń wybiera ( nie wybiera)
uczestnictwa
o
Potrafiący przekazywać uczniom wartości ponadindywidualne i transcendentalne – bez
naruszania wyborów osoby. W tym celu powinien dysponować siłami.
Praca nauczyciela:
32
- polega jedynie na budzeniu w uczniu świadomości własnej odpowiedzialności za egzystencję ,
która powinna się stawać coraz bardziej intensywna.
- Nauczyciel powinien promować atmosferą pokoju , wyboru i odpowiedzialności w
podejmowaniu przez ucznia (wychowanka) własnych decyzji.
Uczeń – wychowanek:
- staje się wybierającym i przeprowadzającym selekcję
- decyduje o tym , co i jak oraz ile treści ma poznawać
- swoją preferencje opiera na własnych potrzebach :tożsamości , autentyzmu , istotności
- powinien zmierzać do tego , aby być wolną osobowością , a nie jedynie imitatorem nauczyciela i
nigdy naśladowcą w jakimś anonimowym tłumie.
Cechy relacji pedagog.:
- wszelkie standardy kształcenia oraz zachowanie się muszą być wybrane indywidualne.
- klimat spokoju w podejmowanych interakcjach poczuci równości
- pedagog jedynie niesie pomoc wychowankom w ramach wychowaniu i nauczaniu , aby Ci
zaczęli żyć na własny rachunek , aby podjęli się wysiłku kształtowania swojej własnej prawdziwej
egzystencji bez ukrywania się za ideami i hasłami , którymi się nie żyje
Program nauczania:
- oparty na woli ucznia , odpowiedzialnego za swój indywidualny program
- cechą charakterystyczna – wolność programu
- nawet uczenie się powinni pozostawać rzeczą prywatną i całkowicie osobową
- poznawanie jest w gestii odpowiedzialność jednostki , która kieruje się swoisty „intuicję ludzką”
- cała sytuacja i otoczenie dla nauczanie mają być dostosowane nie tyle do administracji , szkoły i
wydziału , czy nawet społeczeństwa , lecz do potrzeb uczącego się.
Egzystencjalistyczne ujecie metody wychowania i nauczania :
1)
Jakich metod chce się używać?
2)
Jaka wina być zaproponowana treściowa zawartość programu
nauczania i wychowania w instytucjach
Metody nauczania i wychowania :
- powinno wziąć pod uwagę jak najwięcej możliwości wyrażenia siebie i dokonania wyborów
- nie mogą być pod żadnym względem jedynie jakimś formalnym nauczaniem
- każdy uczeń , uwzględnia swoje własne potrzeby , powinien dążyć do tych obszarów treściwych ,
które budzą jego zainteresowanie
- winien on być włączony we własny wysiłek poszukiwania i to zadania nie powinno być
zakłócone przez interwencję nauczyciela.
Nauczanie:
-winno być zindywidualizowane i nastawione na wewnętrzne „ja” samego ucznia
- w miejscu standardowych lekcji , nauczyciel powinien oferować uczniom pytania , zachęcające
ich do udzielenia na nie odpowiedzi
- pod żadnym warunkiem nauczyciel nie powinien ukazywać swoich własnych odpowiedzi ,
poznawać swoich własnych przekonań , czy wierzeń , lecz jego prace.
Egzystencja programu nauczania:
- nie opiera się na podręcznikowych ujęciach , przygotowanych przez jakiś zespół odpowiedzialne
za szkolnictwo , natomiast jest nim to wszystko , co powstaje dopiero w trakcie lekcji.
- ma zaproponować uczniowi możliwości optymalnej determinacji swojej osobowej tożsamości
Program nauczania:
- odrzuca takie cele jak: szczęśliwość , bezpieczeństwo . społeczne dostosowanie ( socjalizacja)
33
- otwiera na literaturę opisującą dramaty ludzkie
- interpretatorem utworów jest zawsze sam uczeń
- drama – odgrywana przez samych uczniów ról i sytuacji życiowych stanowi centrum szkolnych
oddziaływań , podobnie jak wyrażanie się przez muzykę i twórczość plastyczną , a nawet zajęcia
gimnastyczne ( musi to być winny wyboru)
Znaczenie egzystencjalizmu:
- lepsze rozpoznawanie rzeczywistości wychowania i jej projektowania
- otwarcie na to , co nieweryfikowane
- zainteresowanie wymiarem nowoetycznym – poszukiwaniem sensu egzystencji i sensu
wychowania oraz poszukiwanie klimatu otwarcia i przezwyciężenia abstrakcji kolegami.
Wokół egzystencji:
- w uznanie roli ludzkich przeżyć innych w formowaniu się osobowości , co także jest
ważniejszym elementem w kształtowaniu się społeczeństw bardziej zdanego do empatii , do
dialogu ,
- ukierunkowanie myślenia pedagogiki na projektowanie ( idea być- projektem)
i na przeszłościowe realizowanie zamierzeni, które wymagają klimatu empatii, porozumienia ,
dialogu i współpracy z innymi.
- odwrócenie dehumanizacji szkolnictwa
Znaczenie dla myśli pedagoga;
Ukierunkowanie relacji przezwyciężenia aktualnego stanu i podążanie ku nowym wyzwaniom i
celom ku przyszedłem „dobru rozwojowemu wychowanka”.
Nadanie stosunkom nauczyciela- uczeń relacji typu „ja-ty”
Cechy łączące wszystkich egzystencjalistów:
-wspólne przekonanie , że przedmiotem filozofii może być tylko egzystencja ludzka
-indywidualistyczna i subiektywistyczna postawa
-wspólna metoda
Słabości :
- przemilcza kryterium pozwalające oceniać i klasyfikować wartości , aby zaliczyć je do
wszystkich lub nowych wartości
- wydaje się , że tym kryterium staje się ludzki umysł a więc zdrowy rozsądek , ale jak dojść
wcześniej do jednolitego.
Wykład 20.05.2004 r
Pedagogika dialogu
Martin Buber (1878 – 1965)
- urodzony w Wiedniu – zmarł w Jerozolimie
-z rodziny żydów galicyjskich ; wychowany u dziadka
- 1888-1896 gimnazjum polskie im. Franciszka Józefa we Lwowie
- 1896- studia uniwersytet wiedeński , 1897 Lipsk .1901 Berlin
- filozof , germanista , historyk sztuki
- 1904 praca doktorska – chrześcijański mistycyzm w okresie renesansu i reformacji
-1923-33 prof. Uniwersytetu Frankfurt
-1938 – emigracja do Jerozolimy – kieruje katedrą filozofii społecznej i socjologii
- 1949 założyciel instytutu Kształcenia dorosłych
34
Chasydyzm
-( z hebr. „chasid”- pobożny ), żydowski ruch religijno- społeczny , mistyczny , zakorzeniony w
judaizmie judaizmie zgodny z nim , lecz wykraczający poza ramy nauki rabinów
-początek ruchu poł.XVIII w , połd-wsch nabrzeża Polski i Litwy
-ruch tworzony przez lud i dla ludu ; forma opozycji wobec władzy możnych
-ważna postać cadyka ( sprawiedliwego ), duchowego mistrza mającego specjalny kontakt ze
Stwórcą i obdarzonego nadnaturalną mocą i mądrością
-ruch konserwatywny , broniący się przed wszelkimi zmianami zwyczajów także dotyczący
sposobu – ubierania , języka czy szkolnictwa
-odrzuca zinstytucjonalizowane formy religijności kład nacisk na spontaniczność
-celem – doskonała ludzkość , odnowa życia poprzez doskonałą gminą , która kieruje cadyk
-jedynie na drodze prawdziwego pełnego szacunku obchodzenia się z istotami – człowiek
dochodzi do prawdziwego życia
Znaczenie chasydyzmu
Erach Fromm
- to najbardziej interesujące wydarzenie w nowej historii Żydów , to bunt ludzi prześladowanych
programami , ograniczonych objawieniem się fałszywych mesjasz
– korzenie filozoficzne tkwią w tradycji starożytności myśli greckiej
- modlitwa powinna być tylko rytuałem , ale każdorazowym aktem serca , powinna być odnowiona
w stanie poruszenia , radości i ekstazy ( np. w tańcu przy śpiwie i gestykulacji )
Kim jest chasydzki mistrz ?
- to rebe , czy nauczyciel , który uczy pewnego stylu życia
- czujemy się nauczani , postępujemy za nauczycielem .Jednocześnie relacja miedzy chasydem a
jego rebe jest bardzo otwarta : zawsze mogę zapukać do jego domu
- całe życie rozwijał się i studiował jest osobą duchowną , bo prowadził bezinteresowne życie
.Rabini wiele wiedzą o świecie , mogą czytać gazety , mogą znać się na polityce .Ale ich główne
zadanie wskazywanie pewnej drogi , którą samodzielnie pójdą ich następcy .
Czego nie można podrobić ?
Rabbi powiedział :
„Wszystko w świecie można podrobić , nie można tylko podrobić prawdy. Prawda podrobiona
bowiem nie jest już prawdą ”
Pedagogika dialogu egzystencjalnego
Zasadnicze pojęcia :
- doświadczenie
- ja , Ty
-sfera międzyludzka
- dialogi , spotkania
- wychowanie
- wspólnota
Człowiek w relacjach społecznych .
- nie jest bytem zwróconym do siebie , lecz do innych
- bez powiązania z „drugim” (Bogiem z ludźmi ) nie jest w ogóle człowiekiem
- najpierw stwierdzamy , że istnieją inni , a potem uświadamiany sobie własne istnienie
35
Indywidualność a osoba
- zawiera w sobie to , co nas odróżnia od innych :charakter , rasa , sposób działania , zdolności
zawodowe itd. .To duchowa forma rozdzielania ;
- osoba – jest całością , tym dzięki czemu wchodzimy w relacje z innymi . To moje Ja , ale to nie
znaczy „Jestem taki ”, lecz „Ja jestem ”.To duchowa forma łączenia.
Osobowość :
- coś , co w swym rozwoju powstaje całkowicie poza wpływem wychowawczym;
- Jest spełnieniem ;
- można ją wzbogacić i rozszerzać
Doświadczenie Ja
Doświadczenie z rzeczami Ja – To
Obszar TO : instytucje „na zew.” Nas , w których dba się o cele pracy . pertraktuje , wpływa na
kogoś
Doświadczenie z ludźmi Ja – TY
Obszar Ja : uczucia to co jest „wew” nas , w czym się żyje odpoczywa od instytucji , gdzie
jesteśmy u siebie
JA – To doświadczanie rzeczy :
- intencjonalne skierowane aktu psychologicznego na rzeczy jako obiekty
- fragmentaryczne , nie może się w nim zrealizować pełna obecność
- należy zawsze do przeszłości
- istnieje na mocy ograniczenia przez innych
Ja – TY doświadczenie osób :
- nigdy nie jest przedmiotowe .druga osoba jest kimś analogicznym do nas , partnerem duchowym
.Można ją spotkać tylko w warstwie poza- przedmiotowej ;
- znika w relacji z Ty celowość i intencjonalność;
- przyczynowość tej realizacji , zdarzeniowość , uwolnienie od wszelkich zamiarów .
- osoby są zawsze przeżywane w teraźniejszości , zaś związek z nim jest bezpośrednią ich
obecnością
Spotkanie :
- zdarza się ; jest laską jako może być nam dana;
- Ja spotykam TY i powstaje związek osobowy , który ma charakter wzajemności
- nie może być jednostronne;
- jest szczególną formą poznania drugiej osoby , uchylenie jej indywiduum, unikalności ;
- Ty jest w spotkaniu innym Ja
Spotkanie TY
Aspekt poznawczy:
- wzajemność
- brak uprzedniej wiedzy , wyobrażenia , interesu , oczekiwanie
-przyznanie prawa dobycia takim , jakim jest :zgadanie się z jego odrębnością innością ;
- związek emocjonalny
- afirmacja , tolerancja
WSPOLCZESNE KIERUNKI I PRĄDY W PEDAGOGICE wykład 3
Pedagog stawiający pierwsze kroki w zawodzie ma niewiele czasu na refleksję nad położeniem
teoretycznym swej edukacji.
36
Edukacyjny stres – nauczanie czy wychowanie stają się pasmem stresujących sytuacji wymagających od
pedagoga natychmiastowej reakcji na żądania stawiane pod jego adresem przez uczniów, rodziców,
zwierzchników, kolegów oraz organizacje szkolne
Pedagog poszukuje odpowiedzi na pytanie
¾ Kim jest człowiek?
¾ Skąd pochodzi?
¾ Dokąd zmierza?
¾ Dlaczego podejmuje pewne działania?
¾ Jaką rolę w jego życiu odgrywają idee?
Bycie pedagogiem to skrupulatne wykonywanie codziennych zadań, przy jednoczesnym pamiętaniu, iż
w nauczaniu teoria nierozerwalnie łączy się z praktyką. Sposobu myślenia nie można rozdzielić od
sposobu działania
Pytania zasadnicze dla nauczyciela
o
Jaka wiedza jest najbardziej wartościowa?
o
Jaką wiedzę, jakie wartości przekazywać uczniom?
o
Jakim kryterium posługiwać się przy doborze treści nauczania, systemu wartości?
o
Jaki rodzaj wiedzy jest ważny dla rozwoju osobistego?
Przemoc – to wszystko to, co ogranicza naturalny rozwój młodego człowieka
o
Jaki rodzaj wiedzy może przynieść korzyści społeczeństwu? Czym jest metodyka nauczania?
Podejście pedagoga do ucznia zależy od przyjętej przez niego koncepcji natury ludzkiej. Założenia,
jakie nauczyciel przyjmuje na temat uczniów, wpływają na jego zachowanie wobec nich i decydują o
tym, według jakiego programu nauczania będzie prowadził kształcenie.
KSZTAŁCENIE TO – osiąganie konkretnych celów jak np. zdobycie pewnej umiejętności lub
określonej wiedzy
EDUKACJA- proces polegający na rozwoju u osób uczących się, obecnych choć ukrytych zdolności
FILOZOFIE EDUKACJI
9 Idealizm
9 Realizm
9 Tomizm
9 Naturalizm
9 Pragmatyzm
9 Egzystencjalizm
9 Filozofia naturalistyczna
Każda koncepcja filozoficzna opiera się na pewnych konkretnych założeń, zatem każda może posłużyć
do tworzenia odmiennego programu nauczania czy wychowania.
Filozofia edukacji
Filozofia jest sztuką wyjaśniania interpretacji fundamentalnych dla naszej kultury tekstów. Dzięki
ciągłej interpretacji i reinterpretacji rozpraw klasyków filozofii ich dzieła trwają w naszej historii,
otwierają dla niej nowe szanse. Uniwersalność myślenia filozoficznego w
edukacji sprawia, że możemy rozpatrywać ciągle nowe kategorie problemów kształcenia, dzięki
odkrywaniu coraz to nowych obszarów.
I EDUKACJA IDEALISTYCZNA
o
Rzeczywistość ma charakter zasadniczo duchowy czy pojęciowy. Świat wraz z ludźmi, którzy w
nim żyją, jest jednym z przejawów uniwersalistycznego ducha.
o
Wartości są absolutne, wieczne niezmienne
37
o
Moralne postępowanie wyrasta z trwałych elementów tradycji społecznej i kulturowej
Edukacja w perspektywie idealizmu
o
Pedagog musi pomóc w rozpatrywaniu właściwych wartości i sprawić by wychowankowie nie
popełniali błędów, przy dokonywaniu wyborów etycznych
o
Przedmioty w programach nauczania maja wyższą bądź niższą rangę, zależnie od stopnia ich
abstrakcyjności
o
Metody kształcenia i wychowania to dialog, dostarczanie wzorców do naśladowania
Nauczyciel wychowawca
o
Wzorcem moralnym i kulturowym, mistrzem dzielącym się wiedzą, rozbudzającym dążenie do
odkrywania prawdy i uczynienia z niej naczelnej zasady porządkującej życie
o
Powinien szanować wychowanka, umieć zdobywać sobie jego szacunek, pomóc mu w
uświadomieniu sobie pełni własnej wartości
o
Musi być dojrzałym przedstawicielem kultury wysokiej i uosobieniem wartości, entuzjazmu
Zainteresowania – kluczową kategorią pedagogiki
o
Aktywność dziecka jest uzależniona od jego zainteresowań oraz chęci do pracy
o
Kiedy wychowanek kieruje się rzeczywistymi, wewnętrznymi zainteresowaniami, zadanie samo
w sobie staje się atrakcyjne i wykonywane jest bez wysiłku
o
Kiedy wychowanek nie jest zainteresowany niezbędne jest skłonienia go do wysiłku by sam
narzucił sobie dyscyplinę pracy i odzyskał zainteresowanie przedmiotem
Istota kształcenia i wychowania
o
Celem kształcenia jest skierowanie uczniów na właściwą drogę prowadząc do właściwej
rzeczywistości, jaką jest świat idei
o
Uczeń odbywa sokratejską podróż by odnaleźć prawdy uniwersalne, które choć uśpione- obecne
są w jego umyśle
o
Edukacja musi stawiać czoło społeczeństwu konsumpcyjnemu, kulturze popularnej. Nie
wszystko jest na sprzedaż
II MYŚL REALISTYCZNA W EDUKACJI
• Żyjemy w świecie rzeczywistym, w którym przedmioty istnieją niezależnie od tego, jaki
czynimy z nich użytek
• Człowiek powinien kierować się wiedzą na temat tych przedmiotów. Praw nimi
rządzących i ich wzajemnych relacji by mógł podejmować właściwe decyzje życiowe
Adaptacyjna funkcja wychowania i kształcenia
• Wprowadzenie wychowanków w zastane i zaprojektowane role społeczne, zawodowa oraz takie
przedstawianie obrazu zastanego świata, aby uznali istniejący porządek za właściwy słuszny
• Przystosowanie dzieci i młodzieży do zastanych struktur życia społeczno- politycznego i ich
uzasadnienia
Arystotelowski dualizm
• Wiedza- teoretyczna i praktyczna
• Człowiek istota złożona z dycha materii
• Pierwszeństwo tego, co abstrakcyjne, teoretyczne, humanistyczne, piękne wobec tego, co
praktyczne, techniczne, użytkowe
Edukacja adaptacyjna
Czyni ze szkoły wysypisko śmieci, w którym odnaleźć można nierozwiązywalne problemy życia
społecznego jak kwestia AIDS, bezrobocia, seksualności, uzależnień. Szkoła jest obciążona
problemami, które tworzą z niej (edukacji) środowisko do różnych celów.
38
Cele edukacji w perspektywie filozofii realistycznej
• Wspierania człowieka w dążeniu do szczęścia, dając mu sposobność rozwinięcia tych
możliwości, które zapewniają mu osiągnięcie doskonałości
• Rozwijanie możliwości racjonalnego myślenia dzięki przekazywaniu uporządkowanej wiedzy
przedmiotów
• Kształcenie zdolności racjonalnego myślenia i umiejętności badawczych
III NATURALIZM A EDUKACJA
W naturze przejawia się uniwersalny porządek kosmosu. Jest ona źródłem wszelkich dobrodziejstw.
Istota ludzka jest z natury dobra. Rolą edukacji jest przygotowanie ludzi do postępowania zgodnego z
ich naturą i do stosowania się do jej praw.
Człowiek określający cele edukacji powinien zwrócić się ku własnej naturze.
Naturalizm a edukacja
W wychowaniu naśladującym samą naturę powinna dominować – bezpośredniość, autentyzm, swoboda,
spontaniczność i prostota.
Procesy naturalne przebiegają powoli, stopniowo, ewolucyjnie, więc i edukacja człowieka powinna
odbywać się bez pośpiechu.
Edukacja naturalistyczna
Źródeł wartości należy szukać w interakcjach człowieka z środowiskiem. Nie należy tłumić popędów,
żądz i odruchów, jednak dając im upust nie należy zaniedbywać poczucia własnej wartości
‘szlachetny dzikus’- osoba naturalna szczera, otwarta. W wyniku edukacji przyswaja sobie dobre
maniery, ale staje się aktorem, manipulatorem.
Należy rozwijać czyste pierwotne i naturalne cnoty, wrodzone każdej ludzkiej istocie
Założenia
Dzieci powinny aktywnie uczestniczyć w procesie nauczania, kontaktując się z otoczeniem,
poznając je za pomocą zmysłów i rozwiązując problemy
Prawdziwe wychowanie bazuje na fazach rozwojowych i potrzebach człowieka
Wychowawca nie przeszkadza naturze, dostosowuje do niej swe działanie edukacyjne. Jest
cierpliwy nie narzuca się , zapewnia uczniom swobodę działania
Uczen sam odkrywa wiedze , zaś wychowawca musi być cierpliwy i zachęcać do samodzielnych
zadań
Wychowawca towarzyszy (niejako będąc w cieniu) uczniowi w zdobywaniu wiedzy nie wywierając nań
presji, subtelnie kontroluje prace, zapewnia odpowiednie warunki. Relację z uczniami są nieformalne i
swobodne.
Szkoła to nie oddzielna instytucja, ale rozszerzenie środowiska, w którm dziecko funkcjonuje
IDEOLOGIA
W XVIIIw. Nauka o ideach, badająca mechanizmy poznawcze, wyjaśniająca, w jaki sposób w grupie
rodzą się idee i jak przez nią wykorzystywane
Współcześnie ideologia to –wyznawane przez grupę poglądy, powiązane w pewien system, którego rolą
jest tłumaczenie przeszłości grupy, badanie jej teraźniejszej sytuacji oraz formułowanie wytycznych
dotyczących jej przyszłości
Ideologia
9 Stanowi teoretyczne uzasadnienie poglądów, dążeń, programu i działań, określonej zbiorowości
9 Odwołuje się do autorytetów i dostarczających przez nie wzorców, które łatwo dają się uogólnić
9 Interpretując przeszłość nadaje grupie określoną perspektywą czasową i przestrzenną
9 Tłumaczy obecną sytuację społeczną, ekonomiczną, polityczną i edukacyjną. Jest podstawą
formułowania koncepcji przemian społecznych, zgodnie z powtarzalnymi wzorcami
39
9 Określa strategię działania
9 Wykorzystuje się ją po to, by usprawiedliwić i usankcjonować konkretny układ sił panujących w
społeczeństwie, podzielonym na grupy o odmiennym interesie
9 Nadając grupie tożsamość służą do kształtowania poczucia wspólnoty idei, celów, zobowiązań
9 Wyrażają interesy poszczególnych grup klas czy narodów, zbiorowości, ruchów politycznych,
czy religijnych, dążąc do narzucenia swych partykularnych celów i interesów, oraz do
zdominowania innych
9 Są nośnikami apriorycznie przyjmowanych przez ich wyznawców wartości, poglądów czy
wyobrażeń o świecie, przekonań o możliwościach ich realizacji, to znaczy,że nie podlegają
procesowi dowodzenia, empirycznej weryfikacji
Ideologie edukacyjne
Idee i poglądy profesjonalnych i nieprofesjonalnych osób oraz grup społecznych, które
dotyczą edukacji (wychowania), wyznaczając w tej dziedzinie działania praktyczne
Stanowią one klucz do interpretacji świata i wyjaśniania tego, co się w nim dzieje, będąc
zarazem podstawą różnorodnych działań praktycznych oraz wyznacznikiem określonych
zachowań społecznych
Ideologie edukacyjne
¾ Nacjonalizm i etnonacjonalizm
¾ Liberalizm
¾ Konserwatyzm
¾ Utopizm
¾ Marksizm
¾ Totalitaryzm
Wpływy edukacyjne narzuconej ideologii
o
Kształtuje zasady polityki edukacji, formułuje oczekiwania, wyznacza standardy
osiągnięć i cele kształcenia
o
Za pośrednictwem środowiska szkolnego przekazuje i utrwala pewne postawy i wartości
o
Za pośrednictwem programu nauczania, który stanowi oficjalny program szkoły, promuje
wybrane i pożądane umiejętności oraz wiadomości
Wiedza o ideologiach:
Wyposażenie nauczycieli w kryteria rozpoznawania tych ideologii, które wpisane są w programy partii
politycznych, ruchów społecznych i sił gospodarczych wykorzystując edukację do specyficznych
interesów.
Uświadamia, czemu tak naprawdę służą ideologie, do czego mobilizują, jakie działania uzasadniają i
jaką odgrywają rolę w edukacji powszechnej, obowiązkowej niepublicznej czy osobistej, co konstytuują
a czemu się przeciwstawiają?
Wiedza o ideologiach odsłania kulisy powstawania wiedzy pedagogicznej, która przesiąknięta jest
określoną tradycją, aksjologią czy normatywnym horyzontem działań.
Teorie edukacji
¾ esencjalizm
¾ perenializm
¾ progresywizm
¾ społeczny rekonstrukcjonizm
¾ teoria krytyczna
Teorie edukacji są często wyprowadzane z większych bardziej wyczerpujących i kompletnych
systemów myślowych:
¾ esencjalizm – z idealizmu i realizmu
¾ perenializm – z realizmu i tomizmu
40
¾ progresywizm – z naturalizmu i pragmatyzmu
teorie edukacji często biorą początek nie tylko z filozofii, ale i z ideoogi, np. społeczny
rekonstrukcjonizm – wywodzi się z filozofii pragmatyzmu, ale i z ideologi utopijnej.
Stanowią też reakcję na sytuację społeczną, polityczną, ekonomiczną oraz na pewne idee i praktyki
wychowawcze.
Wzajemne przenikanie się idei i ich praktycznych konstelacji
Nie można rozpatrywać przydatności metod nauczania i uczenia się , wychowania i samowychowania w
oderwaniu od zagadnień epistemologicznych, czyli od wzorców poprawnego rozumowania.
Znajomość różnych filozoficznych koncepcji edukacji może ułatwić też analizowanie i poddawanie
krytycznej ocenie polityki oświatowej rządu czy władz samorządowych.
Podejście G. L. Gutek’a ( Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji)
o
Pozwala rozpoznać filozoficzną czy ideologiczną perspektywę, która uzasadnia określone
rozwiązania oświatowe
o
Jest przewodnikiem, drogowskazem po krainie idei, , ale nie receptariuszem z gotowymi
rozwiązaniami aporii wychowawczych
o
Pozwala na pogłębioną analizę różnych jej kierunków i przesłanek oraz odróżnienie ich od
ideologii i teorii edukacyjnych, jakie wywodzą się z innych systemów poznawczych, myślowych
czy z praktyki pedagogicznej
o
Tak samo brzmiące pytania, które wydają się wciąż powracać w dziejach kultury, przenoszone
na inną płaszczyznę rozważań, zyskują nowy sens
o
Uzasadnia użycie pewnych idei, które ukazują nam drogę do wychowanka, do ucznia, do
własnego dziecka
o
nie narzuca sposobu patrzenia na proces wychowania czy kształcenia, na pojawiające się w
świadomości skojarzenia czy wspomnienia z lat wczesnej edukacji
Zwierciadło idei i myśli
Z każdą stroną tekstu dowiadujemy się czegoś nowego o pedagogice i jej korzeniach, ale także o
samym sobie
W tekście możemy dostrzec odbicie własnej filozofii, ideologii czy teorii edukacji
Może on wpłynąć na zmianę naszego stosunku do całości, a jednocześnie pociągnąć za sobą
świadomość ograniczeń w próbach jej realizacji.
Gerald Lee Gutek powierza dziedzictwo myśli, której odbiorca staje się spadkobiercą i dłużnikiem
zarazem, bo przecież ma je czytać po to by można było je stosować w praktyce edukacyjnej, rozwijać,
spierać, się z nimi i reinterpretować .
Wsp
ółczesne kierunki pedagogiczne wykład 4
WSPÓŁCZESNE PRADY WYCHOWANIA WADŁÓG KAROLA
KOTOWSKIEGO
Nie ma jednej prawdy pedagogicznej, jest ich wiele i wiele jest różnych dróg prowadzących do
wartościowych społecznie sądów.
Filozofia wychowania
Świat pedagogiczny stał się olbrzymim pedagogicznym laboratorium.
Pedagogika naukowa?
41
Dominuje słusznie podział na pedagogikę:
• Naukową, jeśli wykorzystuje jedynie metody nauk przyrodniczych(science)
• I nienaukową, jeśli odwołuje się do nauk społecznych, humanistycznych (lettres)
Jaka pedagogika?
Pedagogika jest jedna, tylko poszczególni pedagogowie mogą stosownie do swych zainteresowań
zajmować w opracowanych przez siebie zjawiskach określone punkty widzenia i konsekwencji
eksponować w swych opracowaniach momenty historyczne, psychologiczne, socjologiczne lub wreszcie
filozoficzne nadając im przez to odpowiednie zabarwienie.
Metateoretyk wychowania.
Trzeba opracować teorię, która pozwoli zapanować nad morzem faktów i da badającemu wiedzę o
granicach skuteczności metody, którą się posługuje.
Potrzeba badania prądów pedagogiki
o
Interdyscyplinarne konferencje pedagogów, psychologów i filozofów w latach 50 i60 – prądy
pedagogiki zachodu poddawane były gruntownej krytyce i samokrytyce ze stanowiska
marksistowskiego,
o
Przestrzegał młodych naukowców, by nie obrzucali pogardą dorobku Polski międzywojennej czy
pedagogiki burżuazyjnej, jeśli nie znają tekstów źródłowych a do krytyki wykorzystują metody
partyjnej propagandy
Pro czy kontra?
Są jednak epoki, kiedy nowa zdobywcza klasa, dokonując przewartościowania wartości, narzuca reszcie
społeczeństwa inny ustrój i inny system wartości, posługując się przy tym najczęściej terrorem
Trzy podejścia badawcze do dziedzictwa myśli pedagogicznej i jej określonego nurtu:
1. Przyjęcie i kontynuacja
2. Odrzucenie ze względu na niezgodność z marksizmem jego filozoficznych i ideologicznych
założeń
3. Przezwyciężenie jego w płaszczyźnie filozofii marksistowskiej
Przeciwny dominacji propagandy politycznej w recepcji prądów pedagogicznych
Jest po prostu śmieszne, kiedy młody naukowiec krytykuje Kerschensteinera nie nadając nawet
pobieżnie jego „Theorie der Bildung” lub mówiąc o pedagogice faszystowskiej nie wie, co to jest Ernst
Krieck. Nauka nie rozwinie się wśród lasów prohibitów ani kastrowanych bibliotek, adept nauki
powinien mieć możność czytania dosłownie wszystkiego.
Przeciwny izolowaniu polskiej pedagogiki od dorobku tej nauki na zachodzie
Rozwój techniki sprzyja wzajemnej wymianie doświadczeń w skali światowej bądź to za pomocą
różnego rodzaju publikacji, bądź przez osobiste kontakty wychowawców i naukowców, którym nie
zdoła przeszkodzić nawet podział świata na wrogie obozy.
Publiczna obrona dorobku naukowego wielkich pedagogów II RP
Krytykował służalczych w okresie stalinizmu naukowców, nie znając dobrze pedagogiki wykładowców
marksizmu, których ignorancja szła bardzo często w parze z bufonadą.
Uznawali oni talmudyzm i cytologię za jedyną metodę naukową niszczyli w i weku przypadkach bez
miłosierdzia samodzielne myślenie, zwłaszcza wśród młodych, niewyrobionych filozoficznie umysłów.
Wychowanie wobec bazy i nadbudowy
Nie ulega wątpliwości, że strefa wychowania jest o wiele szersza niż nadbudowa ideologiczna,
ponieważ odzwierciedla ona nie tylko bazę i nadbudowę, lecz również i te elementy kultury, które
istnieją poza nimi, a więc język, nauki o przyrodzie, charakter narodowy ludzi itp.
Jest również faktem, że zasadniczy zasób wiedzy obowiązuje z pokolenia na pokolenie i nie podlega
istotnej zmianie wraz ze zmianą baz, a mistrzostwo pedagogiczne w jednakowym stopniu obsługuje
42
stary, umierający ustrój, jak i nowy, i dlatego środki i metody pracy dydaktyczno- wychowawczej nie
mogą zależeć ani od bazy, ani też od nadbudowy.
Wychowanie nie może zależeć od nadbudowy ideologicznej
Czym innym są poglądy na ten proces i jego instytucje, a czym innym samo zjawisko wychowania,
które obsługując nadbudowę ideologiczna w państwie przekazuje młodzieży nie tylko elementy kultury
mające na celu podtrzymanie bazy, lecz również i te , które są poza nią a nawet są jej wrogie?
Każda nauka, a więc i pedagogika jest formą społecznej świadomości i produktem wysiłku wielu epok i
generacji ludzkich, dlatego nie wolno odnosić jej do jednej nadbudowy, a tym bardziej włączać w jej
skład.
Pedagogizm – mylne jest przeświadczenie o możliwości wychowania dzieci według naszej woli. Istnieje
przecież obok naszych intencjonalnych oddziaływań tzw. wychowanie nieświadome, które
nigdy nie ustaje. Kształtuje ono jeden typ ludzi zgodnie ze zwyczajami i ideami będącymi
wytworem życia zbiorowego i wyrażającymi jego konieczności.
- każdy historyczny typ społeczeństwa ma swoje wychowanie, ale i zachodzące w nim
zmiany
Nauki o wychowaniu – nie bazują na jakiejś jednolitej zwartej doktrynie i da się w nich wyodrębnić
wiele nurtów, jak na przykład pedagogikę personalistyczną, spirytualistyczną
perenialistyczną czy pedagogikę kultury.
Struktura pedagogiki jako nauki o wychowaniu wg Rene’ Huberta
Wieź pedagogiki z filozofią
Pedagogika wywodzi się z filozofii. Żaden z jej kierunków nie może lekceważyć korzeni, które
stanowią ostateczny punkt odniesienia do ekspresji sensu wychowania. Naukowiec
usiłujący świadomie wyzwolić się w swych badaniach od wpływów filozofii – popada z
reguły nieświadomie – w zależność od innej filozofii.
43
Rola filozofii wartości
Stojąc na gruncie określonej filozofii wartości pedagog nie jest dzięki temu bezradny wobec
rzeczywistości, gdyż dysponuje odpowiednim kompasem ideowym, pozwalającym mu wznieść
się ponad trudności otaczającej go rzeczywistości
Filozofia wartości broni go przed dezorientacją pedagogiczną i doktrynalnym fetyszyzmem
Nie ma pedagogiki „bezwartościowej”
wychowując dzieci i młodzież staramy się zawsze osiągnąć jakiś cel, przedstawiający jakąś wartość dla
społeczeństwa lub jednostki, albo też jednego i drugiego. Brak jest ścisłej odpowiedniości pomiędzy
prądami panującymi w aksjologii i pedagogice. Pozornie wydaje się oczywiste, że pedagog idealista
będzie starał się korzystać z dorobku myśli idealistycznej w dziedzinie aksjologii, unikając
materialistycznego i odwrotnie. Nie zawsze jednak tak bywa.
Proces wychowania
• Podlega uwarunkowaniom społeczno- historycznym, przebiega według własnych, wewnętrznych
prawidłowości
• Pierwszym piętrem pedagogiki jako nauki o wychowaniu powinna być filozofia wychowania lub
refleksja filozoficzno- pedagogiczna, w skład, której wchodziłyby także badania porównawcze
prądów i kierunków pedagogiki.
Warstwy wychowania
o
Nierozróżnialnie odrębności warstw wychowania i w związku z nimi różnych typów
prawidłowości pedagogicznych zawsze będzie prowadziło, do pseudokontrowersji i
nieporozumień
o
Inaczej powinien analizować sytuacje wychowawcze pedagog o skrystalizowanej i
świadomie przyjętej orientacji socjologicznej, psychologicznej czy filozoficznej, a
inaczej matka wpajająca dziecku podstawowe mądrości życiowe.
Ujednolicenie wartościowania
Tylko w sprawach natury zasadniczej, ważnych dla całokształtu życia społecznego, nie burząc
indywidualnych odrębności sądzenia w sprawach niewymagających powszechnej zgody.
Np. wszyscy muszą wartościować kradzież i morderstwo jako zło, ale nie wszyscy muszą zgadzać się z
twierdzeniem, że rząd jest nie omylny lub plac Konstytucji w Warszawie jest ideałem piękna
architektonicznego.
Ujednolicenie celów wychowania
Z taką dokładnością, iż nie nastręczają żadnych wątpliwości ani wychowawcą, ani grupie
kierującej wychowaniem w państwie, prowadzi zamiast wychowania do zwykłej indoktrynacji.
Zamiast wszechstronnie rozwiniętych osobowości kształtujemy skonformizowane typy ludzkie,
których największą cnotą staje się posłuszeństwo wobec różnego rodzaju wodzów.
Wychowanie totalitarne
Wychowanie w antycznej Sparcie, później u Jezuitów, kalwinów i wreszcie w hitlerowskich Niemczech
daje chyba najlepsze dowody tego, jak zbytnia precyzja celów wychowawczych doprowadziła
wychowanie do degeneracji, przekształcając je w zwykłą tresurę .
Po co wiedza o różnych prądach wychowawczych?
¾ Do formowania ducha i ideowości
¾ Do osiągania najwyższego stanu, jakim jest sztuka wychowania
¾ Odnalezienie wytycznych linii dla własnego dążenia pedagogicznego
¾ Zrozumienie i stosowanie zasad wychowania oraz nauczania
O potrzebie badań wyrównawczych
44
Pedagogika oglądana z naszego punktu obserwacyjnego jakby z lotu ptaka, przedstawia się niesłychanie
barwna mozaika a to co z bliska mogło wydawać się chaosem z oddalenia staje się ornamentem
mającym w całości obrazu swój sens.
K. Kotłowski bliski stanowisku:
9 Bogdana Nawroczyńskiego, iż o istocie prądów w danej epoce i państwie stanowi atrakcyjna siła
jak głos ideału oraz ludzie, dla których on stał się naczelną wartością
9 Henryka Rowida iż każda epoka koncypuje ma swój model wychowania odpowiadający jej
warunkom ekonomicznym, społecznym czy kulturowym, jej potrzebom oraz perspektyw
9 Hmaj iż należy ukazywać w każdej teorii wychowania odbicie realnej sytuacji społeczno
kulturowej i myśli naukowej w tym istoty kształcenia i wychowania, poszukiwanie własnego
celu wychowania z rozważeniami metodologicznymi
9 Sośnickiego, który zwracał uwagę na rolę i dobór pomocniczych nauk dla rozwoju problematyki
pedagogiki
9 ST. Wołoszyn, iż odbiorcy filozofii wychowania sami mogą decydować, w jakim stopniu
wybrana przez nich teoria pedagogiczna sprzyja praktycznej aplikacji, a tym samym możliwości
przekształcania rzeczywistości szkolnej czy wychowawczej w kierunku zgodnym z przyjętym
modelem normatywnym.
PEDAGOGIKA, MIĘDZYKULTUROWA
Przygotowuje do edukacji – międzykulturowej
Wielokulturowej
Międzyetnicznej
Międzynarodowej
Geneza pedagogiki międzykulturowej
o
USA 50-60 rasowe i etniczne problemy na tle nierówności dostępu oświaty afroamerykanów,
Hiszpanów Indian w porównaniu z białymi amerykanami
o
USA krajem kulturowegoprularizmu. Wychowanie międzykulturowe częścią oficjalnej polityki
oświatowej w tym programów kształcenia
o
Problemy krajów europy zachodniej z masową imigracją innych narodowości (Niemcy z
Turkami, Francuzi z Afrykanami, wielka Brytania z Hiszpanami i azjatami
Kategoria obcości i obcego
¾ Obcy- wędrowiec(dziś przychodzi jutro odchodzi)
¾ Obcy – przybysz (pozostaje w kontakcie przez dłuższy, ale określony czas)
¾ Obcy – mieszkaniec( decydujący się na stały pobyt w danym miejscu
¾ Obcy - zewnętrzni i wewnętrzni
¾ Obcy – od zawsze i od niedawna
¾ Obcy dalecy i bliscy
Obcość
1)
-Egzystencjalna
-Społeczna
-Płciowa
-Generacyjna
-Etniczna
-Kulturowa
2)
To uobecnienie odmienności, różnicy
3)
Wyzwanie do otwarcia się na odmienność
4)
Szansa na spotkanie się z samym sobą
Ksenon- obcy
• Z greckiego obcy, ale i gość, ten, który nie jest u siebie, ale nie jest też wrogiem
45
• W toku dziejów obcy stawał się nieprzyjacielem, wrogiem
• Współcześnie obcość staje się warunkiem naszej tożsamości, obcy jest częścią nas samych.
Samotność („ja” dzięki odkryciu świadomości innych)
Definicje
1) Wychowanie międzykulturowe- przygotowanie do społecznej, politycznej, ekonomicznej
rzeczywistości, której uczniowie doświadczają w kulturowo odmiennych relacjach
międzyludzkich
2) Wychowanie międzykulturowe podejmuje zadania wynikające ze współżycia
określonego narodu z obcokrajowcami
a) Podtrzymuje tolerancję i umiejętności wzajemnego rozumienia a odrzuca
myślenie etnocentryczne
b) Akceptuje znaczenie języka ojczystego w psychospołecznym i kognitywnym
rozwoju dzieci imigrantów oraz wspiera dwujęzyczne kształcenie
Edukacja międzykulturowa
o
Jeśli wielokulturowość jest faktem społecznym to międzykulturowość jest zadaniem i
wyzwaniem edukacyjnym. Międzykulturowość wymaga wzajemnego poznania się
o
Edukacja międzykulturowa – proces oświatowo – wychowawczy, którego celem jest
kształtowanie rozumienia odmienności kulturowych od subkultur we własnej społeczności, aż po
kultury odległych przestrzennie społeczeństw. Oraz przygotowanie do dialogowych interakcji z
przedstawicielami innych kultur dzięki krytycznej refleksji, ma wzmocnić własną tożsamość
kulturową
Globalizacja
Nigdy dawniej nie istniało jedno tak potężne centrum wpływające na losy całej planety i nie było
narzędzi komunikacji, pozwalałyby człowiekowi znajdującemu się w jakimś punkcie globu połączyć się
w sekundę z innym człowiekiem przebywającym na drugim końcu naszej planety. Wkraczamy, więc w
nową jakość świata, którą ledwie próbujemy przeniknąć i zrozumieć (K. Kapuiścinski)
Modele, globalizacji.
¾ glob. finansów – deregulacja rynków finansowych, międzynarodowa mobilność kapitału, wzrost
fuzji i akwizycji
¾ glob. rynków i strategii – w szczególności konkurencyjnej integracji działalności gospodarczych
na skalę światową . Ustanowienie zintegrowanych działań poza swoimi granicami,
globalne poszukiwanie komponentów alianse strategiczne
¾ glob. technologii- ( szczególnie technologii informacji i telekomunikacji) rozwój badan, wiedzy
umożliwiający rozwój globalnych sieci
¾ glob. Stylów życia i modeli konsumpcji oraz globalizacja kultury będące efektem roli mediów a
prowadzące do zrównania modeli konsumpcji transformacji produktów i wzorców
kulturowych
¾ glob. Rządzenia i regulacji prawnych – redukująca rolę rządów i parlamentów narodowych
prowadząca do stworzenia nowej generacji przepisów i instytucji globalnych
rządów
¾ Polityczne ujednolicenie świata w globalny, polityczny i ekonomiczny system , któremu będzie
przewodzić dominująca siła
¾ Glob. postrzegania i świadomości wyrażającej się w społecznokulturowych procesach
skoncentrowanych „ na jednej ziemi” to aktywizacja ruchów globalistycznych i
obywateli świata
¾ Glob. Etyczna, globalna etyka- nie ma żadnych granic wewnętrznych czy zewnętrznych, nie zna
wrogów u obcych gdyż moralne współobcowanie ludzi ze sobą odwołuje się do
całej ludzkości
46
¾ Może być tylko etyka globalna, czyli przekaz wartości partykularnych i uniwersalnych zarazem
indywidualnych i ogólnych. To dialektyczny proces etycznej refleksji nad
równowagą pomiędzy lokalnością a globalizmem.
Wymiary globalizacji
Globalizacja to
o
Pęd ku globalności i partykularności
Fraktegnacja jednoczesne integrowanie i rozpadanie się świata
o
Chaorder – chaos i porządek w jednym
Nieodwracalność procesu globalizacji
• Wszyscy mieszkańcy kuli ziemskiej podlegają globalizacji a więc także dzieci są
zglobalizowane
• Co z tego końca geografii wynika dla ludzi, co szczególnie niesie z sobą ten proces dla
dzieci?
Współczesne kierunki...... wykład 5
Koncepcja Thomasa Gordona jako pedagogia
Źródła swej koncepcji T. Gordon wywodzi z psychologii humanistycznej, przyjmując za nią
koncepcję człowieka
Opiera ją na teorii stosunków międzyludzkich, przykładając szczególne znaczenie do zasad
komunikacji interpersonalnej
Występuje przeciwko stosunkom władzy, posługiwania się siłą i lękiem w kontaktach z innymi
ludźmi, w tym szczególnie z dziećmi
Wychodzi z założenia, że podstawową przyczyną konfliktów jest posługiwanie się przez
większość wychowawców barierami komunikacji
Pragnie by stosunki wychowawcze opierały się na wzajemnym poszanowaniu swoich potrzeb, na
miłości i odpowiedzialności
Proponuje program treningu dla wychowawców, podczas którego mogą oni posiąść umiejętności
efektywnej komunikacji oraz konstruktywnego rozwiązywania konfliktów
Zakłada, że zrozumienie podstawowych zasad jako koncepcji oraz nauczanie posługiwania się
proponowanymi przez niego narzędziami, zmienia kontakty wychowawca – wychowanek na
lepsze bardziej efektywne.
Efektywne relacje wychowawca wychowanek
Stosunki wychowawca wychowanek są dobre, gdy są oparte na
9 Szczerości i przejrzystości (każdy jest w stosunku do drugiego uczciwy)
9 Zainteresowaniu ( każdy wie, co znaczy dla drugiej strony)
9 Wzajemnej zależności ( zamiast jednostronnej zależności)
9 Niezbędnym dystansie ( każdy pozwala każdemu rozwijać własną kreatywność i
indywidualność)
9 Wzajemnym zaspokajaniu potrzeb
9 Autentyczności ( każdy jest sobą, nikogo nie udaje, nie gra)
9 Empatii ( współodczuwaniu, rozumieniu swoich emocji)
Cele wychowania
Naczelne cele wychowania – szeroko rozumiany rozwój dziecka, który powinien wynikać z jego
własnego potencjału osobowego
Ponadto T. Gordon wymienia cele
• Umożliwienie dziecku polubienie i zaakceptowanie siebie, afirmację i poczucie własnej wartości
• Autonomią niezależność, twórczość, rozwój i realizację własnych możliwości
• Samodzielność w radzeniu sobie ze swoimi problemami, konstruktywne ich rozwiązywanie
47
• Zdolność do zaspokajania własnych potrzeb, do odpowiedzialności za siebie, do samokontroli i
samooceny
• Autentyzm w wyrażaniu uczuć
• Umiejętność współpracy z innymi, zdolność do respektowania ich potrzeb a przy tym nie
zapominania o własnych
• Umiejętność samoorganizowania własnej swobody i wolności
• Wewnętrzne zdyscyplinowanie
• Produktywność w realizowaniu własnych możliwości
Zadanie wychowania
o
Szeroko rozumiana zmiana człowieka i jego stosunku do otaczającej rzeczywistości –
człowiek powinien umieć się znaleźć w nieustannie zmieniającym się świecie.
o
Nabycie umiejętności twórczego przekształcania zastanego świata
o
Zmiana w sposobie postrzegania dziecka i siebie w roli wychowawcy
o
Zmiana dotychczasowych metod oddziaływań wychowawczych
o
Przekształcenie placówek oświatowych
Istota zmian edukacyjnych
1. Rewizja poglądów i mitów dotyczących sposobu postrzegania dziecka
Dziecko nie jest jeszcze pełnowartościowym człowiekiem
Dziecko jest złe z natury
Dziecko jest własnością rodziców, ich kontynuacją
Dzieci są dla rodziców najważniejsze
Dzieci chcą by dorośli wyznaczali im granice zachowań
Bunt okresu dorastania jest zjawiskiem naturalnym
2. Rewizja poglądów dotyczących sposobu postrzegania siebie w roli wychowawcy
Rodzice i nauczyciele muszą być czymś więcej niż zwykłymi ludźmi
Wychowawcy muszą być konsekwentni
Wychowawcy musza stanowić zwarty front w wychowaniu
Wychowawcy muszą zawsze akceptować dzieci
Wychowawca musi zwyciężać gdyż w przeciwnym razie zostanie pokonany
Wychowawcy maja prawo narzucić dzieciom swoją wolę i rozwiązania
Wychowawcy muszą przekazywać dzieciom swoją hierarchię wartości
Wychowawcy są odpowiedzialni za przekazywanie kultury
3. Rewizja poglądów dotyczących metod oddziaływań wychowawczych
W stosunku do dzieci należy używać swojej władzy i autorytetu
Konflikt między dziećmi a wychowawcami niszczy wzajemne stosunki
Należy mówić dziecku, co jest złego w jego zachowaniu, gdyż jedynie wtedy będzie w stanie
je zmienić
Grupa nie może podejmować decyzji
4. Stosunek do środowiska wychowawczego
Nieuzasadniona krytyka rodziny
Nieuzasadniona krytyka nauczycieli
Nieuzasadniona krytyka szkoły
Istota oddziaływań wychowawczych
48
1) Zasada posiadania problemu
2) Akceptacja jako niezbędny warunek pomocy człowiekowi posiadającemu problem
3) Rezygnacja z oddziaływania siłą i władzą
4) Wychowawca musi zadbać także o siebie
5) Postrzeganie konfliktu jako wspólnego problemu do rozwiązania
6) Przekazywanie dzieciom przez dorosłych swojej hierarchii wartości nie poprzez
nakazy, lecz przez wyznawanie jej własnym życiem
7) Nastawienie na współpracę i współdziałanie
Metody, środki i formy wychowania
1) Sposoby reakcji wychowawcy
• Bierne słuchanie
• Otwieracze drzwi, (gdy ktoś inny trzeci wtrąca się w konwersację, dyskusją)
• Aktywne słuchanie
2) Wpływanie na zmianę nieakceptowanego zachowania dziecka
• Wypowiedzi typu „ja”
• Zmiana otoczenia
• Zmiana swojego stosunku do zachowania dziecka
3) Konstruktywne rozwiązywanie konfliktów
• Metoda dwu szpad
• Metoda 6 kroków
Hierarchia potrzeb Maslowa
Potrzeby samorealizacji
↑
Potrzeby szacunku
↑
Potrzeby akceptacji
↑
Potrzeby bezpieczeństwa
↑
Potrzeby fizjologiczne
Techniki aktywnegosłuchania
1. ODZWIERCIEDLANIE - mówimy rozmówcy jakie- według nas- są jego odczucia
Np.- zdaje się że jesteś zagniewany
2. PARAFRAZOWANIE - ujmujemy w inne słowa sens usłyszanej wypowiedzi, sprawdzając czy
dobrze zrozumieliśmy
Np. - o ile dobrze cię rozumiem
- chodzi o to że
3. KLASYFIKACJA- skupianie się na najważniejszym. Prosimy rozmówcę na skoncentrowanie się na
sprawie najważniejszej
Np. - która z tych spraw jest dla ciebie najważniejsza
Bariery komunikacyjne
1) krytykowanie
2) obrażanie OSĄDZANIE
3) orzekanie
4) chwalenie połączone z oceną
49
5) rozkazywanie
6) grożenie
7) moralizowanie DECYDOWANIE ZA INNYCH
8) nadmierne, niewłaściwe wypytywanie
9) doradzanie
10) zmienianie tematu
11) logiczne argumentowanie UCIEKANIE OD
12) pocieszanie CUDZYCH PROBLEMÓW
ZALETY CZYNNEGO SŁUCHANIA
¾ czynne słuchanie często pomaga dziecku mniej się obawiać negatywnych uczuć
¾ stwarza- jak gdyby jako „produkt uboczny” –serdeczne stosunki między dziećmi a
wychowawcami
¾ umożliwia rozwiązanie problemu przez dziecko
¾ wpływa na dziecko w ten sposób, że słucha ono myśli i poglądów wychowawców z
większą chęcią i gotowością
¾ czynne słuchanie zostawia dziecku piłkę
¾ jest jedną z najskuteczniejszych metod, aby pomóc dziecku stać się bardziej
samodzielnym, odpowiedzialnym i bardziej niezależnym
Konstruktywne rozwiązywanie konfliktów
Krok1
Rozpoznać i nazwać konflikt
Krok 2
Znaleźć możliwe rozwiązanie
Krok3
Krytycznie oceniać możliwości rozwiązań
Krok4
Zdecydować się na najlepsze rozwiązanie ( rozwiązania)
Krok5
Opracować sposoby wprowadzania tego rozwiązania w życie
Krok6
Późniejsza kontrola, czy przyjęte rozwiązanie sprawdza się w życiu.
Współczesne kierunki wykład 6
Koncepcja wychowania w świetle teorii rozwoju osobowości poprzez dezintegrację pozytywną
Kazimierza Dąbrowskiego
Kazimierz Dąbrowski 1902-1980
50
• Psychiatra psycholog kliniczny
• Pedagog
• Inicjator ruchu higieny psychicznej w Polsce
• Założyciel i dyrektor Państwowego Instytutu Higieny Psychicznej
• Kierownik zakłady Higieny Psychicznej i Psychiatrii Dziecięcej PAN 1958- 1966
Główne prace
Nerwowość dzieci i młodzieży 1935
O dezintegracji pozytywnej 1964
Trud istnienia 1975
Zdrowie psychiczne 1979
Wprowadzenie do higieny psychicznej
Pasja rozwoju 1982
Elementy filozofii rozwoju 1989
Zdrowie psychiczne – to zdolność do rozwoju wszechstronnego i wielopoziomowego, w kierunku
rozumienia, przeżywania odkrywania i tworzenia coraz wyższej hierarchii rzeczywistości i wartości, aż
do osiągnięcia konkretnego ideału indywidualnego i społecznego
Zwolennicy powyższego traktowania zdrowia psychicznego człowieka
o
Carl Rogers
o
Abraham Maslow
o
Michael Piechowski
o
Maria Jagoda
o
Maria Grzywacz Kaczyńska
o
Bogdan Suchodolski
o
Kazimierz Zieliński
Pojęcie rozwoju człowieka
Rozwój powiązany z kategorią wielopoziomowości, w którym najwyższy jest rozwój emocjonalny na
różnych poziomach
Rozwój osobniczy – polega na budowaniu coraz to wyższych poziomów zachowania i postępowania na
gruncie fizjologicznym, psychologicznym, emocjonalnym, intelektualnym oraz z drugiej strony – na
osłabianiu i rozbijaniu struktur nowo powstałych, czyli dezintegracji
Potencjał rozwojowy – jest to oryginalne wyposażenie, które determinuje granicę poziomu, do którego
może się rozwijać dany osobnik, jeśli warunki fizyczne i warunki otoczenia są optymalne
Rozwój osobniczy poprzez dezintegrację pozytywną
Poziomy rozwoju osobowości
I. Integracja pierwotna
Zachowania kontrolowane przez prymitywne popędy
Funkcje poznawcze emocjonalne są sztywne i automatyczne
Inteligencja podporządkowana popędom
Brak konfliktów wewnętrznych
Brak refleksji nad własnym postępowaniem
Brak empatii
Dynamizm – czynniki kształtujące rozwój, charakteryzują środowisko wewnętrzne
Synonia temperamentalna – to powierzchowne postawa wspólnoty z innymi
II. Dezintegracja jednopoziomowa
Typowa w kryzysach rozwojowych (dojrzewania,)zachodzi na pojedynczym poziomie
51
Wzmożona pobudliwość
Zmienne nastroje
Uczucia niepokoju
Dynamizmy: ambiwalencja
Ambitendencja (zmienne konfliktowe działanie)
Pojawia się instynkt twórczy
III. Dezintegracja wielopoziomowa spontaniczna
Początki wartościowania zjawisk i przeżyć
Burzliwe przeżywanie konfliktów moralnych
Problemy egzystencjalne
Poczucie własnej esencji
Dynamizmy – niezadowolenie z siebie
Zdziwienie
Zaniepokojenie sobą
Poczucie niższości
Instynkt twórczy
Początki empatii
Konflikty wewnętrzne
IV. Dezintegracja wielopoziomowa zorganizowana, usystematyzowana
Świadome kształtowanie siebie
Dynamizmy: autopsychoterapia
Ośrodek dyspozycyjno kierowniczy ( kontrola nad rozwojem osobowości)
V. Integracja wtórna
Wysoki poziom współczucia
Dezintegracja pozytywna rozbicie rozluźnienie struktur jako proces konieczny, by odbudowały się one i
scaliły na wyższym jakościowo poziomie. Ma ona charakter prospektywny, nadaje wyższy kierunek
kreacji osobowości.
Osobowość – samoświadoma, samowybrana, autonomiczna, autentyczna, samopotwierdzona i
samowychowująca się jedność podstawowych właściwości psychicznych jednostki
Ideał osobowości – spotęgowany, uchwycony syntetycznie i intuicyjnie wzór osobowości; ogólny
przyszłościowy jej obraz, stanowiący najwyższy cel dążeń człowieka; wypracowana projekcja
osobowości
Wychowanie w świetle teorii dezintegracji pozytywnej
Pojęcie wychowania
Wychowanie – synonim rozwoju i samorozwoju, dynamicznego kreowania osobowości jednostki.
Wychowanie związane z udziałem procesów dezintegracji pozytywnej, kryzysów, konfliktów, a nawet
nerwowości i psychonerwic
Cel wychowania – doprowadzenie człowieka do samowychowania, czyli poziomu integracji wtórnej
Zasady wychowania
• Indywidualizacja – zważanie na rodzaj i intensywność przeżywanych kryzysów rozwojowych
• Wszechstronność odwołująca się do zainteresowań i uzdolnień dziecka
• Szacunek dla rozwijającej się osobowości, zwłaszcza w okresach kryzysów
• Wnikliwość, delikatność podejścia do procesu dramatu rozwojowego młodzieży
• Wolność swoboda liberalizm przez wyeliminowanie przymusu zewnętrznego; doprowadzenie
młodzieży do odpowiedzialnego kierowania sobą, samowychowania, i autopsychoterapii
„wychowuj swoje dziecko tak, aby jemu było dobrze i z nim było dobrze innym”
„postępuj tak jak postępują ci, których podziwiasz i szanujesz”
52
Uwagi o rodzinie i szkole
Rodzina
• Podkreślenie funkcji socjalizacyjnej i wychowawczej
• Znaczenie uczuć do dziecka /krytyka obojętności/
• Podkreślenie roli empatycznej i opiekuńczej
• Rodzina źródłem zdrowia psychicznego
Szkoła
• Utrudnione możliwości realizacji zasad higieny psychicznej
• Zróżnicowany poziom rozwoju osobowości uczniów w klasie
Nauczyciel i jego rola
o
Posiadanie zdrowia psychicznego instynktu twórczego i samorealizacyjnego, empatii,
poczucia przedmiotu podmiotu w sobie
o
Twórcze połączenie typu intro- i ekstrawertywnego /praca z grupą i indywidualnym
uczniem/
o
Oddziaływanie uwzględniające różnice w poziomie rozwoju uczniów i jego
intensywności
o
Oceny szkolne wystawiane bez uprzedzeń
o
Zadbanie o uczniów wybitnie uzdolnionych; propozycja zmniejszania im wymagań z
przedmiotów dla nich trudnych
o
Obcięcie szczególną opieką uczniów nadwrażliwych, o cechach nerwowości,
nadpobudliwości, których zachowanie jest nietypowe /ale nie kwalifikują się do stanu
chorobowego/
o
Entuzjazm pasja rozwoju, równowaga psychiczne nauczyciela jako przeciwwaga dzieci z
problemami
o
Wnikliwa obserwacja poziomu rozwoju uczniów, wzmacnianie motywowanie do
rozwoju, budzenie wiary w możliwości samorozwoju i samowychowania
Problem doboru nauczycieli; gwarancja realizacji idei zdrowia psychicznego w szkole
• Oddziaływanie silną osobowością na wychowanków, zwłaszcza z problemami i
uzdolnionymi
• Znajomość koncepcji dezintegracji pozytywnej osobowości prowadzi do
szacunku dla kryzysów rozwojowych i wyzwala odpowiedzialne podejście do
uczniów
• Rozległa wiedza interdyscyplinarna, głównie z zakresu psychologii ogólnej,
klinicznej rozwojowej, pedagogiki, psychopatologii i higieny psychicznej
umożliwia wieloaspektowe działanie pedagogiczne
• Upodobnienie działalności nauczyciela do pracy psychoterapeuty : pomoc w
rozwiązywaniu problemów, służenie życzliwą radą
• Umiejętność badania i wykrywania przez nauczyciela poziomów rozwoju
osobowości i zjawisk towarzyszących procesom dezintegracyjnym: lękliwości,
pobudliwości, depresji nie przystosowania do otoczenia
• Podobne zalecenia wobec rodzin domów dziecka, zakładów opiekuńczo
wychowawczych i poprawczych
Wspólczesne kierunki ..................wyklad 7
Mamy 950 milionów pełnych analfabetów, czyli ludzi do 15 r ż wzwyż. Co stwarza możliwości
manipulacji tymi ludźmi. W Polsce 40 tysięcy analfabetów.
53
W wielkich miastach 40 milionów dzieci nie ma własnego domu a ok. miliona już od urodzenia jest
sierotami. Ok. miliona dzieci jest zatrudniona w azjatyckim seks-biznesie
1mln jest nosicielami HIV
12mln umiera przed ukończeniem5 r ż
200mln w krajach III świata utrzymuje się przy życiu dzieli niewolniczej pracy
W krajach europejskich młode pokolenie jest mało sprawne fizycznie
Restratyfikacja społeczna- zmiany w strukturach społecznych na skutek globalizacji
Nowa hierarchia społeczno kulturowa- ujawnia nowe podziały na dobrobyt, nędzę ubóstwo
Globalizacja ujawnia nędzę , patologię, ułatwia przenoszenie się agresji między strukturami
społecznymi
Nerwowość digitalna – nowa kategoria różnic społecznych, wynika z faktu nie umiejętnego
posługiwania się informacją przekazywaną przez media
Nędza jest lokalne a bogactwo globalna, brak możliwości uzupełniania się tych sfer.
Globalizacja sprzyja obniżaniu sfery ubóstwa w krajach rozwijających się
Ruch alterglobalistyczny – jest alternatywą dla globalizmu, powstał w 1994r w Meksyku /powstanie
ludności ubogiej przeciwko grupom uprzywilejowanym
Postulaty
• Ponad 20mln ludzi pracuje jako niewolnicy
• Niepohamowane dążenie do zysku najbogatszych prowadzi do wyzysku i pogłębiania różnic
między stanami
• Wyzysk powoduje degradację środowiska
• Coraz większe obszary życia społecznego zostają skomercjalizowane i posłuszne wielkiemu
biznesowi
• Korporacja i rządy winne pogłębianiu się różnic, modyfikowaniu żywności i kurczeniu się lasów
tropikalnych
Jak reaguje pedagogika międzykulturowa na globalizm?
o
Edukacja globalna tym rodzajem edukacji, która ma wyposażać ucznia w globalną
świadomość, uczy, że potrzeby socjologiczne i egzystencjalne są niezależne od miejsca
zamieszkania
o
Ma na celu doprowadzić do tego by wytworzyć umiejętność dostrzegania wartości i
wzorów uniwersalnych
o
Ma kształtować postrzeganie siebie samego jako część świata międzynarodowego
o
Ma przygotowywać ludzi do aktywnego życia między narodowego
o
Ma doprowadzić do możliwości wytworzenia międzynarodowego dziedzictwa
kulturowego
o
Ma uświadamiać że ci którzy żyją w innych kulturach postrzegają świat indywidualnie
Dwie koncepcje wychowania międzykulturowego
1 Zwraca uwagę na kształtowanie procesu pozytywnego dostrzegania odmiennych kulturowo systemów
i pozytywnego oceniania ich
2 konkretne programy kształcenia mające na celu zagwarantować uczniom takie treści kształcenia, które
będą dostosowane do ich kulturowych potrzeb /zaadresowana do grup mniejszościowych/
Ad 1
Międzykulturowe kompetencje to umiejętność otwierania się na różnice kulturowe, podstawa edukacji
kulturowej
• Otwartość ciekawość kulturowa, doskonalenie kontaktów między grupami
• Poszanowanie innych kultur
• Wymiana międzykulturowa
54
• Otwartość na obcość
• Traktowanie obcych ze stosunkowo niewielkim dystansem
• Inny to nie oznacza gorszy
Edukacja międzykulturowa pozwala zrozumieć innych z poza naszego środowiska rozwoju, jak również
pozwala dostrzec obcych jako moje społeczne odzwierciedlenie ja.
Ad 2
Nauczanie bikulturalne czy lingwistyczne, czyli nauczanie uwzględniające kulturę mniejszościową
etniczną. Uczenie oparte na współpracy, uczenie się w grupie.
Zasady edukacji międzykulturowej
• Wykorzystywanie technologii pozwalającej na komunikację międzykulturową.
• Zwracanie uwagi na dialog europejsko arabski
• Podtrzymywanie pamięci wiedzy o holokauście, zbrodni przeciwko ludzkości kiedyś i obecnie
• Inny typ spojrzenia na proces uczenia się
• Bierze pod uwagę proces doświadczania innej kultury
• Rozpoznawanie wartości własnej kultury w aspekcie innych
Stadia nauczania międzykulturowego
1. poszerzenie wiedzy o obcej kulturze
2. rozpoznawanie struktur myślenia obcej kultury
3. nabywanie tendencji międzykulturowych działań
Polityczna poprawność- kategoria związana z ruchami lat 60-tych, zaistniała na początku lat 80-tych,
przeniesiona przez media do sfery publicznej.
Jest to odrzucenie przez część społeczną każdej struktury patriarchalnej jako pozostałości po
totalitaryzmie.
Ruch ten ma szeroki wymiar oświatowy.
Charakteryzuje się dużą wrażliwością na biedę, niechęć do bogatych.
Jego źródłem jest uwielbienie dla równości pod każdym względem.
Jest atakiem na wszelki przejaw dyskryminacji mniejszości etnicznych, religijnych, rasowych. To próba
ustalenia jak powinno się mówić o mniejszościach.
Jest nośnikiem nowej rzeczywistości.
Jest kodeksem językowym
Ma ustaloną ideologię o podłożu lewicowym (równość)
Próba obrony pewnej ideologii i racji stojącej na straży określonych przekonań
Edukacja do polityki poprawności to edukacja uwrażliwiająca na to by akceptować innych i
odmienności
Pedagogika międzykulturowa
¾ Nurt zorientowany politycznie na wiedzę o społeczeństwach wielokulturowych, podejmowanie
działań edukacyjnych wspomagających kontakty z cudzoziemcami jak również nauka
patriotyzmu
¾ Rozwiązywanie na płaszczyźnie pedagogicznej problemów rasizmu, nienawiści
międzykulturowej
¾ Zwraca uwagę na konieczność decentracji jednostek, porzucenie postaw egoistycznych i dążenie
do relacji wzajemności
¾ Integrowanie człowieka ze światem ludzkiej wspólnoty
¾ Rozwój zainteresowań innymi krajami, akceptacja odmienności
¾ Wspomaganie nauczycieli w uczestniczeniu w międzynarodowych projektach edukacyjnych
55
Współczesne kierunki wykład 8
Pedagogika fenomenologiczna
Fenomenologia –termin wprowadził matematyk i filozof J. H. Lampert w 1764; twórcą kierunku jest E.
Husserl; przedstawiciele N. Hartmann M. Heidegger, m. Scheller , K. Jaspers
Jak to się dzieje że doświadczając wyobrażając sobie coś myśląc czy mówiąc o czymś , napotykamy
różnego rodzaju przeszkody w takim właśnie kształcie: jako rzeczy ludzie, zdarzenia wartości?
Fenomenologia
o
Jest jednym z możliwych sposobów dostępu do tego zjawiska, który można by zastosować lub
nie, jest opisem jego fenomenów, a więc zjawisk, które się w nim pojawiają
o
Jest jedynie refleksją świadomości ludzkiej nad sobą samą, sposobem uświadomienia sobie
obecności wychowania w naszych przeżyciach poprzez „wzięcie w nawias” naturalnego
przeświadczenia o jego istnieniu, poprzez zamieszczenie o nim sądów
Opis fenomenologiczny
o
To opis fenomenów, w których pojawia się to, co przedmiotowe
o
To dzięki świadomości postrzegamy, czujemy, przypominamy sobie, przeczuwamy otaczający
nas świat, i w ten sposób ów świat wychodzi na jaw. Nasza świadomość jest zawsze
świadomością czegoś i jako taka jest jedynym miejscem, w którym ujawnia się wszelka
przedmiotowość.
o
Sfera zjawiania się w ogóle – to różne sposoby uświadamiania sobie czegoś, różne sposoby
obecności czegoś w moim przeżyciu
o
Zanim podejmiemy wysiłek rozumienia powinniśmy odpowiedzieć na pytanie:, co tak naprawdę
widzimy i doświadczamy? Jaki jest dany fragment rzeczywistości w swej podstawowej i
prymitywnej postaci?
Twórca fenomenologii Edmund Husserl
o
Fenomenologia jest specyficznym wariantem filozofii transcendentalnej, gdyż szuka odpowiedzi
na pytanie- jakie myszą zaistnieć warunki między Ja i jego światem życia, aby człowiek mógł
być świadomy świata i siebie samego w tym świecie?
o
Jak dotrzeć nie tyle do powierzchownych warstw rzeczywistości, ile do rdzenia istoty rzeczy? „ z
powrotem do rzeczy!”
Świat naturalny lub świat życia codziennego
o
Posiada w swej całości i we wszystkich wyodrębnionych członach charakter czegoś istniejącego,
obecnego
o
To świat rzeczy danych doświadczenia (zwierzęta rośliny, kamienie, a także ludzie i ich
wytwory), które tworzą horyzont świata jako horyzont doświadczenia.
o
To świat różnorakich dóbr i wartości
Naturalne nastawienie
• Charakterystyczne dla podmiotu funkcjonującego w codzienności i wiąże się – wg E.
Hussera- z życiem codziennym
• W takim nastawieniu doświadczamy świata jako pewnej oczywistości. Nie towarzyszą
temu żadne wątpliwości, ani pytania o sens czy zasadność
• Świat jest zrozumiały sam przez się, a przez to zrozumiałe są rzeczy, zdarzenia, wreszcie
ludzie
Wiedza
• Teoretyczna (wiedzieć)- przekazywana jest za pośrednictwem słów, dotycząc spraw, o których
coś wiemy lub o nich słyszeliśmy niejako z drugiej ręki nie wprost
56
• Bezpośrednia i naoczna ( znać) pochodzi z bezpośredniego doświadczenia człowieka, z
osobistego rozpoznania rzeczy lub zjawisk, a której nie da się przekazać słowami. Możliwe jest
jedynie porozumiewanie się odnośnie tej wiedzy, którą jedynie trzeba uprzednio mieć
Trzy wymiary poznania fenomenów
¾ Wymiar przedmiotowy ( istota czegoś)
¾ Wymiar podmiotowy (istota czegoś dla kogoś)
¾ Wymiar świata ( istota czegoś pozostającego w związku z innymi fenomenami- związek
czegoś-do czegoś- ze względu na coś)
Co naprawdę kryje się w naszym doświadczeniu świata? Istota rzeczy!
Opis sensu świata otaczającego
Np. książka to sens bycia książką. Jej świat jest utkany ze znaczeń
Książka służy do przechowywania wiedzy ze względu na umiejętność czytania i potrzebę poznania
Fenomenolog – to ten, który doświadcza i opisuje. Nie wolno mu wyjść poza zasięg bezpośredniego
doświadczenia
Jak musi być zbudowana moja świadomość bym mógł poznawać wymiar przedmiotowy?
o
Otwarcie na świat na to, co się w nim dzieje
o
Istnieją granice poznania. Aby wyjaśnić naturę fenomenu, muszę skierować się do wnętrza
świadomości.
Fenomenologia
• Metoda analizy opisu samego procesu zjawiania się czegoś ( w tym przypadku-
wychowania), ujawnionego za pośrednictwem tego, co się zjawia
• Wydobywając na jaw istotę wychowania odwraca uwagę od tego, co się w nim
prezentuje, a więc od rzeczy, idei, osób, zdarzeń, z którymi mamy do czynienia, na rzecz
dokonania redukcji własnego doświadczenia. To podjęcie próby całościowej zmiany
sposobu widzenia, otwarcia nowego horyzontu poznania wychowania.
Antropologiczna perspektywa opisu fenomenów wychowania
To refleksja doświadczenia życia i świata życia rozpięta pomiędzy filozofią a
procesem wychowania
Antropologiczna pedagogika staje się miejscem uzyskiwania „obrazu czy wzoru”
człowieka, który rozwiązywałby egzystencjalne dylematy i mógłby być
przenoszony na teren wychowania
Recepcja fenomenologii w pedagogice niemieckiej
o
I faza: pocz. XXw. – dyskusja nad pedagogiką jako nauką opisową
o
II faza: po II wojnie św. W okresie przełomu antropologicznego – rozwijają się 4 kierunki:
1.Ontologia fundamentalna Ballauf’a (1962) i teoria kształcenia dialogiczno
filozoficzna K. Schallera(1978)- centralną zasadą pedagogiki jest obiektywność i
intersubiektywność
2.Teorie personalistyczne i pedagogiki normatywne pod wpływem fenomenologii M.
Schellera
3.Orientacje antropologiczne – O. Bollnow, W. Loch ( nowe fenomeny w
pedagogice, jak np. atmosfera formy doświadczenia i nastroje). Rozwój badan
autobiograficznych przebiegu życia oraz przywrócenia do centrum badań podmiotu
wychowania.
4.Recepcja f. Do poradnictwa wychowawczego w zakresie rozwoju i wspierania
dzieci
57
o
III faza recepcji
- lata 70. zainteresowanie badaniami jakościowymi – renesans f. Myślenia
- pojęcie:Lebenswelt – Swat życia oraz badania zorientowane na doświadczenie
- badania nad dzieciństwem
Fenomenologia pedagogiczna W . Lippitza
Doświadczenie przed i poza naukowe w pedagogice oraz jego znaczenie dla relacji między
teorią a praktyką
Zmysłowo- cielesne czynniki doświadczania świata, komunikacja ze światem
Procesy edukacyjne w szkole i ich związek z konkretnie doświadczoną rzeczywistością
Dzięki doświadczeniu – uczestniczenie w wewnętrznej perspektywie dziecka, towarzyszenie
mu, stwarzanie zaufania, współbawienie się z nimi, pozwolenie mu na opowiadanie
Badanie dziecięcego pojmowania świata i samego siebie – bazą dla pedagogiki
zorientowanej na dziecko
Fenomenologia pedagogiczna jako nauka sytuacyjna
o
Podlega przesłankom pedagogicznej odpowiedzialności ( za Levinsem) czyli
zobowiązaniu wobec innego, który spotyka mnie jako mistrza nauczania
o
Właściwości relacji etycznych- inny ( dziecko) staje się warunkiem możliwości
działania pedagoga
o
Analiza mikroprzestrzeni działalności pedagogicznej, interakcji i koncentracja na
podmiotowości z pominięciem ogólnospołecznych uwarunkowań pedagogicznych
działań
Powody odrzucenia pedagogiki celowości
o
Nie wiadomo jak uzyskać naczelny cel czy ideał wychowania
o
Nikt nie wie na pewno, czym jest osobowość czy postawa człowieka. Problem istnienia
osobowości czy postawy jest w samej psychologii nierozstrzygnięty
o
Wątpliwe jest pojęcie środków wychowania, które pedagogika wyróżnia ze względu na ich
funkcje w kształtowaniu jakichś dyspozycji osobowościowych jednostki ludzkiej. Po co
utrzymywać w teorii sztuczny podział na cele i adekwatne do ich osiągania środki wychowania?
Pytania
• Jak można tworzyć teorię wychowania, która nie była by świadomym i celowym
oddziaływaniem na drugiego człowieka?
• Czy można zrezygnować z wpajania dzieciom pewnych wartości?
• Czy istnieje jakaś droga pomiędzy celową manipulacją wychowawcy a naturalnym
samorozwojem wychowanka, który pozbawiony byłby jakichkolwiek ingerencji z
zewnątrz?
• Jaką funkcję powinien spełniać wychowawca-praktyk i wychowawca teoretyk w
wychowaniu młodego pokolenia?
• Czy rezygnując z wychowania celowościowego można wprowadzić młodego człowieka
w życie wartościowe i co ono by wówczas oznaczało?
Kim jest człowiek?
Człowiek jest wartością podstawową, ale i tajemnicą. Przedmiotem oddziaływań wychowawczych nie
powinna być osobowość, ale tylko strumień zachowań i przeżyć jednostki, strumień jej świadomej
aktywności.
Doświadczanie świata
58
• Skoro człowiek jest procesem świadomej i celowej aktywności w świecie, zaś jego wartość jest
pewną jakością tego procesu
• Nasze doświadczanie świata jest doświadczaniem czegoś obiektywnego, o czym wiemy tylko
tyle ile sami doświadczyliśmy, ale też nasze doświadczanie jest tylko nasze i tylko takie
Czym jest świat?
O świecie w samym sobie nić nie wiemy, natomiast domyślamy się również, że z innych miejsc ten
świat jest również widzialny, być może całkiem inaczej, a być może podobnie
Wychowanie
To urzeczywistnienie lub przynajmniej dążenie do urzeczywistniania określonych wartości,
polegających na pomaganiu wychowankowi w ich odkrywaniu. Wartości nie są, bowiem poznawalne z
przekazu innych ludzi, ale mogą być odkryte we własnym doświadczeniu wglądowym, bezpośrednim.
Istota relacji
o
Uznanie osoby w drugim człowieku
o
Moim „ty” staje się ktoś drugi dopiero wtedy, gdy znika prosty stosunek podmiot- przedmiot
o
Miłość osobowa zaczyna się nie w geście skierowanym ku drugiemu człowiekowi, lecz w ruchu
„od” w ruchu ustępującym miejsca drugiemu człowiekowi
o
W tym właśnie momencie zmienia się również i moja własna postawa
o
W relacjach wychowawcy z dzieckiem potrzebna jest jego bezwarunkowa akceptacja jako
osoby, podmiotu oraz rezygnacja z oddziaływania celowościowego
o
Jest to szczególny warunek wstępny do bycia z wychowankiem poprzez dostrzeżenie w nim
istoty, któż naprawdę sama chce żyć prawdziwie, pełniej i sensowniej.
Rola podmiotowości
Jeżeli w wychowaniu chodzi o podmiotowość, to nie można akceptować powinności, pouczeń
moralnych.
Chodzi tu o pomoc w dostrzeżeniu podmiotowości w dostrzeżeniu jest jako wartości. Wystarczy
dostrzec podmiotowość jako wartość, aby chcieć ją chronić i jej służyć- podobnie jak wystarczy będąc
głodnym dostrzec chleb, by chcieć go spożyć.
Istota wychowania
Wychowanie opiera się na wolności jako na podstawie, że proces wychowawczy jest spotkaniem dwóch
wolności, szanuje drugiego człowieka jako takiego, jako wolność.
Jeśli neguje ten szacunek, neguje własne działanie, swój wpływ na drugiego człowieka, ponieważ by
doprowadzić go do działania- tak aby ten akt pozostał autentycznie aktem, to znaczy by pobudzała jego
wolność – trzeba szanować inność i wolność drugiego.
Istota wychowania
o
Wychowanie powinno liczyć się z osobą jako wartością, będąc kształtowaniem warunków do jej
samorealizacji, do podporządkowania empirycznej rzeczywistości jednostek ich osobowym
wartościom.
o
Samoistna wartość procesu wychowawczego polegała by na nasyceniu go czynnościami, które
przebiegały by według własnej, wewnętrznej konsekwencji, nie zakłóconej narzuconymi z
zewnątrz przez innych ludzi inicjatywami, zadaniami czy wymaganiami
o
Kierowanie takim procesem powinno mieć, zatem formę partnerskiego wspomagania się osób
szukających właściwego kierunku swej aktywności życiowej.
Wychowanie ą życie wartościowe
• W wychowaniu powinno zabiegać się o rozbudzenie u innych dążenia do samodzielnego
poszukiwania wartości i zapewniania ich do czynienia tego możliwie najlepiej, to znaczy
przy użyciu wszystkich sił swojego intelektu i wykorzystaniu wszystkich dostępnych
wyników podobnych wysiłków, jakich dokonują inni ludzie.
59
• Życie wartościowe to życie polegające na świadomym i wolnym poszukiwaniu wartości
we wspólnocie ze współczesnymi i w kontakcie z dziełami minionych pokoleń
• Drogą do urzeczywistnienia wartościowego życia jest po prostu organizowanie
wychowankom takiego życia
Wychowanie bezzałożeniowe
• Nie było by to prowadzenie za rękę, ani prowadzenie po swoich śladach, ani
wprowadzenie na drogę już wytyczoną- nie mniej jednak byłoby to w pewnym sensie
wprowadzanie w życie. Można by je porównać do sytuacji, w której wychowawca i
wychowanek idą razem poprzez manowce, na których są ślady rozmaitych ścieżek, są
nawet szerokie i utarte drogi, po których zdąża wielu-, ale przyszłość jest zakryta, a tylko
to co sami wiemy, czego doświadczyliśmy w przeszłości i co nam o swoim
doświadczeniu mówią inni, pozwala trochę przewidzieć i jest podstawą do zrobienia
każdego następnego kroku
Wychowawca
Chcąc wprowadzić wychowanka w życie wartościowe można zwrócić się do niego i powiedzieć: chcesz
wejść w życie wartościowe? To, choć i spróbuj iść obok mnie, ale staraj się iść sam i nie wzoruj się na
mnie.
To, że ja idę obok, niech będzie twoim zabezpieczeniem, bo chcę abyś czuł, że nie jesteś sam, że nie
będziesz zdany tylko na siebie, kiedy nie będziesz zdany tylko na siebie, kiedy nie będziesz wiedział, co
się tobie dzieje, kiedy zamąci ci się widzenie twojej sytuacji i czucie wartości, które cię ku sobie
wzywają. Możesz zwrócić się do mnie bym pomógł ci wyraźniej zobaczyć, głębiej zrozumieć
Dialog wychowawca dziecko
Nie pytaj mnie nigdy, co masz zrobić czy co masz cenić, ale możesz zawsze pytać, czy w tym co chcesz
zrobić nie widzę złudzeń, fałszów. Powiem ci tylko to, co sam widzę, co sam rozumiem. A i do ciebie
zwrócę się czasem z takim samym pytaniem.
Konflikt
• Prezentacja własnych interesów, które wchodzą w konflikt z interesami dziecka,
prowadzi do wzajemnych ustępstw, do ujawniania konfliktów, wymagających
wzajemnego liczenia się ze sobą, na robieniu sobie miejsca.
• Bycie jak gdyby w jego świecie w takim, jaki jemu się jawi w jego doświadczaniu tego
świata
• To traktowanie tego świata jako tak samo ważnego, jak świata doświadczanego przez
wychowawcę
Bycie z wychowankiem to nic innego jak
Troska o uporządkowanie i zrozumienie jego doświadczenia przez niego samego z punktu
widzenia jego własnych wartości
Rezygnacja ze złudzenia, że uda się kiedykolwiek poznać świat doświadczeń dziecka w całej
pełni
Wychowanie prawdziwe
Pełne, autentyczne nie jest procesem, który można sobie zaplanować wdrożyć,
zapanować nad wszystkimi z możliwych jego determinant, poddać je kontroli, ocenić
jego zgodność z modelem i ogłosić ostateczny efekt w kategoriach niezaprzeczalnego
sukcesu lub porażki, gdyż ono się nigdy nie kończy.
60
Współczesne kierunki...................Wykład 9
PEDAGOGIKA LOSU
Los – za leksykonem:
1 ludzka dola, którą wyznaczają takie konieczne składniki egzystencji, jak: przemijanie cierpienie,
osamotnienie, śmierć
2 przypadkowe zdarzenia, które przytrafiają się człowiekowi w sposób od niego nie zależny, jak
urodzenie, uzdolnienia zdrowie
3 siła wyznaczająca bieg tych zdarzeń/ fatum przeznaczenie/lub przejaw woli bobów
4 bieg życia kształtowany zarówno przez ludzką wolę i przypadkowe zdarzenia, jak i świadome i wolne
decyzje człowieka
5 kartka z numerem rzadziej kostka, gałka, której wyciągnięcie rozstrzyga o wygranej lub przegranej
Fatalizm
Za K. Sośnickim
- wywód metaforyczny- porządek świata i związany z nim bieg życia człowieka jest wyznaczony za
istotę metafizyczną /plan Boży/
- wywód naturalistyczny- porządek świata ustanowiony jest przez powszechną konieczność praw
przyrody /determinizm/
Człowiek w tak rozumianym biegu zdarzeń niczego nie może zmienić swą wolą, bo i ona jest tym
planem lub powszechną koniecznością objęta
Przypadek za leksykonem
1 zdarzenie lub zjawisko, które zachodzi wskutek działania przyczyn ubocznych i z tego względnie do
się przewidzieć na podstawie znanych praw naukowych i doświadczenia
2 nieprzewidziane zdarzenie, zbieg okoliczności
Konieczność za leksykonem
Cecha charakteryzująca przebieg zdarzeń oraz ich wzajemne związki, wyznaczone deterministycznie
prawami rozwoju rzeczywistości, polegająca na nieuchronnym wynikaniu, bezwyjątkowym następstwie
lub współwystępowaniu zjawisk
Ogólnie
Los z perspektywy deterministycznej:
- los zależy od przyczynowego porządku świata i od praw rządzących rzeczywistością, dzięki czemu
człowiek ma możliwość wpływania na swój los przez posłuszeństwo prawom natury /F. Bacom /
Los z perspektywy fatalistycznej
Wobec losu jesteśmy bezradni, jest nam przeznaczony
INDETERMINIZM
Pogląd, który głosi że istnieją zjawiska nie podlegające prawom przyrody / przeciwstawny
determinizmowi/
Stanowisko negujące istnienie koniecznej współzależności zjawisk, na mocy której każde zjawisko
byłoby jednoznacznie wyznaczone przez całokształt sytuacji w jakiej zachodzi. Stanowisko to
kwestionuje powszechną przyczynowość zjawisk.
Los w filozofii chrześcijańskiej – przykłady stanowisk/
1 Romano Guardini
61
Wolność – łaska – los. Rozważanie o sensie istnienia
Elementy doświadczenia losu
- konieczność
- fakt
- przypadek
- element boski w losie
Trój czynnikowa koncepcja wychowania człowieka
Wychowawcami człowieka są
- otaczająca przyroda
- losy własne
- losy innych ludzi
2 Wilhelm Fletner
Los z pozycji wolnościowej – walory edukacyjne
Wychowanie jest nauką życia, uczeniem się losu / k. Sośnicki/
Rola pedagogów
• Kształtowanie charakteru moralnego dzieci i młodzieży
• Wzbudzanie i ugruntowanie „ spokojnej i opanowanej świadomości własnego losu i zadań
życiowych człowieka”
3 Herman Pohl
Składniki wewnętrznego życia człowieka
- podświadomość
- wyparte myśli
- los
Są one niepojęte i zaskakują samego człowieka i innych ludzi
Brak prostej zależności motywacja – działanie – charakter
Zadania dla pedagogów i rodziców
• Troska o prawidłowy rozwój życia wewnętrznego i charakteru dzieci i młodzieży
• Przygotowanie wychowanka do życia w społeczeństwie, rozumienie siebie i innych ludzi
4 Kazimierz Sośnicki
Cele wychowania wywodzi i uzasadniał w oparciu o analizę natury człowieka i życia społecznego
Natura człowieka
o
Ujęcie psychologiczne / indywidualna lub ogólnoludzka/
o
Ujęcie niepsychologiczne / natura, życie, bieg życia,los/
„Los to ogół zjawisk i stosunków, które są związane z naszym życiem i wpływają na nas w różnym
kierunku. Nasz los stanowi zarówno nasze otoczenie przyrodnicze jak i społeczne, zjawiska i stosunki,
wśród których żyjemy, także my sami, a więc zarówno właściwości naszej strony fizycznej jak
psychicznej”
KONSEKWENCJE PEDAGOGICZNE FATALISTYCZNEGO ROZUMIENIA LOSU
A/ optymizm pedagogiczny
• Wychowanie mimo skrępowania człowieka przez jego przeznaczenie jest możliwe
• Zadaniem wychowania jest przystosować jednostką do jego losu
• Postulat ‘przystosowania się „ życia psychicznego i samego postępowania człowieka do
warunków, w jakich się znalazł, czyli do swego losu
B/ pesymizm pedagogiczny
• Cel wychowania jest możliwy do wyprowadzenia
• Wysiłki wychowawcze nie mają żadnej podstawy teoretycznej
62
KONSAKWENCJE PEDAGOGICZNE INDETERMINISTYCZNEGO / WOLNOŚCIOWEGO/
TRAKTOWANIA LOSU
o
WYZNACZENIE CELU WYCHOWANIA JEST MOŻLIWE
o
CELEM WYCHOWANIA JEST ROZUMOWE POZNANIE LOSU I KIERUNKU, w
którym on się rozwija
o
Zajęcie wobec losu własnego stanowiska
o
Wychowanie ma nauczyć ludzi czynnie żyć w środowisku
o
Zadaniem człowieka byłoby panowanie nad biegiem zdarzeń oraz ich przekształcanie
o
Uświadomienie wychowankowi zależności losu indywidualnego ze zbiorowym
5 Stefan kunowski
Czynniki determinujące wychowanie :
¾ Bios
¾ Etos
¾ Agos
¾ Los
„ los jest to siła niewymierna i niedająca się przewidzieć, która decydująco wpływa swoimi ciosami lub
uśmiechami fortuny na życie, rozwój i wychowanie każdego człowieka”
Argumenty za wprowadzeniem dynamizmu losu:
• Nieokreśloność przyszłego życia
• Los , narzuca rodziców, miejsce urodzenia, wyposażenie dziecka, układa koleje i warunki życia
jako dolę szczęśliwą lub niedolę w biografii jednostek i społeczeństw”
Pedagogika powinna głęboko uwzględniać działanie losu w wychowaniu
• Wtajemniczenie wychowanka w jego własny los rozumiany jako przygotowanie do możliwości
napotykania w życiu sytuacji zarówno szczęśliwych jak i nieszczęśliwych
• Ukierunkowanie jednostki do spotkań z wartościowymi ludźmi
ZNACZENIE PEDAGOGIKI LOSU
o
Kategoria losu w pedagogice uzasadnia humanistyczny jej wymiar/uwzględnienie
problemu opisu człowieka jako istoty psychiczno duchowej uwikłanej we własny los i los
zbiorowy
o
Los jako dynamizm wychowania uwzględnia nieprzewidywalne aspekty w rozwoju i
życiu człowieka; podkreślenie spotkania ukazuje zarazem sens personalizacji osoby
ludzkiej
o
Podjecie badań w zakresie pedagogiki losu uzasadnia konieczność i potrzebę badań
dedukcyjnych, hermeneutycznych i fenomenologicznych
o
Kategoria losu uzasadnia probabilistykę pedagogiki i otwartego charakteru sytuacji
wychowawczych