made by koperek© 

LES GLOSES

 

– najstarsze zabytki języka francuskiego; rodzaj słowników, komentarzy do tekstu. 



 

glossarium

 

-  list of words with their definitions and/or other annotations  



 

glossa

 

*łac.+  -  obsolete  or  foreign  word  that  requires  explanation”),  from  Ancient 

Greek γλῶσσα (glossa,“tongue”). 

 
We Francji były dwa rodzaje les gloses:  



 

romaosko – łacioskie 



 

łaciosko – germaoskie 
 

Francja dzieliła się na dwie strefy językowe:

a) 

na południu – 

langue d'oïl

 

[podgrupa dialektów romaoskich, występujących  

w północnej Francji na Wyspach Normandzkich oraz w Walonii (Belgia)]: 



 

francuski,  



 

angevin, 



 

burginiooski,  



 

szampaoski,  



 

franc-comtois,  



 

gallo,  



 

lotaryoski,  



 

normandzki  



 

auregnais,  



 

guernésiais,  



 

jèrriais,  



 

sercquiais,  



 

pikardyjski,  



 

poitevin-saintongeais,  



 

walooski.  
 

 

b) 

na północy – 

langue d'oc

 

(język oksytaoski (occitan / lenga d'òc, okcytaoski),  

w  Polsce  częściej  nazywany  językiem  prowansalskim,  należy  do  grupy  romaoskiej 
języków  indoeuropejskich.  Język  oksytaoski  jest  blisko  spokrewniony  z  językiem 
katalooskim,  z  którym  tworzy  diasystem  oksytanoromaoski.  Często  i  bezpodstawnie 
bywa uznawany za dialekt języka francuskiego i nazywany patois. 
 



 

gaskooski (zawierający w sobie także bearnés i aranés) na zachodzie, 



 

langwedocki i prowansalski na południu,  



 

limuzyoski, owerniacki i vivaroaupenc na północy.

 

Okres świetności lenga d'òc przypada na wieki XII i XIII, kiedy to był głównym  

 

językiem liryki średniowiecznej, językiem trubadurów. 

 
 
 
 
 

made by koperek© 

 
Dawny język francuski nazywany był 

LINGUA ROMANA RUSTICA

 

(francuska łacina wiejska).  

Składał  się  częściowo  z  łaciny  ludowej,  języka  galów  i  języka  germaoskiego.  W  tekstach  można 
spotkad francuskie wyrazy zlatynizowane, np. 



 

rauba – robe; 



 

soniare – curare (fr. take care); 

 

Les glosses de Rechenâu

  

to komentarze do wuglaty w języku romaoskim. 

 
Do dzisiaj zachowały się tylko dwa rękopisy, oba wykonane na polecenie Karola Wielkiego.  
Jeden z nich zawiera 1200 haseł, drugi 84 hasła. 
 

TEXT

 (fr.) --> 

TEXTUM

 

(łac.) - dzieło doskonałe i nieskooczone;  pojęcie stosowane jedynie  

w odniesieniu do Biblii. 
 
Mnisi średniowieczni przepisywali teksty antyczne. Zachowało się niewiele 

AUTOGRAFÓW

,  

czyli  tekstów  pisanych  własnoręcznie  przez  autora  lub  pod  jego  nadzorem.  Kopiści  natomiast 
poczyniali sobie z pismami całkiem swobodnie, dlatego egzemplarze, które mamy dzisiaj  
do dyspozycji, wcale nie muszą byd wierne oryginałowi.  
 

Les glosses de Cassel

 

zawierają 265 haseł. Odnosiły się do życia codziennego, napisane  

w języku romaoskim, tłumaczonym na germaoski.  
 
Pierwszym tekstem, napisanym w języku francuskim były 

Przysięgi Strasbourskie

 

(fr. Serments 

de  Strasbourg,  łac.  Sacramenta  Argentariae)  -  złożona  w  Strasburgu,  14  lutego  842  r.  przez 
Ludwika  Niemieckiego  i  Karola  Łysego  przeciw  ich  starszemu  bratu,  cesarzowi  Lotarowi.  Tekst 
przysięgi  strasburskiej  jest  najstarszym  zachowanym  świadectwem  języków  francuskiego  i 
niemieckiego.  Ostatecznie  pokój  z  Lotarem  zawarto  w  Verdun  w  843  roku,  a  dziedzictwo  Karola 
Wielkiego zostało podzielone na trzy części. 

NITHARD (ok. 790-845) wnuk Karola Wielkiego z nieprawego łoża (matka - Berta, ojciec - Angilbert 
opat St. Riquer), autor dzieła Historiarum libri quattuor opisującego historię paostwa Franków lat 
814-843, był świadkiem tego wydarzenia i zaznaczył, że przysięgę złożono w dwóch językach  
które historycy określili jako starofrancuski i starogórnoniemiecki. 

Znaczenie historyczne przysięgi strasburskiej jest mniejsze niż traktatu z Verdun (843),  
który kooczy wrogośd trzech braci i zakreśla kształt Europy na następne wieki. 

Przysięgi Strasbourskie nie są jednak tekstem literackim. Pierwszymi tego typu dziełami są:



 

Sequence de St. Eulalie, przypuszczalnie napisana pomiędzy 881 i 882. Jest to  
29 linijkowa adaptacja hymnu Prudencjusza ze zbioru Peristephanon Liber (utwór III); 



 

Le  Sermon  sur  Jonas  (kazanie  o  Jonaszu)  napisane  tzw. 

notami  tyrooskimi

 

(posługujący się wieloma skrótami system szybkiego pisania, który pojawił się  
w  ostatnich  latach  republiki  rzymskiej.  Jak  pisze  Swetoniusz  w  „Żywotach  sławnych 
mężów”, opracował je Tullius Tiro (Tyron), sekretarz Marka Tulliusza Cycerona  
(106-43 przed Chr.). By móc wiernie notowad mowy swego pryncypała Tyron wymyślił 
rodzaj  współczesnej  stenografii.  Specjalne  skróty  zastosowane  przez  Tyrona  nazwano 

made by koperek© 

notami  tyrooskimi.  Istnieje  również  wersja  przypisująca  wynalezienie  systemu 
szybkiego pisania – a tym samym i skrótów – poecie Enniusowi. System Tyrona zyskał 
wielką  popularnośd,  posługiwali  się  nim  pisarze  zapisujący  mowy  urzędników 
występujących  na  zebraniach  ludowych  i  w  senacie,  mowy,  w  których  poruszano 
kwestie prawne i które niejednokrotnie same stawały się podstawą dla nowych praw. 
Pisarzy  owych,  z  racji  posługiwania  się  przez  nich  notami  tyrooskimi  zwano 
notariuszami). 

 

W  813r.  wydano  zarządzenie,  według  którego  wszystkie  kazania  miały  byd  głoszone  w  lingua 
romana rustica.