w w w. o p e r o n . p l
1
Modele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z OPERONEM
Biologia
Poziom podstawowy
Listopad 2009
Nr
zadania
Przyk∏adowe odpowiedzi i schemat oceniania
Maks.
punktacja
za zadanie
1.
Za wymienienie trzech przyk∏adów – 1 pkt
Przyk∏adowe odpowiedzi:
wàtroba, dwunastnica, ˝o∏àdek, trzustka, serce
1
2.
Za wyjaÊnienie roli ka˝dego z procesów – po 1 pkt
Przyk∏adowe odpowiedzi:
rogowacenie – usuwanie mikroorganizmów wraz ze z∏uszczajàcym si´ naskórkiem; ochrona
g∏´biej po∏o˝onych tkanek przed wnikaniem drobnoustrojów; zwi´kszenie odpornoÊci na
urazy mechaniczne i dzia∏anie promieniowania ultrafioletowego
keratynizacja – powstawanie bia∏ka (keratyny), którego obecnoÊç w skórze powoduje, ˝e
staje si´ ona nieprzepuszczalna dla wody
2
3.
Za wymienienie trzech elementów – 1 pkt
Przyk∏adowe odpowiedzi:
naskórek, keratyna, gruczo∏y ∏ojowe, gruczo∏y potowe, p∏aszcz lipidowo-kwasowy, paznokcie,
w∏osy, melanina
1
4.
Za nazwanie ka˝dego z po∏àczeƒ – po 1 pkt
Odpowiedzi:
Êcis∏e/nieruchome/szwy, ruchome
2
5.
Za prawid∏owe zaznaczenie ka˝dej z chorób (D, E) – po 1 pkt
2
6.
Za wyjaÊnienie – 1 pkt
Przykładowa odpowied
ź:
Miofilamenty cienkie wsuwajà (wÊlizgujà) si´ pomi´dzy miofilamenty grube, ale d∏ugoÊci
miofilamentów cienkich i grubych si´ nie zmieniajà./Prà˝ek jasny skraca si´, ciemny
pozostaje bez zmian. Skraca si´ ca∏y sarkomer.
1
7.
Za ocen´ i podanie argumentu – 1 pkt
Przykładowa odpowiedê:
Twierdzenie jest s∏uszne. Podczas rehabilitacji ruchowej mi´sieƒ jest stymulowany,
co pobudza go do syntezy bia∏ek i chroni przed zanikiem.
1
8.
Za wymienienie dwóch narzàdów – 1 pkt
Za wymienienie czterech – 2 pkt
Przykładowa odpowied
ź:
jama nosowa, gard∏o, krtaƒ, tchawica, oskrzela, oskrzeliki
2
9.
Za wyjaÊnienie zale˝noÊci – 1 pkt
Przykładowe odpowiedzi:
Czàsteczki tlenu dyfundujà ze Êwiat∏a p´cherzyków do krwi, poniewa˝ w powietrzu
p´cherzykowym ciÊnienie parcjalne tlenu jest wi´ksze ni˝ w krwi dop∏ywajàcej.
Dwutlenek w´gla dyfunduje z krwi do Êwiat∏a p´cherzyków, poniewa˝ we krwi dop∏ywajàcej
naczyniami w∏osowatymi do p´cherzyków p∏ucnych ciÊnienie parcjalne dwutlenku w´gla jest
wi´ksze ni˝ w powietrzu p´cherzykowym.
1
10.
Za przyporzàdkowanie wszystkich elementów – po 1 pkt
skurcz przedsionków: B, C, E; skurcz komór: A, D, F
2
11.
Za okreÊlenie roli uk∏adu wieƒcowego – 1 pkt
Przykładowa odpowiedê:
Uk∏ad wieƒcowy doprowadza bezpoÊrednio do serca (mi´Ênia sercowego) tlen i substancje
od˝ywcze oraz odprowadza zb´dne produkty przemiany materii.
1
W kluczu sà prezentowane przykładowe prawidłowe odpowiedzi. Nale˝y równie˝ uznaç odpowiedzi ucznia, jeÊli sà
inaczej sformułowane, ale ich sens jest synonimiczny wobec schematu, oraz inne odpowiedzi, nieprzewidziane w kluczu,
ale poprawne.
Biologia. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà”
w w w. o p e r o n . p l
2
Nr
zadania
Przyk∏adowe odpowiedzi i schemat oceniania
Maks.
punktacja
za zadanie
12.
Za poprawne oznaczenie osi X i Y oraz wyskalowanie – 1 pkt
X – grupa wiekowa/ wiek
Y – wartoÊç ciÊnienia (mm Hg)
Za poprawne naniesienie s∏upków i legendy – 1 pkt
2
13.
Za podanie dwóch przyk∏adów do dwóch mechanizmów obronnych – po 1 pkt
Przykładowe odpowiedzi:
wydzieliny: pot, ∏ój, Êluz, enzymy trawienne, soki trawienne, ∏zy, Êlina
odruchy obronne: kichanie, kaszel
2
14.
Za wpisanie dwóch pierwiastków – po 1 pkt
wapƒ, ˝elazo, jod, azot
2
15.
Za uzupe∏nienie ka˝dych dwóch wierszy – po 1 pkt
Przyk∏adowe odpowiedzi:
2
16.
Za wymienienie dwóch przystosowaƒ – 1 pkt
Przykładowe odpowiedzi:
pofa∏dowania b∏ony Êluzowej, kosmki jelitowe
1
17.
Za wskazanie dwóch odpowiedzi (B, D) – 1 pkt
1
18.
Za wskazanie próby kontrolnej – 1 pkt
A – rurka szklana zanurzona w wodzie
Za sformu∏owanie problemu badawczego – 1 pkt
wp∏yw pH na aktywnoÊç trypsyny
Za sformu∏owanie wniosku – 1 pkt
Trypsyna dzia∏a w Êrodowisku o wysokim pH.
3
19.
Za nazwanie w´glowodanów zapasowych (glikogen) – 1 pkt
Za nazwanie obu hormonów – 1 pkt
hormon X – insulina, hormon Y – glukagon
2
0
20
40
60
80
100
120
8 lat
grupa wiekowa/wiek
wartoÊç ciÊnienia
(mm Hg)
5 lat
1 rok
6 miesi´cy
noworodek
Nazwa witaminy
Funkcja w organizmie
C (kwas askorbinowy)
wspomaga ochron´ immunologicznà; stabilizuje psychik´/
niezb´dna do syntezy kolagenu/ wzmaga wch∏anianie
˝elaza/ zabija bakterie wywo∏ujàce próchnic´/ wzmacnia
dziàs∏a i z´by
A (retinol)
niezb´dna w procesie widzenia/ odpowiada za prawid∏owy
wzrost i rozwój koÊci/ zapewnia zdrowie skóry
D (kalcyferol)
zwi´ksza wch∏anianie wapnia i fosforu z jelit/ wzbogaca
z´by i koÊci w sole wapnia
B
11
(kwas foliowy)
niezb´dna do produkcji tzw. hormonów szcz´Êcia/
uczestniczy w powstawaniu kwasów nukleinowych/
odpowiada za prawid∏owy rozwój uk∏adu nerwowego
rozwijajàcego si´ p∏odu/ zapewnia efektywnà prac´ uk∏adu
odpornoÊciowego
Biologia. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà”
w w w. o p e r o n . p l
3
Nr
zadania
Przyk∏adowe odpowiedzi i schemat oceniania
Maks.
punktacja
za zadanie
20.
Za wyjaÊnienie podobieƒstwa – 1 pkt
Za wyjaÊnienie ró˝nicy – 1 pkt
Przykładowe odpowiedzi:
Podobieƒstwo w sk∏adzie osocza i moczu pierwotnego wynika z tego, ˝e sk∏adniki osocza
krwi w procesie filtracji przechodzà przez Êciany torebki Bowmana (przechodzà z naczyƒ
krwionoÊnych do cia∏ka nerkowego).
Ró˝nica w sk∏adzie moczu pierwotnego i moczu ostatecznego spowodowana jest procesami
resorpcji (wch∏aniania zwrotnego w kolejnych odcinkach nefronu).
2
21.
Za wymienienie dwóch przyk∏adów do ka˝dej z grup – po 1 pkt
Przykładowe odpowiedzi:
gruczo∏y czyste: przysadka mózgowa, tarczyca, nadnercza
gruczo∏y mieszane: trzustka, gonady (jàdra, jajniki)
2
22.
Za podanie ka˝dego z przyk∏adów – po 1 pkt
tarczyca – kalcytonina – st´˝enie jonów wapnia we krwi
przytarczyce – parathormon – st´˝enie jonów wapnia we krwi
trzustka – insulina, glukagon – st´˝enie cukru we krwi
kora nadnerczy – aldosteron – stosunek jonów sodu do potasu
2
23.
Za okreÊlenie charakteru odruchu – 1 pkt
odruch bezwarunkowy
Za narysowanie schematu – 1 pkt
Przyk∏adowe odpowiedzi:
receptor w skórze podeszwy
neuron poÊredniczàcy/rdzeƒ kr´gowy
mi´sieƒ nogi
neuron czuciowy
neuron ruchowy
2
24.
Za przyporzàdkowanie wszystkich elementów (1C, 2A, 3D) – 2 pkt
Za przyporzàdkowanie dwóch elementów – 1 pkt
2
25.
Za wybór dwóch odpowiedzi (A, D) – 1 pkt
1
26.
Za wskazanie dawcy i wyjaÊnienie – 1 pkt
Za wyjaÊnienie, dlaczego druga kobieta nie mo˝e byç dawcà – 1 pkt
Przykładowe odpowiedzi:
Dawcà krwi mo˝e byç ˝ona, gdy˝ jej krwinki nie posiadajà na swojej powierzchni antygenów,
co nie spowoduje zlepiania si´ krwinek.
Matka nie mo˝e byç dawcà krwi, gdy˝ krew ofiary wypadku zawiera przeciwcia∏a skierowane
przeciwko antygenom A, zlokalizowanym na powierzchni krwinki AB. Mo˝e to doprowadziç
do zlepienia si´ krwinek ofiary wypadku i dawcy, doprowadzajàc pacjenta do Êmierci.
2
27.
Za stwierdzenie, ˝e odpowiedê jest poprawna, i zapisanie genotypów rodziców – 1 pkt
Za zapis krzy˝ówki – 1 pkt
Aa x Aa
2
28.
Za opisanie roli wektora – 1 pkt
Przykładowe odpowiedzi:
Wektor przenosi zmodyfikowany (zdrowy) leczniczy gen do nieprawid∏owo funkcjonujàcej
komórki w miejsce wadliwego genu (genomu) komórki biorcy.
1
29.
Za okreÊlenie rodzaju komórek i wskazanie oznaczenia literowego (limfocyty – D) – 1 pkt
1
A
a
A
AA
Aa
a
Aa
aa
Biologia. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà”
w w w. o p e r o n . p l
4
Nr
zadania
Przyk∏adowe odpowiedzi i schemat oceniania
Maks.
punktacja
za zadanie
30.
Za podanie przyk∏adów zysków i strat do ka˝dej z form dzia∏alnoÊci cz∏owieka – po 1 pkt
Przykładowe odpowiedzi:
wycinanie lasów równikowych
zyski:
– uzyskanie terenów pod uprawy i szlaki komunikacyjne
– pozyskiwanie surowców naturalnych, np. drewna
straty:
– naruszenie równowagi ekologicznej
– niebezpieczeƒstwo wytrzebienia gatunku
– zwi´kszenie st´˝enia CO
2
melioracje i osuszanie
zyski:
– zwi´kszenie powierzchni dla uprawy roÊlin
straty:
– zaburzenie gospodarki wodnej
– zubo˝enie flory i fauny
– niebezpieczeƒstwo wygini´cia gatunków
2