plik

SPIS TREŚCI

Wykaz skrótów...................................................................................................................4

WSTĘP..............................................................................................................................8

ROZDZIAŁ PIERWSZY

PRACA I BEZROBOCIE...............................................................................................9

1.1 Pojęcie bezrobocia, bezrobotnego oraz rynku pracy.................................................. 9

1.2 Przeciwdziałanie bezrobociu.................................................................................... 11

1.2.1 Usługi rynku pracy.......................................................................................... 12

1.2.2 Podstawowe działania zmierzające do zapobiegania bezrobociu i łagodzenia

jego skutków realizowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Opolu.............. 14

1.3 Grupa 50 +, jako grupa szczególnie narażona na bezrobocie...................................18

1.3.1 Charakterystyka grupy 50 +............................................................................ 18

1.3.2 Funkcjonowanie osób po 50 roku życia na rynku pracy................................. 19

1.3.3 Edukacja osób po 50 roku życia...................................................................... 21

1.3.4 Program 50 +................................................................................................... 22

1.4 Praca jako istotna wartość w życiu człowieka......................................................... 23

1.5 Skutki utraty pracy................................................................................................... 28

1.5.1 Skutki ekonomiczne dla państwa.................................................................... 28

1.5.2 Skutki bezrobocia dla rodziny pozostającego bez pracy................................. 28

1.5.3 Skutki ekonomiczne........................................................................................ 30

1.5.4 Skutki społeczne.............................................................................................. 32

1.5.5 Skutki psychologiczne..................................................................................... 33

1.5.6 Zmiana wizerunku własnej osoby.................................................................... 34

1. 6 Wsparcie społeczne................................................................................................. 36

ROZDZIAŁ II

OBRAZ MĘŻCZYZNY W SPOŁECZEŃSTWIE POLSKIM............................... 38

2.1 Obraz mężczyzny jako żywiciela rodziny................................................................ 38

2.2 Obraz bezrobotnego …............................................................................................. 42

ROZDZIAŁ III

METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH................................................................. 45

3.1 Przedmiot i cel badań.............................................................................................. 45

3.2 Problemy badawcze i hipotezy pracy.......................................................................46

3.3 Zmienne i wskaźniki............................................................................................... 48

3.4 Metody, techniki i narzędzia badań......................................................................... 50

3.5 Organizacja badań................................................................................................... 51

3.6 Badana populacja.................................................................................................... 52

ROZDZIAŁ IV

ANALIZA BADAŃ WŁASNYCH.............................................................................. 53

4.1 Ogólna sytuacja mężczyzn po 50 roku życia na opolskim rynku pracy................... 53

4.1.1 Liczba bezrobotnych kobiet i mężczyzn...........................................................53

4.1.2 Czas pozostawania bez pracy............................................................................54

4.1.3 Przyczyny utraty prac.................................................................................... 56

4.1.4 Reakcje na utratę pracy.................................................................................. 57

4.1.5 Podstawowe środki utrzymania bezrobotnych.............................................. 58

4.1.6 Działania podejmowane przez bezrobotnych w celu znalezienia zatrudnienia

oraz minimalizowania skutków bezrobocia..................................................... 59

4.1.6.1 Poszukiwanie pracy.............................................................................. 59

4.1.6.2 Działania, które bezrobotni chcą podjąć w najbliższym czasie........... 62

4.1.6.3 Formy pomocy oferowane przez PUP i ich ocena............................... 64

4.1.6.4 Czynniki wpływające na znalezienie zatrudnienia w opinii

bezrobotnych mężczyzn...................................................................... 66

4.1.7 Skutki utraty pracy.......................................................................................... 68

4.1.7.1 Konsekwencje bezrobocia.................................................................. 68

4.1.7.2 Skutki ekonomiczne............................................................................ 70

4.1.7.3 Wpływ bezrobocia na życie rodzinne................................................. 72

4.1.7.4 Konsekwencje psychiczne.................................................................. 73

4.1.7.5 Wizerunek własnej osoby.................................................................... 75

4.1.8 Wsparcie udzielane osobom bezrobotnym..................................................... 76

4.2 Opinia społeczeństwa na temat mężczyzn i mężczyzn bezrobotnych..................... 79

4.2.1 Cechy prawdziwego mężczyzny w opinii mieszkańców Opola..................... 79

4.2.2 Mężczyzna jako główny żywiciel rodziny...................................................... 80

WSTĘP

Bezrobocie dotyka swoich zasięgiem coraz szersze grupy społeczne bez względu

na ich wiek, wykształcenie oraz płeć. Istnieją jednak grupy szczególnego ryzyka, które

w większym stopniu muszą borykać się z problemem braku pracy. To wobec nich

państwo stosuje rozwinięte programy, które mają na celu łagodzenie tego zjawiska.

Programy te muszą być dostosowane do potrzeb osób w tym wieku a także w jak

najsprawniejszy sposób powinny aktywizować bezrobotnych do podjęcia zatrudnienia.

Jedną z takich grup jest grupa osób po 50 roku życia, która ze względu na starzenie się

naszego społeczeństwa zyskała zainteresowanie wielu badaczy i polityków.

Od wielu lat większość krajów europejskich zajmuje się problemem bezrobocia

kobiet często nie zdając sobie sprawy że problem ten dotyka coraz częściej mężczyzn.

Jest to tyle istotne, iż mężczyźni Ci muszą dodatkowo walczyć z wieloma problemami

jak np. osłabienie kondycji fizycznej, psychicznej, choroby itp. Prócz tego muszą

zmierzyć się z negatywnymi opiniami społeczeństwa na ich temat oraz kierowanymi

wobec nich wymaganiami. Wywierana na nich presja często pociąga za sobą szereg

negatywnych skutków jak np. obniżenie własnej wartości, załamanie się itp.

Podjęty w niniejszej pracy problem bezrobocia wśród mężczyzn po 50 roku

życia ma na celu pokazanie głównych skutków jakie pociąga za sobą to zjawisko,

przyczyn utraty pracy a także działań jakie podejmują bezrobotni w celu znalezienia

zatrudnienia a także minimalizowania skutków bezrobocia. Jak wiadomo, nie wszyscy

bezrobotni są zmotywowani do poszukiwania pracy a część z nich dotykają bardzo

poważne następstwa braku stałego źródła dochodu. Okazuje się, że wielu bezrobotnych

nie chce korzystać z pomocy jaka jest im oferowana i zaprzestają poszukiwania pracy

Kolejnym poruszonym aspektem jest opinia społeczeństwa na temat mężczyzn

a także mężczyzn bezrobotnych powyżej 50 roku życia. Opinia ta jest o tyle istotna

iż często społeczeństwo wydając ją kieruje się stereotypami, które czasami nie mają

odzwierciedlenia w rzeczywistości. Podejście społeczeństwa do osób bezrobotnych jest

bardzo ważne, ponieważ bardzo mocno wpływa na dobre samopoczucie jednostki oraz

poczucie, że może liczyć na wsparcie otoczenia.

ROZDZIAŁ I:

PRACA I BEZROBOCIE.

1.1. Pojęcie bezrobocia, bezrobotnego oraz rynku pracy

Bezrobocie to podstawowy problem społeczny w naszym kraju, którego

rozwiązanie w najbliższym czasie wydaje się niemożliwe. Dotyka ono swoim zasięgiem

coraz szersze grupy społeczne wywołując szereg negatywnych skutków zarówno

w polskiej gospodarce jaki u pojedynczych jednostek. Od lat interesuje się nim wielu

socjologów, psychologów itp. Istnieje jego wiele definicji, które z reguły są do siebie

bardzo zbliżone. Zjawisko bezrobocia powstaje wówczas, gdy popyt na siłę roboczą jest

mniejszy od jej podaży, czyli większa lub mniejsza liczba osób zdolnych do pracy

i chcących pracować nie znajduje zatrudnienia.

Bardzo istotny jest czas pozostawania

bez pracy. Najczęściej wyróżnia się 4 typy

•

bezrobocie krótkookresowe – do 3 miesięcy

•

bezrobocie średniookresowe – od 3 do 6 miesięcy

•

bezrobocie długookresowe – od 6 do 12 miesięcy

•

bezrobocie długotrwałe (chroniczne) – powyżej roku.

Oprócz klasyfikacji bezrobocia ze względu na czas występuje także inna

klasyfikacja – tradycyjna, która wyróżnia: bezrobocie frykcyjne(okresowe),

koniunkturalne(cykliczne), instytucjonalne i strukturalne oraz klasyczne .

Do najczęstszych przyczyn bezrobocia należą: likwidacja niektórych gałęzi

przemysłu, likwidacja zakładów pracy, zmniejszenie zapotrzebowania na konkretne

dobra i usługi, brak odpowiednich informacji o miejscach pracy, przeniesienie zakładów

do innych regionów, niedopasowanie kwalifikacji do wymagań pracodawców,

nieodpowiedni wiek, zmiana technologii oraz dobrowolne odejście z zakładu pracy

na skutek różnych wydarzeń losowych.

Mówiąc o bezrobociu nie można pominąć definicji bezrobotnego, który właśnie

temu zjawisku podlega. Zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 roku bezrobotny

„oznacza to osobę, o której mowa w art. 1 ust. 3 pkt 1 i 2 lit. a-g lub lit. i, j, l

1 Mała encyklopedia ekonomiczna. PWE, pod red. K. Secomskiego, Warszawa1974, s. 71.
2 Barański K., Bezrobocie strukturalne na lokalnych rynkach pracy w województwie

zachodniopomorskim, Szczecin 2004, s. 45.

3 Tamże, s. 46 – 50.
4 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. O promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy Dz. U. 2004 Nr

99 poz. 1001 z późniejszymi zmianami.

lub cudzoziemca – członka rodziny obywatela polskiego, niezatrudnioną

i nie wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia

w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie

albo innej pracy zarobkowej, albo jeżeli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową

do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy, nieuczącą

się w szkole, z wyjątkiem uczącej się w szkole dla dorosłych lub przystępującej

do egzaminu eksternistycznego z zakresu tej szkoły lub w szkole wyższej gdzie studiuje

w formie studiów niestacjonarnych, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca

zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy oraz poszukującą

zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, jeżeli:

a) ukończyła 18 lat

b) nie ukończyła 60 lat – kobieta lub 65 lat mężczyzna,

c) nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytuły niezdolności do pracy, renty

szkoleniowej, renty socjalnej, renty rodzinnej w wysokości przekraczającej połowę

minimalnego wynagrodzenia za pracę albo po ustaniu zatrudnienia, innej pracy

zarobkowej, zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalności, nie pobiera zasiłku

przedemerytalnego , świadczenia przedemerytalnego , świadczenia rehabilitacyjnego,

zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku

macierzyńskiego

d) nie jest właścicielem lub posiadaczem samoistnym lub zależnym nieruchomości

rolnej

Mówiąc o bezrobociu oraz bezrobotnym należy wyjaśnić pojęcie rynku pracy,

gdyż to na nim następuje ciągły przepływ siły roboczej a wraz ze zwiększeniem się

skali bezrobocia stał się miejscem bardzo konkurencyjnym, wymagającym od jego

uczestników ciągłego dokształcania się i podnoszenia swoich kwalifikacji.

Rynek pracy jest to całokształt zagadnień związanych z kształtowaniem podaży

pracy i popytu na pracę. Mają na nim miejsce transakcje kupna pracy (angażowania

pracowników) i transakcje sprzedaży pracy. Popyt na pracę jest to zapotrzebowanie

na pracę zgłaszane prze pracodawców bądź przedsiębiorców, natomiast podaż pracy

jest to liczba osób, które chcą pracować w danym okresie i za określoną stawkę. Tak

więc pracodawcy reprezentują popyt, natomiast poszukujący pracy podaż.

Rynek pracy rozpatrywany jest z reguły w trzech wymiarach: krajowym

5 Pełna definicja zawarta jest w Ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 roku „O promocji zatrudnienia i

instytucjach rynku pracy” Dz. U. 2004 Nr 99 poz. 1001 z późniejszymi zmianami.

6 Głąbicka K., Wybrane elementy rynku pracy, Warszawa 2001, s.11.

(rozpatrywany w skali całego kraju), regionalnym (rozpatrywany w skali województwa

bądź makroregionu) i lokalnym (rozpatrywany w skali gmin lub kilku powiązanych ze

sobą miast i gmin).

1.2. Przeciwdziałanie bezrobociu

Bezrobocie traktowane jest jako swoisty rodzaj patologii w życiu i wymaga

od większości państw rozwiniętej polityki społeczno – gospodarczej, która będzie

służyła do minimalizowania tego bardzo niekorzystnego zjawiska. W Polsce

charakterystyczne dla tej właśnie polityki jest zastosowanie w stosunku do osób

bezrobotnych tzw programów pasywnych (za których pomocą dąży się do ochrony

pracowników przed utratą pracy oraz do ochrony osób bezrobotnych przed ich nagłym

zubożeniem) i programów aktywnych, które mają na celu zmniejszenie skali

bezrobocia, zwiększenie aktywności osób bezrobotnych i ogólną poprawę

funkcjonowania rynku pracy.

Programy pasywne to przede wszystkim: zasiłki

dla bezrobotnych zasiłki przedemerytalne świadczenia przedemerytalne wcześniejsze

emerytury. Programy aktywne natomiast to m.in. szkolenia i przekwalifikowywanie

bezrobotnych , prace interwencyjne, roboty publiczne, pożyczki na tworzenie małych

przedsiębiorstw, aktywizacja zawodowa absolwentów, programy specjalne

Aktywna polityka rynku pracy ma na celu przede wszystkim poprawę

funkcjonowania polskiego rynku pracy. Dąży się do tego przede wszystkim poprzez

rozwinięte pośrednictwo pracy w którym zmierza się do poprawy jego efektywności,

szkolenia zawodowe, których celem jest podniesienie kwalifikacji bezrobotnych bądź

ich zmiana, tworzenie miejsc pracy a także pomoc w otwarciu własnej działalności.

Należy podkreślić, że najbardziej korzystne jest stosowanie aktywnej polityki, gdyż

w ten sposób bezrobotni stają się bardziej aktywni, podnoszą swoje kwalifikacje a tym

samym zwiększają swoje szanse na rynku pracy.

7 Organiściak - Krzykowska A., Regionalne uwarunkowania bezrobocia, Olsztyn 2005, s. 255.

1.2.1. Usługi rynku pracy

W Polsce istnieje szereg usług, które proponowane są osobom bezrobotnym i które

mają na celu minimalizowanie rozmiaru i skutków bezrobocia. Są to przede wszystkim:

pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe i informacja zawodowa, pomoc

w aktywnym poszukiwaniu pracy, organizacja szkoleń

oraz usługi EURES

1. Pośrednictwo Pracy jest stosowane w celu optymalnego rozmieszczenia

zasobów ludzkich i zapewnienie wszystkim obywatelom równych szans

w znalezieniu zatrudnienia. Polega ono na kojarzeniu pracodawców

i pracowników np. na skutek inicjowania spotkań pracodawców

z pracownikami. Ma ono ułatwić osobom poszukującym pracy jej otrzymanie

a pracodawcom jak najszybsze znalezienie pracowników o odpowiednich

kwalifikacjach. Dzięki pośrednictwu pracy zarówno pracownicy jak

i pracodawcy otrzymują szereg informacji o lokalnym runku pracy, który

podlega nieustającym zmianom. Co ważne usługa ta jest nieodpłatna i korzysta

się z niej w sposób dobrowolny. Realizowane jest w Powiatowych

i Wojewódzkich Urzędach Pracy, Agencjach Pośrednictwa Pracy.

2. Poradnictwo zawodowe polega na udzielaniu bezrobotnym oraz poszukującym

pracy pomocy w wyborze swojego przyszłego miejsca pracy a także pomocy

pracodawcom w znalezieniu pracowników o odpowiednich kwalifikacjach.

Może być prowadzone w formie indywidualnej lub grupowej w sposób ciągły.

Informacja zawodowa polega na udzieleniu bezrobotnym lub poszukującym

pracy a także pracodawcom informacji na temat rynku pracy, zawodów

i specjalności na które jest największe zapotrzebowanie itp. także może być

realizowane w formie indywidualnej lub grupowej jest jednak w odróżnieniu od

poradnictwa zawodowego aktem jednorazowym podczas, którego osoba

zainteresowana uzyskuje szereg interesujących ją informacji. Prowadzone jest

w Powiatowych Urzędach Pracy, Centrach Informacji i Planowania Kariery

Wojewódzkich Urzędów Pracy.

3. Pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy polega na przygotowaniu osób

8 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004r. O promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz. U. 2004 Nr

99, poz. 1001. z późniejszymi zmianami.

9 Promocja zatrudnienia i instytucje rynku pracy. Ustawa z omówieniem, omówienie do ustawy, pod

red. Anny Niedźwiedzkiej, Warszawa 2004, s. 19 – 20.

10 Tamże, s. 21 – 22.

bezrobotnych i poszukujących pracy do efektywniejszego radzenia sobie

w znajdowaniu i poszukiwaniu pracy. W ramach tej usługi realizowane

są szkolenia z zakresu umiejętności poszukiwania pracy, udostępniane

są informacje z tego zakresu a także realizowane są zajęcia aktywizujące osoby

bezrobotne. Usługa ta udzielana jest Przez Powiatowe Urzędy Pracy w ramach

klubów pracy oraz przez Centra Informacji i Planowania Kariery Zawodowej

Wojewódzkich Urzędów Pracy.

4. Organizacja Szkoleń – w jej ramach starosta organizuje i finansuje z Funduszu

Pracy szkolenia, które służyć mają podniesieniu i nabyciu kwalifikacji, które

mogą zwiększyć szanse osoby bezrobotnej na rynku pracy.

Ponadto usługą, która funkcjonuje w naszym kraju jest Usługa EURES.

Jest to usługa,

która realizowane są na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej , państwach

Europejskiego Obszaru Gospodarczego, oraz państwach z którymi Unia Europejska

zawarła umowy o swobodzie przepływu osób. Służy ona przede wszystkim do

informowania osób bezrobotnych i poszukujących pracy o możliwościach pracy

w wyżej wymienionych państwach, informowaniu pracodawców o możliwościach

zatrudniania bezrobotnych lub poszukujących pracy z UE/EOG, prowadzeniu

międzynarodowego pośrednictwa pracy co służyć ma zwiększaniu szans osób

bezrobotnych.

Narzędziami wspomagającymi usługi rynku pracy są instrumenty rynku pracy. Są

to działania, które wspierają podstawowe usługi rynku pracy i należą do nich:

finansowanie kosztów przejazdu do pracodawcy zgłaszającego ofertę pracy lub do

miejsca pracy, odbywania stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub odbywania

zajęć w zakresie poradnictwa zawodowego itp., finansowanie kosztów zakwaterowania

w miejscu pracy osobie, która została skierowana przez Powiatowy Urząd Pracy i która

podjęła zatrudnienie, staż, przygotowanie zawodowe dorosłych, dofinansowania np. na

wyposażenia miejsca pracy, podjęcie własnej działalności gospodarczej, finansowanie

dodatków aktywizacyjnych oraz refundacja kosztów poniesionych z tytułu opłaconych

składek na ubezpieczenia społeczne, które związane są z zatrudnieniem skierowanego

bezrobotnego.

11 Tamże, s. 22.
12 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 „O promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy”, Dz. U. 2004

Nr 99, poz. 1001 z późniejszymi zmianami.

13 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 marca 2007 roku w sprawie standardów

usług runku pracy Dz. U. Nr 47 poz. 314.

14 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 „O promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy” Dz. U. 2004 Nr

1.2.2. Podstawowe działania zmierzające do zapobiegania bezrobociu

i łagodzenia jego skutków realizowane przez Powiatowy Urząd Pracy

w Opolu

W Powiatowym Urzędzie Pracy w Opolu podejmowany jest szereg działań, które

mają na celu zapobieganie bezrobociu oraz łagodzenie jego skutków. Działania

te wynikają z Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku „O promocji zatrudnienia

i instytucjach rynku pracy”.

Podstawową formą udzielaną dla bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym

Urzędzie w Opolu jest zasiłek dla bezrobotnych, który ma na celu przede wszystkim

zapobieganie gwałtownego zubożenia osoby tracącej zatrudnienie. Jest to forma, która

ma wiele zalet jednak także wiele wad, gdyż bardzo często wywołuje bierność u osoby

bezrobotnej, która otrzymując pieniądze nie ma ochoty na poszukiwanie pracy.

Inną forma pomocy udzielaną przez PUP w Opolu jest poradnictwo zawodowe,

skierowane do osób bezrobotnych i poszukujących pracy. Usługa ta świadczona jest

w formie: spotkań indywidualnych z doradcą zawodowym, grupowych zajęć

warsztatowych informacji zawodowej, poradnictwa dla osób z orzeczonym stopniem

niepełnosprawności, TELEporadnictwa, programu „Pierwsza Praca”, pomocy

w aktywnym poszukiwaniu pracy oraz szkolenia wg programu „Klub Pracy”. Klub

Pracy jest to miejsce w którym osoby bezrobotne bądź poszukujące Pracy zostają

poddane szkoleniu z zakresu aktywizacji zawodowej. Czas jego trwania wynosi

3 tygodnie podczas których bezrobotni uzyskują szereg informacji dotyczących rynku

pracy, zawodów i specjalności, tworzenia dokumentów aplikacyjnych, rozmowy

kwalifikacyjnej, poszukiwania ofert pracy itp.

W ramach działania Powiatowego Urzędu Pracy organizowane są szkolenia, które

mają na celu przyuczenie do zawodu, przeszkolenie, podwyższenie kwalifikacji a także

umiejętności efektywnego poszukiwania pracy. Są one skierowane przede wszystkim do

osób, które nie posiadają żadnych kwalifikacji zawodowych, zmuszone są do zmiany

kwalifikacji ze względu na brak ofert pracy a także, które utraciły zdolność

do wykonywania dotychczasowego zawodu. Bezrobotny zostaje skierowany

na szkolenie w wypadku, gdy jest prawdopodobne, że zapewni mu ono zatrudnienie.

Szkolenie może odbywać się w formie grupowej, indywidualnej oraz studiów

99, poz.1001 z późniejszymi zmianami.

http://pup.opole.pl/index.php?grupa=14

, (10. 05.2010 rok godzina 18:00).

podyplomowych. W planie szkoleń PUP w Opolu znajdują się szkolenia przedstawione

w tabeli 1

Tabela 1:Szkolenia planowane przez PUP w Opolu na rok 2010

Nazwa Szkolenia

Stylizacja paznokci

Barman - Kelner

Pracownik ochrony z licencją

Sanitariusz/Sanitariuszka szpitala

Operator wózków widłowych

Kurs budowlany

Spawanie metodą MIG, MAG, TIG

Uprawnienia elektryczne SEP

Księgowość komputerowa

Pracownik Administracyjno Biurowy
Praktyką

Konsultant ds Funduszy Europejskich

ABC Przedsiębiorczości

Europejski Certyfikat Umiejętności
Komputerowych

Sprzedawca - Handlowiec

Pracownik hurtowni z obsługą wózków
widłowych i z podstawową komputera

Pracownik Kadrowo - Płacowy

Operator sprzętu ciężkiego

Kasjer - Sprzedawca

Opiekunka dzieci / osób starszych

Źródło:Opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez Powiatowy Urząd
Pracy w Opolu.

Oprócz szkoleń bezrobotni mają możliwość korzystania ze staży, które służą do

nabywania przez bezrobotnego praktycznych umiejętności do wykonywania zawodu

w trakcie wykonywania w miejscu pracy różnorodnych zadań bez nawiązania stosunku

pomiędzy bezrobotnym a pracodawcą. Staże te finansowane są przez starostwo. Dla

osób powyżej 50 roku życia czas trwania stażu wynosi od 3 do 6 miesięcy. W czasie

jego odbywania bezrobotny otrzymuje stypendium

a w wypadku konieczności

dojeżdżania do innej miejscowości może on się ubiegać o zwrot kosztów.

Kolejną formą z której mogą korzystać bezrobotni są prace interwencyjne i roboty

publiczne. Podstawą prawną prac interwencyjnych jest umowa zawarta pomiędzy

pracodawcą a Prezydentem Miasta Opola. Prace te służą do częściowej aktywizacji

zawodowej bezrobotnych. Roboty publiczne z kolei oznaczają zatrudnienie

bezrobotnego w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy przy wykonywaniu prac

zorganizowanych przez organy samorządu terytorialnego lub instytucje użyteczności

http://pup.opole.pl/index.php?grupa=25

, (10.05.2010 rok, godzina 18:30).

17 Stypendium w wysokości 860, 40 zł brutto
18

http://pup.opole.pl/index.php?grupa=6

, (20.05.2010 rok, godzina 19:00)

publicznej oraz organizacje statutowo zajmujące się problematyką: ochrony

środowiska, kultury, oświaty, sportu i turystyki, opieki zdrowotnej oraz pomocy

społecznej a także spółki wodne i ich związki, jeżeli prace te są finansowane lub

dofinansowane ze środków samorządu terytorialnego, budżetu państwa, funduszy

celowych lub środków instytucji, organizacji, spółek wodnych i ich związków.

Bardzo ważnym elementem przeciwdziałania bezrobociu są środki na podjęcie

własnej działalności gospodarczej. Maksymalna wysokość środków na podjęcie

działalności gospodarczej nie może przekroczyć 6 – krotnego przeciętnego

wynagrodzenia obowiązującego w dniu zawarciu umowy. Środki te mogą zostać

wykorzystane na zakup maszyn, urządzeń, mebli, sprzętu komputerowego, pokrycie

kosztów pomocy prawnej, konsultacji itp.

Ponadto Urząd Pracy oferuje: refundacje kosztów wyposażenia lub doposażenia

stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego, zwrot kosztów przejazdów, zwrot

kosztów zakwaterowania, stypendium związane z podjęciem dalszej nauki oraz

świadczenia przedemerytalne.

Z wymienionych form pomocy oferowanych bezrobotnym w 2009 roku korzystała

następująca liczba osób przedstawiona w tabeli 2.

Tabela 2: Liczba osób korzystająca w 2009 roku ze staży, sfinansowania studiów

podyplomowych, prac interwencyjnych, staży, robót publicznych, przygotowania zawodowego

i jednorazowych środków przyznawanych na podjęcie własnej działalności gospodarczej.

Działanie

Liczba bezrobotnych

szkolenia

1421

sfinansowanie studiów podyplomowych

prace interwencyjne

staż

1862

roboty publiczne

132

przygotowanie zawodowe

198

jednorazowe środki przyznawane na
podjęcie własnej działalności gospodarczej

436

Źródło:Opracowanie własne na postawie danych PUP.

19 Głąbicka K., Wybrane elementy rynku pracy, Warszawa 2001, s. 66.
20

http://pup.opole.pl/index.php?grupa=39

, (20.05.2010 rok)

1.3. Grupa 50 + jako grupa szczególnie narażona na bezrobocie

Zjawisko bezrobocia traktowane jest jako bardzo istotny problem społeczny,

zwłaszcza dlatego, że nie jest ono rozłożone równomiernie a występują grupy , które

w szczególny sposób narażone są na brak pracy podczas gdy innym zjawisko to jest

zupełnie obce. Jedną z takich grup szczególnego ryzyka jet grupa osób po 50 roku

życia. Zgodnie z Ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 roku „O promocji zatrudnienia

i instytucjach rynku pracy” Bezrobotnym powyżej 50 roku życia – oznacza to

bezrobotnego , który w dniu zastosowania wobec niego usług lub instrumentów rynku

pracy ukończył co najmniej 50 rok życia

. Za kategorię 50 + uznaje się osoby

w przedziale wiekowym od 50 roku życia do wieku emerytalnego. Grupa ta w ostatnich

latach wzbudza coraz większe zainteresowanie.

1.3.1. Charakterystyka grupy 50 +

Zgodnie z podziałem E. Eriksona

50 rok życia uznawany jest za przełom

pomiędzy wiekiem średnim a późną dorosłością. Wiek ten jest wiekiem granicznym

a także przełomem podczas którego w organizmie zachodzi wiele istotnych zmian.

Obniża się sprawność fizyczna i intelektualna oraz wydolność organizmu. Podkreślano

także, że mimo rozpoczęcia procesu starzenia się to w wieku tym człowiek osiąga

często szczyt swojej kariery zawodowej, rozwija swoje zainteresowania a także musi

przyzwyczaić się do nowej rzeczywistości jaką jest odejście dzieci z domu. Następuje

także okres stabilizacji życiowej.

Etap życia 50 + jest szczególnie istotny ze względu na występowanie istotnych

zmian fizjologicznych takich jak: „zmniejszenie siły ręki, zmniejszenie wzrostu,

zmniejszenie koordynacji ruchowej, obniżenie elastyczności skóry, tracenie

i pozbawienie barwy włosów”

Zmniejsza się także kondycja umysłowa. Dochodzi do

pojawienia się pierwszych objawów zmęczenia, wypalenia zawodowego i ogólnego

zrezygnowania. W okresie tym może dojść do bardzo niekorzystnych zmian jak

23 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004r. O promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz. U. 2004 Nr

99, poz. 1001. z późniejszymi zmianami.

24 Erik Erikson – amerykański psychoanalityk i psycholog rozwoju człowieka żyjący w latach 1902 -

1994

25 Wspieranie rozwoju bezrobotnych 50 +: doświadczenia projektu Adults Mentoring, pod red. E. Dubas,
Łódź 2008, s. 19 – 26.
26 Filipowicz M., Z zagadnień rynku pracy bezrobocia i wieku: raport z badań wśród bezrobotnych

powyżej 50 roku życia, Opole 2009, s. 16.

chociażby załamanie się kariery zawodowej. Dochodzi do tego na skutek obniżenia

sprawności psychofizycznej, spadku atrakcyjności a także z powodu wciąż rosnącej

konkurencji na rynku pracy. Poza zmianami fizjologicznymi ważna jest także zmiana

roli społecznej jaką od zarania dziejów przypisuje się osobom starszym. Uważani są oni

za ostoję wiedzy , doświadczenia życiowego i otoczeni są ogólnym szacunkiem

ze strony społeczeństwa. Od osób starszych od zawsze oczekiwało się opieki,

przekazywania ogólnie panujących zasad. Stają się oni swego rodzaju wzorem dla

swych dzieci a także młodszych pokoleń.

Ludzie po 50 roku życia pomimo bardzo istotnych zmian jakie dokonują się

w ich organizmie posiadają jednak bardzo duże możliwości. Bardzo często są one

osobami o bardzo dobrym stanie zdrowia sprawności a także atrakcyjności. Zajmują

także bardzo znacząca rolę w domu przyjmują na siebie rolę opiekuna swoich rodziców

a także rolę dziadków. Często wspierają swoje dzieci wchodzące w dorosłe życie,

podejmują coraz odpowiedzialniejsze decyzje społeczne, dążą do osiągnięcia

odpowiedniego standardu życiowego a także zaczynają skupiać się w coraz większym

stopniu na swoich wewnętrznych przeżyciach

1.3.2. Funkcjonowanie osób po 50 roku życia na rynku pracy

Grupa 50 + zaczęła budzić coraz większe zainteresowanie społeczeństwa a także

polityków. Jest to spowodowane tym, że Polsce coraz istotniejszym problemem stało

się starzenie społeczeństwa oraz niski przyrost naturalny. Zgodnie z prognozami GUS

w roku 2035 osoby po 60 roku życia będą stanowiły aż 26 % ludności w Polsce.

W większości krajów Unii Europejskiej można zauważyć przewagę osób starszych nad

młodszymi. Z tego powodu politycy unijni podejmują szereg działań, które zmierzają

do tego, aby uaktywnić zawodowo osoby po 50 roku życia. Ma to na celu

przeciwdziałanie niekorzystnym zjawiskom społecznym a także spowodowanie wzrostu

gospodarczego.

Zainteresowanie polityków osobami z tej grupy wiekowej wynika

m.in. ze zbliżających się wyborów. Ze względu na liczną grupę jaką są osoby po

50 roku życia podejmują oni szereg działań, które mają na celu zapewnienie tym

osobom pracy a tym samym zyskanie ich poparcia.

27 Filipowicz M., Z zagadnień rynku pracy bezrobocia i wieku: raport z badań wśród bezrobotnych

powyżej 50 roku życia, Opole 2009, s.18

28 Wspieranie rozwoju bezrobotnych 50 +: doświadczenia projektu Adults Mentoring, pod red. E. Dubas,
Łódź 2008, s. 25.
29 Tamże, s. 20.

Jeszcze do niedawna pracodawcy niechętnie przyjmowali osoby po 50 roku

życia, uznając je za mniej efektywne, zaradne, wolniej przyswajające nowe informacje.

Obecnie wobec zmian jakie dokonały się na rynku europejskim koniecznym stało się

podejmowanie szeregu działań, które mają na celu zwiększenie ilości zatrudniania przez

pracodawców osób po 50 roku życia. Polska jako członek UE jest zobowiązana do

przyjmowania i realizacji wspólnych działań dotyczących polityki zatrudnienia.

Na podstawie zaleceń wprowadzonych na Drugim Światowym Zgromadzeniu

na Temat Starości w Madrycie w 2002 roku oraz zaleceń Międzynarodowej Organizacji

Pracy uznano za konieczne zasady:

•

stopniowego i łagodnego przechodzenia od aktywności do bierności zawodowej

i umożliwienie ludziom starszym pozostawania aktywnymi tak długo, jak tego

pragną,

•

zapobiegania dyskryminacji ludzi starszych na rynku pracy z powodu wieku,

•

umożliwienia osobom starszym udziału w kształceniu ustawicznym,

wykorzystywania nowych technologii informatycznych i komunikacyjnych do

włączania starszych osób w rynek pracy

•

potrzeby zwalczania stereotypów na temat starszych wiekiem pracowników

Osoby powyżej 50 roku życia muszą borykać się na dynamicznym i bardzo

konkurencyjnym rynku pracy z istotnymi przeszkodami jakim jest brak pracy oraz

niechęć pracodawców do zatrudniania starszych pracowników. Jest to problem

dyskryminacji tej grupy wiekowej na rynku pracy oraz uleganie stereotypom.

Powszechnie uważa się, że kondycja intelektualna oraz fizyczna osób po pięćdziesiątce

jest zdecydowanie niższa i jest istotna barierą w aktywności na rynku pracy.

Należy

jednak pamiętać, że nie każda osoba po 50 roku życia jest osobą słabo wykształconą,

mniej sprawną intelektualnie i o gorszym stanie zdrowia. Taki wizerunek osób starszych

(bardzo popularny w dzisiejszym społeczeństwie) często powoduje obniżenie

samooceny u tych osób i uznanie się za taką właśnie osobę.`Powszechne jest

dyskryminowanie przez pracodawcę osób po 50 roku życia właśnie ze względu na wiek

uważając go za „nieodpowiedni”.

Stereotypom ulegają nie tylko pracodawcy, ale także przedstawiciele

publicznych służb zatrudnienia. Ograniczają oni w widoczny sposób realne szanse osób

30 Tamże, s. 33.
31 Filipowicz M., Z zagadnień rynku pracy bezrobocia i wieku: raport z badań wśród bezrobotnych

powyżej 50 roku życia, Opole 2009, s. 15 – 17.

na rynku pracy. Na podstawie badań przeprowadzonych w województwie opolskim

zauważono bardzo niekorzystne zjawisko jakie ma miejsce wśród pracowników

urzędów pracy. Niektóre usługi, kursy, częściej proponowane są osobom w wieku około

35-44 lat niż powyżej 50 roku życia. Powoduje to nieuzasadniony podział na

bezrobotnych bardziej i mniej faworyzowanych.

Potwierdza to występowanie

zakorzenionych w świadomości wielu ludzi stereotypów dotyczących możliwości

ludzi po 50 roku życia. Ogranicza się ich możliwości intelektualne oraz fizyczne

wyrażając jednocześnie poglądy co taka kategoria wiekowa powinna robić a czego nie.

Pracownicy publicznych służb zatrudnienia posiadają także pewien model pracownika,

który jest preferowany przez pracodawców.

1.3.3. Edukacja osób po 50 roku życia

Ze względu na zmiany jakie obserwuje się na europejskim i polskim rynku pracy

i konieczności wydłużania życia zawodowego ludzi, bardzo ważna staje się kwestia

edukacji ludzi po 50 roku życia. Osoby takie pomimo spadku swoich zdolności

intelektualnych i poznawczych mogą bez wątpienia podjąć naukę, gdyż ograniczenia

te mogą być kompensowane w różny sposób. Edukując się mogą oni w bardzo

pozytywny sposób oddziaływać na społeczeństwo w którym żyją przyczyniając się do

jego rozwoju.

W dzisiejszej rzeczywistości, aby funkcjonować na rynku pracy konieczne jest

przekwalifikowywanie się, zdobywanie nowych umiejętności i kompetencji. Niestety

wciąż występuje w tej grupie zawodowej mały rozwój edukacyjny. Uważają oni że

osoby te ze względu na swój wiek nie będą w stanie efektywnie pracować i tym

sposobem zrekompensować kosztów poniesionych podczas szkolenia. Także

pracownicy niechętnie podchodzą do rozwoju swoich umiejętności na co może mieć

wpływ system w którym przyszło im żyć na początku swojej kariery zawodowej.

Oceniają oni w zupełnie inny sposób konieczność nauki a także swoje możliwości.

Trudniej jest im przezwyciężyć swoje opory w stosunku do nauki języków obcych,

technik komputerowych, które w dzisiejszym świecie są niezbędne.

32 Tamże, s. 55 – 59.
33 Tamże, s. 55 – 59.
34 Tamże, s. 3 – 14.

1.3.4. Program 50+

Program 50 Plus jest programem z 1 listopada 2004 roku zatwierdzonym przez

Jerzego Hausnera

. Głównym celem programu było szerokie wykorzystanie potencjału

ludzkiego, aktywizacja zawodowa osób po 50 roku życia a przede wszystkim eliminacja

zagrożeń, które wynikają z dyskryminacji ludzi starszych na rynku pracy.

Cele te zostaną osiągnięte poprzez:

1) Popularyzowanie wśród pracodawców niedyskryminacyjnej polityki

zatrudnieniowej w stosunku do pracowników i kandydatów do pracy w wieku

powyżej 50 lat;

2) Aktywną, prozatrudnieniową politykę państwa wobec osób posiadających lub

mogących nabyć uprawnienia do świadczeń przedemerytalnych oraz do

wcześniejszych emerytur, w celu utrzymania tej grupy nadal w aktywności

zawodowej;

3) Wzmocnienie działań na rzecz aktywizacji osób bezrobotnych powyżej 50 roku

życia, które mają na celu umożliwienie jak największej liczbie bezrobotnych

zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub udziału w aktywnych programach rynku

pracy;

4) Wsparcie dla osób w wieku powyżej 50 roku życia, które z uwagi na zwolnienie

z pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy mogą znaleźć się wkrótce

w bardzo trudnej sytuacji zawodowej.

Jest to program skierowany do tych, którzy są w najgorszej sytuacji na rynku

pracy czyli: zagrożonych zwolnieniami, długotrwale bezrobotnych, bezrobotnych,

którym do osiągnięcia wieku emerytalnego pozostało nie więcej niż 5 lat, tracących

prawo do rent inwalidzkich i zasiłków rehabilitacyjnych.

35 Jerzy Hausner – jest to polski polityk i ekonomista, urodzony w 1949 roku.
36 50. Plus Program na rzecz zatrudnienia osób powyżej 50 roku życia.

1.4. Praca jako istotna wartość w życiu człowieka

Praca od zarania dziejów stanowi istotny element w życiu każdego człowieka.

Już od starożytności ludzie zastanawiali się nad jej rolą oraz znaczeniem. Przez setki lat

stawała się jedną z podstawowych form ludzkiej aktywności: w powszechnym

rozumieniu jest to świadoma i celowa działalność człowieka, która zmierza do

wytworzenia określonych dóbr materialnych lub/i kulturowych (...)Praca przyczynia się

przede wszystkim do pozyskania dóbr i usług, które zaspokajają potrzeby bytowe

pracownika i jego rodziny(...).Praca jest postrzegana jako podstawa i warunek istnienia

człowieka.

Dla każdego z nas ma ona jednak także ogromne znaczenie pozamaterialne

oraz jest źródłem wartości samej w sobie. Praca w istotny sposób wyróżnia człowieka

i sprawia, że jest on konstruktorem świata, jest aktywny i twórczy. W trakcie zmiany

otoczenia, ludzie dokonują istotnych przeobrażeń nie tylko w środowisku, lecz także we

własnym wnętrzu – stają się bardziej zaangażowani, kreatywni i nastawieni na

samodoskonalenie się. W tradycji chrześcijańskiej mówi się o tym, że żadna praca nie

hańbi i jest źródłem zbawienia człowieka. Przyczynia się do naszej samorealizacji oraz

samorozwoju, jest powołaniem oraz przeznaczeniem każdego z nas. Wielu autorów

zaznacza, że jest ona:

•

działaniem nastawionym na zmienianie świata materialnego

•

działaniem mającym zaspokoić potrzeby wyższe i niższe człowieka

•

działaniem uzewnętrzniającym osobowość człowieka, poprzez nią możemy

przeradzać nasze ambicje, czy pragnienia w czyny

•

wartością na bazie której tworzone są inne wartości

•

sposobem na życie, fundamentem życia

•

narzędzie niezbędnym do prawidłowego procesu socjalizacji jednostki

•

szansą na samorealizację.

D. Dobrowolska zaznacza, że u każdego człowieka praca zajmuje inne miejsce

w życiu i przyjmuje inne znaczenie. Może być dążeniem do uzyskania dóbr

materialnych, zapewnienia szczęścia i godziwego życia rodzinie, przetrwania

biologicznego,uzyskania społecznego szacunku, uznania, miłości oraz chwały, zdobycia

37 Bezrobocie w Polsce – diagnoza sytuacji, pożądane kierunki w ograniczaniu bezrobocia, pod red. J.

Ostaszewskiego,Warszawa 2006 s. 172-173.

38 Wspieranie rozwoju bezrobotnych 50 +: doświadczenia projektu Adults Mentoring, pod red. E. Dubas,

Łódź 2008, s.31.

władzy. Praca może także służyć do realizacji swoich wewnętrznych potrzeb,twórczego

doskonalenia się, wykorzystywania wiedzy i umiejętności, zdobywania awansu.

Poprzez pracę człowiek może służyć innym, identyfikować się z różnymi grupami

społecznymi a także przyczyniać się do postępu społecznego.

Praca od wielu lat stała się źródłem zainteresowania wielu badaczy m.in.

Sigmunda Freuda

, Ericha Fromma

, Alfreda Adlera

, Abrahama Maslowa

, Douglasa

McGregora

, Marii Jahody

oraz Petera Warra.

Zgodnie z koncepcją Freuda praca dostarcza środki, które są niezbędne do życia

człowieka, pełni funkcję zdrowotną oraz rozwojową, jednak hamuje swobodę oraz

autentyczność. Dzięki pracy zużywamy nadmiar energii a nasze dwa silne popędy:

seksualny i agresji ( libido i thanatos) kierowane są podczas pracy na tworzenie

produktów. W swojej koncepcji Freud zaznacza, że człowiek dzięki pojedynczym

członkom grupy pracowniczej jest w stanie wzmocnić swoje indywidualne cechy, które

w relacjach w grupie są tłumione. Kontakty w grupie przyczyniają się do utraty przez

człowieka i samodzielności kreatywności. Dopiero indywidualne relacje pozwalają na

bycie sobą. Praca jest źródłem przemian w przyrodzie, kulturze, sposobem na

ulepszanie życia człowieka i lepszego rozwoju.

Erich Fromm w swojej koncepcji zaznacza, że człowiek jest nie tylko jednostką

„targaną wrodzonymi popędami”

jak uważał Freud, lecz przede wszystkim istotą

społeczną. Jako część społeczeństwa chce być twórczy, zmieniać środowisko.

W koncepcji tej praca ma pomagać człowiekowi w osiąganiu dojrzałości i przyczyniać

się do jego rozwoju. Praca ma służyć rozwojowi kreatywności i przywiązania człowieka

do społeczeństwa. Człowiek utożsamia się z przedsiębiorstwem. W okresie kapitalizmu

jak i komunizmu, człowiek musiał dokonać kompromisu pomiędzy wymaganiami

społeczeństwa a własnymi wewnętrznymi potrzebami co nieraz było bardzo kłopotliwe,

gdyż często pracownicy musieli wykonywać pracę nietwórczą, niepozwalającą na

samorealizację. W efekcie przyczyniało się to do lenistwa pracowników, wrogości

39 Juraś – Krawczyk B., Edukacyjny i społeczny wymiar bezrobocia (na przykładzie dużego miasta),

Łódź 2000, s. 18-20.

40 Sigmund Freud – austriacki neurolog i psychiatra, żyjący w latach 1856 - 1939, twórca psychoanalizy
41 Erich Fromm – niemiecki filozof, socjolog, psycholog i psychoanalityk żyjący w latach 1900 - 1980
42 Alfred Adler – austriacki psycholog, psychiatra i pedagog żyjący w latach 1870 – 1937, twórca

psychologii indywidualnej

43 Abraham Maslow – amerykański psycholog żyjący w latach 1908 – 1970, autor teorii hierarchii

potrzeb

44 Douglas McGregor – amerykański psycholog społeczny, żyjący w latach 1906 - 1964
45 Marie Jahoda - psycholog żyjąca w latach 1907 - 2001
46 Kasprzak E, Sukces i porażka bezrobotnych na rynku pracy, Poznań 2006, s.42 -43.
47 Tamże, s. 43.

i biernej postawy.

Według koncepcji Alfreda Adlera praca przyczynia się do rozwoju

społeczeństwa oraz każdej jednostki. Jest ona zadaniem człowieka , które powinien

wykonywać na rzecz innych i za które powinien dostawać godziwe wynagrodzenie.

Dzięki temu rośnie nasza samoocena i następuje „kompensacja poczucia niższości”

Dzięki podziałowi pracy a także sumienności możliwe jest istnienie człowieka. Bardzo

ważnym elementem jest zwrócenie uwagi na bezrobocie jako zjawisko , które niesie ze

sobą wiele skutków i to nie tylko finansowych ale i psychologicznych. Zaznacza się, że

bezrobotnym należy się godziwe życie (jeśli nie utracili pracy z własnej winy).

Kolejną koncepcją jest Koncepcja Potrzeb Maslowa. wyróżnił on siedem

podstawowych potrzeb człowieka do realizacji, których niezbędna jest praca. Są to:

potrzeby fizjologiczne, potrzeby bezpieczeństwa, potrzeby przynależności, potrzeby

uznania, potrzeby samorealizacji, potrzeby wiedzy i zrozumienia, potrzeby estetyczne.

Dzięki wynagrodzeniu, które otrzymuje pracownik może on zaspokoić dwie pierwsze

potrzeby stojące najniżej w hierarchii. Może on zapewnić sobie jedzenie, mieszkanie,

utrzymać rodzinę, zdrowie w dobrym stanie. Dla każdego człowieka bardzo ważne jest

poczucie bezpieczeństwa i życie w przekonaniu, że ma stałe źródło dochodu

i ustabilizowaną sytuacją zawodową.

Kolejna potrzebą, którą człowiek może realizować dzięki pracy jest potrzeba

przynależności. Dzięki niej mamy możliwość należenia do grupy pracowniczej,

współpracy, stosunków społecznych. W trakcie kontaktów z innymi pracownikami

dążymy do uzyskania szacunku i uznania czyli realizacji kolejnej potrzeby. Dzięki jej

zaspokojeniu czujemy się dowartościowani i wierzymy we własne możliwości. Jedną

z najwyżej położonych w hierarchii potrzeb jest potrzeba samorealizacji. Dzięki pracy

jednostka może w maksymalny sposób wykorzystywać swe uzdolnienia, kwalifikacje

itp. Samorealizując się człowiek czerpie radość z powierzonych mu obowiązków. Jest

twórczy, dokonuje zmian na lepsze. Kolejna potrzeba – potrzeba wiedzy i zrozumienia

charakteryzuje się poszukiwaniem przez człowieka wiedzy – to co nowe staje się

interesujące oraz atrakcyjne. Jednostka dąży do tego, aby zdobywać szereg informacji

przydatnych w pracy. Dzięki temu rośnie w niej poczucie współodpowiedzialności za

zakład pracy. Ostatnie z potrzeb bardzo rzadko występują w zakładzie pracy.

48 Tamże, s. 43 -44.
49 Tamże, s. 44.
50 Tamże, s. 44.
51 Juraś – Krawczyk B., Edukacyjny i społeczny wymiar bezrobocia (na przykładzie dużego miasta),

Łódź 2000, s. 23.

Ich źródłem są działania , które zapewniają bardzo silnych wrażeń. Zaspakajanie wyżej

wymienionych potrzeb powoduje, że człowiek staję się bardziej zadowolony, aktywny,

chętny do podnoszenia swych kwalifikacji, staranny i bardziej wydajny.

Niezaspokojenie natomiast powoduje, nieporozumienia w rodzinie, kradzieże,

niedożywienie, niechęć do pracy, agresję, unikanie trudnych zadań, poczucie niskiej

wartości apatia itp.

W Teorii Douglasa McGregora wyróżniamy dwa poglądy na pracę: teorię X oraz

teorię Y. W teorii X charakterystyczne jest to, że człowiek jest niechętny do pracy

i należy zmuszać go do jakiejkolwiek działalności. Teoria Y jest zupełnym

przeciwieństwem teorii X. Według niej człowiek jest aktywy, twórczy, odpowiedzialny

i zdyscyplinowany. Żadna z tych teorii nie jest jedynie słuszna bowiem:człowiek działa

zgodnie z wymaganiami środowiska pracy

. Jeżeli kierownik będzie traktował

pracownika jako leniwego, niezdyscyplinowanego to pracownik ten będzie unikał

pracy. Jeśli natomiast pracownik będzie traktowany jako aktywny, pracowity to będzie

on właśnie tak postępował. Zgodnie z teorią McGregora to środowisko wpływa na

zachowanie człowieka. Jednostka postępuje zgodnie z oczekiwaniami innych.

Marie Jahoda w swojej koncepcji wyróżnia dwie funkcje pracy: ekonomiczną

oraz psychologiczną. Dzięki funkcji ekonomicznej zdobywamy środki niezbędne do

życia, zapewniamy byt sobie i swojej rodzinie. Funkcja psychologiczna natomiast

sprawia, że jesteśmy bardziej optymistyczni, aktywni, odporni, identyfikujemy się

z grupą zawodową, angażujemy się społecznie, zdobywamy doświadczenie. Praca

nadaje rytm naszemu życiu. To dzięki niej planujemy prace domowe, czas wolny itp.

Zdaniem autorki bezrobocie niesie ze sobą bardzo negatywne skutki – nie tylko

finansowe ale i psychologiczne.

Peter Warr w swoim „modelu witaminowym” opisuje znaczenie pracy dla

prawidłowego funkcjonowania jednostki biorąc pod uwagę cechy indywidualne

każdego z pracowników oraz środowiska pracy. W ten sposób może ona pozytywnie

wpływać na jednostkę bądź też negatywnie. Uczony ten porównuje wpływ środowiska

pracy z działaniem niektórych witamin na ludzki organizm. Niektóre właściwości pracy

oddziaływają na człowieka zgodnie z oddziaływaniem witamin C i E. Działanie ich

polega na poprawie zdrowia psychicznego, jednak po przekroczeniu odpowiedniego

52 Tamże, s. 23 -25.
53 Kasprzak E, Sukces i porażka bezrobotnych na rynku pracy, Poznań 2006, str 45.
54 Tamże, s. 45.
55 Tamże, s. 46.

poziomu ich dalszy wzrost nie polepsza samopoczucia, które jest i tak na dość dużym

poziomie. W pracy czynnikami tak działającymi jest: wynagrodzenie pieniężne,

szacunek związany z pozycją społeczną, bezpieczeństwo pracy. Inne właściwości takie

jak np.: wykorzystanie umiejętności, różnorodność pracy, sprawowanie kontroli,

przewidywalność środowiska pracy, kontakty interpersonalne działają jak witaminy

A i D. Początkowo wpływają one wprost proporcjonalnie na dobrostan psychiczny

jednostki, jednak, gdy średni poziom natężenia zostanie przekroczony, związek ten staję

się odwrotnie proporcjonalny. Zbyt niski i zbyt wysoki poziom tych właściwości

powoduje pogorszenie stanu psychicznego pracownika. Oprócz tych właściwości

bardzo istotne znaczenie mają indywidualne cechy każdego człowieka. Każdy z nas ma

inne wartości, zdolności umiejętności itp. Jeśli pracownik ceni wysoko

odpowiedzialność wówczas wraz z jej wzrostem będzie on czuł się bardzo dobrze.

Model ten pokazuje nam, że każda praca charakteryzuje się innymi właściwościami a to

czy jest ona odpowiednia zależy przede wszystkim od pracownika. Można zatem

wyciągnąć wniosek, że pozostawanie bez zatrudnienia może jednocześnie odgrywać

rolę pozytywną jak i negatywną – w zależności od tego czym charakteryzowała się

poprzednia praca i jaki był do niej stosunek byłego pracownika.

Jak widać powyższe koncepcje w różny sposób nadają znaczenie pracy, jednak

każda z nich podkreśla jej pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne jednostki. Praca od

zawsze jest podstawową formą aktywności i twórcą człowieka.

Istotne jest , że wraz z zwiększeniem się bezrobocia praca nabrała istotnej

wartości dla każdego człowieka. To dzięki niej uzyskujemy różne świadczenia

społeczne: świadczenia losowe, emerytalne, zakładową opiekę lekarską a także

kształtuje ona naszą pozycję społeczną, wyznacza styl życia, prestiż a także poczucie

własnej wartości.

Mając świadomość ogromnej roli pracy w życiu każdego człowieka ważnym

staje się zrozumienie skutków jakie będzie pociągać ze sobą pozostawanie bez pracy

czyli bezrobocie.

56 Tamże, s. 46 – 47.
57 Podgórny M., Strategie zachowań bezrobotnych: wymiar edukacyjny, Wrocław 2000, s. 16.

1.5. Skutki utraty pracy

Praca jako ogromna wartość dla każdego człowieka odgrywa w naszym życiu

bardzo istotne znaczenie. Pozwala nam na utrzymanie rodziny, zapewnienie środków do

życia, rozwój swoich zainteresowań itp. Dlatego też utrata pracy jest jednym

z najtrudniejszych doświadczeń jakie mogą spotkać człowieka. Dla wielu ludzi staje się

ona pewnego rodzaju tragedią życiową wywołując wiele skutków natury psychicznej,

ekonomicznej i społecznej. Szczególne skutki pociąga za sobą bezrobocie wśród

mężczyzn, ponieważ obciążeni są oni obowiązkiem utrzymania rodziny. Muszą

przystosować się do nowej rzeczywistości co wywołuje bardzo dużo negatywnych

emocji.

1.5.1. Skutki ekonomiczne dla państwa

Bezrobocie jest zjawiskiem wywołującym u bezrobotnych wiele negatywnych

skutków. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że wiele z nich dotyka także państwo.

Należą do nich przede wszystkim:

straty produktu krajowego brutto, spadek popytu na

dobra i usługi i zahamowanie rozwoju gospodarczego. W wyniku konieczności

wypłacania zasiłków dla bezrobotnych państwo ponosi ogromne koszty. Kosztami

takimi dotknięte jest także całe społeczeństwo poprzez: świadczenia socjalne, składki na

ubezpieczenia społeczne oraz programy przeciwdziałania bezrobociu. W wyniku

niższych wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych, od osób

pozbawionych pracy, następują wysokie straty budżetu państwa. Bardzo dotkliwym

skutkiem bezrobocia jest emigracja młodych osób o bardzo dobrym wykształceniu

i wysokich kwalifikacjach.

1.5.2. Skutki bezrobocia dla rodziny pozostającego bez pracy.

Bezrobocie wywołuje szereg skutków u jednostki pozostającej bez źródła

dochodów, jednak dotyka ono także rodzinę bezrobotnego. W momencie utraty pracy

przez jednego z członków rodziny znacznie zmienia się ich dotychczasowy poziom

życia. Najgorsza sytuacja następuje w momencie, gdy bez pracy pozostają wszyscy

członkowie rodziny. Zmuszeni są wówczas na utrzymanie się z zasiłku dla

58 Hajder K., Wybrane uwarunkowania rozwoju bezrobocia w Polsce, Poznań 2008, s. 89-90.

bezrobotnych lub prac dorywczych, co powoduje, że sytuacja finansowa staje się bardzo

trudna. Brak pieniędzy sprawia, że muszą oni zrezygnować z rozrywek, z rozwijania

swoich zainteresowań, wyjazdów na wakacje, dokształcanie się itp. Utrzymująca się

sytuacja pociąga za sobą szereg następstw jak np. nasilający się stres członków rodziny

o przyszłość, wywołuje konflikty, obniża samoocenę, uniemożliwia kształcenie się

dzieci, a także powoduje popadanie w nałogi. Mężczyzna jako główny „żywiciel

rodziny” może być obwiniany o zaistniałą sytuację i oceniony przez żonę oraz dzieci

jako „nieudacznik”. Członkowie tych rodzin mają także trudności w komunikowaniu

się, które jest bardzo istotne z punktu widzenia rozwiązywania problemów. W wyniku

narastających konfliktów w rodzinie dotkniętej bezrobociem często następuje jej

rozpad.

Bardzo istotne jest iż w początkowej fazie otrzymania informacji o utracie

pracy w rodzinie następuje zwiększenie się aktywności w rozwiązywaniu problemów.

Zbyt długie utrzymywanie się sytuacji trudnej , powoduje, że u członków rodziny

narasta zniechęcenie, złość i wzajemne obwinianie się.

Dlatego też

najniebezpieczniejsze jest bezrobocie długotrwałe. Tak jak bezrobocie krótkotrwałe

może mobilizująco wpływać na poszczególnych członków rodziny tak to drugie

powoduje zaprzestanie działania, brak wiary w poprawę sytuacji i coraz większe

zubożenie rodziny. Mąż w momencie utraty pracy, traci nie tylko uznanie i pozycję

społeczną, ale także i rodzinną. Dzieci obwiniają bezrobotnego ojca o własne

niepowodzenia, brak środków finansowych na rozwijanie własnych zainteresowań

a także na podjęcie dalszej nauki. Ojciec, który często był autorytetem i wzorem do

naśladowania staje się nieudacznikiem oraz źródłem niepowodzeń. „ (...)bezrobocie

wpływa znacząco na atmosferę rodzinną, która charakteryzuje się częstym napięciem

(stresem). Kryzys psychiczny osoby bezrobotnej, przenosi się na stan psychiczny

współmałżonka oraz wpływa na psychikę dziecka, co rodzi częste konflikty rodzinne”

Skutki jakie wywołuje bezrobocie zależą przede wszystkim od rodziny i od

relacji jakie łączą jej członków. Czasami utrata pracy przez mężczyznę powoduje

zacieśnienie się więzi rodzinnych. Rodzice oraz dzieci wspólnie poszukują

ewentualnych rozwiązań i wzajemnie się wspierają. Są przy tym wyrozumiali

empatyczni i skłonni do poświęceń. Pomiędzy małżonkami rodzi się konieczność

wzajemnej troski i poświęcanie czasu sobie nawzajem. Na podstawie niektórych badań

59 Juraś – Krawczyk B., Edukacyjny i społeczny wymiar bezrobocia (na przykładzie dużego miasta),

Łódź 2000, s.52 – 58.

60 Zagrożenia życia rodzinnego, pod red. G. Poraj i J. Rostowskiego, Łódź 2003, s. 247.
61 Hajder K., Wybrane uwarunkowania rozwoju bezrobocia w Polsce, Poznań 2008, s. 93.

można wyciągnąć wniosek, że atmosfera wśród rodzin dotkniętych bezrobociem

niekoniecznie musi być nieprzyjemna, ale życzliwa i przyjazna. Wzrasta także

zainteresowanie dziećmi.

Najczęściej bezrobocie negatywnie wpływa na relacje w rodzinie. Bardzo często

dzieci uważają, że jest to sytuacja zagrażająca i bardzo niekorzystna, ograniczająca

możliwości finansowe. Wstydzą się także gorszej sytuacji materialnej. Obniżają się

możliwości rozwoju kulturalnego, gdyż rodziców nie stać na kino, teatr czy też wejścia

do muzeum. Dzieci bezrobotnego rodzica obawiają się, że oni także są narażeni

w przyszłości na brak pracy ponieważ osiągają gorsze wyniki w nauce. Bezrobotnego

ojca spostrzegają jako bardziej niezadowolonego, konfliktowego itp. Bezrobotny bardzo

często obwinia się i czuje się bezradny, gdyż nie może zaspokoić podstawowych

potrzeb swoich dzieci. Mężczyźni tacy w momencie narastania trudności często

popadają w różnego rodzaju nałogi, pogłębiając problemy. Więzi pomiędzy

małżonkami rozluźniają się, prowadząc do separacji oraz rozwodów.

Skutki jakie pociąga za sobą bezrobocie są ogromne dlatego należy zwrócić

szczególną uwagę na potrzebę pomocy psychologicznej dla rodzin dotkniętych tym

problemem. Należy zadbać o wsparcie emocjonalne dla poszczególnych członków

i podjąć działania, które chroniłyby ich przed negatywnymi skutkami jakie pociąga za

sobą utrzymujące się bezrobocie.

1.5.3.Skutki ekonomiczne

Kolejnym bardzo istotnym skutkiem jaki wywołuje bezrobocie jest obniżenie się

poziomu życia osoby bezrobotnej. W momencie utraty pracy znacznie spadają dochody

rodziny co bardzo ogranicza możliwość zaspokajania podstawowych potrzeb a także

zmusza osoby bezrobotne do zaciągania pożyczek i kredytów. Bezrobotni podejmują

się każdej możliwości zarobku jak np. praca na „czarno”, prace sezonowe, kradzież.

Dorośli mężczyźni najmują się głównie do prac sezonowych, od wiosny do jesieni

zatrudniają się na budowach jako pracownicy fizyczni, wyjeżdżają na wieś, by pomagać

w pracach polowych (za pieniądze lub za żywność), jesienią zbierają grzyby, zimą zaś

są realnie bezrobotni

Często też zwracają się o pomoc do znajomych, rodziny bądź

ośrodka pomocy społecznej. Najtragiczniejsze jest w tym przypadku występowanie

62 Zagrożenia życia rodzinnego, pod red. G. Poraj i J. Rostowskiego, Łódź 2003, s. 259.
63 Golczyńska- Grondas A., Mężczyźni z enklaw biedy:rekonstrukcja pełnionych ról społecznych, Łódź

2004, s.124.

bezrobocia długotrwałego. W wyniku analizy badań przeprowadzonych na rodzinach,

które dotknęło bezrobocie można zauważyć, że większość z nich określa swoją sytuacje

materialną jako ciężką. Tylko nieznaczna część przebadanych osób stwierdziła, że

można z nią żyć. W najgorszym położeniu były rodziny wielodzietne aczkolwiek

środków finansowych brakowało także w gospodarstwach o mniejszej ilości osób.

Zdecydowana większość z nich żyła w skrajnym ubóstwie. Tylko nieliczni

z przebadanych posiadała oszczędności z których mogła skorzystać.

Bezrobocie powoduje, że rodzina musi dostosować się do nowych warunków

w jakich musi zacząć funkcjonować. Obniża się jej standard konsumpcyjny. Występuje

konieczność rezygnowania z pewnych udogodnień na rzeczy bardziej niezbędnych

rzeczy. Wśród badanych bezrobotnych pieniędzy wystarcza często jedynie na pokrycie

opłat i zakup żywności. W najgorszym położeniu są osoby, które były przyzwyczajone

do wysokiego poziomu życia. Brak pieniędzy powoduje ograniczanie wszelkich potrzeb

członków rodziny bezrobotnego. Muszą one dostosować się do zmian jakie nastąpiły

co bardzo często wywołuje u nich uczucie niezadowolenia i żalu. Rodziny osób

bezrobotnych często muszą zrezygnować z zaspokojenia potrzeb kulturalnych oraz

edukacyjnych co z kolei może przyczynić się do tzw. „izolacji społecznej” Ponadto

osoby bezrobotne zaczynają ponosić dodatkowe koszty, które związane są

z poszukiwaniem pracy, dojazdami do urzędów pracy a także dokształcania się.

Warty podkreślenia jest także fakt, że w świadomości wielu osób nadal

funkcjonuje wspomniany wcześniej podział ról związanych z płcią. Zgodnie z nim

w wielu rodzinach to mężczyzna przejmował obowiązek pracy i utrzymania rodziny

a kobieta zajmowała się domem i wychowaniem dzieci. Rodziny, w których pracę traci

jedyna osoba odpowiedzialna za finanse są w najtragiczniejszym położeniu, tracą

bowiem jedyne źródło utrzymania. Skutki finansowe są jednymi z najbardziej

dotkliwymi, gdyż pociągają za sobą szereg innych takich jak konsekwencje natury

psychologicznej, zdrowotnej (brak pieniędzy na żywność, leki itp.) a także społecznej

(np. izolacja).

64 Badania bezrobocia długotrwałego, pod red. M. Kabaja, Warszawa 2001, s. 120 – 125.
65 Bezrobocie w Polsce – diagnoza sytuacji, pożądane kierunki w ograniczaniu bezrobocia, pod red. J.

Ostaszewskiego, Warszawa 2006, s. 182 – 190.

1.5.4.Skutki społeczne

Kolejną grupą negatywnych skutków wywołanych brakiem pracy są skutki

społeczne. Utrata źródła utrzymania powoduje, że aktywność wszystkich członków

rodziny może ulec zmianie. W wyniku braku pieniędzy, wszyscy podejmują działania

zmierzające do zdobycia środków finansowych sprawiając, że nie wystarcza im czasu

na kontakty towarzyskie. Zachwiana zostaje możliwość zaspokajania takich istotnych

potrzeb jak:

członkostwo w grupie, zajmowanie wyznaczonego miejsca

w społeczeństwie, działanie, realizacje celów.

Szczególnie bolesne skutki pociąga za sobą bezrobocie wśród mężczyzn. Są oni

w szczególny sposób narażeni na wykluczenie społeczne. Wstydzą się swojej sytuacji,

czują, że zawiedli swoje rodziny. Bardzo często zastanawiają się dlaczego im się do

przydarzyło. Poczucie winy i społecznej bezużyteczności sprawia, że nie mają ochoty

na spotkania ze znajomymi powodując tym samym swą izolację. Często też rezygnują

ze spotkań ze swoimi dotychczasowymi przyjaciółmi na rzecz spotkań z bezrobotnymi.

Łączy ich bowiem poczucie wspólnej tragedii. Często jednak bezrobotni zupełnie

izolują się od społeczeństwa. Unikają w ten sposób kłopotliwych pytań, dociekliwości

ze strony sąsiadów bądź też znajomych. Jednostka pozbawiona pracy może zacząć czuć

się obco w dotychczasowej grupie do której należała, mimo iż z obiektywnego punktu

widzenia nie ma do tego podstaw. Sama jednak zaczyna czuć się „inna”, gorsza.

Powoduje to często bierność w działaniu jednostki, zaprzestanie dotychczasowej

aktywności. Dlatego też bardzo krzywdząca jest opinia otoczenia mówiąca o lenistwie

osób bezrobotnych, ponieważ często nie wynika to z niechęci działania lecz

spowodowane jest wewnętrznym samopoczuciem jednostki. Nierzadko zmiana

dotychczasowego stylu życia może okazać się bardzo niekorzystna, gdyż mogą oni

popadać w alkoholizm, narkomanię bądź też wchodzić w konflikty z prawem.

Brak środków finansowych zmusza członków rodziny do rezygnacji z wielu

potrzeb rekreacyjnych i kulturowych. Dzieci z rodzin dotkniętych biedą mają gorsze

możliwości do rozwijania swoich zainteresowań, podejmowania dalszej nauki

co pogarsza ich start w dorosłość. Często popadają w nieodpowiednie towarzystwo,

biorą narkotyki, piją alkohol.

Wraz z wydłużaniem się czasu pozostawania bez zatrudnienia utrwalany zostaje

66 Hajder K., Wybrane uwarunkowania rozwoju bezrobocia w Polsce, Poznań 2008, s. 91.
67 Kasprzak E., Sukces i porażka bezrobotnych na rynku pracy, Poznań 2006, s. 61 – 62.

także stereotyp mówiący o niezaradności życiowej i ponoszeniu odpowiedzialności

za swoją sytuację przez osoby bezrobotne.

1.5.5. Skutki psychologiczne

Bezrobocie ma bezpośredni wpływ na na pogorszenie się stanu psychicznego

osoby bezrobotnej. Jest ona przepełniona stresem, niepewnością o dzień jutrzejszy

i negatywnymi emocjami. Stan taki narasta wraz z wydłużaniem się czasu pozostawania

bez pracy. Skutki natury psychologicznej będą uzależnione przede wszystkim od:

wieku mężczyzny, który utracił pracę gdyż: Mężczyźni starsi winni mieć większe

poczucie zmiany w strukturze życia po utracie pracy niż mężczyźni młodsi

, od okresu

pozostawania bez zatrudnienia (wraz z wydłużeniem się bezrobocia następuje

zwiększenie się poczucia zmiany sytuacji życiowej), sytuacji finansowej oraz stosunku

do pracy. Uważa się, że im większe znaczenie jednostka przypisywała pracy i miała

pozytywne nastawienie do wykonywanego przez siebie zawodu tym silniejszy stres

będzie towarzyszył jej po utracie pracy. Ważnym aspektem jest tutaj także wiek,

ponieważ przypuszcza się, że osoby będące w okresie stabilizacji w bardziej

emocjonalny sposób będą reagowały na utratę zatrudnienia i będą miały większe

kłopoty z przezwyciężeniem trudności niż osoby młodsze – skłonne do działania

i ciągłego dokształcania.

Bezrobocie zwiększa niezadowolenie, powoduje depresję, obniża ogólną

aktywność życiową, obniża samoocenę a także zakłóca poczucie bezpieczeństwa.

Wywołuje większą bierność, bezradność i brak poczucia wewnętrznej kontroli czyli

poczucia odpowiedzialności za własne życie. Bezrobotni degenerują się psychicznie co

pogłębia niemożność znalezienia zatrudnienia.

Wydłużający się czas pozostawania bez pracy może wywołać szereg zaburzeń

zachowania takich jak agresja, rezygnacja, obwinianie siebie, popadanie w nałogi.

W wyniku nasilającego się stresu niektórzy bezrobotni odczuwają wiele

negatywnych emocji jak złość, wściekłość itp. Bardzo często obwiniają otoczenie za

trudności w znalezieniu pracy. Uczucia te nasilają się wraz z kłopotami

68 Manek A., Uwarunkowania reakcji na utratę pracy: badania mężczyzn w średnim wieku, Lublin 2003,

s. 39 -40.

69 Tamże, s. 39.
70 Tamże, s. 39 - 40
71 Bezrobocie. Podręcznik pomocy psychologicznej pod red A. Bańki, Poznań 1992, s. 28 – 30.
72 Tamże, s. 107 – 119.

w rozwiązywaniu problemu powodując, że bezrobotny staje się wobec otoczenia

złośliwy i agresywny. Inni z kolei nie wierzą w możliwość poprawy zaistniałej sytuacji,

stają się przygnębieni, zrezygnowani. Nie dokształcają się, czasem rezygnują

z poszukiwań pracy, wycofują się z działania. Bardzo często bezrobotni mają trudności

z podjęciem decyzji na temat własnej przyszłości, niechętnie korzystają z ofert

zaproponowanych przez Urząd Pracy. Zdarza się, że bezrobotni w bardzo krytyczny

sposób podchodzą do swojej sytuacji. Czują się winni, pełni wad, jeszcze inni popadają

w alkoholizm lub inne nałogi, starając się zapomnieć o własnych problemach.

W wyniku bezrobocia znacznie spada samoocena osoby bezrobotnej.

Najbardziej narażeni na to są mężczyźni, ponieważ czują się niespełnieni, mają

poczucie, że zawiedli swoich bliskich. Jako główni „żywiciele” rodziny stwierdzają,

że nie wywiązali się z narzuconych obowiązków. Inaczej jest z kobietami, które

w odróżnieniu od mężczyzn mogą realizować się jako matki, babcie i opiekunki

domów.

Bezrobocie jest zjawiskiem groźniejszym dla mężczyzn niż dla kobiet.

Doświadczają oni częściej negatywnego nastroju, unikają kontaktów społecznych. Stają

się bardziej bierni oraz wyizolowani społecznie niż bezrobotne kobiety. Jest to

spowodowane przede wszystkim doświadczeniami nabytymi w dzieciństwie. Chłopcy

od zawsze byli nakierowywani na pracę zawodową, rozwój własnego osoby,

zdobywanie prestiżu uznania i niezależności finansowej. Kobiety z kolei skupione były

na rodzinę, dom co może powodować, że skutki utraty pracy nie są dla nich tak bolesne

jak w przypadku mężczyzn.

1.5.6. Zmiana wizerunku własnej osoby

Obraz własnej osoby służy nam przede wszystkim do poczucia własnej

tożsamości, indywidualności i pełni w naszym życiu funkcję regulacyjną. Jest pewnego

rodzaju zbiorem informacji jakie jednostka posiada na temat własnej osoby. Jest on

niezwykle ważny w prawidłowym funkcjonowaniu jednostki w świecie Wraz

z upływem czasu ulega pewnym zmianom, które powstają w wyniku różnych wydarzeń.

Jednym z takich wydarzeń jest utrata pracy. U bezrobotnego zmienia się wówczas

spostrzeganie wizerunku własnej osoby. Bardzo często bezrobocie powoduje zaburzenia

tożsamości u osoby bezrobotnej. Ważne jest jednak tak jak we wszystkich skutkach

73Tamże, s. 29.

bezrobocia, że zmiany jakie zachodzą w wizerunku własnej osoby, zależą od wartości

jakie jednostka przypisywała swojej pracy przed jej utratą oraz od czasu pozostawania

bez stałego zatrudnienia. Bezrobotni często ma poczucie swojej niższej pozycji

społecznej i nieudolności. Często postrzega siebie jako osobę o gorszym wyglądzie

i słabszej kondycji fizycznej. Zmienia się także ich poczucie odpowiedzialności

za własne życie. Wątpią oni w swoje możliwości .

Świadomość niemożności

realizowania siebie w sferze życia zawodowego może prowadzić do wzrostu poczucia

rozbicia i braku entuzjazmu oraz poczucia zagubienia w świecie połączonego

z trudnością udzielenia odpowiedzi na pytanie „kim, jestem teraz, gdy nie pracuję?

Wraz z utratą pracy następuje zachwianie się poczucia roli jaką jednostka pełni

w świecie. Najbardziej dotkliwe jest to dla mężczyzn dla których głównym

obowiązkiem jest utrzymanie rodziny i którzy realizują się głównie poprzez życie

zawodowe. Niewywiązanie się z roli jaka na nim spoczywała powoduje częste depresje,

załamanie, oraz wywołuje różnego rodzaju choroby.

74 Bezrobocie jako wyzwanie, pod red, Z. Ratajczak, Katowice 2004 s. 97 – 101.
75 Walczak R. Obraz siebie u kobiet długotrwale bezrobotnych , Lublin 2000, s.163.

1.6.Wsparcie społeczne.

Bezrobocie jako zjawisko bardzo traumatyczne i wywołujące wiele

negatywnych skutków wymaga szeregu działań, które mają na celu niwelowanie wielu

negatywnych objawów u osób pozostających bez pracy. Szczególnego wsparcia

wymagają mężczyźni dla których zjawisko to jest najbardziej niekorzystne dla ich

zdrowia psychicznego. Bezrobocie zmusza ich bowiem to pozostania w domu (co od

wieków jest domeną kobiet) i uniemożliwia dalsze pełnienie funkcji żywiciela rodziny.

Bezrobocie często uważane jest za sytuację zagrażającą, uniemożliwiającą zaspokajanie

różnorodnych potrzeb. Dlatego też bardzo istotna jest wszechstronna pomoc dla osób

dotkniętych bezrobociem. Jedną z nich jest tzw wsparcie społeczne.

Wsparcie społeczne jest pojęciem definiowanym w różnorodny sposób. Według

niektórych z nich jest to pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach trudnych

stresowych

bądź też rodzaj wymiany lub interakcji społecznej, podczas której treści

emocjonalne i informacje, a także rzeczy są odbierane, oceniane i wykorzystywane jako

coś, co umożliwia przezwyciężanie trudności

. Warunkiem koniecznym, aby zaistniało

wsparcie społeczne jest występowanie powiązanie jednostki z innymi ludźmi np.

rodziną, współpracownikami, przyjaciółmi itp.

W sytuacjach trudnych człowiek ma naturalną potrzebę kontaktu z innymi

ludźmi. Bezrobotni pozostawieni sami sobie częściej doświadczają wielu negatywnych

skutków . Poczucie, że istnieją osoby, które są w stanie zaoferować nam swoją pomoc

oraz życzliwość jest bezcenne. Zwiększa ono poczucie bezpieczeństwa i wiarę

w poprawę sytuacji. Według S. Schachtera

nie zawsze jednak osoba, która będzie

dotknięta sytuacją problemową będzie korzystała z pomocy innych. Bardzo często

zdarza się, że wybierze ona osamotnienie. Spowodowane jest to najczęściej obniżoną

oceną własnej osoby.

Na podstawie przytoczonych wcześniej wniosków na temat

występowania u mężczyzn większej tendencji do izolacji społecznej można

przypuszczać, że będą oni rzadziej korzystać z pomocy wsparcia społecznego niż

kobiety. Mimo tego nie można jednak nie dostrzegać istoty tej formy pomocy.

Wsparcie społeczne służy przede wszystkim do minimalizowania skutków jakie

76 Jaworowska – Obłój Z., Skuza B., Pojęcie wsparcia społecznego i jego funkcje w badaniach

naukowych w: Przegląd Psychologiczny, T. XXIX, nr 3 1986 s.733 -774.

77 Społeczna psychologia kliniczna, pod red. H. Sęk, Warszawa 1993
78 Stanley Schachter – amerykański psycholog, żyjący w latach 1922 -1997. Twórca dwuczynnikowej

teorii emocji.

79 Bezrobocie. Strategie zaradcze i wzorce pomocy psychologicznej, pod red. Ratajczak Z., Katowice

1998, s. 119.

niesie ze sobą bezrobocie i to zarówno tych fizycznych, psychicznych jak i społecznych.

Dzięki niemu osoby dotknięte bezrobociem w mniejszym stopniu odczuwają

wypływające z niego niekorzystne zjawiska. Ważne jest jednak także to, że nie dotyczy

ono jedynie osoby bezpośrednio dotkniętej bezrobociem, ale także ma bardzo duże

znaczenie dla rodziny bezrobotnego: żony, dzieci, którzy także odczuwają w wyraźny

sposób brak pracy. Pogarsza się bowiem ich sytuacja finansowa a także wzajemne

relacje. Dzięki takiemu wsparciu osoby czują się bezpieczne i mają więcej energii do

działania. Wzrasta także samoocena bezrobotnego, jego asertywność i pewność siebie.

Dzięki temu u bezrobotnego pojawia się chęć aktywnego poszukiwania pracy. Pomimo

tego, że rodzina potrzebuje wyraźnego wsparcia od otoczenia sama wraz z grupą

koleżeńską, instytucjami społecznymi, kościołem byłymi współpracownikami itp. także

pełni tą funkcję w stosunku do osoby bezrobotnej. Wsparcie to ujawnia się przede

wszystkim poprzez udzielanie wsparcia emocjonalnego, okazywanie szacunku,

życzliwości, udzielanie wskazówek, spędzanie czasu z daną osobą oraz wsparcie

finansowe.

Na podstawie badań przedstawionych przez Agatę Chudzicką można stwierdzić,

że najczęściej bezrobotni korzystają ze wsparcia swoich małżonków, partnerów,

rodziców, dzieci oraz znajomych z których są najbardziej usatysfakcjonowani. Rzadziej

natomiast korzystają z pomocy kościoła i różnych poradni.

Mówiąc o pozytywnej roli wsparcia społecznego nie można jednak pominąć

także negatywnych skutków jakie może wywoływać. Twierdzi się, że w momencie zbyt

szerokiego wsparcia otrzymanego od najbliższych może dojść do zahamowania

samodzielności i aktywności w poszukiwaniu pracy. Ponadto osoba korzystająca

z takiej formy pomocy często może uzależnić się od niej. Dlatego też istotne jest, aby

było ono dostosowane do indywidualnej sytuacji i dostosowane do potrzeb danej

osoby.

80 Człowiek w społecznej przestrzeni bezrobocia, pod red. T. Chirkowskiej – Smolak i A. Chudzickiej,

Poznań 2004, s. 81-89.

81 Bezrobocie. Strategie zaradcze i wzorce pomocy psychologicznej, pod red. Ratajczak Z., Katowice

1998, s. 125.

ROZDZIAŁ II:

OBRAZ MĘŻCZYZNY W SPOŁECZEŃSTWIE POLSKIM.

2.1.Obraz mężczyzny jako żywiciela rodziny

Od najdawniejszych czasów istnieje przekonanie o specjalizacji i podziale ról

społecznych zgodnie z płcią, która w przekonaniu wielu ludzi określa to, kim jesteśmy

To płeć determinuje, jak się zachowujemy, jak się ubieramy, kim jesteśmy, czym się

zajmujemy oraz jaki zawód wykonujemy. W tradycyjnym podejściu mężczyznom

przypisuje się rolę żywiciela rodziny, głównego pracownika, odpowiedzialnego za

wszelkie decyzje ojca oraz męża, którego domeną jest praca zawodowa. Kobieta to

przede wszystkim matka i opiekunka domu, uległa żona posłuszna swemu mężowi.

Kobiety uznawane za upośledzone i nie potrafiące dorównać mężczyznom nie mogły

realizować się w wielu dziedzinach życia a niektóre zawody dostępne były jedynie dla

płci przeciwnej. Powszechne było przekonanie, że mężczyzna posiada nieograniczone

możliwości a dzięki swojej sile i moralności może tworzyć świat. Charakteryzowali się

siłą, ambicją, stanowczością.

Krytykowane były wszelkie przejawy kobiecości.

Współcześnie kobiety zyskały wiele przywilejów i mogą pracować w wielu zawodach

dotąd zastrzeżonych tylko dla mężczyzn. Upowszechnia się konieczność partnerstwa,

równorzędnych praw, wzajemnego szacunku i zrozumienia. Zaznacza się, że nie można

nikomu odbierać jego chęci do samo urzeczywistniania się, podejmowania pracy,

w której może się realizować bez względu na to czy jest kobietą czy mężczyzną.

Bardzo popularne jest także stwierdzenie, że mężczyzna równie dobrze może

realizować się opiekując się dzieckiem i zajmując domem. C. Rogers

oraz

A. Maslow

są zwolennikami związków partnerskich w których nie występuje

dominacja żadnej ze stron. Kobieta powinna być partnerem swojego męża: Tego typu

relacje , oparte na wzajemnym zrozumieniu potrzeb, dają możliwość pełniejszego

rozwoju wszystkim członkom rodziny(...)

. W dzisiejszych czasach uważa się, że wiele

ról, które uważane są za męskie wynikają z oddziaływań kulturowych i presji

społeczeństwa. Mówi się nawet o tzw. płci społeczno kulturowej, określającej zbiór

82 Płeć w życiu publicznym: różnorodność problemów i perspektyw, pod red. Marka Jezińskiego, Marii

Wincławskiej i Barbary Brodzińskiej, Toruń 2009, s. 99.

83 Arcimowicz K., Obraz mężczyzny w polskich mediach: prawda, fałsz, stereotyp, Gdańsk 2003
84 Carl Ransom Rogers – amerykański psycholog i psychoterapeuta żyjący w latach 1902 – 1987, twórca

psychoterapii zorientowanej na klienta, jeden z głównych przedstawicieli psychologii humanistycznej.

85 Abraham Maslow – amerykański psycholog żyjący w latach 1908 – 1970, autor teorii hierarchii

potrzeb.

86 Arcimowicz K., Obraz mężczyzny w polskich mediach: prawda, fałsz, stereotyp , Gdańsk 2003, s. 42.

oczekiwanych przez społeczeństwo od kobiet i mężczyzn zachowań i cech budujących

tożsamość każdej z płci.

Wynika z tego, że to w nas żyją stereotypy i przekonania

które trudno powstrzymać. Tradycyjna rola mężczyzny wciąż istnieje w naszej

świadomości a wszelkie zmiany w rozumieniu ról poszczególnych płci przebiegają

bardzo wolno.

Stereotyp ( gr. stereos – stężały, twardy, masywny i typos- wzorzec, odcisk)

definiowany jest najczęściej jako obraz, który powstaje w naszym umyśle. Służy on

przede wszystkim do poradzenia sobie ze złożonością świata zewnętrznego. Możemy

tego dokonać za pomocą uproszczenia wizji społecznego świata.

Za jego pomocą

wszystkim jednostkom należącym do danej grupy ludzi przypisujemy tzw.

charakterystykę grupową, narzucając jednocześnie wyobrażenie o tym, co powinna

czuć, myśleć i ja się zachowywać. Zgodnie ze stereotypami żyjącymi od wieków

w ludzkich umysłach to mężczyzna powinien przejmować wszelkie zobowiązania

finansowe, funkcję żywiciela rodziny, powinien być asertywny, odważny, nastawiony na

współzawodnictwo a jego sukces zawodowy powinien być przekładany nad życie

osobiste. Kobieta z kolei winna być czuła, troskliwa, delikatna, zajmująca się domem

oraz dziećmi. Mężczyzna jest jednostką aktywną, dbającą o tężyznę fizyczną, pełniącą

funkcję eksperta oraz profesjonalisty. Sporadycznie wykonuje czynności domowe takie

jak gotowanie, sprzątanie, opieka nad dziećmi, które są domeną kobiet. Bardzo ważne

jest to, że według badań społeczeństwo polskie w dużo większym stopniu niż przeciętna

europejska i światowa nastawione jest na podkreślanie różnic pomiędzy płciami.

Mężczyźni narażeni są na ciągły stres wynikający z presji roli jaką od stuleci się

im przypisuje. Przypisuje się im wiele norm, które powinni spełniać np. niezależność,

siła fizyczna i emocjonalna, uzyskanie statusu i uznania, brak kobiecych zachowań,

asertywność, niezależność, władza, odniesienie sukcesu zawodowego, rywalizacja,

niewyrażanie uczuć, pewność siebie

. Mężczyźni muszą bez przerwy coś sobie i innym

udowadniać. Ich energia żywiołowość, fascynacja pracą zawodową stanowią siłę

napędową postępu na świecie

. Nadmiar obowiązków i presja otoczenia nie jest bez

znaczenia dla zdrowia mężczyzn. Z badań Głównego Urzędu Statystycznego na temat

87 Klimowicz M., Płeć w społeczeństwie, ekonomii i polityce, Toruń 2009, s. 13.
88 Stereotypy i uprzedzenia, pod red, C.N. Macrae, Ch. Stangor, M. Hewstone, tł. M. Majchrzak, Gdańsk

1999, s. 17.

89 Barnes K., Wywieranie wpływu: ćwiczenia, Gdańsk 2005
90 Arcimowicz K., Obraz mężczyzny w polskich mediach: prawda, fałsz, stereotyp , Gdańsk 2003, s. 29 –

39.

91 Tamże, s 178.

stanu zdrowia ludności Polski w 2004 roku wynika iż są oni w większy sposób narażeni

na na występowanie niektórych chorób niż kobiety co przedstawia poniższa tabela 3.

Tabela 3: Liczba chorych na poszczególne choroby: stan na 2004 rok.

Choroba

Liczba chorych w tysiącach

Mężczyźni

Kobiety

Polska

Województwo

opolskie

Polska

Województwo

opolskie

Ogółem W wieku

50-69

Ogółem

W wieku

50-69

Ogółem

W wieku

50-69

Ogółem

W wieku

50-69

Choroba
wieńcowa z
przebytym
zawałem serca

531,6

305,1

15,1

7,5

380,8

180,8

8,7

3,1

Przebyty udar
lub wylew krwi
do mózgu

149,2

67,6

5,2

2,9

140,3

57,4

4,6

2,2

Choroba
wrzodowa
żołądka lub
dwunastnicy

728,1

311,9

18,8

8,7

693,6

320,2

13,5

5,6

Źródło:opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS)

Z analizy powyższej tabeli 3 wynika, że mężczyźni częściej niż kobiety

narażeni są na zawały serca, udary a także wrzody. Dotyczy to zarówno ogółu populacji

jak i grupy wiekowej 50 – 69.

Z tych samych badań GUS wynika, że u co 11 mężczyzna od 30 do 49 roku

występuje nadciśnienie tętnicze.

Pomimo zmian jakie dokonują się w świadomości dzisiejszego społeczeństwa

odnośnie męskości to sukces w pracy zawodowej nadal jest jednym z głównych

wyznaczników „prawdziwego mężczyzny” a kariera mężczyzn często przekładana jest

nad życie osobiste.

Tradycyjne role jakie ukształtowały się w Polsce po 1989 roku bardzo często

ukazywane są w radiu prasie, telewizji oraz internecie. Kobieta przedstawiana jest jako

opiekunka domu, bądź też jako osoba nowoczesna, która zbytnio dba o swoją

powierzchowność. W małżeństwie to mąż głównie jest odpowiedzialny za zarabianie

pieniędzy, podejmuje najważniejsze decyzje i oczekuje od żony wsparcia oraz opieki.

Mężczyzna skupiony jest głównie na zapewnieniu sobie i swojej rodzinie godziwych

warunków życia, dba o przyszłość swoich bliskich. Przedstawiany jest głównie jako

osoba odważna, niezależna, ambitna, maskująca własne emocje, aktywna, dążąca do

realizacji swych planów.

Wyręczanie przez kobiety często odbierane jest przez

92 Tamże s.105 – 109.

mężczyzn jako upokorzenie. To na nim spoczywa obowiązek opieki nad swoją żoną,

której powinien zapewnić poczucie bezpieczeństwa. Pomimo że kobiety często

podejmują pracę zawodową to jednak mężczyzna musi wziąć na siebie

odpowiedzialność za podstawy materialne swojej rodziny , gdyż wciąż panuje stereotyp,

że zarabianie pieniędzy jest obowiązkiem ojca i to on powinien pracować zawodowo.

Jest on głównym żywicielem rodziny i autorytetem dla swoich dzieci. Najważniejsze

jest,aby był on w stanie zapewnić bliskim godziwe warunki życia. Najkorzystniejsza

jest sytuacja gdy żona nie musi pracować, ponieważ zarabia on wystarczająco dużo.

Bardzo popularne stało się przekonanie, że mężczyźni , którzy nie pracują nie są w pełni

wartościowymi mężczyznami. Wymaga się od nich, aby byli stanowczy, konsekwentni,

do nich powinno należeć ostatnie słowo. Obowiązkiem mężczyzny jest opieka nad

rodziną, racjonalne podejmowanie decyzji. Takie stereotypy są mocno zakorzenione

w świadomości polskiego społeczeństwa i często przekazywane z pokolenia na

pokolenie. Podkreśla się, że tradycyjne podejście do paradygmatu męskości może być

bardzo szkodliwe dla psychicznego i fizycznego zdrowia mężczyzn, którzy, aby

sprostać wymaganiom narzuconym przez społeczeństwo pracują po kilkanaście godzin

dziennie. Nie spełnienie swej roli powoduję wiele negatywnych skutków jak

np. załamanie, depresja czy też próby samobójcze.

93 Tamże, s. 111- 114.

2.2.Obraz bezrobotnego w Polsce

W analizie bezrobocia nie można pominąć opinii społeczeństwa na jego temat.

Społeczeństwo bowiem odgrywa znaczącą rolę w kształtowaniu wizerunku własnej

osoby. Szereg różnych opinii możemy znaleźć w różnych publikacjach, prasie ale

przede wszystkim tak jak w przypadku opisywania obrazu mężczyzny w mediach.

Warty podkreślenia jest fakt, że kreują one dwie odmienne opinie na jego temat.

Z jednej strony postulują one postawę współczucia dla osób pozostających bez pracy,

konieczności udzielenia im wsparcia i pomocy, z drugiej jednak przedstawiają bardzo

często osobę bezrobotną jako , leniwą, chamską szukającą pocieszenia w kieliszku. Oba

obrazy są tak samo negatywne bowiem przedstawiają bezrobotnego jako osobę

nieudolną wymagającą szczególnej opieki co może powodować u tych osób pogłębianie

się niskiej samooceny.

Bezrobotni są najczęściej oceniani negatywnie przez otoczenie. Analizując

niektóre badania naukowe można zauważyć wiele stereotypów, którymi kieruje się

polskie społeczeństwo oceniając osoby nie pracujące. W oczach badanych osoba

bezrobotna jest zrezygnowana, załamana, nerwowa, zła, agresywna, pracująca na

czarno. Bardzo często uważa się, że są to alkoholicy i złodzieje nic nie robiący i którym

nie chce się pracować.

Nie brakuje jednak także takich opinii, które są widocznym

współczuciem dla sytuacji osoby bezrobotnej. Mówi się, że są oni bezradni, zagubieni,

niepewni przyszłości, bezskutecznie poszukujący jakiegokolwiek zatrudnienia. Według

niektórych badanych są oni smutni, wyizolowani ze społeczeństwa, pokrzywdzeni przez

los, zagubieni.

W powyższych ocenach nie brakuje opinii o wyglądzie zewnętrznym

osoby bezrobotnej. W oczach wielu ludzi są oni nędznie ubrani, często budzący

niechęć.

Osoba bezrobotna często postrzegana jest jako osoba nieudolna, zamknięta

w sobie, o niższej pozycji społecznej i o gorszym wyglądzie fizycznym – chuda,

brudna, zaniedbana.

Zdaniem badanych do najczęstszych zajęć bezrobotnych należy:

handel, praca

na czarno, picie alkoholu, obijanie się, popełnianie przestępstw itp. Niektóre osoby

podają jednak takie zajęcia jak: opieka nad domem, poszukiwanie pracy i rozwijanie

swoich zainteresowań.

94 Reszke I. Stereotypy bezrobotnych i opinie o bezrobociu w Polsce, Warszawa 1995, s. 91.
95 Tamże, s 91- 95.
96 Tamże, s. 90.
97 Tamże, s. 105.

Od mężczyzn od najdawniejszych pokoleń wymagano siły, determinacji

i zapewnienia rodzinie środków do życia. Mężczyzna powinien pracować i dbać

o przyszłość swoich najbliższych natomiast najważniejszym obowiązkiem kobiety jest

opieka nad domem i dziećmi. Ze względu na różnice w rozumieniu roli płci,

postrzeganie przez otoczenie bezrobotnej kobiety i bezrobotnego mężczyzny jest

znacznie inne. Bezrobotni mężczyźni uważani są za zbyt leniwi, bierni, zaniedbani, nie

starający się o zmianę swojej sytuacji. Być może pogląd , że bezrobotni mężczyźni są

częściej bierni i niepewni siebie wynika z faktu przypisywania mężczyźnie funkcji

„głowy rodziny” i obciążania go odpowiedzialnością za byt materialny rodziny.

W opiniach otoczenia, nie wywiązywanie się z tej funkcji świadczy o dużej

niezaradności życiowej mężczyzny

Bezrobotna kobieta oceniana jest bardziej

pozytywnie. Uważa się ją za mająca mniej szczęścia i pokrzywdzoną przez politykę

i pracodawców itp. Nie jest uważana za leniwą i bierną, gdyż bardzo często opiekuje się

domem, dziećmi i swoim mężem.

Analizując badania Ireny Reszke można zauważyć przewagę pozytywniejszych

opinii o bezrobotnych kobietach, które w opinii społeczeństwa lepiej radzą sobie

z utrzymaniem rodziny niż mężczyźni. Zdaniem badanych są one bardziej zaradne,

gospodarne, bardziej odpowiedzialne i odporne na stres a także posiadające lepszy

instynkt prowadzenia domu. W opinii wielu osób kobiety częściej zabiegają

o zatrudnienie i z większym zaangażowaniem ubiegają o zmianę swojej obecnej

sytuacji na lepszą. Bezrobotne kobiety z większą łatwością przystosowują się się do

sytuacji bezrobocia niż mężczyźni

. Porównując opinie o bezrobotnych kobietach

i mężczyznach można zauważyć także dwie grupy oceniające sytuację osób

pozostających bez zatrudnienia. Pierwsza grupa to osoby, które uważają, że kobieta

łatwiej radzi sobie z bezrobociem:Kobiecie bezrobotnej łatwiej się z tym pogodzić.

Może zająć się domem, dziećmi. A mężczyzna ambicjonalnie to inaczej odbiera, bo...

jest przyjęte, że to mężczyzna utrzymuje rodzinę””(...)na mężczyźnie ciąży wzór ojca

rodziny, tej osoby, która utrzymuje dom. Bardzo bolesny, nieżyciowy, biorąc pod uwagę

dzisiejsze realia.

100

. Podsumowując powyższe wypowiedzi można potwierdzić obecność

wśród polskiego społeczeństwa stereotypów. Zdaniem wielu osób rola, jaką przypisuje

się mężczyźnie sprawia, że często są oni krytykowani przez społeczeństwo

98 Sytuacja społeczno zawodowa bezrobotnych kobiet: bariery i stymulatory ich aktywizacji zawodowej ,
pod red. Adama Kurzynowskiego, Warszawa 2001, s.104.
99 Reszke I. Stereotypy bezrobotnych i opinie o bezrobociu w Polsce, Warszawa 1995, s.116 – 117.
100Tamże, s. 121.

ROZDZIAŁ III:

METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH

Metodologia badań to cały układ czynności badawczych, które należy wykonać

(podjąć), aby uzyskać bądź pogłębić wiedzę na określony temat (odkryć związki między

zmiennymi, zebrać materiał o charakterze badawczym, o zjawiskach, zdarzeniach,

procesach)

102

W niniejszym rozdziale zostanie określony przedmiot i cel badań, zostaną

sformułowane problemy, hipotezy, zmienne i wskaźniki, opisane metody, techniki

i narzędzia za pomocą których zostaną zweryfikowane hipotezy. W końcowej części

rozdziału zostanie opisana organizacja przeprowadzonych badań i badana populacja.

3.1. Przedmiot i cel badań

Każde badanie naukowe musi zostać rozpoczęte określeniem przedmiotu i celu

badań, które chcemy przeprowadzić. Są one niezbędne do prawidłowego poznania

rzeczywistości, którą chcemy przebadać.

Zgodnie z definicją Z. Skornego przedmiotem badań naukowych jest określony

zbiór zjawisk, przedmiotów lub osób. Badania psychologiczne i pedagogiczne dotyczą

wybranej kategorii osób określanej mianem populacji.

103

Przedmiotem badań mogą być

różne twory życia społecznego, zbiorowości ludzi a także poglądy wierzenia itp.

104

Celem badań pedagogicznych jest poznanie naukowe, które służy do zdobycia

wiedzy maksymalnie ścisłej, maksymalnie pewnej, maksymalnie ogólnej, maksymalnie

prostej, o maksymalnej zawartości informacji.

105

Cel badań to (...)określenie efektu

końcowego badań, uszczegółowienie tego co zamierza się osiągnąć.

106

Na podstawie powyższych założeń w pierwszej kolejności określono przedmiot

badań niniejszej pracy, którym jest problematyka bezrobocia mężczyzn powyżej

50 roku życia, będących klientami Powiatowego Urzędu Pracy w Opolu. Drugim

krokiem było sformułowanie celu badań , którym stało się zbadanie ogólnej sytuacji

bezrobocia wśród mężczyzn powyżej 50 roku życia, zarejestrowanych w Powiatowym

Urzędzie Pracy w Opolu, działań podejmowanych w celu minimalizowania skutków

102J. Gnitecki, Wprowadzenie do metod badawczych w naukach pedagogicznych, Poznań 2006, s. 19
103Skorny Z., Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki, Warszawa 1984, s. 107.
104Sztumski J. Wstęp do metod i technik badań społecznych, Katowice 1979, s. 20.
105Such J., Problemy weryfikacji wiedzy, Warszawa 1975, s. 35
106Zaczyński W., Praca badawcza nauczyciela: studium metodologiczne, Warszawa 1995, s. 46.

tego zjawiska a także zbadanie opinii społeczeństwa opolskiego na temat mężczyzn

oraz bezrobotnych.

3.2. Problemy badawcze i hipotezy pracy

Formułowanie problemów badawczych jest bardzo ważnym procesem, który

powinna poprzedzić literatura przedmiotu. Są one podstawą do tworzenia hipotez a ich

rozstrzygnięcie służy przede wszystkim do bardzo ważnych ustaleń naukowo –

poznawczych.

107

Cytując za T. Pilchem problem badawczy to: pytanie o naturę danego

zjawiska, o istotę związków między zdarzeniami lub istotami i cechami procesów,

cechami zjawiska, to mówiąc inaczej uświadomienie sobie trudności z wyjaśnieniem

i zrozumieniem określonego fragmentu rzeczywistości, to mówiąc jeszcze inaczej

deklaracja o naszej niewiedzy zawarta w gramatycznej formie pytania.

108

Problemy:

1. Jaka jest skala zjawiska bezrobocia mężczyzn powyżej 50 roku życia – klientów

Powiatowego Urzędu Pracy w Opolu?

2. Jakie są najczęstsze przyczyny utraty pracy przez mężczyzn po 50 roku życia?

3. Jak mężczyźni reagują na utratę pracy?

4. Jakie są podstawowe środki utrzymania bezrobotnych mężczyzn po 50 roku

życia?

5. Jakie działania podejmują bezrobotni w celu znalezienia zatrudnienia oraz

minimalizowani skutków bezrobocia?

6. Jakie skutki wywołuje bezrobocie wśród mężczyzn?

7. Czy utrata pracy przez mężczyznę ma wpływ na jego życie rodzinne?

8. Jaki jest obraz samego siebie bezrobotnych mężczyzn?

9. Z jakich form wsparcia najczęściej korzystają bezrobotni mężczyźni po 50 roku

życia?

10. Jaki jest stosunek rodziny oraz znajomych wobec bezrobotnych mężczyzn po 50

roku życia?

11. Jaki jest obraz mężczyzny w kulturze polskiej – jaką pełnią oni rolę społeczną?

12. W jaki sposób bezrobotni mężczyźni są spostrzegani przez otoczenie?

107Pilch T. ,Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa

2001, s. 44.

108Pilch T. Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2001,

s. 43.

Kolejnym bardzo ważnym etapem w pracy badawczej jest sformułowanie

hipotez, którymi nazywa się wszelkie twierdzenia częściowo tylko uzasadnione, przeto

także wszelki domysł, za pomocą którego tłumaczymy dane faktyczne, a więc też

i domysł w postaci uogólnienia, osiągniętego (…) na podstawie danych wyjściowych.

109

Aby tego dokonać niezbędna jest wiedza o przedmiocie badań, znajomość wyników

badań zbliżonych do naszych, a także wiedza ogólna, którą posiadamy.

110

Po uzyskaniu

odpowiedniej wiedzy można przystąpić do formułowania hipotez. Na tej podstawie

sformułowane zostały następujące hipotezy:

Hipotezy podjętych badań:

1. W Opolu występuje problem bezrobocia wśród mężczyzn powyżej 50 roku życia

a skala tego zjawiska jest wyższa niż wśród kobiet w tym samym przedziale

wiekowym.

2. Najczęstszymi przyczynami utraty pracy przez mężczyzn po 50 roku życia jest

likwidacja zakładu pracy oraz redukcja etatów.

3. Najczęstszą reakcją na utratę pracy mężczyzn po 50 roku życia jest załamanie

4. Do podstawowych środków utrzymania bezrobotnych mężczyzn po 50 roku

życia jest zasiłek dla bezrobotnych, „praca na czarno”, praca dorywcza oraz

posiadane oszczędności.

5. Bezrobotni w celu znalezienia zatrudnienia oraz minimalizowania skutków

bezrobocia podejmują takie działania jak poszukiwanie pracy za pomocą

ogłoszeń w prasie, internecie oraz pomocy znajomych i PUP, podwyższanie

swoich kwalifikacji oraz wyjazd za granicę. Korzystają oni także z różnych form

pomocy oferowanych przez PUP.

6. Bezrobocie wśród mężczyzn po 50 roku życia wywołuje skutki:

a) ekonomiczne: zubożenie, brak środków na zaspokajanie podstawowych potrzeby

b) psychicznie: zmiany w sferze psychicznej, utrata tożsamości, frustracja, depresja,

utrata, poczucia własnej wartości

109Kotarbiński T. Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk, Wrocław 1961, s. 34.
110Pilch T. Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2001,

s. 45.

c) społeczne: alkoholizm, ograniczenie kontaktów z innymi ludźmi

7. Utrata pracy przez mężczyznę ma duży wpływ na jego życie rodzinne.

8. Bezrobotni mężczyźni postrzegają siebie jako bezużytecznych,

niewartościowych oraz mają poczucie, że zawiedli swe rodziny.

9. Bezrobotni mężczyźni po 50 roku życia najczęściej korzystają ze wsparcia

rodziny oraz znajomych.

10. Rodzina oraz znajomi najczęściej są nastawieni do bezrobotnych po 50 roku

życia w sposób życzliwy.

11. W Polsce wciąż dominuje obraz mężczyzny jako „żywiciela rodziny” i „głowy

rodziny”.

12. Bezrobotni mężczyźni postrzegani są przez otoczenie jako leniwi, niepotrafiący

poradzić sobie w życiu, niesamodzielni, posiadający zbyt niskie kwalifikacje

oraz umiejętności.

3.3. Zmienne i wskaźniki

Kolejnym etapem procedury badawczej jest określenie zmiennych. Są one

uszczegółowieniem problemów i hipotez, które postawiliśmy. Zgodnie z definicją

Z. Skornego zmienna to pewna kategoria zjawisk, których wielkość, intensywność,

częstość występowania może ulegać zmianom zależnie od różnych okoliczności.

111

Zmienne dzielimy na zmienne zależne oraz niezależne. Według J. Brzezińskiego

zmienna która jest przedmiotem naszego badania, której związki z innymi zmiennymi

chcemy określić (wyjaśnić), nosi nazwę zmiennej zależnej. Natomiast zmienne, od

których ona zależy, które na nią oddziaływają, noszą nazwę zmiennych niezależnych

112

Po określeniu zmiennych kolejnym bardzo ważnym elementem pracy badawczej

jest określenie wskaźników. Zgodnie z definicją S. Nowaka wskaźnik – to pewna cecha,

zdarzenie lub zjawisko na podstawie zajścia którego wnioskujemy z pewnością, bądź

z określonym prawdopodobieństwem, bądź wreszcie z prawdopodobieństwem wyższym

od przeciętnego iż zachodzi zjawisko, które nas interesuje.

113

Są one niezbędne do opisu

określonej zmiennej a jego dobór jest pewnego rodzaju zdefiniowaniem zmiennej. Dla

111Skorny Z., Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki, Warszawa 1984, s 20.
112Węglińska M., Jak pisać pracę magisterską poradnik dla studentów, Kraków 1997, s. 17.
113Nowak S., Metodologia badań socjologicznych: zagadnienia ogólne, Warszawa 1970, s. 102.

podjętych badań określono następujące zmienne oraz wskaźniki:

Tabela 4: Zmienne i wskaźniki

Zmienne zależne

Wskaźniki do zmiennych

Liczba bezrobotnych po 50 roku życia
zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie
Pracy w Opolu

Liczba bezrobotnych po 50
roku życia zarejestrowanych w
Powiatowym Urzędzie Pracy
w Opolu

Przyczyny utraty pracy

Liczba i procent odpowiedzi
na pytanie 5 w Ankiecie nr 1

Reakcje na utratę pracy

Liczba i procent odpowiedzi
na pytanie 23 w Ankiecie nr1

Środki utrzymania

Liczba i procent odpowiedzi
na pytanie 11 w Ankiecie nr 1

Działania bezrobotnych

Liczba i procent odpowiedzi
na pytania 12, 13, 14 15, 16,
31, 32, 33 w Ankiecie nr 1

Skutki bezrobocia

Liczba i procent odpowiedzi
na pytania 10, 16, 17, 21, 25,
27 w Ankiecie nr 1

Stosunki panujące w rodzinie bezrobotnych po
utracie pracy

Liczba i procent odpowiedzi
na pytanie 28 w Ankiecie nr 1

Wizerunek samego siebie bezrobotnych
mężczyzn

Liczba i procent odpowiedzi
na pytanie 29, 30 w Ankiecie
nr 1

Formy wsparcia

Liczba i procent odpowiedzi
na pytanie nr 19, 26, w
Ankiecie nr 1

Stosunek rodziny i znajomych wobec
bezrobotnych mężczyzn po 50 roku życia

Liczba i procent odpowiedzi
na pytanie 20, 22 w Ankiecie
nr 1

Opinia mieszkańców Opola na temat cech i ról
prawdziwego mężczyzny

Liczba i procent odpowiedzi
na pytanie nr 1, 2,3, 4 w
Ankiecie nr 2

Stosunek mieszkańców Opola do
bezrobotnych mężczyzn po 50 roku życia

Liczba i procent odpowiedzi
na pytanie, 5,6,7,8,9,10,11 w
Ankiecie nr 2

Źródło:pracowanie własne

Zmienne niezależne: wiek, płeć, miejsce zamieszkania.

3.4. Metody badań

Aby poprawnie przeprowadzić badania niezbędny jest wybór metody, którą

będziemy się posługiwali a także technik i narzędzi z których skorzystamy. Według

A. Kamińskiego przez metodę badań rozumieć będziemy zespół teoretycznie

uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej

całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwijania określonego problemu

badawczego

114

, natomiast techniką badań będziemy nazywać czynności praktyczne,

regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie

optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii, faktów.

115

W badaniach własnych jako metodę badań wykorzystano metodę sondażu

diagnostycznego. Jest ona (..) sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach

strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach

i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych

zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych,

posiadających znaczenie wychowawcze – w oparciu o specjalnie dobraną grupę

reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje.

116

Jako technikę w przeprowadzonych badań wykorzystano technikę ankiety.

Według Pilcha jest ona techniką gromadzenia informacji polegająca na na wypełnieniu

najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół

o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera.

117

Jest ona bardzo ważną techniką, ponieważ służy do poznawania cech danej

zbiorowości, opinii, faktów itp. Nie wymaga bezpośredniego kontaktu. Należy jednak

podkreślić, iż technika ta daje wiedzę bardzo szeroką lecz powierzchowną. Nie

wyjaśnia badanych zjawisk a jedynie informuje.

Kolejnym bardzo ważnym elementem w procesie badawczym jest wybór

narzędzia, którymi będziemy posługiwali się w trakcie przeprowadzania badań

i które(...) jest przedmiotem służącym do realizacji wybranej techniki badań.(...)

118

W niniejszej pracy badawczej stał się nim kwestionariusz ankiety. Zostaje on

opracowany na podstawie ściśle określonych standaryzacji, wykorzystując w nim

114Pilch T. Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2001,

s . 71.

115Tamże, s. 71.
116Tamże, s. 80.
117Tamże, s. 96.
118Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998, s. 31.

pytania zamknięte, otwarte oraz półotwarte. Większość pytań w zastosowanej w

badaniach ankiecie była zamknięta.

3.5. Organizacja badań

Na początku podejmowanej pracy badawczej zapoznano się z literaturą

przedmiotu na podstawie której można było określić przedmiot oraz cel badań a także

dokonać sformułowania tematu pracy. W następnej kolejności opracowano problemy

badawcze, hipotezy dokonano wyboru próby badawczej oraz terenu badań a także

określono zmienne oraz wskaźniki. Po wykonaniu wyżej wymienionych czynności

należało dokonać wyboru odpowiedniej metody badawczej a także techniki i narzędzia

badawczego. W następnej kolejności został opracowany kwestionariusz ankiety

i przystąpiono do badania.

Materiał empiryczny został zebrany w marcu, kwietniu oraz maju 2010 roku. Na

terenie miasta Opola zostali przebadani mieszkańcy miasta, którzy wyrażali swą opinie

na temat roli jaką powinien pełnić „prawdziwy” mężczyzna a także opinie na temat

osób bezrobotnych.

Druga grupa badanych (bezrobotnych mężczyzn powyżej 50 roku życia) także

została przebadana na terenie miasta Opola, jednak przy pomocy Powiatowego Urzędu

Pracy w Opolu oraz przy współpracy z doradcami zawodowymi.

Każdy z badanych otrzymał kwestionariusz ankiety oraz został poinformowany

o celu badań, dobrowolności uczestnictwa w badaniach a także zapewnieniu pełnej

anonimowości. Po wyrażeniu zgody badanego na wypełnienie kwestionariusza został on

poinformowany o zasadach jego wypełniania. Badane osoby w większości chętnie

udzielały odpowiedzi na postawione pytania pomimo iż niektóre z nich były pytaniami

drażliwymi i bardzo osobistymi.

Wszelkie dane uzyskane z kwestionariuszy zostały wykorzystane do analizy

zaprezentowane w Rozdziale IV.

3.6. Badana Populacja

Badaniami objęto 100 osób, które stanowiły dwie odrębne grupy badawcze.

Pierwszą grupę stanowiło 50 bezrobotnych mężczyzn po 50 roku życia

zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Opolu. Wśród badanych 14 %

stanowili mężczyźni w wieku 52 lat, 16 % - 53 lat, 26 % – 54 lat, 16 % - 55 lat,

20 % - 58 lat a 8 % stanowili bezrobotni w wieku 60 lat. Z metryczki wynika, iż 14 %

tej grupy badanych pochodzi ze wsi natomiast 86 % z miasta. Wśród badanych 56 %

mężczyzn posiadało wykształcenie zasadnicze zawodowe, 24 % średnie zawodowe,

10 % średnie a jedynie 10 % wykształcenie wyższe. Wśród badanych mężczyzn 70 %

było żonatych, 8 % było po rozwodzie, 12 % było w separacji a 10 % to osoby samotne.

W pytaniu o liczbę dzieci 54 % odpowiedziało, ze posiada jedno dziecko,

26 % - dwójkę dzieci, 10 % troje dzieci, 2 % - 5 dzieci a 8 % nie posiadało ani jednego

dziecka.

Drugą grupę badawczą stanowili mieszkańcy Opola w różnym przedziale

wiekowym. W badaniach uczestniczyło 25 kobiet oraz 25 mężczyzn. Wiek badanych

był bardzo zróżnicowany i przedstawiał się następująco: 8 % - 18 lat, 12 % - 19 lat,

4%-20 lat, 6%- 22 lata, 16 % - 24 lata, 4 % - 26 lat, 22 %- 27 lat, 16 % -30 lat,

10 %- 40 lat, 2% - 61 lat. Wśród badanych 24 % mieszkańców posiadało wykształcenie

średnie, 46 % wykształcenie wyższe, 18 % wykształcenie zasadnicze zawodowe

a 12 % wykształcenie średnie zawodowe.

ROZDZIAŁ IV :

ANALIZA BADAŃ WŁASNYCH

4.1. Ogólna Sytuacja mężczyzn po 50 roku życia ma opolskim rynku

pracy

4.1.1. Liczba bezrobotnych kobiet i mężczyzn

W zmieniającej się Europie, w której coraz częściej podejmuje się temat

związany z równouprawnieniem kobiet i walczy się o ich prawo do pracy, często

zapomina się o problemie jakim jest bezrobocie mężczyzn powyżej 50 roku życia.

Pomimo zawartego w Ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 roku o „Promocji zatrudnienia

i instytucjach rynku pracy” obowiązku równego traktowania wszystkich obywateli

Polski bez względu na płeć, wiek, wyznanie, jedynie wobec pewnych grup obywateli

stosuje się bardziej rozwinięte środki, które mają na celu minimalizowanie skutków ich

bezrobocia a także aktywizację zawodową. Wartym podkreślenia jest fakt, iż tak jak

w innych grupach wiekowych problemem staje się dużo większa liczba bezrobotnych

kobiet tak w prezentowanej w niniejszej pracy grupie liczba bezrobotnych mężczyzn

jest wyższa.

Tabela 5: Liczba bezrobotnych powyżej 50 roku życia zarejestrowanych w Powiatowym

Urzędzie Pracy w Opolu.

Miesiąc

Liczba bezrobotnych powyżej 50 roku życia zarejestrowanych w Powiatowym

Urzędzie Pracy w Opolu

Ogółem

W tym z prawem do zasiłku

Kobiety

Mężczyźn

Ogółem

Kobiety

Mężczyźni

Ogółem

Styczeń

2010

410

694

1104

106

214

320

Luty

2010

491

781

1272

111

217

328

Marzec

2010

482

786

1268

120

227

347

Kwiecień

2010

495

783

1278

128

213

341

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PUP.

Analizując powyższą tabelę 5 można zauważyć, że w tej grupie wiekowej liczba

bezrobotnych mężczyzn jest znacznie większa niż bezrobotnych kobiet. Być może

wynika to z faktu, iż pracodawcy coraz chętniej zatrudniają kobiety, które coraz lepiej

radzą sobie na rynku pracy i odnoszą coraz większe sukcesy zawodowe.

119

Powodem

takiego stanu rzeczy jest fakt, iż uważane są one za lepiej wykształcone, gdyż, aby

skuteczniej radzić sobie w konkurencji z mężczyznami regularnie podnoszą swoje

kwalifikacje. Posiadają także wyższe wykształcenie oraz znają języki obce.

120

Ponadto

bardzo chętnie podejmują się prac, które dotychczas uważane były za męskie jak np.

kierowca autobusu, podczas gdy mężczyźni bardzo rzadko decydują się na podjęcie

pracy typowo kobiecej, gdyż nie chcą zostać odebrani jako mało męscy.

121

Kobiety

oceniane są często jako bardziej kreatywne o bardziej otwartym umyśle a według badań

radzą sobie bardzo dobrze na wielu stanowiskach w tym także kierowniczych.

122

Ponadto mimo przekonania, że kobiety i mężczyźni zajmujący to samo stanowisko

pracy powinni otrzymywać jednakowe wynagrodzenie nie znajduje to odzwierciedlenia

w realnym świecie. W rzeczywistości mężczyźni są lepiej wynagradzani niż kobiety.

Kolejnym argumentem, który skłania pracodawców do częstszego zatrudniania kobiet

w tej grupie wiekowej jest fakt, iż w tym wieku kobieta rzadziej choruje niż mężczyzna

a także nie będzie korzystała z urlopu macierzyńskiego. Wszystko to sprawia, że

pracodawca chętniej zatrudni kobietę, która jest lepiej wykształcona, posiada wiele

przydatnych umiejętności i która otrzyma niższe wynagrodzenie. Ważne podkreślenia

jest fakt, iż mówiąc o bezrobociu i o częstej dyskryminacji kobiet na polskim rynku

pracy nie można zapomnieć o problemie mężczyzn powyżej 50 roku życia, których

bezrobocie dotyka w coraz szerszym zakresie.

4.1.2. Czas pozostawania bez pracy

Nie bez znaczenia jest czas pozostawania bez stałego źródła dochodu. To od

niego w dużej mierze zależą skutki jakie poniesie osoba bezrobotna, jaka będzie jego

sytuacja finansowa a także wizerunek własnej osoby. Aby dowiedzieć się jak długo

badani są bez pracy a także jak długo są oni zarejestrowani w PUP w Opolu zadano im

pytania, których dane zawarte są w tabeli 6 oraz tabeli 7.

119Równouprawnienie kobiet i mężczyzn na rynku pracy w praktyce: ekonomiczne i społeczne

uzasadnienia równouprawnienia kobiet i mężczyzn na rynku pracy, pod red. U. Feltynowskiej,
Warszawa 2005, s.10.

120Tamże, s. 6 - 9
121Tamże, s. 9.
122Tamże, s. 11 - 12

Tabela 6: Czas pozostawania bez pracy (Ankieta 1, pytanie 1).

Czas pozostawania bez zatrudnienia

Bezrobotni

Liczba

0 – 3 miesięcy

4 – 6 miesięcy

7 – 12 miesięcy

1 – 2 lata

3 – 5 lata

Ponad 10 lat

Źródło: opracowanie własne.

Jak pokazują wyniki badań zawarte w tabeli 6 wśród przebadanych osób

największą liczbę stanowią mężczyźni pozostający bez zatrudnienia od 4 do 6 miesięcy

(28 %) a także bezrobotni długotrwale (44%). Najmniejsza grupą są osoby, którzy

pozbawieni są stałego źródła dochodu ponad 10 lat (6%).

Tabela 7 : Czas zarejestrowania w Powiatowym Urzędzie Pracy w Opolu (Ankieta 1, pytanie 2).

Długość bycia zarejestrowanym jako osoba

bezrobotna

Bezrobotni

Liczba

0 – 3 miesięcy

4 – 6 miesięcy

7 – 12 miesięcy

1- 2 lata

Źródło: opracowanie własne.

Dane zawarte w tabeli 7 pokazują, że 32 % przebadanych mężczyzn jest

zarejestrowanych w PUP od 4 do 6 miesięcy, 20% od 7 do 12 miesięcy, 20 % 1- 2 lata

natomiast 28 % badanych zarejestrowało się w ciągu ostatnich 3 miesięcy. Na

podstawie informacji zawartej w tabeli 7 można dostrzec, że aż 60 % osób jest

zarejestrowanych stosunkowo krótki okres czasu. Niepokoi natomiast fakt, iż 20 %

badanych zarejestrowanych jest ponad rok czasu a nadal nie udało im się znaleźć

zatrudnienia.

Po analizie tabeli 6 oraz tabeli 7 można zauważyć sporą grupę osób, które już

długi czas nie mogą znaleźć zatrudnienia. Można wnioskować, że dla wielu badanych

osób mało jest ofert pracy odpowiednich do ich wieku oraz kwalifikacji, bądź też osoby

te nie chcą podjąć pracy zarobkowej. Niektóre z osób natomiast mogły utracić wiarę

w znalezienie odpowiedniego zatrudnienia.

Wśród badanych 52 % posiada prawo do zasiłku natomiast 48 % nie posiada.

W najgorszym położeniu są osoby, które najdłużej pozostają bez pracy i nie mają

zasiłku dla bezrobotnych. Może to pociągać za sobą wiele poważnych skutków natury

psychicznej, społecznej oraz ekonomicznej.

4.1.3. Przyczyny utraty pracy

Wśród najczęstszych przyczyn utraty pracy w Polsce wymienia się głównie:

nieodpowiednie kwalifikacje, redukcję etatów, wiek, likwidację zakładu pracy a także

dobrowolne odejście z zakładu powodowane różnorodnymi czynnikami. Aby poznać co

najczęściej powodowało utratę stałego źródła dochodu wśród badanych osób zadano im

odpowiednie pytanie a dane przedstawiono w tabeli 8.

Tabela 8: Przyczyny utraty pracy. (Ankieta 1, pytanie 5).

Przyczyny utraty pracy

Odpowiedź

Bezrobotni

Odpowiedź

Bezrobotni

Liczba

Dobrowolne
odejście z
zakładu
ponieważ:

Liczba

Nieodpowiednie

kwalifikacje

a) panowała nieprzyjazna

atmosfera

Redukcja

etatów

b)występowały czynniki

szkodliwe dla zdrowia

wiek

c)warunki pracy były

nieodpowiednie,

niebezpieczne

Zamknięcie

własnej firmy

d)źle traktowano

pracowników

Likwidacja

zakładu pracy

e)wynagrodzenie było zbyt

niskie w porównaniu z

wykonywaną pracą

Źródło:opracowanie własne.

Do najczęstszych przyczyn utraty pracy podawanych przez badanych należy

likwidacja zakładu pracy. Pracę z tego powodu utraciło 44 % ankietowanych. Wśród

nich większość pracowała jako budowlańcy, stolarze. Były także osoby, które

wykonywały zawód piekarza, palacza, agenta ubezpieczeniowego, spawacza, elektryka,

dekarza, hydraulika, mechanika samochodowego. Można wywnioskować, iż taki stan

rzeczy może być spowodowany kryzysem ekonomicznym na skutek, którego wielu

pracodawców musiało zamknąć swoje przedsiębiorstwa. Kolejną najczęstszą przyczyną

utraty pracy podawaną przez badanych jest redukcja etatów w wyniku której 36 %

ankietowanych zostało bezrobotnymi. Tylko 8 % dobrowolnie odeszło z zakłady pracy

na skutek występowania czynników szkodliwych dla zdrowia (4%) oraz zbyt niskiego

wynagrodzenia (4%).

4.1.4. Reakcje na utratę pracy

Kolejnym istotnym aspektem, który został poruszony w badaniach były reakcje

na utratę pracy. Wyniki badań zostały zawarte w tabeli 9.

Tabela 9 Reakcje na utratę pracy. (Ankieta 1, pytanie 23).

Reakcje na utratę pracy

Odpowiedź

Bezrobotni

Odpowiedź

Bezrobotni

Liczba

Nie przejąłem się,

wiem, że sobie poradzę

Podszedłem do tego z dystansem,

co ma być to będzie

Załamałem się, osobie

w moim wieku trudno

znaleźć zatrudnienie

Źródło: opracowanie własne.

Na podstawie danych zawartych w tabeli 9 wynika, że najczęstszą reakcją na

utratę pracy było załamanie się osoby bezrobotnej. Aż 52 % badanych stwierdziło, że

osobom w wieku powyżej 50 lat ciężko jest znaleźć zatrudnienie. Część bezrobotnych

(36 %) podeszła do utraty pracy z dystansem, twierdząc, że co ma być to będzie. Tylko

niewielka część z badanych mężczyzn ( 12 %) nie przejęła się bezrobociem, gdyż mieli

nadzieję, że sobie poradzą.

4.1.5. Podstawowe środki utrzymania bezrobotnych

W trakcie badań zapytano bezrobotnych o podstawowe środki utrzymania jakie

posiadają. Badani mężczyźni udzielali bardzo zróżnicowanych odpowiedzi a dane

uzyskane od bezrobotnych mężczyzn zostały przedstawione w tabeli 10.

Tabela 10: Środki utrzymania (Ankieta 1, pytanie 11).*

Środki

Bezrobotni

Środki

Bezrobotni

Liczba

Bycie na utrzymaniu żony

Praca dorywcza

Bycie na utrzymaniu rodziny

Praca na czarno

Zasiłek dla bezrobotnych

Praca sezonowa

Świadczenia z opieki

społecznej

Oszczędności

Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.

Z danych zawartych w tabeli 10 wynika, iż 52 % badanych mężczyzn utrzymuje

się z zasiłku dla bezrobotnych. Część z nich (10% wszystkich ankietowanych)

dodatkowo „pracuje na czarno”. Z tego rodzaju pracy korzystają jednak w większości

osoby pozostające bez prawa do zasiłku. Innymi środkami utrzymania z których

najczęściej korzystają badani mężczyźni jest praca dorywcza (32%) oraz oszczędności

jakie posiadają (32%). Na utrzymaniu żony pozostaje 20 % badanych, 12 %

bezrobotnych jest na utrzymaniu najbliższej rodziny a 20 % pobiera świadczenia

z opieki społecznej. Na podstawie przedstawionych danych można wywnioskować, że

oprócz zasiłku dla bezrobotnych najczęstszym źródłem utrzymania bezrobotnych jest

„praca na czarno”. Wartym zaznaczenia jest fakt, że większość osób pracująca w ten

sposób nie korzysta z pomocy rodziny być może dlatego, że sami chcą zapewnić sobie

środki utrzymania. Tak duża liczba osób pracujących „na czarno” może być

spowodowana tym, że dużo badanych nie posiada prawa do zasiłku i pozbawiona jest

jakiegokolwiek źródła dochodu. Ponadto zasiłek dla bezrobotnych nie zawsze wystarcza

na pokrycie podstawowych kosztów utrzymania.

4.1.6. Działania podejmowane przez bezrobotnych w celu znalezienia

zatrudnienia oraz minimalizowania skutków bezrobocia

Kolejnym aspektem, który postanowiono zbadać były działania podejmowane

przez bezrobotnych w celu znalezienia zatrudnienia a także minimalizowania skutków

bezrobocia. Dokonano tego poprzez zadanie bezrobotnym pytań dotyczących

poszukiwania pracy, działań jakie chcą podjąć w najbliższym czasie a także form

pomocy jakie zostały im zaoferowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Opolu i z

których skorzystali.

4.1.6.1. Poszukiwanie pracy

W trakcie badań bezrobotnym zadano pytanie dotyczące sposobów

poszukiwania pracy. Odpowiedzi uzyskane od bezrobotnych zamieszczono w tabeli 11.

Tabela 11: Sposoby poszukiwania pracy (Ankieta 1, pytanie 16).*

Sposób

Bezrobotni

Liczba

znajomi

Ogłoszenia w prasie

Ogłoszenia w internecie

Powiatowy Urząd Pracy w Opolu

Usługi Agencji Pośrednictwa Pracy

Składanie ofert w zakładach pracy

Nie szuka pracy ponieważ:pracuje na czarno

Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.

Przeprowadzone badania pokazują, iż najczęstszymi sposobami poszukiwania

pracy podawanymi przez badanych mężczyzn są ogłoszenia w prasie oraz kontakty ze

znajomymi. Z pierwszej formy korzysta aż 80 % mężczyzn natomiast swoje znajomości

w celu znalezienia pracy wykorzystuje 68 % . Z ogłoszeń w internecie korzysta 36 %

ankietowanych a 44% bezrobotnych składa swoje podania w zakładach pracy. Wśród

badanych mężczyzn znaleźli się także i tacy, którzy nie poszukują pracy, gdyż pracują

„na czarno” a w PUP zarejestrowani są jedynie w celach ubezpieczeniowych - 12 %

wszystkich badanych. Najmniejszą popularnością w przeprowadzonych badaniach

cieszą się usługi Agencji Pośrednictwa Pracy, której w badaniu nie podał ani jeden

bezrobotny. Niepokojący jest także fakt, iż tylko 24 % bezrobotnych zaznaczyło, że

szuka pracy poprzez PUP w Opolu. Na podstawie powyższych wyników można

wywnioskować, że osoby bezrobotne szukając pracy najczęściej korzystają z bardzo

popularnych i ogólnodostępnych środków. Większość z badanych nie wykorzystuje

możliwości jakie daje PUP oraz Agencje Pośrednictwa Pracy. Powodem takiego stanu

rzeczy może być fakt, że Agencje Pośrednictwa Pracy zajmują się w szczególności

klientem, który planuje wyjechać do pracy za granicę a jak pokazały badania, których

wyniki zostaną przedstawione w dalszej części pracy tylko nieznaczna część badanych

mężczyzn planuje w najbliższym czasie podjęcie pracy w innym kraju niż Polska.

Ponadto usługi te są odpłatne na co nie każdego bezrobotnego stać. Kolejną bardzo

istotną sprawą jest to, że większość ankietowanych jako główne źródło informacji

traktuje media i znajomych, podczas gdy to właśnie PUP w którym są zarejestrowani

powinien być głównym sposobem pozyskiwania informacji i poszukiwania pracy.

Niestety instytucja ta nie zawsze funkcjonuje sprawnie. Nadal mało jest ofert pracy,

które dodatkowo często okazują się nieaktualne. Ponadto bezrobotni wolą szukać

informacji w prasie czy też internecie ze względu na łatwą dostępność do tych

informacji i szybki czas pozyskania interesujących ich ofert. Niepokojące jest także, że

znajdują się osoby, które wolą pracować na czarno a PUP traktują jedynie jako

instytucję opłacającą ubezpieczenie.

Kolejnym pytaniem, które zadano bezrobotnym był czas jaki poświęcają na

poszukiwanie pracy. Uzyskane odpowiedzi umieszczono w tabeli 12.

Tabela 12: Czas poświęcany na poszukiwanie pracy (Ankieta 1, pytanie 15).

Odpowiedź

Bezrobotni

Liczba

Codziennie

1 godzinę

różnie

Raz na tydzień

Kilka razy w tygodniu

2 razy

3 razy

Raz na miesiąc

Kilka razy w miesiącu

2 razy

4 razy

5 razy

Nie poszukuje pracy, ponieważ pracuje na czarno

Źródło: opracowanie własne.

W pytaniu o czas poświęcany na poszukiwanie pracy, ankietowani udzielali

bardzo zróżnicowanych odpowiedzi. Tylko 24 % z nich codziennie wykorzystuje swój

czas w celu znalezienia odpowiedniej pracy – najczęściej około godziny czasu. Raz

w tygodniu pracy szuka 12 % mężczyzn, 16 % kilka razy w tygodniu. Raz na miesiąc

pracy szuka 24 % bezrobotnych a kilka razy w miesiącu 12 % . Tak jak w poprzednim

przypadku 12 % ankietowanych nie poszukuje pracy, gdyż pracują na czarno i nie chcą

zmieniać swojej sytuacji. Najwięcej czasu na poszukiwanie pracy poświęcają osoby,

które w ciągu ostatnich miesięcy straciły pracę. Wśród długotrwale bezrobotnych

można zauważyć brak motywacji do poszukiwań, która spowodowane frustracją

wynikającą z długo utrzymującego się bezrobocia. Sytuacja ta powoduje pogłębianie się

ich problemów i coraz mniejsze szanse na znalezienie pracy.

4.1.6.2. Działania, które bezrobotni chcą podjąć w najbliższym czasie

Badając u bezrobotnych chęć podjęcia w najbliższym czasie działań, które

miałyby na celu poprawę ich sytuacji, zadano badanym pytania dotyczące zamiaru

podwyższenia swoich kwalifikacji i umiejętności, otwarcia własnej działalności

gospodarczej a także podjęcia pracy za granicą. Uzyskane informacje zawarto

w tabeli 13.

Tabela 13: Działania, które bezrobotni zamierzają podjąć w najbliższym czasie (Ankieta 1,

pytanie 31, 32, 33).

Jakie działania zamierza Pan podjąć w najbliższym czasie?*

Odpowiedzi

Bezrobotni

Odpowiedzi

Bezrobotni

Liczba

Liczb

Rozpocząć kurs

Zrobić prawo jazdy

Nauczyć się języka

obcego

Nie zamierzam nic robić,
ponieważ jest to bezcelowe

Przekwalifikować się

Nie zamierzam nic robić
ponieważ osoby w moim wieku
niczego się już nie nauczą

Czy zamierza Pan podjąć działalność

gospodarczą

Czy zamierza Pan w najbliższym czasie podjąć

pracę za granicą?

TAK

NIE

TAK

NIE

NIE WIEM

2,00%

98,00%

24,00%

16,00%

60,00%

Źródło: opracowanie własne
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.

Bezrobotni zapytani o działania jakie chcą podjąć w najbliższym czasie

w zakresie nabywania nowych umiejętności najczęściej odpowiadali, że nie zamierzają

nic robić – 80 % badanych. Wśród badanych 42 % bezrobotnych stwierdziło, że jest to

bezcelowe, natomiast 38 % ankietowanych uznało, że osoby w wieku powyżej 50 lat

niczego się nie nauczą. Tylko 20 % badanych mężczyzn zamierza podjąć działania,

które mogą okazać się ich szansą na znalezienie pracy. Wśród nich 8 % zamierza

rozpocząć kurs, tyle samo chce się nauczyć języka obcego. Chęć przekwalifikowania

się zdeklarowało 12 % badanych a 4 % mężczyzn chce zrobić prawo jazdy.

Na pytanie o założenie własnej działalności gospodarczej 98 % bezrobotnych

odpowiedziało przecząco a tylko jedna osoba ( 2% wszystkich badanych) potwierdziła

chęć otwarcia własnego warsztatu samochodowego. Badani zapytani dlaczego nie chcą

podjąć się założenia własnej działalności gospodarczej najczęściej odpowiadali, że nie

mają środków, że prowadzenie własnej działalności jest zbyt odpowiedzialne

i ryzykowne. Większość stwierdzała także, że jest w nieodpowiednim wieku. Zdarzały

się odpowiedzi, iż nie mają chęci i motywacji na prowadzenie swojego biznesu.

Dane dotyczące kolejnego pytania dotyczącego zamiaru podjęcia pracy za

granicą pokazują, że większość z badanych osób (60 %) nie wie czy w niedalekiej

przyszłości podejmie taką decyzję a wszystko jest uzależnione od sytuacji w Polsce i od

tego jak długo pozostaną bez pracy. Wyjazd za granicę planuje 24% przebadanych,

którzy twierdzą, że w innych krajach jest więcej ofert pracy a zarobki są dużo lepsze niż

w Polsce. Bezrobotni chcą wyjeżdżać przede wszystkim do Niemiec, Holandii, Anglii

a także Ukrainy. Tylko 16 % przebadanych jest przekonanych, że w najbliższym czasie

na pewno nie chce wyjechać za granicę. Jako uzasadnienie najczęściej podawali brak

znajomości języka, nieodpowiedni wiek a także stwierdzali, że chcą pracować tylko

w Polsce. Spośród badanych tylko nieznaczna część zna język obcy co przedstawia

tabela 14.

Tabela 14: Znajomość języków obcych (Ankieta 1, pytanie 7)

Znajomość języków obcych

Język

Stopień znajomości

Bezrobotni

Liczba

Angielski

podstawowy

Średnio zaawansowany

zaawansowany

Niemiecki

podstawowy

Średnio zaawansowany

zaawansowany

Rosyjski

podstawowy

Brak znajomości języka obcego

Źródło: opracowanie własne

Jak pokazują dane zawarte w tabeli 14 tylko 36 % wszystkich badanych

bezrobotnych zna język obcy a tylko nieznaczna część z nich (6 %) zna go na poziomie

zaawansowanym. Powoduje to, że część osób boi się wyjechać za granicę , gdyż boi się

trudności związanych z komunikacją.

Wartym podkreślenia jest fakt, iż brak chęci na podejmowanie jakichkolwiek

działań w celu poprawy swojej sytuacji materialnej najczęściej wyrażali mężczyźni

długotrwale bezrobotni. Stwierdzali najczęściej, że jakiekolwiek działanie jest

bezcelowe, ponieważ są w nieodpowiednim wieku i nie znajdą zatrudnienia. Jest to stan

tzw „wyuczonej bezradności”, charakterystycznej min. dla długotrwale bezrobotnych

korzystających z pomocy społecznej. Osoby, które niedawno straciły pracę chcą robić

wszystko co zwiększyłoby ich szansę na rynku pracy i podejmują się każdej

możliwości, która może przyczynić się do poprawy ich sytuacji.

4.1.6.3. Formy pomocy oferowane przez PUP i ich ocena

Kolejnym aspektem, o który zapytano bezrobotnych było korzystanie z form

pomocy jakie oferuje PUP oraz ich ocena. Dane uzyskane od badanych przedstawiono

w tabeli 15.

Tabela 15: Korzystanie z form pomocy oferowanych przez PUP w Opolu (Ankieta 1, pytanie

12)*

Formy pomocy z których korzystali bezrobotni

Odpowiedź

Bezrobotni

Odpowiedź

Bezrobotni

Oferty Pracy

Pośrednictwo pracy

Szkolenia

Pomoc w podjęciu własnej

działalności gospodarczej

Kursy

Prace interwencyjne

Staże dla dorosłych

Roboty publiczne

Przygotowanie zawodowe

dorosłych

Zasiłek dla bezrobotnych

Poradnictwo zawodowe

Nie korzystałem

Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.

Z danych zawartych w powyżej tabeli 15 wynika, że ze wszystkich form

pomocy jakie oferował PUP najwięcej osób korzystało z zasiłku dla bezrobotnych

(96 %), ofert pracy (64%) oraz poradnictwa zawodowego (60 %). Z kursów korzystało

56 % badanych osób a z pośrednictwa pracy 50 %. Spośród ankietowanych mężczyzn

z wymienionych form pomocy zaoferowanych przez PUP nie korzystało 4% badanych.

Spośród wszelkich możliwości pomocy udzielanych bezrobotnym tylko 8% osób

korzystało z przygotowania zawodowego dla dorosłych a 10% bezrobotnych brało

udział w robotach publicznych. Z prac interwencyjnych korzystało 24 % bezrobotnych,

stażu dla dorosłych 16 %, szkoleń 32 % ankietowanych a z pomocy w podjęciu własnej

działalności gospodarczej skorzystało 16 % badanych.

Oceniając wyżej wymienione formy pomocy bezrobotni dokonali zróżnicowanej oceny,

która przedstawia się w tabeli 16: następująco:

Tabela 16: Ocena skuteczności form pomocy z których korzystali badani bezrobotni (Ankieta 1,

pytanie 12)*.

Ocena skuteczności

Forma

Oferty Pracy

Szkolenia

Kursy

Staże dla dorosłych

Przygotowanie zawodowe dorosłych

Poradnictwo zawodowe

Pośrednictwo Pracy

Pomoc w podjęciu własnej działalności
gospodarczej

Prace interwencyjne

Roboty publiczne

Zasiłek dla bezrobotnych

Źródło: Opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Legenda: 0 – bez znaczenie, 1 – bardzo słabo, 2 – słabo, 3 – dobrze, 4- bardzo dobrze.

Z danych zawartych w tabeli 16 wynika iż najmniej skuteczne zdaniem

bezrobotnych są zasiłki dla bezrobotnych oraz oferty pracy. Najbardziej skuteczne są

według badanych poradnictwo zawodowe oraz pośrednictwo pracy a także prace

interwencyjne. Na podstawie powyższych danych można wysnuć wniosek, że

bezrobotni bardzo często negatywnie odbierają formy pomocy jakie są im udzielane.

Powodem niskiej oceny szkoleń może być fakt, iż często szkolenia są przeprowadzane

jednak nie dają realnych szans na znalezienie zatrudnienia. Z niską oceną spotkał się

także zasiłek dla bezrobotnych. Powodem takiego stanu rzeczy może być niska kwota

tego właśnie zasiłku, która nie pozwala bezrobotnym na całkowite zaspokojenie

podstawowych potrzeb. W najtrudniejszym położeniu znajdują się osoby, które za tą

kwotę muszą utrzymać siebie a także wielodzietną rodzinę. Niska ocena ofert pracy

może być powodowana tym, że nierzadko oferty te są nieaktualne bądź też nie są

odpowiednie do kwalifikacji badanych bezrobotnych.

Podsumowując dane zawarte w tabeli 15 oraz tabeli 16 można zauważyć, że

formy pomocy oferowane bezrobotnym i mające na celu ich poprawę sytuacji nie

zawsze taką funkcję spełniają. Bardzo często formy te są rzadko proponowane

bezrobotnym chociażby ze względu na ich wiek . Zaproponowane natomiast nie

spełniają swojej funkcji co powoduje, że spotykają się z niską oceną bezrobotnych

i brakiem chęci korzystania z nich w przyszłości.

4.1.6.4.Czynniki wpływające na znalezienie zatrudnienia w opinii bezrobotnych

mężczyzn

W trakcie badań zebrano informacje dotyczące czynników, które zdaniem

badanych mają wpływ na trudności w znalezieniu pracy a także tych, które otrzymanie

pracy ułatwiają. Dane przedstawia tabela 17 oraz tabela 18

Tabela 17: Czynniki wpływające na trudności w znalezieniu zatrudnienia (Ankieta 1, pytanie

13)*.

Wpływ
Czynnik

Nieodpowiednie wykształcenie

Brak odpowiednich kwalifikacji

Brak ofert pracy

Brak znajomości układów

Wiek

Złe rozwiązania prawne

Wygląd

Stan zdrowia

Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Legenda: 0 – nie ma wpływu;1 – ma wpływ,ale niewielki; 2 -ma wpływ;3 – ma duży wpływ;4-
ma ogromny wpływ.

Na podstawie informacji zawartych w tabeli 17 można zauważyć, że zdaniem

badanych mężczyzn największą trudność w znalezieniu pracy sprawia nieodpowiednie

wykształcenie, brak znajomości i układów, wiek, brak odpowiednich kwalifikacji oraz

ofert pracy. Mniejszą rolę odgrywają : stan zdrowia, złe rozwiązania prawne oraz

wygląd aczkolwiek nie są dla bezrobotnych bez znaczenia. Jak widać badane osoby

zdają sobie sprawę, że o otrzymaniu zatrudnienia najbardziej decyduje odpowiednie

wykształcenie oraz kwalifikacje jakie posiadają.

Tabela 18: Czynniki decydujące o otrzymaniu zatrudnienia (Ankieta 1, pytanie 14). *

Ocena
Czynnik

Odpowiednie wykształcenie

Wysokie kwalifikacje

Młody wiek

Szerokie znajomości, układy

Wygląd

Szczęście

Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Legenda: 0 – nie decyduje, 1- decyduje, ale nieznacznie, 2 -decyduje; 3 – bardzo decyduje; 4 –
zdecydowanie decyduje o znalezieniu pracy.

Na podstawie danych z tabeli 18 wynika iż badani uważają, że o otrzymaniu

zatrudnienia najbardziej decyduje młody wiek, wysokie kwalifikacje, znajomości

i układy a także odpowiednie wykształcenie. Mniejszą rolę odgrywa szczęście oraz

wygląd, aczkolwiek nie jest on bez znaczenia .

Na podstawie danych z tabeli 17oraz tabeli 18 można wyciągnąć wniosek, że

badani mężczyźni zdają sobie sprawę, że o otrzymaniu zatrudnienia decyduje przede

wszystkim dobre wykształcenie i kwalifikacje jakie posiadają. Powodem takiego stanu

rzeczy jest oczywiście bardzo duża konkurencja na rynku pracy. Pracodawcy poszukują

jak najlepszych pracowników o jak najlepszych kwalifikacjach odpowiednich do

danego stanowiska pracy. Zdaniem badanych w dzisiejszych realiach bardzo ważną rolę

odgrywają znajomości dzięki, którym łatwiej jest otrzymać dobrą pracę. Oczywiście

wśród wielu osób w naszym kraju istnieje przekonanie, że bez odpowiednich układów

rzadko można osiągnąć sukces. Bardzo istotną rolę w oczach badanych odgrywa wiek.

Zdają sobie sprawę, że większość pracodawców woli przyjmować osoby młodsze np. na

staż lub praktyki za które nie będzie ponosił kosztów. Mniejszą odgrywa rolę posiadane

doświadczenie. Brak ofert pracy też jest bardzo istotny, gdyż często te już istniejące nie

są odpowiednie dla poszukujących pracy np. ze względu na zbyt wysokie kwalifikacje

jakie są wymagane.

4.1.7. Skutki utraty pracy

Kolejnym problemem poruszonym w pracy były skutki utraty pracy, które

wystąpiły u badanych bezrobotnych. Odgrywają one bardzo istotną rolę dla

bezrobotnych wpływając na ich zdrowie psychiczne a także fizyczne

4.1.7.1. Konsekwencje bezrobocia

Na początku rozważań o skutkach jakie wywołało bezrobocie wśród badanych

osób zbadano konsekwencje bezrobocia, które prezentuje wykres 1.

Wykres 1: Konsekwencje bezrobocia (Ankieta 1, pytanie 21)*

Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.

Z danych zawartych na wykresie 1 wynika, iż najczęstszymi konsekwencjami

Zubożenie rodziny

Bezradność

Kłopoty finansow e

Uczucie zrezygnow ania

Nasilenie się konfliktów rodzinnych

Alkoholizm

Utrata Kw alifikacji

Rozw ód

Ograniczenie kontaktów z innymi ludźmi

Nałogi

Konsekwencje bezrobocia

Liczba odpowiedzi w %

bezrobocia wymienianymi przez badanych mężczyzn jest zubożenie rodziny - 64 %

badanych, kłopoty finansowe – 56 % badanych oraz nasilenie się konfliktów rodzinnych

– 36 % badanych. Mężczyźni wymieniali także odzwyczajenie się od pracy – 32 %

oraz ograniczenie kontaktów z innymi ludźmi – 28 %. Najrzadziej ankietowani

wymieniali pogorszenie stanu zdrowia – 4 %, utratę szacunku do własnej osoby – 4 %.

Ważny podkreślenia jest fakt iż 16 % mężczyzn przyznało się do popadnięcia

w różnego rodzaju nałogi. Bardzo istotne jest, że do każdej z wymienionych w pytaniu

konsekwencji znalazły się minimum dwie osoby u których ona wystąpiła. Badani mieli

możliwość zaznaczeni więcej niż jednej odpowiedzi.

Badając konsekwencje bezrobocia zwrócono uwagę na kwestię alkoholizmu. Jak

wiadomo problem ten dotyka wielu bezrobotnych dlatego też podczas badań zapytano

badaną grupę mężczyzn jak często zdarza się im spożywać napoje alkoholowe. Wyniki

zostały zaprezentowane w tabeli 19.

Tabela 19:Spożywanie napojów alkoholowych przez bezrobotnych (Ankieta 1, pytanie 25).*

Częstość spożywania

Rodzaj alkoholu

Codziennie

Raz w tygodniu Kilka razy w

tygodniu

Raz na jakiś
czas

Bezrobotni

Piwo

Wino

Wódka

NIE PIJE

12 % badanych

Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.

Jak widać z powyższych danych zawartych w tabeli 19 aż 24 % badanych

mężczyzn codziennie pije piwo a 6 % jest uzależnionych od wódki. Uwagę należy

zwrócić także na 8 % badanych którzy kilka razy w tygodniu piją piwo. Raz na jakiś

czas napoje alkoholowe spożywa w sumie 64 % przebadanych. Tylko 12 % wszystkich

badanych mężczyzn nie pije alkoholu. Na podstawie tych danych można wysnuć

wniosek, że dość spora część badanych osób ma problemy alkoholowe. Najczęściej są

to osoby długotrwale bezrobotne. Można przypuszczać, że próbują w ten sposób

zapomnieć o istniejących problemach. Ponadto osoby bezrobotne często nawiązują

kontakty z innymi bezrobotnymi z którymi spotykają się i identyfikują się z ich

problemami. Niestety kontakty te nie zawsze są korzystne, ponieważ podczas spotkań

tych może dochodzić właśnie do spożywania alkoholu. Częste spożywanie alkoholu

powoduje natomiast zakłócenie jasności myślenia co utrudnia znalezienie i utrzymanie

zatrudnienia. Ponadto alkoholizm bardzo często powoduje konflikty rodzinne. Wartym

podkreślenia jest fakt iż z dogłębnej analizy badan wynikło iż mężczyźni rozwiedzeni

częściej spożywają różnego rodzaju napoje alkoholowe.

4.1.7.2.Skutki ekonomiczne

W trakcie badań skutków bezrobocia wśród badanych mężczyzn uzyskano

informacje na temat poziomu ich życia a także odczuć, które ukazują ich sytuację.

Zebrane dane zaprezentowane zostały w tabeli 20 oraz tabeli 21

Tabela 20 : Ocena poziomu życia rodziny (Ankieta 1, pytanie 17)

Ocena

Bezrobotni

Ocena

Bezrobotni

Liczba

Bardzo dobrze

Źle -pieniędzy wystarcza jedynie
na pokrycie codziennych potrzeb

życiowych

dobrze

Bardzo źle – nie wystarcza na

podstawowe potrzeby

Dostatecznie – musimy

oszczędzać

Źródło: Opracowanie własne.

Na podstawie danych zawartych w tabeli 20 wynika, iż 38 % przebadanych

bezrobotnych ocenia swój poziom życia jako dobry. Tyle samo ankietowanych

stwierdza, że poziom ten jest dostateczny, muszą jednak oszczędzać. Swoją sytuację

jako złą ocenia 20 % przebadanych a 4 % jako bardzo złą. Żaden z przebadanych nie

ocenił poziomu swoje życia jako bardzo dobrego a żaden z długotrwale bezrobotnych

jako dobrego. Długotrwale bezrobotni oceniali je przede wszystkim jako złe i bardzo

złe.

Tabela 21: Odczucia ukazujące sytuację bezrobotnych (Ankieta 1, pytanie 18).

Odczucia

Bezrobotni

Odczucia

Bezrobotni

Liczba

Jestem spokojny, gdyż

wiem, że poradzę sobie

finansowo

Nie jestem w stanie poradzić

sobie sam w obecnej sytuacji

-skorzystam z każdej

zaoferowanej pomocy

Obawiam się

zubożenia, lecz dam

sobie radę

Sam sobie nie poradzę, ale

wstydzę się prosić o pomoc

Źródło: opracowanie własne.

Na pytanie o odczucia ukazujące sytuację w jakiej znajdują się badani 56%

stwierdza, że obawia się zubożenia, lecz dadzą sobie radę, 24 % bezrobotnych uważa,

że nie jest w stanie poradzić sobie samemu w obecnej sytuacji i skorzysta z każdej

zaoferowanej pomocy natomiast 20 % przebadanych jest spokojnych, gdyż wiedzą, że

poradzą sobie finansowo.

Na podstawie danych zawartych w tabeli 20 oraz tabeli 21 można zauważyć, że

większość z badanych osób znajduje się w niezbyt dobrej sytuacji finansowej.

Większość z nich musi oszczędzać a u niektórych środków wystarcza jedynie na

pokrycie podstawowych potrzeb. W najgorszym położeniu finansowym są bezrobotni

długotrwale, gdyż tylko oni określają swoją sytuacją jako złą i uważają, że nie są

w stanie poradzić sobie z zaistniałą sytuacją. W bardzo złej sytuacji były także osoby

u których bezrobotnym jest także któryś z członków rodziny. Wśród grupy badanych

osób aż u 40 % bezrobotnych w najbliższej rodzinie była osoba bezrobotna co pokazuje

poniższa tabela 22

Tabela 22: Członkowie rodziny bezrobotnego będący także osobą bezrobotną (Ankieta 1,

pytanie10).

Odpowiedź

Bezrobotni

Liczba

Żona

Córka

Syn

Źródło: Opracowanie własne.

4.1.7.3.Wpływ bezrobocia na życie rodzinne

Nie bez znaczenia dla osób bezrobotnych jest wpływ utarty stałego źródła

dochodu na ich życie rodzinne. Dane uzyskane na ten temat od bezrobotnych zawarte

zostały w tabeli 23.

Tabela 23: Wpływ utraty pracy na życie rodzinne (Ankieta 1, pytanie 28).*

Odpowiedź

Nie wpłynęła, wszystko jest jak

dotychczas

Rozszedłem się z żoną

Wzrosły konflikty

Dzieci uważają mnie za

nieudacznika

10 20

Nie potrafię porozumieć się z żoną

i dziećmi

Zauważyłem zacieśnienie się

więzów rodzinnych i wzajemne

wsparcie w trudnych chwilach

10 20

Wciąż panuje napięcie i wzajemne

pretensje

Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.

Badani poproszeni o określenie jak utrata pracy wpłynęła na ich życie rodzinne

jako najczęstszą odpowiedź wskazywali wzrost konfliktów (36 % bezrobotnych). Spora

część ankietowanych – 32 % stwierdza, że po utracie pracy w ich domu wciąż panuje

napięcie i wzajemne pretensje. Dzieci 20% mężczyzn uważają ich za nieudaczników

natomiast 8 % badanych rozeszło się z żoną. Tylu samo nie potrafi porozumieć się

z członkami rodziny. Wśród badanych bezrobotnych byli także tacy, którzy zauważyli

zacieśnienie się więzów rodzinnych i wzajemne wsparcie w trudnych chwilach ( 20 %

bezrobotnych). Niektórzy z badanych mężczyzn (20 %) stwierdziło, że utrata pracy nie

wpłynęła na stosunki rodzinne. Wartym podkreślenia, jest fakt iż po raz kolejny

najbardziej negatywne skutki dotknęły bezrobotnych długotrwale, gdyż to większość

z nich wskazywała jako odpowiedzi : wzrost konfliktów, brak porozumienia pomiędzy

członkami rodziny, rozwód, negatywne opinie dzieci a także wzrost napięcia

i wzajemnych pretensji. Problemy rodzinne wynikają przede wszystkim z tego, że

bezrobocie nie tylko dotyka osobę, której brak zatrudnienia dotyka bezpośrednio, ale

także członków rodziny, którzy nagle muszą dostosować się do zupełnie nowej dla nich

sytuacji. W rodzinach bezrobotnych, którzy niedawno utracili pracę często następuje

mobilizacja wszystkich członków rodziny i poszukiwanie pracy. Utrzymujące się

dłuższy czas bezrobocie powoduje jednak nasilający się stres a także pogłębienie się

ubóstwa.

4.1.7.4. Konsekwencje psychiczne

Poza skutkami ekonomicznymi i wpływem bezrobocia a życie rodzinne ważne

są skutki natury psychicznej, które wystąpiły u badanych mężczyzn i które przedstawia

wykres 2

Wykres 2: Objawy, które wystąpiły u bezrobotnych po utracie pracy (Ankieta 1, pytanie 27).*

Źródło:opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.

Wykres 2 przedstawia najczęstsze objawy jakie zaobserwowali u siebie

przebadani bezrobotni po utracie pracy. Do najczęstszych udzielanych odpowiedzi

należy: stres (76 % przebadanych), uczucie napięcia ( 56% przebadanych) oraz

przygnębienie ( 48% przebadanych). Do najrzadszych udzielanych odpowiedzi należy:

złe samopoczucie, brak poczucia własnej wartości oraz depresja – które wskazało 8 %

osób. Aż 20 % z badanych bezrobotnych ma poczucie bycia niepotrzebnymi. Tak jak

Przygnębienie

Apatia

Obojętność

Depresja

Uczucie napięcia

Negatyw ny stosunek do rzeczyw istości

Złe samopoczucie

Poczucie bycia niepotrzebnym

Stres

Brak poczucia w łasnej w artości

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Objawy , które wystąpiły po utracie pracy

Liczba odpowiedzi w %

4.1.7.5.Wizerunek własnej osoby

Bardzo ważny dla dobrego samopoczucia jednostki jest wizerunek własnej

osoby. Wśród badanych bezrobotnych można zauważyć bardzo zróżnicowaną

samoocenę o czym świadczą udzielone odpowiedzi na zadane pytanie zawarte w tabeli

Tabela 24: Wizerunek własnej osoby (Ankieta 1, pytanie 29, 30)*

Jak ocenia Pan samego siebie?

Odpowiedź

Liczba

Odpowiedź

Liczba

Jestem dobrym ojcem i

mężem

Jestem pełnowartościowym

człowiekiem jak każdy

Moja rodzina może na mnie

liczyć

Mam wciąż duże możliwości

Nie wywiązałem się z

pokładanych we mnie nadziei

Mogę jeszcze wiele osiągnąć

Do niczego się nie nadaje

Już nic w moim życiu nie

osiągnę

Czuje się bezużyteczny

Nie akceptuje siebie

Nie potrafię znaleźć we mnie

żadnych pozytywnych cech

Czy jako mężczyzna czuje Pan, że nie wywiązał się z powierzonych obowiązków?

Odpowiedź

Liczba

Odpowiedź

Liczba

Tak, ciągle czuje, że

zawiodłem siebie i bliskie mi

osoby

Zawsze starałem się

wywiązywać ze swoich

obowiązków i czuje się

spełnionym i dumnym

mężczyzną

Nie czuje, abym kogokolwiek

zawiódł

Utrata pracy nie wpłynęła na

ocenę moich

dotychczasowych osiągnięć i

starań

Źródło: Opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.

Z danych uzyskanych w toku badań i zawartych w tabeli 24 wynika, że

większość badanych posiada pozytywny` wizerunek własnej osoby. Oceniając samego

siebie 40 % badanych uważa, że jest dobrym ojcem i mężem. Tyle samo mężczyzn

stwierdza, że wciąż ma duże możliwości osiągnięcia sukcesu w życiu Niepokojące są

jednak odpowiedzi wskazane przez niektórych bezrobotnych, którzy stwierdzają, że do

niczego się nie nadają (18 % osób) oraz czują się bezużyteczni ( 20 % osób).

Na pytanie o wywiązanie się z powierzonych obowiązków 68 % bezrobotnych

stwierdziło, że nikogo nie zawiodło i zaistniała sytuacja nie wpłynęła na ocenę ich

starań a 12 % z nich czuje dumę i spełnienie się jako mężczyzna. Długotrwale

bezrobotni najczęściej odpowiadali, że czują iż zawiedli siebie oraz bliskie im osoby.

Niska samoocena części z badanych może wynikać z przedłużającego się

bezrobocia a także konfliktów rodzinnych i narastających kłótni.

4.1.8. Wsparcie udzielane osobom bezrobotnym

W trakcie badania ankietowanym zadano pytania dotyczące wsparcia z jakiego

korzystają oraz instytucji, organizacji oraz grup społecznych na których wsparcie mogą

liczyć. Badani wypowiedzieli się także o stosunku znajomych oraz rodziny do ich

osoby. Zebrane wyniki zaprezentowane zostały na wykresie 3, wykresie 4 oraz tabeli 25

Wykres 3 : Formy pomocy z których korzystają bezrobotni (Ankieta 1, pytanie 26)*

Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.

Z danych zawartych na wykresie 3 wynika, że do najczęstszych form wsparcia

z których korzystali bądź korzystają przebadani bezrobotni jest wsparcie rodziny – 78 %

badanych osób a także pomoc doradcy zawodowego – 60 %. Bardzo istotną rolę

odgrywa także dla bezrobotnych pomoc znajomych oraz przyjaciół z której korzysta

Pomoc psychologa

Pomoc doradcy zaw odow ego

Wsparcie znajomych i przyjaciół

Wsparcie rodziny

Rozmow a z księdzem

Poradnie życia rodzinnego

Nie korzysta

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Formy pomocy z których

korzystają bezrobotni

Liczba odpowiedzi w %

40 % badanych mężczyzn. Tylko pojedyncze osoby korzystają z pomocy psychologa,

księdza czy też poradni życia rodzinnego. Wśród badanych znalazło się 6 % mężczyzn,

którzy nie korzystają z żadnego typu pomocy tłumacząc to tym, że są sami oraz, że z

problemami chcą sobie poradzić sami.

Wykres 4: Miejsca w których bezrobotni mogą znaleźć oparcie (Ankieta 1, pytanie 19)*

ródło: Opracowanie własne

* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.

Badani zapytani o miejsce, gdzie znajdują oparcie(wykres 4) także jako

najważniejsze podawali rodzinę – 78 % osób a także znajomych i przyjaciół – 40 %

osób. Na pomoc wśród pracowników Powiatowego Urzędu Pracy może liczyć 30 %

badanych a na wsparcie Ośrodka Pomocy Społecznej 32 % badanych. Wśród badanych

6 % stwierdziło, że nie ma w nikim oparcia i z zaistniałą sytuacją będzie radzić sobie

samemu.

Na podstawie przedstawionych na wykresie 3 oraz wykresie 4 danych można

przypuszczać, że badani mężczyźni częściej korzystają ze wsparcia rodziny oraz

znajomych, gdyż łatwiej jest im się przed nimi otworzyć i poprosić o pomoc. Bardzo

często osoby bezrobotne wstydzą się swojej sytuacji i niechętnie chcą korzystać

z pomocy psychologa, księdza bądź też różnego rodzaju poradni. Ponadto bardzo często

Rodzina

Znajomi, przyjaciele

Pow iatow y Urząd Pracy w Opolu

CARITAS

Ośrodek Pomocy Społecznej

Brak oparcia

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Instytucje, organizacje oraz grupy społeczne

w których

bezrobotni znajdują oparcie

Liczba odpowiedzi w %

placówki takie jak Powiatowy Urząd Pracy czy też CARITAS nie są oceniane przez

bezrobotnych pozytywnie co może sprawiać, że niechętnie zwracają się tam o pomoc.

Najważniejsza jest dla nich pomoc rodziny i przyjaciół, dlatego tak ważne jest podejście

najbliższych osób do osoby dotkniętej bezrobociem, które przedstawione jest w kolejnej

tabeli. 25.

Tabela 25: Stosunek rodziny i znajomych do osób badanych (Ankieta 1, pytanie 20, 22)

Z jakim podejściem spotyka się Pan wśród

znajomych i rodziny?*

Czy Pana zdaniem po utracie pracy

zmienił się stosunek znajomych i

otoczenia względem Pana?

Odpowiedź

Liczb

Odpowiedź

Liczb

współczucie

Tak, stali się niechętni

życzliwość

Nie, są dla mnie życzliwi

jak zawsze

obojętność

Nie mam zdania na ten

temat

Wsparcie finansowe, pomoc

materialna

Widoczna niechęć

Źródło:opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.

Na podstawie powyższych danych z tabeli 25 można wyciągnąć wniosek, że

w większości przypadków bo aż 56% rodzina i znajomi są nastawieni do przebadanych

osób życzliwie. Wśród badanych mężczyzna 24 % z nich stwierdza, że może liczyć od

nich na wsparcie finansowe i pomoc materialną. Wśród ankietowanych byli jednak

i tacy, którzy spotkali się z widoczną niechęcią najbliższego otoczenia – 16 %. Niechęć

ukazywana bezrobotnym jest bardzo niekorzystnym zjawiskiem, gdyż podstawową

formą pomocy z której chcą korzystać bezrobotni jest właśnie wsparcie bliskich im

osób. Brak tego czynnika u bezrobotnych może powodować pogłębianie się problemu

i zamykanie się ich na inne osoby.

4.2. Opinia społeczeństwa na temat mężczyzn i mężczyzn bezrobotnych

W trakcie badań dotyczących zjawiska bezrobocia wśród mężczyzn powyżej 50

roku życia poznano opinie mieszkańców Opola na temat cech i ról jakie powinien

spełniać prawdziwy mężczyzna a także opinii na temat osób bezrobotnych. W tym celu

zadano im pytania, których wyniki zostaną przedstawione w dalszej części pracy.

4.2.1. Cechy prawdziwego mężczyzny w opinii mieszkańców Opola

Podając cechy którymi powinien charakteryzować się prawdziwy mężczyzna

badani udzielali bardzo zróżnicowanych odpowiedzi, jednak zdarzały się takie cechy,

które były podawane przez większość ankietowanych co pokazuje tabela 26

Tabela 26: Cechy charakteryzujące prawdziwego mężczyznę (Ankieta 2, pytanie 1)*

Cechy

Liczba %

Cechy

Liczba

Cechy

Liczba

Jest pewny

siebie

Jest stanowczy

Nie wyraża

uczuć

Jest zaradny

Wierzy w

siebie

Jest

opiekuńczy

Jest zadbany,

elegancki

Ma dobrze

płatną pracę

Jest

prawdomówny

Potrafi poradzić

sobie z każdą

trudną sytuacją

Zajmuje się

domem i

wychowaniem

dzieci

Potrafi

zapewnić

sobie i

rodzinie środki

do życia

Pije alkohol,

pali papierosy

Podnosi głos

Nie zajmuje

się domem

lecz karierą

zawodową i

zapewnieniem

rodzinie

odpowiednich

środków do

życia

Jest ambitny

Jest arogancki

Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.

Mieszkańcy Opola wskazując 3 najważniejsze cechy charakteryzujące

prawdziwego mężczyznę jako najczęstszą odpowiedzi udzielali zaradność – 52 % osób.

Prawie połowa z ankietowanych - 48 % uważa, że musi on potrafić zapewnić sobie

i rodzinie środki do życia a 40 % twierdzi, że prawdziwego mężczyznę wyróżnia

przede wszystkim umiejętność radzenia sobie z każdą sytuacją. Powyższe dane zawarte

w tabeli 26 pokazują, że tylko pojedyncze osoby uważają, że wyznacznikiem męskości

jest picie alkoholu, palenie papierosów, arogancja, niewyrażanie uczuć oraz

podnoszenie głosu.

Badani poproszeni o wskazanie najważniejszych ról jakie powinien spełniać

i cech jakie powinien posiadać prawdziwy mężczyzna udzielali bardzo podobnych

odpowiedzi. Do najczęstszych wymienianych przez nich cech należy : ambicja,

stanowczość, pewność siebie, zaradność, dobra budowa fizyczna, opiekuńczość,

przedsiębiorczość, nie okazywanie słabości, wytrwałość, zdecydowanie,

prawdomówność, tolerancyjny, inteligencja, poczucie humoru, odwagę, uczciwość,

elegancję. Wśród ról jakie powinien spełniać mężczyzna należy : rola kochającego ojca,

rola kochającego męża, rola odpowiedzialnego i uczciwego pracownika, rola żywiciela

rodziny

Stereotyp mężczyzny dominatora nie znalazł odzwierciedlenia

w przeprowadzonych badaniach. Nadal jednak istnieje przekonanie, że to mężczyzna

powinien zapewnić rodzinie środki do życia. Powinien także charakteryzować się

opiekuńczością.

4.2.2 Mężczyzna jako główny żywiciel rodziny

Respondenci oprócz cech i ról jakie powinien spełniać prawdziwy mężczyzna,

zostali poproszeni o udzielenie opinii na temat mężczyzny jako głównego żywiciela

rodziny. W tym celu zadano im pytania, które wraz z odpowiedziami zostały

zaprezentowane w tabeli 27

Tabela 27: Ocena mężczyzny jako głównego żywiciela rodziny(Ankieta 2, pytanie 2, 4)

Czy mężczyzna powinien być głównym żywicielem rodziny?

Odpowiedź

Mężczyźni

Kobiety

Ogółem

Liczba

Zdecydowanie Tak – to na

mężczyźnie spoczywa główny

obowiązek utrzymania rodziny

Nie – Utrzymaniem rodziny

może w równym stopniu zająć

się kobieta

Zależy od sytuacji

Nie ma to znaczenia

Nie mam zdania na ten temat

Razem

100

Czy brak pracy u mężczyzny sprawia, że nie spełnił on przypisanych mu jako głowie

rodziny zadań?

TAK – jest nieudacznikiem, nie

spełnił się jako mężczyzna

NIE – brak pracy nie oznacza,

że zawiódł jako mężczyzna

NIE MAM ZDANIA NA TEN

TEMAT

Razem

100

Źródło: opracowanie własne.

Dane zawarte w tabeli 27 pokazują jak kobiety i mężczyźni postrzegają

konieczność pełnienia przez mężczyznę roli głowy rodziny. Ogółem przebadani uznali,

że to czy mężczyzna powinien być głównym żywicielem rodziny czy też nie zależy

w głównej mierze od sytuacji. Odpowiedzi takiej udzieliło w sumie 42% przebadanych.

Niewiele mniej bo 38 % ankietowanych uznało, że to mężczyzna ma obowiązek bycia

głównym żywicielem rodziny. Tylko 6 % przebadanych uznało, że zapewnieniem

środków do życia w jednakowy sposób może zająć się kobieta, 12 % z kolei uznało, że

nie ma to znaczenia Analizując wyniki można zauważyć, że mężczyźni są znacznie

częściej przekonani, że to na nich spoczywa obowiązek zapewnienia rodzinie środków

do życia i sprawowania nad nią opieki aczkolwiek większość z nich zdaje sobie sprawę

z tego, że w wielu przypadkach może być zupełnie odwrotnie i w zależności od sytuacji

kobieta będzie musiała przejąć na siebie obowiązek utrzymania bliskich. Udzielając

odpowiedzi to kobiety częściej uznawały, że nie ma znaczenia kto pełni tę funkcję

w rodzinie.

Udzielając odpowiedzi na kolejne pytanie ogółem badani uznali że brak pracy

nie oznacza, że mężczyzna nie spełnił przypisanych mu jako głowie rodziny zadań.

Odpowiedzi takiej udzieliło 58% przebadanych a 30 % badanych uznało, że w takiej

sytuacji mężczyzna jest zwykłym nieudacznikiem. Po analizie danych okazuje się, że to

kobiety częściej uznawały, że niepracujący mężczyzna jest nieudacznikiem. Zdanie

takie ma aż 40% przebadanych kobiet. Pojawia się tutaj pewna sprzeczność, gdyż

w poprzednim pytaniu uznawały one, że nie ma znaczenie kto zajmuje się utrzymaniem

rodziny i że jest to najczęściej uzależnione od sytuacji. Wśród kobiet często występują

takie, które walczą o równouprawnienie i możliwości pełnienia funkcji głównego

żywiciela w rodzinie, jednak jak się później okazuje nadal patrzą stereotypowo

a mężczyznę, który nie wywiązał się z powierzonych zadań uznają za nieudacznika.

Mężczyźni udzielając odpowiedzi na to pytanie najczęściej uznawali, że brak pracy

u mężczyzny wcale nie oznacza, że nie spełnili przypisanych im ról.

Podsumowując uzyskane informacje można stwierdzić, że w polskim

społeczeństwie pomimo walki o równouprawnienie kobiet i mężczyzn wciąż dominuje

tradycyjny podział ról a niewypełnienie przez mężczyznę powierzonych obowiązków

odbierane jest negatywnie szczególnie przez kobiety.

4.2.3. Bezrobotni powyżej 50 roku życia w opinii mieszkańców Opola

Ważnym aspektem było zbadanie opinii mieszkańców Opola na temat

bezrobotnych powyżej 50 roku życia. Odgrywa ona bardzo istotną rolę, ponieważ to na

jej podstawie kształtują się poglądy ludzi na temat ludzi bezrobotnych.

4.2.3.1.Opinia o osobach bezrobotnych

W trakcie badań zapytano respondentów o wyrażenie opinii na temat osób

bezrobotnych. Dane uzyskane od mieszkańców zawarte zostały w tabeli 28

Tabela 28: Opinia o osobach bezrobotnych

(Ankieta 2, pytanie 5)

Bezrobotni to osoby

Odpowiedź

Mężczyźni

Kobiety

Ogółem

Liczba

Bez odpowiednich kwalifikacji

Które straciły pracę z winy

zakładu pracy

Które straciły pracę z własnej winy

Zbyt lekko podchodzące do życia

Które chcą pracować, ale nie mogą

znaleźć zatrudnienia

Pokrzywdzone przez los

Załamane

Razem

100

Źródło:opracowanie własne.

Dane z powyższej tabeli 28 pokazują, że większość badanych osób uważa, że

bezrobotni to osoby, które chcą pracować, jednak nie mogą znaleźć zatrudnienia – 40 %

badanych a także osoby, które straciły pracę z winy zakładu pracy – 26 %. Tylko

pojedyncze osoby uznały, że bezrobotni są pokrzywdzeni czy też załamani. Wypowiedzi

kobiet i mężczyzn na to pytanie są zbliżone, aczkolwiek mężczyźni częściej uznawali

bezrobotnych za zbyt lekko podchodzących do życia. Odpowiedzi takiej udzieliło 16 %

badanych mężczyzn

4.2.3.2. Wpływ wieku na możliwość znalezienia zatrudnienia

Badając opinie na temat osób bezrobotnych zapytano badanych o to czy wiek

ma wpływ na trudności w znalezieniu pracy . Dane zawarte w tabeli 29 przedstawiają

się następująco

Tabela 29: Wpływ wieku na trudności w znalezieniu pracy przez mężczyzn (Ankieta 2,

pytanie 7)

Opinia

Mężczyźni

Kobiety

Ogółem

Liczba

Zdecydowanie ma wpływ,

pracodawcy wolą młodszych

pracowników z nowymi

pomysłami

Na pewno ma wpływ, ale niewielki

Zdecydowanie nie – jeżeli

chcieliby to na pewno znaleźliby

pracę

Trudno powiedzieć zależy od

sytuacji

Nie mam zdania na ten temat

Razem

100

Źródło: opracowanie własne.

Badani zapytani czy wiek ma wpływ na trudności w znalezieniu pracy przez

mężczyzn w większości odpowiadali twierdząco. Spośród ankietowanych 56% uznało,

że pracodawcy wolą pracowników młodszych z nowymi pomysłami. Tylko 8 %

przebadanych osób odpowiedziało, że wiek nie ma wpływu na znalezienie pracy i jeśli

mężczyzna chciałby znaleźć zatrudnienie to by to zrobił. Spora część mieszkańców

Opola uznała, że to czy wiek wpływa na możliwość znalezienie pracy zależy od

sytuacji. Odpowiedzi takiej udzieliło 20 % badanych.

4.2.3.3.Przyczyny utraty pracy przez mężczyzn po 50 roku życia

W dalszej części badań zapytano badanych o najczęstsze przyczyny utraty pracy

(tabela 30) oraz o czynniki, które decydują o tym , że osoby te nie mają pracy (tabela

31).

Tabela 30 Najczęstsze przyczyny utraty pracy przez mężczyzn po 50 roku życia – opinia

mieszkańców (Ankieta 2, pytanie 8)*

Najczęstsze przyczyny utraty pracy przez mężczyzn po 50 roku życia

Przyczyna

Liczba

Likwidacja zakładu pracy

Zbyt niskie kwalifikacje

Redukcja etatów

wiek

Dobrowolna decyzja

Wymiana pracowników na młodszych

Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.

Badani poproszeni o wskazanie najczęstszych przyczyn utraty pracy przez

mężczyzn po 50 roku życia jako główną przyczynę wskazali likwidację zakładu pracy

(76 % osób) oraz redukcję etatów (74 % osób). Tylko 12 % badanych osób uznało, że

dobrowolnie odchodzą z zakładu a 18 % jako powód wskazało wiek. Jedna

z badanych osób ( 2 % wszystkich badanych) stwierdziła, że tracą oni pracę z własnej

winy np. w wyniku kradzieży lub picia alkoholu. Analizując powyższe dane z danymi

uzyskanymi w trakcie badania osób bezrobotnych można stwierdzić, że opinia

społeczeństwa na temat głównych przyczyn utraty pracy przez mężczyzn powyżej 50

roku życia w znacznej części pokrywa się z faktyczną sytuacją jaka ma miejsce wśród

tej grupy bezrobotnych.

Tabela 31 Czynniki wpływające na brak pracy wśród mężczyzn po 50 roku życia (Ankieta 2,

pytanie 9)*

Przyczyna

Liczba

Nie ma miejsc pracy

Nie mają odpowiednich kwalifikacji

Pracodawcy wolą przyjmować osoby młodsze – na

staże lub praktyki

Są niezaradni, mało aktywni

Są w gorszej kondycji psychofizycznej

Brak im wiary w siebie

Są zbyt leniwi żeby szukać pracy

Nie chcą pracować – wolą być na utrzymaniu

rodziny bądź korzystać z zasiłku dla bezrobotnych

Źródło: Opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.

Udzielając odpowiedzi na pytanie co decyduje, że mężczyźni po 50 roku życia

nie mają pracy i które zaprezentowane w tabeli 31 badani najczęściej odpowiadali, że

pracodawcy wolą przyjmować osoby młodsze na staże lub praktyki. Takiej odpowiedzi

udzieliło 70 % badanych. Inną najczęściej podawaną przyczyną jest brak miejsc pracy

( 52 %) a także brak odpowiednich kwalifikacji (48 % ). Część z badanych uznała, że

nie chcą pracować, ponieważ wolą korzystać z zasiłku dla bezrobotnych i być na

utrzymaniu rodziny (38 %). Wartym podkreślenia jest fakt, iż tylko 48 % wszystkich

badanych jako przyczynę wskazało brak odpowiednich kwalifikacji. Sami bezrobotni

natomiast uznają, ten czynnik jako najważniejszy i najbardziej wpływający na brak

możliwości otrzymania odpowiedniego zatrudnienia.

4.2.3.4. Cechy charakteryzujące bezrobotnego mężczyznę po 50 roku życia

W trakcie poznawania opinii na temat bezrobotnych powyżej 50 roku życia

poproszono badanych o wskazanie cech, które charakteryzowałyby typowego

bezrobotnego mężczyznę powyżej 50 roku życia. Zebrane informacje prezentuje wykres

Wykres 5 : Cechy typowego bezrobotnego po 50 roku życia (Ankieta 2, pytanie 6)*

Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.

Z danych zawartych na powyższym wykresie nr wynika, iż zdaniem

mieszkańców Opola typowy bezrobotny mężczyzna po 50 roku życia najczęściej

„pracuje na czarno” -52 % i, jest zrezygnowany – 40 % , mało zaradny – 32 %

i z gorszą kondycją psychofizyczną – 28 %.Wśród badanych 24 % osób uznało, że

bezrobotny w tym wieku bardzo chce znaleźć pracę . Tyle samo uważa, że jest zbyt

leniwy, żeby pracować. 10 % ankietowanych uznało, że jest on mało atrakcyjny,

zrezygnow any

załamany

nerw ow y

bezradny

złodziej

mało atrakcyjny

zaniedbany

bez środków o życia

leniw y, nie chce mu się pracow ać

niedouczony

mający mniej szczęścia niż inni

z gorszą kondycją psychofizyczną

mało zaradny

pracuje na czarno

alkoholik

zagubiony

bardzo chce znaleźć pracę

0 10 20 30 40 50 60

Typowy bezrobotny po 50 roku życia

Liczba odpowiedzi w %

zagubiony, zaniedbany i mający mniej szczęścia niż inni. Niecałe 20 % badanych

mieszkańców widzi typowego bezrobotnego mężczyznę po 50 roku życia jako

alkoholika a tylko jedna osoba stwierdza, że jest złodziejem. Podsumowując powyższe

dane można zauważyć, że wśród opinii społeczeństwa występuje bardzo dużo

negatywnych opinii dotyczących bezrobotnego po 50 roku życia. Najczęściej widzi się

ich jako tych pracujących „na czarno”, zrezygnowanych, leniwych. W trakcie badań

występowały także opinie stwierdzające, że osobom takim wydaje się, że już się

napracowali. Negatywne opinie można znaleźć także wśród odpowiedzi na pytanie

o najczęstsze zajęcia bezrobotnych mężczyzn po 50 roku życia, które przedstawia

wykres 6

Wykres 6 : Najczęstsze zajęcia bezrobotnych po 50 roku życia (Ankieta 2, pytanie 10)*

Źródło: opracowanie własne.

* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.

Według opinii mieszkańców bezrobotni po 50 roku życia piją, popadają

w alkoholizm (18 odpowiedzi), nic nie robią gdyż są zbyt leniwi ( 16 % badanych). Po

analizie badań stwierdza się jednak, że wśród odpowiedzi na to pytanie dominują te

neutralne. Prawie 90 % badanych uznało, że bezrobotni pracują dorywczo, 42%, że

szukają pracy a 40 %, że wyjeżdżają za granicę. Tylko jedna osoba stwierdziła, że

ludzie Ci wchodzą w konflikty z prawem.

Szukają pracy

Pracują doryw czo

Wchodzą w konflikty z praw em

w yjeżdżają za granicę

nic nie robią poniew aż są zbyt leniw i

piją, popadają w alkoholizm

100

Najczęstsze zajęcia

bezrobotnych po 50 roku życia

Liczba odpowiedzi w %

ję

4.2.3.5. Ocena bezrobotnych mężczyzn po 50 roku życia

Na zakończenie badań mieszkańcy Opola zostali poproszeni o ocenę

bezrobotnych po 50 roku życia. Oceny tez były bardzo podzielone co pokazuje tabela

32.

Tabela 32: Ocena bezrobotnych po 50 roku życia (Ankieta 2, pytanie 11)*

Opinia

Liczba

Opinia

Liczba

To nie ich wina, że nie

mają pracy, takim

osobom ciężko znaleźć

zatrudnienie

Nie chce im się pracować,

wolą siedzieć w domu przed

telewizorem popijając piwo

Nie ma znaczenia w

jakim wieku jest

bezrobotny mężczyzna –

jest zwykłym

nieudacznikiem skoro nie

potrafi znaleźć pracy

Jest im ciężej niż kobietom,

ponieważ oczekuje się od

nich zapewnienia rodzinie

odpowiednich warunków

życia

Źródło: opracowanie własne.

* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.

Na podstawie danych zawartych w tabeli nr stwierdza się, że większość

badanych uznaje, że bezrobotni po 50 roku życia są w ciężkiej sytuacji i trudno jest im

znaleźć zatrudnienie (56 % badanych). Uważają oni także, że mężczyznom jest ciężej

niż kobietom, gdyż oczekuje się od nich zapewnienia rodzinie odpowiednich warunków

do życia (46 % badanych). Opinie społeczeństwa na temat bezrobotnych są jednak

podzielone i nie brakuje tych negatywnych. Spośród badanych mieszkańców 28 %

uznaje, że mężczyznom tym nie chce się pracować, gdyż wolą siedzieć w domu i pić

piwo, 14 % przebadanych stwierdza, że nie mam znaczenia w jakim wieku jest

bezrobotny. Według ich opinii jest on zwykłym nieudacznikiem skoro nie potrafi

znaleźć pracy. Analizując informacje przekazane przez badanych można było zauważyć

większą skłonność kobiet do wydawania negatywnych opinii na temat bezrobotnych

mężczyzn.

WNIOSKI

Na podstawie powyższej analizy można stwierdzić, że ogólna sytuacja

bezrobotnych mężczyzn powyżej 50 roku życia jest bardzo zróżnicowana i uzależniona

przede wszystkim od czasu trwania bezrobocia. Wśród badanej populacji bezrobocie

dotykało przede wszystkim osoby, które straciły pracę w ciągu ostatniego roku. Mogło

być to spowodowane kryzysem ekonomicznym, który miał miejsce w ostatnich czasach.

Niepokojący jest jednak fakt występowania wśród części badanych mężczyzn

bezrobocia długotrwałego. Jest to o tyle istotne, iż czas pozostawania bez pracy ma

bardzo duży wpływ na skutki jakie ponosi osoba bezrobotna a także na stopień jej

mobilizacji niezbędnej w poszukiwaniu pracy.

W wyniku podjętych badań potwierdziła się hipoteza 1 dotycząca liczby

bezrobotnych mężczyzn. Okazało się, że na bezrobocie występujące w grupie osób po

50 roku życia bardziej narażeni są mężczyźni. Z tego też powodu powinno podejmować

się coraz więcej środków, które ograniczałyby to zjawisko.

Osoby badane najczęściej traciły pracę z przyczyn zakładu pracy czyli jego

likwidacji a także redukcji etatów. Potwierdziło to postawioną wcześniej hipotezę 2.

Wśród głównych powodów utraty stałego źródła dochodu mężczyźni rzadziej podawali

wiek a także dobrowolną decyzję.

Większość osób badanych w momencie utraty pracy zdawała sobie sprawę

z trudności jakie je czekają. Respondenci stwierdzali, że byli przekonani o tym , że

osobom w tym wieku ciężko będzie znaleźć zatrudnienie. Wyniki badań pokazały, że

większość bezrobotnych załamała się co potwierdziło hipotezę 3. Tylko nieznaczna

część badanych była przekonana, że z zaistniałą sytuacją jest w stanie sobie poradzić.

Zgodnie z postawioną hipotezą 4 do podstawowych środków utrzymania

bezrobotnych mężczyzn po 50 roku życia należy: zasiłek dla bezrobotnych, „praca na

czarno”, praca dorywcza a także posiadane oszczędności. Badania przeprowadzone na

klientach Powiatowego Urzędu Pracy potwierdziły tą hipotezę. Należy jednak

podkreślić, że z oszczędności korzystają przede wszystkim osoby, które straciły pracę

w ciągu ostatnich kilku miesięcy. Osoby, które nie posiadają stałego źródła dochodu

przez dłuższy okres czasu nie korzystają z tego typu środków, ponieważ wraz

z wydłużającym się bezrobociem oszczędności te maleją.

Bardzo istotną rolę odgrywa aktywność samych badanych. Od niej bowiem

w bardzo dużym stopniu zależy powodzenie bezrobotnych w wychodzeniu

z bezrobocia. Badani mężczyźni podejmują wiele działań mających na celu znalezienie

zatrudnienia a także minimalizowania skutków bezrobocia jednak nie do końca

pokrywają się one z postawioną w pracy hipotezą 5. Wprawdzie poszukują oni pracy

głównie za pomocą ogłoszeń w prasie oraz internecie a także poprzez znajomych jednak

tylko nieznaczna część bezrobotnych w tej kwestii korzysta z pomocy Powiatowego

Urzędu Pracy. Wynika to przede wszystkim z faktu, iż Powiatowy Urząd Pracy nie

zawsze funkcjonuje w sposób sprawny. Mało jest ofert pracy, które mogłyby być

odpowiednie dla tej grupy bezrobotnych. Ponadto ogłoszenia te często są nieaktualne co

zniechęca bezrobotnych. Bardzo istotną kwestię odgrywa także chęć bezrobotnych do

podwyższania swoich kwalifikacji i umiejętności. Wprawdzie zdają sobie oni sprawę,

że otrzymanie zatrudnienia zależy w głównej mierze od posiadanego wykształcenia oraz

kwalifikacji jednak tylko nieznaczna część z nich planuje w najbliższym czasie

rozpocząć kurs, podjąć naukę języka obcego, zrobić prawo jazdy czy też się

przekwalifikować. Większość badanych uznała jednak, że jest to bezcelowe, gdyż osoby

w ich wieku nie są w stanie się czegokolwiek nauczyć. Także zamiar podjęcia własnej

działalności gospodarczej wyraziło tylko 2 % wszystkich mężczyzn. Pozostała część

uważa, że podejmowanie się takiej działalności w tym wieku nie jest odpowiednie ze

względu na wysokie ryzyko oraz ponoszone koszty na które ich nie stać. W pytaniu

dotyczącym wyjazdu za granicę, tylko niewielka grupa badanych jest przekonana, że

w najbliższym czasie podejmie pracę za granicą. Wynika to przede wszystkim ze słabej

znajomości języka obcego badanych osób. Tylko nieznaczna część taką umiejętność

posiada i to jedynie w stopniu podstawowym lub średnio zaawansowanym. Wyniki

badań pokazały, że większość z badanych osób korzystała z różnych form pomocy jakie

oferuje PUP. Najczęściej był to zasiłek dla bezrobotnych, oferty pracy, poradnictwo

zawodowe, kursy, oraz pośrednictwo pracy, rzadziej natomiast szkolenia,

przygotowanie zawodowe dorosłych, staże dla dorosłych, roboty publiczne czy też

pomoc w podjęciu własnej działalności gospodarczej. Oceniając te formy pomocy

z najniższą oceną spotkał się zasiłek dla bezrobotnych, oferty pracy oraz szkolenia.

Niska ocena form pomocy, które oferowane są bezrobotnym wynikają przede

wszystkim z faktu, iż nie zawsze spełniają one pierwotną rolę jaka jest im przypisana.

Sprawia to, że bezrobotni są negatywnie nastawieni do pomocy jaka jest im oferowana

i rzadko chcą z niej korzystać. Niska ocena zasiłku dla bezrobotnych wynika z jego

małej kwoty, która nie zawsze starcza na pokrycie podstawowych potrzeb.

Do najczęstszych skutków jakie wywołuje bezrobocie wśród badanej grupy

bezrobotnych należą skutki społeczne, ekonomiczne, a także psychiczne. Potwierdziło

się to z postawioną hipotezą 6. Badani mężczyźni jako główne skutki wymieniali przede

wszystkim: zubożenie rodziny, kłopoty finansowe, nasilenie się konfliktów rodzinnych,

odzwyczajenie się od pracy, ograniczenie kontaktów z innymi ludźmi a także

alkoholizm. Osoby bezrobotne skarżyły się także na takie objawy jak: stres, uczucie

przygnębienia, napięcia a także negatywny stosunek do rzeczywistości. Większość

badanych określała swoją sytuację finansową jako dostateczną lub złą oraz obawiało się

dalszego zubożenia. W najgorszym położeniu były osoby długotrwale bezrobotne

a także osoby u których w rodzinie jest więcej niż jedna osoba bezrobotna.

Przeprowadzone badania potwierdziły hipotezę 7 zgodnie z którą bezrobocie ma

duży wpływ na życie rodzinne osób bezrobotnych. Badania pokazały, że nasilenie się

konfliktów rodzinnych najbardziej odczuły osoby bezrobotne długotrwale. Głównie

w rodzinach tych osób dochodziło do narastania konfliktów i rozwodów. Wśród osób,

które bezrobotnymi są krótszy czas dochodziło do zacieśnienia się więzów rodzinnych.

Wynika to głównie z faktu, iż w rodzinach w momencie utraty pracy wzrasta

mobilizacja wszystkich członków, którzy wspierają się w trudnych chwilach. Wraz

z przedłużający się bezrobociem mobilizacja ta spada a konflikty rodzinne nasilają się.

Przeprowadzone badania częściowo tylko potwierdziły hipotezę 8 zgodnie

z którą bezrobotni mężczyźni postrzegają siebie jako osoby bezużyteczne,

niewartościowe a także przekonane, że zawiedli swoje rodziny. Zgodnie z wynikami

przeprowadzonych badań u większości badanych bezrobotnych występował pozytywny

wizerunek własnej osoby. Nie czuli oni, aby kogokolwiek zawiedli. Nie brakowało

jednak osób, które oceniały siebie bardzo nisko. Dokonywali tego przede wszystkim

bezrobotni, którzy od dłuższego czasu nie mogą znaleźć zatrudnienia oraz w których

rodzinach dochodzi do konfliktów.

Bardzo ważne okazało się dla bezrobotnych wsparcie społeczne. W wyniku

przeprowadzonych badań okazało się, że większość badanych mężczyzn korzysta

z pomocy rodziny oraz znajomych co potwierdza postawioną hipotezę 9. Wynika to

przede wszystkim z łatwego kontaktu z tymi osobami a także łatwością otwarcia się

przed bliskimi.

Wyniki badań potwierdziły także hipotezę 10. Wśród badanych większość

mężczyzn spotyka się z życzliwym stosunkiem rodziny oraz znajomych. Tylko

nieznaczna część stwierdza, że spotyka się widoczną niechęcią ze strony tych osób.

Badania przeprowadzone wśród mieszkańców Opola potwierdziły hipotezę 11

zgodnie z którą w Polsce wciąż dominuje obraz mężczyzny jako „żywiciela rodziny”

a także „głowy rodziny”. Zdaniem większości prawdziwy mężczyzna powinien

cechować się zaradnością, cierpliwością, opiekuńczością a także powinien zapewnić

sobie oraz rodzinie środki do życia. Badania pokazały, że to mężczyźni częściej

poczuwali się w obowiązku pełnienia funkcji głównego żywiciela rodziny. Jednak jak

pokazują badania to kobiety częściej negatywnie oceniają mężczyzn, którzy nie mają

pracy, twierdząc, że w ten sposób nie spełnia on przypisanych mu jako głowie rodziny

zadań.

Podjęte badania tylko częściowo potwierdziły hipotezę 12. Część osób

wymieniając cechy typowego bezrobotnego po 50 roku życia stwierdza, że pracują oni

„na czarno”, są mało zaradni, załamani, nerwowi, leniwi, z gorszą kondycją fizyczną

a także, że popadają w alkoholizm. Nie brakowało także opinii twierdzących, iż wydaje

się im , że już się w swoim życiu napracowali. Dokonując jednak ogólnej oceny

bezrobotnych po 50 roku życia można stwierdzić, że osobom tym trudniej jest znaleźć

zatrudnienie. Jest im ciężej ze względu na wymagania jakie stawia im rynek pracy

a także wiek w jakim są.

ZAKOŃCZENIE

Problem bezrobocia dotyka coraz więcej grup społecznych, powodując ich

zubożenie i wywołując tym samym wiele negatywnych skutków. W wyniku

przeprowadzonych badań potwierdziło się iż w grupie osób powyżej 50 roku to

mężczyźni coraz częściej tracą pracę. Z tego powodu państwo powinno w szerszym

zakresie podejmować środki, które to zjawisko by ograniczały. Jest to bardzo ważne ze

względu na ciężką sytuację tych osób u których coraz częściej pojawiają się pierwsze

oznaki starości a także osłabienie kondycji psychofizycznej. Z tego powodu

mężczyznom po 50 roku życia ciężko jest znaleźć odpowiednią pracę. Przedłużające się

niepowodzenie na rynku pracy wpływa znacząco na stopień ich mobilizacji, niezbędnej

w poszukiwaniu zatrudnienia a także na rodzaj skutków jakie ponosi osoba bezrobotna.

Problem bezrobocia wśród mężczyzn jest o tyle istotny, iż muszą zmierzyć się oni

z wymaganiami jakie stawia przed nimi społeczeństwo. To na mężczyźnie w głównej

mierze spoczywa obowiązek utrzymania rodziny i zapewnienia im spokojnej

przyszłości. Bezrobocie często odbierane jest negatywnie przez otoczenie a zwłaszcza

przez kobiety. Ogromne oczekiwania społeczeństwa względem mężczyzn sprawiają, że

czują oni presje a przedłużające się bezrobocie pociąga za sobą takie skutki jak:

załamanie się, depresje oraz zmiana wizerunku własnej osoby. Z tego powodu w Polsce

powinno podejmować się więcej środków, które ograniczałyby zjawisko bezrobocia

i zapewniały mężczyznom spokojną przyszłość.

ABSTRACT

Main target of this elaboration is to show general situation of unemployed mans

after 50th year of live, witch is done on example of District Employment Agency in

Opole. Another aspect taken in research is society opinion about mans and unemployed

mans.

In research time there was taken up problems like: knowing scale of

unemployment of mans after 50th year of live, knowing most important reasons of

loosing employment and reactions after loosing job. In next part are shown most

common means of support used by unemployed and actions taken by them to find new

work place and soften effects of unemployment. One of most important aspects of

research was to investigate effects caused by unemployment as well, as effects:

financial, social, family and psychic. Next problem taken by this elaboration was self-

image of analyzed mans and forms of support most often used by unemployed mans.

Because of huge role of society opinion for good frame of mind of unit, in this

elaboration are shown opinions of citizens of Opole about basic characteristics man

should have and roles they should have in current times. Beside those citizens their

opinions explained also unemployed themselves. They explained most often reasons of

loosing employment of mans after 50th year of live, characteristics of typical

unemployed as well, as occupations taken by unemployed mans.

Problems of unemployment between mans after 50th year of job evaluated by

this elaboration had mainly to show consequences of unemployment, highlighting

reasons of loosing employment as well, as actions taken by unemployed to minimize

consequences of loosing employment. As it turned out, not all unemployed are

interested in help offered to them and some of them stops to look for a new work.

Researches confirmed, that unemployment is very often perceived by society

negatively, especially by woman. Unemployed man is perceived as lazy, with lower

professional qualifications and bad psychic condition. Moreover husbands have

attributed very responsible roles like: father, husband, family feeder as well, as

responsible employee. It has huge influence on frame of mind of unit, who under heavy

pressure often breaks down nervously. As it is shown by results of researches in this

elaboration, despite fight for equality or rights for woman and mans, people looks at

roles of each gender stereotypically, and all changes of this state in society are very

slow.

Bibliografia

1. Arcimowicz K., Obraz mężczyzny w polskich mediach: prawda, fałsz, stereotyp,

Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003

2. Badanie bezrobocia długotrwałego, pod red. M. Kabaja, IPiSS, Warszawa 2001

3. Barański K.,, Bezrobocie strukturalne na lokalnych rynkach pracy w

województwie zachodniopomorskim, Wydawnictwo Naukowe US, Szczecin

2004

4. Barnes K., Wywieranie wpływu: ćwiczenia, Gdańskie Wydawnictwo

Psychologiczne, Gdańsk 2005

5. Bezrobocie jako wyzwanie, pod red, Z. Ratajczak,Wydawnictwo UŚ, Katowice

2004

6. Bezrobocie. Podręcznik pomocy psychologiczne. Praca zbiorowa , pod red. A.

Bańki, „PRINT – B”, Poznań 1992

7. Bezrobocie. Strategie zaradcze i wzorce pomocy psychologicznej, pod red. Z.

Ratajczak ., Wydawnictwo UŚ, Katowice 1998

Bezrobocie w Polsce – diagnoza sytuacji, pożądane kierunki w ograniczaniu

bezrobocia, pod red. J. Ostaszewskiego, SGH,

Warszawa 2006

Człowiek w społecznej przestrzeni bezrobocia, pod red. T. Chirkowskiej –

Smolak i A. Chudzickiej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2004

10. Filipowicz M., Z zagadnień rynku pracy bezrobocia i wieku: raport z badań

wśród bezrobotnych powyżej 50 roku życia, Wojewódzki Urząd Pracy, Opole

2009

11. Głąbicka K., Wybrane elementy rynku pracy, Wydawnictwo WSP TWP,

Warszawa 2001

12. Gnitecki J., Wprowadzenie do metod badań w naukach pedagogicznych,

Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Poznań 2006

13. Golczyńska- Grondas A., Mężczyźni z enklaw biedy:rekonstrukcja pełnionych

ról społecznych, „Absolwent”, Łódź 2004

14. Hajder K., Wybrane uwarunkowania rozwoju bezrobocia w Polsce,

Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa

Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2008

15. Juraś – Krawczyk B., Edukacyjny i społeczny wymiar bezrobocia (na

przykładzie dużego miasta),Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2000

16. Kasprzak E, Sukces i porażka bezrobotnych na rynku pracy, Stowarzyszenie

Psychologia i Architektura, Poznań 2006

17. Klimowicz M., Płeć w społeczeństwie, ekonomii i polityce, Wydawnictwo Adam

Marszałek, Toruń 2009

18. Kotarbiński T., Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk,

Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1961

19. Mała encyklopedia ekonomiczna, pod red. K. Secomskiego, PWE,

Warszawa1974,

20. Manek A., Uwarunkowania reakcji na utratę pracy: badania mężczyzn w

średnim wieku, Wydawnictwa Uczelniane PL, Lublin 2003

21. Nowak S., Metodologia badań socjologicznych: zagadnienia ogólne, PWN,

Warszawa 1970

22. Organiściak – Krzykowska, Regionalne uwarunkowania bezrobocia,

Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko - Mazurskiego, Olsztyn 2005

23. Pilch T. ,Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i

jakościowe, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2001

24. Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, Wydawnictwo Akademickie „Żak”,

Warszawa 1998

25. Płeć w życiu publicznym: różnorodność problemów i perspektyw, pod red. Marka

Jezińskiego, Marii Wincławskiej i Barbary Brodzińskiej, Wydawnictwo

Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2009

26. Podgórny M., Strategie zachowań bezrobotnych: wymiar edukacyjny,

Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2000

27. Promocja zatrudnienia i instytucje rynku pracy. Ustawa z omówieniem,

omówienie do ustawy, pod red. A. Niedźwieckiej, Polskie Wydawnictwa

Profesjonalne, Warszawa 2004

28. Przegląd Psychologiczny, T. XXIX,nr 3, pod red. S. Błachowskiego, Polskie

Towarzystwo Psychologiczne, Wrocław 1986

29. Reszke I., Stereotypy bezrobotnych i opinie o bezrobociu w Polsce, FFE,

Warszawa 1995,

30. Równouprawnienie kobiet i mężczyzn na rynku pracy w praktyce: ekonomiczne i

społeczne uzasadnienia równouprawnienia kobiet i mężczyzn na rynku pracy,

pod red. U. Feltynowskiej, PSEP, Warszawa 2005

31. Skorny Z., Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki: Przewodnik

metodologiczny dla studiujących nauczycieli, Wydawnictwa Szkolne i

Pedagogiczne, Warszawa 1984

32. Społeczna psychologia kliniczna, pod red. H. Sęk, Wydawnictwo Naukowe

PWN, Warszawa 1993

33. Stereotypy i uprzedzenia, pod red, C.N. Macrae, Ch. Stangor, M. Hewstone, tł.

M. Majchrzak, Wydawnictwo GWP, Gdańsk 1999

34. Such J., Problemy weryfikacji wiedz: studium metodologiczne , PWN, Warszawa

1975

35. Sytuacja społeczno zawodowa bezrobotnych kobiet: bariery i stymulatory ich

aktywizacji zawodowej , pod red. Adama Kurzynowskiego, SGH, Warszawa

2001,

36. Sztumski J., Wstęp do metod i technik badań społecznych, UŚ, Katowice 1979

37. Walczak R., Obraz siebie u kobiet długotrwale bezrobotnych, Towarzystwo

Naukowe KUL, Lublin 2000

38. Węglińska M., Jak pisać pracę magisterską: poradnik dla studentów, „Impuls”,

Kraków 1997

39. Wspieranie rozwoju bezrobotnych 50 +: doświadczenia projektu Adults

Mentoring, pod red. E. Dubas, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź

2008,

40. Zaczyński W., Praca badawcza nauczyciela, Wydawnictwa Szkolne i

Pedagogiczne, Warszawa 1995

41. Zagrożenia życia rodzinnego, pod red. G. Poraj i J. Rostowskiego,

Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2003

Programy rządowe:

1. „ 50 PLUS. Program na rzecz zatrudnienia osób powyżej 50 roku życia”,

Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Warszawa 2004

Akty prawne:

1. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. O promocji zatrudnienia i instytucjach rynku

pracy, Dz. U. 2004 Nr 99 poz. 1001 z późniejszymi zmianami

2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 marca 2007 roku

w sprawie standardów usług runku pracy, Dz. U. Nr 47 poz. 314

Strony internetowe:

www.pup.opole.pl

Spis tabel i wykresów

Tabele:

Tabela 1:Szkolenia planowane przez Powiatowy Urząd Pracy na rok 2010

Tabela 2: Liczba osób korzystająca w 2009 roku ze staży, sfinansowania studiów

podyplomowych, prac interwencyjnych, staży, robót publicznych, przygotowania

zawodowego i jednorazowych środków przyznawanych na podjęcie własnej

działalności gospodarczej.

Tabela 3: Liczba chorych na poszczególne choroby: stan na 2004 rok

Tabela 4: Zmienne i wskaźniki
Tabela 5: Liczba bezrobotnych powyżej 50 roku życia zarejestrowanych w Powiatowym
Urzędzie Pracy w Opolu.
Tabela 6: Czas pozostawania bez pracy

Tabela 7 : Czas zarejestrowania w Powiatowym Urzędzie Pracy w Opolu

Tabela 8: Przyczyny utraty pracy.

Tabela 9 Reakcje na utratę pracy

Tabela 10: Środki utrzymania

Tabela 11: Sposoby poszukiwania pracy

Tabela 12: Czas poświęcany na poszukiwanie pracy

Tabela 13: Działania, które bezrobotni zamierzają podjąć w najbliższym czasie

Tabela 14: Znajomość języków obcych

Tabela 15: Korzystanie z form pomocy oferowanych przez PUP w Opolu

Tabela 16: Ocena skuteczności form pomocy z których korzystali badani bezrobotni

Tabela 17: Czynniki wpływające na trudności w znalezieniu zatrudnienia

Tabela 18: Czynniki decydujące o otrzymaniu zatrudnienia

Tabela 19:Spożywanie napojów alkoholowych przez bezrobotnych

Tabela 20 : Ocena poziomu życia rodziny

Tabela 21: Odczucia ukazujące sytuację bezrobotnych

Tabela 22: Członkowie rodziny bezrobotnego będący także osobą bezrobotną

Tabela 23: Wpływ utraty pracy na życie rodzinne

Tabela 24: Wizerunek własnej osoby

Tabela 25: Stosunek rodziny i znajomych do osób badanych

Tabela 26: Cechy charakteryzujące prawdziwego mężczyznę

ANEKS

KWESTIONARIUSZ ANKIETY 1 – ANKIETA DLA BEZROBOTNYCH

Metryka

1. Wiek …............

2. Stan cywilny:(właściwe podkreślić)

a)samotny c)rozwiedziony

e)wdowiec

b)żonaty d)w separacji

3. liczba dzieci :................

4. Wykształcenie

1. podstawowe 4. średnie zawodowe

2.zasadnicze zawodowe 5. policealne

3.średnie ogólnokształcące 6. wyższe

5. Zawód

wyuczony................................................................................................................

6. Zawód wykonywany przed utratą

zatrudnienia.............................................................................................................

7. Miejsce stałego zamieszkania:(właściwe podkreślić)

MIASTO WIEŚ

1Jak długo pozostaje Pan bez zatrudnienia? (właściwe zaznaczyć)

1. 0-3 miesięcy 3. 7-12 miesięcy 5. 3-5 lat 7. ponad 10 lat

2. 4-6 miesięcy 4. 1-2 lata 6. 6-10 lat

2.Jak długo jest Pan zarejestrowany jako osoba bezrobotna?(właściwe zaznaczyć)

1. 0-3 miesięcy 3. 7-12 miesięcy 5. dłużej, ile?...........................................

2. 4-6 miesięcy 4. 1-2 lata

3.Po raz który jest Pan zarejestrowany jako osoba bezrobotna?(właściwe zaznaczyć)

po raz pierwszy

po raz drugi

więcej niż 2 raz, ile?............................

4. Czy posiada Pan prawo do zasiłku dla bezrobotnych?(właściwe podkreślić)

TAK NIE

101

5. Jaka była przyczyna utraty pracy przez Pana? (właściwe zaznaczyć)

likwidacja zakładu pracy

nieodpowiednie kwalifikacje

redukcja etatów

wiek

dobrowolne odejście z zakładu pracy, ponieważ (właściwe podkreślić):

- w zakładzie pracy panowała nieprzyjazna atmosfera

- w zakładzie pracy występowały czynniki szkodliwe dla mojego zdrowia

- warunki pracy były nieodpowiednie, niebezpieczne

- źle traktowano pracowników

- wynagrodzenie było zbyt niskie w porównaniu z wykonywaną pracą

- inne

jakie?.......................................................................................................................

żadna z powyższych. Utraciłem pracę

ponieważ:.................................................................................................................

....................................................... ….....................................................................

6. Czy posiada Pan prawo jazdy ? (właściwe podkreślić)

TAK NIE

7. Czy zna Pan język obcy?(właściwe podkreślić)

TAK (jaki? - właściwe podkreślić) NIE

1. j. angielski w stopniu: 3. inny, jaki?...................

•

podstawowym …................................

•

średnio zaawansowanym w stopniu....................

•

zaawansowanym …..................................

2. j niemiecki w stopniu:

•

podstawowym

•

średnio zaawansowanym

•

zaawansowanym

102

8. Gdzie nabył Pan znajomość języka obcego? (właściwe zaznaczyć)

1. w szkole (jakiej? - właściwe wpisać) 3. na kursie językowym

…..........................................

2. w czasie pobytu za granicą 4. inne, jakie?..........................................

9. Czy uważa Pan, że znajomość języków obcych zwiększa pańskie możliwości na

rynku pracy?(właściwe podkreślić)

TAK NIE NIE MAM ZDANIA

10. Czy w Pana najbliższej rodzinie jest ktoś bezrobotny?(właściwe podkreślić)

TAK NIE

Kto?

•

żona

•

córka

•

syn

•

inny, kto?.....................................................

11. Jakie są Pana środki utrzymania? (właściwe zaznaczyć – możliwość wyboru więcej

niż jednej odpowiedzi)

1. jestem na utrzymaniu żony 5. pracuję dorywczo

2. jestem na utrzymaniu rodziny 6. pracuję na czarno

3. utrzymuję się z zasiłku 7. pracuję sezonowo

4. pobieram świadczenia z opieki społecznej 8. utrzymuję się z

oszczędności

103

12.Z których wymienionych form pomocy zaoferowanych przez Powiatowy Urząd

Pracy korzystał Pan i jak ocenia Pan ich skuteczność?(właściwe zaznaczyć- możliwość

wyboru więcej niż jednej formy pomocy):

0 – bez znaczenia; 1 – bardzo słabo; 2 – słabo; 3 – dobrze; 4 – bardzo dobrze

Forma Pomocy

OCENA

Forma Pomocy

OCENA

Oferty pracy 0 1 2 3 4

Pośrednictwo Pracy

0 1 2 3 4

Szkolenia

0 1 2 3 4

Pomoc w Podjęciu własnej

działalności gospodarczej

0 1 2 3 4

Kursy

0 1 2 3 4

Prace interwencyjne

0 1 2 3 4

Staże dla

dorosłych

0 1 2 3 4

Roboty Publiczne

0 1 2 3 4

Przygotowanie

zawodowe

dorosłych

0 1 2 3 4

Zasiłek dla bezrobotnych 0 1 2 3 4

Poradnictwo

zawodowe

0 1 2 3 4

Nie korzystałem z żadnych form pomocy,

ponieważ:........................................................

.........................................................................

..............................................................

13.W jakim stopniu Pana zdaniem, wymienione czynniki wpływają na trudność w

znalezieniu zatrudnienia?(0 – nie ma wpływu; 1 – ma wpływ, ale niewielki; 2 – ma

wpływ; 3- ma duży wpływ; 4 – ma ogromy wpływ)(odpowiednią wartość zaznaczyć)

Czynnik

Wpływ

Czynnik

Wpływ

Nieodpowiednie

wykształcenie

1 2 3

Wiek

0 1 2 3 4

Brak

odpowiednich

kwalifikacji

1 2 3

Złe rozwiązania

prawne

0 1 2 3 4

Brak ofert pracy 0

1 2 3

Wygląd

0 1 2 3 4

Brak

znajomości,

układów

1 2 3

Stan zdrowia

0 1 2 3 4

Inne, jakie?.......................................................................................

….....................................................................................................

0 1 2 3 4

104

14. W jakim stopniu Pana zdaniem wymienione czynniki decydują o otrzymaniu

zatrudnienia (odpowiednią wartość zaznaczyć)

0 – nie decyduje; 1- decyduje, ale nieznacznie; 2- decyduje; 3 – bardzo decyduje; 4 –

zdecydowanie decyduje o znalezieniu pracy

Czynnik

Odpowiednie

wykształcenie

1 2 3

Szerokie znajomości,

układy

0 1 2 3 4

Wysokie

kwalifikacje

1 2 3

Wygląd

0 1 2 3 4

Młody wiek

1 2 3

Szczęście

0 1 2 3 4

Inne, jakie?:

….....................................................................................................

.........................................................................................................

.............................................

15. Ile czasu poświęca Pan na poszukiwanie pracy?(właściwe zaznaczyć)

1. Codziennie,

ile czasu?.............. 5. kilka razy w miesiącu, ile?.........

2. raz na tydzień 6. nie poszukuję pracy, ponieważ:.

3. kilka razy w tygodniu, ile?................. …......................................................

….........................................................

4. raz na miesiąc

16. W jaki sposób szuka Pan pracy?(właściwe zaznaczyć – możliwość wyboru więcej

niż jednej odpowiedzi)

1. znajomi 5. Usługi Agencji Pośrednictwa Pracy

2. ogłoszenia w prasie 6. składanie ofert w zakładach pracy

3. ogłoszenia w internecie 7. nie szukam pracy, ponieważ................

4. Powiatowy Urząd Pracy w Opolu …...........................................................

105

17. Jak ocenia Pan poziom życia swojej rodziny?(właściwe zaznaczyć)

1. bardzo dobrze

4. źle – pieniędzy wystarcza jedynie na
pokrycie codziennych potrzeb życiowych

2. dobrze

5. bardzo źle – nie wystarcza na
podstawowe potrzeby

3. dostatecznie – musimy oszczędzać

18.Jakie odczucia najlepiej ukazują Pańską sytuację?(właściwe zaznaczyć)

1. jestem spokojny, gdyż wiem, że poradzę

sobie finansowo

3. nie jestem w stanie poradzić sobie sam w

obecnej sytuacji – skorzystam z każdej

zaoferowane pomocy

2. obawiam się zubożenia, lecz dam sobie

radę

4. sam sobie nie poradzę, ale wstydzę się

prosić o pomoc

19.Gdzie znajduje Pan oparcie? (właściwe zaznaczyć – możliwość wyboru więcej niż

jednej odpowiedzi)

rodzina

znajomi, przyjaciel

Powiatowy Urząd Pracy w Opolu

CARITAS

Ośrodek Pomocy Społecznej

inne

(jakie?).....................................................................................................................

nie mam w nikim oparcia,

ponieważ:.................................................................................................................

20. Z jakim podejściem spotyka się Pan wśród znajomych i rodziny?(właściwe

zaznaczyć – możliwość wyboru więcej niż jeden odpowiedzi)

1. współczucie 4. wsparcie finansowe, pomoc materialna

2. życzliwość 5. widoczna niechęć

3. obojętność

106

21. Jakie są konsekwencje Pańskiego bezrobocia?(odpowiednie zaznacz znakiem X-

możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)

Zubożenie

rodziny

Utrata szansy

rozwoju

Utrata Szacunku

znajomych

Utrata

kwalifikacji

Ograniczenie

kontaktów z

ludźmi

Pogorszenie

stanu

zdrowia

Uczucie

zrezygnowania

Depresja, brak

chęci do życia

Odzwyczajenie

się od pracy

Separacja

Bezradność

Konflikty z

prawem

Alkoholizm

Rozwód

Nałogi

Materialne

uzależnianie

się od

innych

Nasilenie się

konfliktów

rodzinnych

Utrata szacunku

do własnej osoby

Poczucie bycia

bezużytecznym,

niepotrzebnym

Utrata

znajomych

Kłopoty

finansowe

Inne, jakie?..................................................................................................

…................................................................................................................

22.Czy Pana zdaniem po utracie pracy zmienił się stosunek znajomych i otoczenia

względem Pana?(właściwe zaznaczyć)

1. tak, stali się niechętni 3. nie mam zdania na ten temat

2. nie, są dla mnie życzliwi jak zawsze

23.Jaka była Pana reakcja na utratę pracy?(właściwe zaznaczyć)

nie przejąłem się, wiem że sobie poradzę

załamałem się, osobie w moim wieku trudno jest znaleźć zatrudnienie

podszedłem do tego z dystansem, co ma być to będzie

inne,jakie?................................................................................................................

24.Co robi Pan w czasie, który w normalnej sytuacji byłby przeznaczony na pracę?

(właściwe zaznaczyć- możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)

1. szukam pracy

4. zajmuję się domem

2. spotykam się ze znajomymi

5. rozwijam swoje zainteresowania. Jakie?
….................................................................

3. zdarza mi się wchodzić w konflikty z
prawem

6. inne, jakie?..............................................
….................................................................

107

25. Jak często zdarza się Panu pić alkohol? Jaki rodzaj?(właściwe podkreślić)

1. Codziennie:

1. piwo, 2. wino, 3. wódkę, 4. inny.............

4. raz na jakiś czas:

1. piwo, 2. wino, 3. wódkę, 4. inny..............

2. Raz w tygodniu:

1. piwo, 2. wino, 3. wódkę, 4. inny.............

5. nie piję alkoholu

3. Kilka razy w tygodniu:

1. piwo, 2. wino, 3. wódkę, 4. inny.............

26. Czy korzystał Pan bądź korzysta z różnych form wsparcia? Jakich?(właściwe

zaznaczyć- możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)

1. pomoc psychologa 5. rozmowa z księdzem

2. pomoc doradcy zawodowego 6. poradnie życia rodzinnego

3. wsparcie znajomych, przyjaciół 7. inne, jakie?.................................

4. wsparcie rodziny …................................................

27. Które z poniższych objawów zaobserwował Pan u siebie po utracie pracy?

(właściwe zaznaczyć – możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)

1. przygnębienie 7. negatywny stosunek do rzeczywistości

2. osłabienie 8. złe samopoczucie

3. apatia 9. poczucie bycia niepotrzebnym

4. obojętność 10. stres

5. depresja 11. brak poczucia własnej wartości

6. uczucie napięcia

28. Jak utrata pracy wpłynęła na pańskie życie rodzinne?(właściwe zaznaczyć –

możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)

1. nie wpłynęła, wszystko jest jak

dotychczas

5. rozszedłem się z żoną

2. wzrosły konflikty

6. dzieci uważają mnie za nieudacznika

3. nie potrafię porozumieć się z żoną i

dziećmi

7. zauważyłem zacieśnienie się więzów

rodzinnych i wzajemne wsparcie w

trudnych chwilach

4. wciąż panuje napięcie i wzajemne

pretensje

108

29. Czy jako mężczyzna czuje Pan, że nie wywiązał się z powierzonych obowiązków?

(właściwe zaznaczyć – możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)

Tak, ciągle czuje, że zawiodłem siebie i bliskie mi osoby

Nie czuje, abym kogokolwiek zawiódł

Zawsze starałem się wywiązywać ze swoich obowiązków i czuje się

spełnionym i dumnym mężczyzną

Utrata pracy nie wpłynęła na ocenę moich dotychczasowych osiągnięć i starań

30. Jak ocenia Pan samego siebie?(właściwe zaznaczyć – możliwość wyboru więcej niż

jednej odpowiedzi)

jestem dobrym ojcem i mężem

moja rodzina może na mnie liczyć

nie wywiązałem się z pokładanych we mnie nadziei

do niczego się nie nadaje

czuje się bezużyteczny

nie potrafię znaleźć we mnie żadnych pozytywnych cech

jestem pełnowartościowym człowiekiem jak każdy

mam wciąż duże możliwości

mogę jeszcze wiele osiągnąć

już nic w moim życiu nie osiągnę

nie akceptuje siebie

31. Jakie działania zamierza Pan podjąć w najbliższym czasie?(właściwe zaznaczyć –

możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)

rozpocząć kurs

(jaki?).......................................................................................................................

nauczyć się języka obcego

(jakiego?).................................................................................................................

przekwalifikować się

zrobić prawo jazdy

nie zamierzam nic robić, ponieważ jest to bezcelowe

nie zamierzam nic robić, ponieważ osoby w moim wieku niczego się już nie

nauczą

109

32. Czy zamierza Pan podjąć działalność gospodarczą?(właściwe zaznaczyć)

TAK, jaką?

…........................................................................................................................................

NIE, dlaczego?

….........................................................................................................................................

33. Czy zamierza Pan w najbliższym czasie podjąć pracę za granicą?(właściwe

zaznaczyć)

1TAK

Dlaczego?

….........................................................................................................................................

W jakim kraju?

…........................................................................................................................................

2.NIE

Dlaczego?

….........................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

3. NIE WIEM

110

KWESTIONARIUSZ ANKIETY 2 – ANKIETA DLA MIESZKAŃCÓW OPOLA

Metryka

1. Wiek.................

2. Płeć: qKobieta qMężczyzna

3. Miejsce zamieszkania:(właściwe podkreślić)

MIASTO WIEŚ

4. Wykształcenie

q podstawowe q średnie zawodowe

qzasadnicze zawodowe q policealne

q.średnie ogólnokształcące q wyższe

5.Zawód

wyuczony............................................................................................................................

6.Zawód wykonywany.........................................................................................................

1. Czym Pani/ Pana zdaniem charakteryzuje się prawdziwy mężczyzna ?(zaznaczyć 3

najważniejsze)

q jest pewny siebie

q wierzy w siebie

q jest zaradny

q ma dobrze płatną pracę

q jest zadbany, elegancki

q zajmuje się domem i wychowaniem

dzieci

q potrafi poradzić sobie

z każdą trudną sytuacją

q nie zajmuje się domem lecz karierą

zawodową i zapewnieniem rodzinie

odpowiednich środków do życia

q potrafi zapewnić sobie

i rodzinie środki do życia

q kłamie

q jest agresywny

q podnosi głos

q jest zaniedbany

q nie waha się użyć przemocy

q pije alkohol, pali papierosy

q jest arogancki

q jest dominujący

q nie wyraża uczuć

q jest ambitny

q jest opiekuńczy

q jest stanowczy

q jest prawdomówny

111

2. Czy Pani/ Pana zdaniem mężczyzna powinien być głównym żywicielem rodziny?

(właściwe zaznaczyć)

qZdecydowanie tak – to na mężczyźnie spoczywa główny obowiązek utrzymania

rodziny
qNie – Utrzymaniem rodziny może w równym stopniu zająć się kobieta a mężczyzna

zajmować się domem
qZależy od sytuacji

qNie ma to znaczenia

qNie mam zdania na ten temat

3. Wypisz po 3 najważniejsze role i cechy, które powinien według Ciebie spełniać i

posiadać prawdziwy mężczyzna:

….........................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

4. Czy Pani/Pana zdaniem, brak pracy u mężczyzny sprawia, że nie spełnił on

przypisanych mu jako głowie rodziny zadań?(właściwe zaznaczyć)

qTAK - jest nieudacznikiem, nie spełnił się jako mężczyzna

qNIE – brak pracy nie oznacza, że zawiódł jako mężczyzna

qNIE MAM ZDANIA NA TEN TEMAT

5. Pani/Pana zdaniem bezrobotni to osoby:(właściwe zaznaczyć)

qbez odpowiednich kwalifikacji

qktóre chcą pracować, ale nie mogą

znaleźć zatrudnienia

qktóre straciły pracę z winy zakładu pracy qpokrzywdzone przez los

qktóre straciły pracę z własnej winy

qzałamane

qzbyt lekko podchodzące do życia

112

6.Jaki jest typowy bezrobotny mężczyzna po 50 roku życia?(właściwe zaznaczyć –

możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)

qzrezygnowany

qzaniedbany

qmało zaradny

qzałamany

qbez środków do życia

qpracuje na czarno

qnerwowy

qleniwy, nie chce mu się

pracować

qalkoholik

qnerwowy

qniedouczony

qzagubiony

qzłodziej

qmający mniej szczęścia

niż inni

qbardzo chce

znaleźć pracę

qmało atrakcyjny

qz gorszą kondycją

psychofizyczną

7. Czy Pani/ Pana zdaniem wiek ma wpływ na trudności ze znalezieniem pracy przez

mężczyzn?(właściwe zaznaczyć )

qzdecydowanie tak, pracodawcy wolą

młodszych pracowników z nowymi

pomysłami

qtrudno powiedzieć zależy od

sytuacji

qzdecydowanie nie – jeżeli chcieliby

to na pewno znaleźliby pracę

qnie mam zdania na ten temat

qna pewno ma wpływ, ale niewielki

8. Jakie są najczęstsze przyczyny utraty pracy przez mężczyzn po 50 roku życia?

(właściwe zaznaczyć – możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)

qlikwidacja zakładu pracy

qwiek

qzbyt niskie kwalifikacje

qdobrowolna decyzja

qredukcja etatów

qwymiana pracowników na

młodszych

qinne jakie?.......................................

…...................................................

113

9. Co Pani/ Pana zdaniem decyduje o tym, że osoby po 50 roku życia nie mają pracy?

(właściwe zaznaczyć – możliwość wyboru więcej niż jeden odpowiedzi)

qnie ma miejsc pracy

qsą w gorszej kondycji psychofizycznej

qnie mają odpowiednich kwalifikacji qbrak im wiary w siebie

qpracodawcy przyjmować osoby

młodsze – na staże lub praktyki

qnie chcą pracować – wolą być na

utrzymaniu rodziny bądź korzystać

za zasiłku dla bezrobotnych

qsą niezaradni, mało aktywni

qsą zbyt leniwi żeby szukać pracy

10. Czym zajmują się bezrobotni mężczyźni po 50 roku życia?(właściwe zaznaczyć –

możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)

qszukają pracy

qnic nie robią ponieważ są zbyt leniwi,

aby się czymkolwiek zająć

qpracują dorywczo

qpiją, popadają w alkoholizm

qwchodzą w konflikty z prawem

qinne, jakie?...........................................

…..........................................................

qwyjeżdżają za granicę

11. Jak ocenia Pan bezrobotnych mężczyzn po 50 roku życia?(właściwe zaznaczyć –

możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)

qto nie ich wina, że nie mają pracy, takim osobom ciężko znaleźć zatrudnienie

qnie ma znaczenia w jakim wieku jest bezrobotny mężczyzna – jest zwykłym

nieudacznikiem skoro nie potrafi znaleźć pracy
qnie chce im się pracować, wolą siedzieć w domu przed telewizorem popijając

piwo
qjest im ciężej niż kobietom, ponieważ oczekuje się od nich zapewnienia rodzinie

odpowiednich warunków życia

114

Opole ………………………

……………………………………………………

Nazwisko i imię

……………………………………………………

Wydział

……………………………………………………

Kierunek

……………………………………………………

Specjalność

Świadomy/a odpowiedzialności prawnej, w tym odpowiedzialności karnej, o której
mowa w art. 233 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks Karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553
ze zm.) oświadczam, że przedłożona do obrony praca
magisterska/licencjacka/inżynierska*) pod tytułem
……………………………………………………….........................................................
…………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………….
została przygotowana przeze mnie samodzielnie, przy wykorzystaniu  wykazanej w tej
pracy literatury przedmiotu i materiałów źródłowych.
Oświadczam jednocześnie, że praca nie narusza praw autorskich w rozumieniu ustawy
z 4 lutego1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity Dz.U. z
2006 r., nr 90, poz. 631 ze zm.) oraz dóbr osobistych chronionych prawem cywilnym.
Oświadczam   również,   że   wymieniona   praca   nie   zawiera   danych   i   informacji,   które
zostały   uzyskane   w   sposób   niedozwolony   prawem   oraz   nie   była   dotychczas
przedmiotem żadnej procedury związanej z uzyskaniem tytułu zawodowego magistra/
licencjata/inżyniera*).

Ponadto oświadczam, że zostałem/am uprzedzony/a o treści art. 233 § 1 ustawy z dnia 6
czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) zgodnie z którym
„ Kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w
innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja
prawdę, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3” jak i o treści art. 233 § 6
Kodeksu karnego który stanowi że „Przepisy § 1-3 oraz 5 stosuje się odpowiednio do
osoby, która składa fałszywe oświadczenie, jeżeli przepis ustawy przewiduje możliwość
odebrania oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej” oraz o wynikającej
z tych przepisów ewentualnej odpowiedzialności karnej za fałszywe oświadczenie co do
mojego własnego autorstwa przedmiotowej pracy dyplomowej.

……………………………………

Podpis studenta

*) niepotrzebne skreślić

115