BŁĘDY LOGICZNE 

 

Błąd materialny

 – polega na tym, że przynajmniej jedna z przesłanek jest zdaniem fałszywym, co 

może prowadzić do fałszywego wniosku. 

Przykład: 

1)  Kołobrzeg leży nad morzem. [przesłanka 1] 
2)  Mielno leży nad morzem.  [przesłanka 2] 
3)  Poznań leży nad morzem.  [przesłanka 3] 
4)  Kołobrzeg, Mielno i Poznań leżą nad morzem. [wniosek] 

W przesłance 3 występuje błąd materialny, co sprawia, że wniosek jest fałszywy. 

 

Błąd formalny

 – polega na tym, że wniosek nie wynika logicznie z przesłanek, co prowadzić może 

do fałszywego wniosku (wnioskowanie dedukcyjne zmienia się w redukcyjne). 

Przykład: 

1)  Jeśli wieloryb jest ssakiem, to nie jest rybą. [przesłanka 1] 
2)  Wieloryb nie jest rybą. [przesłanka 2] 
3)  Wieloryb jest ssakiem. [wniosek] 

Wniosek  nie  wynika  tu  logicznie  z  przesłanek,  lecz  przesłanka  1  wynika  z  połączenia  wniosku  z 
przesłanką 2.  

Gdybyśmy zamienili tę redukcję w dedukcję, wnioskowanie wyglądałoby następująco: 

1)  Jeśli wieloryb jest ssakiem, to nie jest rybą. [przesłanka 1] 
2)  Wieloryb jest ssakiem. [przesłanka 2] 
3)  Wieloryb nie jest rybą. [wniosek] 

 

Błąd  żądania  podstawy  (petitio  principii)

  –  polega  na  tym,  że  przynajmniej  jedna  z 

przesłanek jest zdaniem bezpodstawnie przyjętym – nie możemy orzec, czy jest to zdanie prawdziwe 
czy fałszywe. 

Przykład: 

1)  Jeśli  istnieje  inteligentne  życie  w  innych  galaktykach,  to  nie  jesteśmy  sami  w  kosmosie. 

[przesłanka 1] 

2)  Istnieje inteligentne życie w innych galaktykach. [przesłanka 2] 
3)  Nie jesteśmy sami w kosmosie. [wniosek] 

W  tym  przypadku  zdaniem  bezpodstawnie  przyjętym  jest  to  zawarte  w  przesłance  2,  co  z  kolei 
sprawia,  że  mimo  formalnej  bezbłędności  nie  jesteśmy w  stanie  orzec,  czy  wniosek  jest  prawdziwy 
czy fałszywy.  

Błędne koło (curiculus vitiosus) 

We wnioskowaniu – polega na tym, że wyprowadzając wniosek W opieramy się na przesłance P, a 
następnie, uzasadniając przesłankę p, powołujemy się na wniosek W. 

Przykład: 

Leonardo da Vinci był genialnym malarzem [wniosek W], gdyż tworzył arcydzieła [przesłanka P]. 

Dzieła  Leonarda  da  Vinci  są  arcydziełami  [przesłanka  P],  gdyż  Leonardo  był  genialnym  malarzem 
[wniosek W]. 

 

W definiowaniu – może występować jako błędne koło bezpośrednie lub pośrednie. 

Bezpośrednie – termin definiowany pojawia się w członie definiującym. 

Przykład: 

Praworządność  [termin  definiowany]  to  zachowanie  zgodne  z  zasadami  praworządności  [człon 
definiujący, w którym znowu pojawia się pojęcie „praworządności”]. 

Pośrednie  –  termin  A  definiowany  jest  przez  użycie  zespołu  terminów,  w  którym  to  zespole 
występuje  termin  B.  Następnie,  dla  „dalszego  wyjaśnienia”  dodefiniowany  zostaje  termin  B  –  lecz 
poprzez odniesienie do terminu A. 

Przykład: 

Logika  [termin  A]  to  nauka  o  zasadach  poprawnego  myślenia  [„poprawne  myślenie”  –  termin  B].  
Poprawne myślenie [termin B] to myślenie zgodne z prawami logiki [termin A].