Seria: Polska wieś w Europie •
Przetwórstwo mięsa drobiowego
Grzegorz Dybowski •
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
__________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich
Warszawa • Kwiecień 2005
1
P
RZETWÓRSTWO
M
IĘSA
D
ROBIOWEGO
Grzegorz Dybowski
1.
OGÓLNE OMÓWIENIE BRANŻY
1.1 Zakres przedmiotowy
Podstawowymi produktami uboju żywca drobiowego są: mięso oraz podroby. Mogą to
być produkty finalne sprzedawane odbiorcom końcowym w postaci tuszek lub ich elementów
w stanie termicznym świeżym, chłodzonym lub mrożonym, a po przystąpieniu do UE
również głęboko mrożonym, oraz jako podroby jadalne. Mogą też stanowić surowiec dla
dalszego przetworzenia. Efektem takiego przerobu tuszek są przetwory drobiowe: wędliny,
konserwy, wyroby wędliniarskie, dania kulinarne gotowe do spożycia, itp.
1.2 Charakterystyka polskiego przemysłu drobiarskiego
Odbiorcą żywca rzeźnego są zarówno ubojnie typu przemysłowego, jak też małe
ubojnie lokalne. Można szacować na podstawie danych Inspektoratu Weterynarii, że obecnie
funkcjonuje ok. 410 zakładów uboju, rozbioru i przetwórstwa drobiu. W sektorze
przemysłowym mięso drobiowe produkuje 58 dużych firm zatrudniających średnio w roku
ponad 49 osób stałej załogi. Ponadto działa szereg małych i średnich firm. W dłuższym
okresie czasu obserwuje się proces koncentracji produkcji mięsa drobiowego. Według stanu
na połowę września 2004 r. uprawnienia do sprzedaży na obszarze UE miało 158 podmiotów,
a 73 podmioty uzyskały okresy przejściowe na dokończenie inwestycji dostosowawczych.
W 2003 r. uboje gospodarcze nie zmieniły się w porównaniu z rokiem poprzednim.
Oznacza to, że cały przyrost produkcji mięsa drobiowego dokonał się w sektorze
przemysłowym. Wyrazem tego był 9-procentowy wzrost skupu żywca rzeźnego. Nieco
wolniej niż całkowite rosły uboje żywca indyczego. W strukturze produkcji przetworów z
drobiu zwiększył się udział konserw i wyrobów wędliniarskich, natomiast udział wędlin
drobiowych utrzymał się na poziomie z roku poprzedniego.
Seria: Polska wieś w Europie •
Przetwórstwo mięsa drobiowego
Grzegorz Dybowski •
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
__________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich
Warszawa • Kwiecień 2005
2
W 2004 r. nadal utrzymuje się silna wzrostowa tendencja w przemysłowej produkcji
mięsa drobiowego. Poziom tej produkcji szacowany jest na 1080 tys. ton, co stanowi 12-
procentowy wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim. Produkcja przetworów drobiowych
wyniesie prawdopodobnie ok. 144 tys. ton, tj. tyle, co przed rokiem.
1.3 Organizacja przetwórstwa drobiu w Polsce
W pierwszych latach transformacji systemowej formy organizacji występujące
poprzednio w sektorze drobiarskim zostały rozerwane. Dopiero w drugiej połowie lat 90-tych
ponownie pojawiły się procesy integracyjne. Obecnie postępuje koncentracja kapitałowa i
organizacyjna. Tworzą się grupy kapitałowe, których jednym z celów jest organizacja
zintegrowanego pionowo systemu produkcji, dystrybucji i marketingu. Pozwala to na obniżkę
kosztów produkcji oraz na wprowadzanie nowoczesnych metod zarządzania. Szczególnym
przykładem odbudowy pionowych więzi integracyjnych, obejmujących również producentów
żywca, jest rynek indyków. Producenci żywca zaopatrywani są przez ubojnie w pisklęta i
pasze, produkując pod konkretne zamówienia przetwórstwa. Obok tworzenia się wielkich
grup kapitałowych postępuje też koncentracja na mniejszą skalę pomiędzy jednostkami
jednoczącymi się dla wspólnej organizacji dystrybucji.
Zmiana systemu ekonomicznego w Polsce uruchomiła czynniki sprzyjające rozwojowi
konkurencji na krajowym rynku drobiarskim. Sektor drobiarski stopniowo zmieniał strategię
rozwojową z produkcyjnej na rynkową. Ujawniało się to podejmowaniem bardziej aktywnych
form działania na rynku, poszukiwaniem nowych kanałów dystrybucji, wykorzystywaniem
efektu skali oraz elementu jakości w ofercie handlowej.
Jednym ze skutków procesu dostosowawczego jest silna polaryzacja finansowa i
ekonomiczna firm drobiarskich. Jednocześnie jednak wykształciła się wyraźna grupa liderów
w branży dzięki łączeniu kapitałów i koncentracji uboju i przetwórstwa drobiu. Powstał
mechanizm sprzyjający poprawie konkurencyjności sektora drobiarskiego.
Wydaje się, że w najbliższych latach procesy te będą kontynuowane. Mocne ubojnie i
przetwórnie poprzez system kontraktów długoterminowych z elementami nakładczymi, będą
dążyć do zapewnienia sobie dostaw żywca drobiowego od stałych hodowców eliminując
dostawców przypadkowych. Gwarantuje to, bowiem wysoką jakość surowca rzeźnego, co jest
niezbędne przy konkurowaniu jakością oferty finalnej. Takie zjawiska już można obserwować
w sektorze drobiarskim. Doprowadzi to z czasem do umocnienia się również producentów
Seria: Polska wieś w Europie •
Przetwórstwo mięsa drobiowego
Grzegorz Dybowski •
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
__________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich
Warszawa • Kwiecień 2005
3
żywca drobiowego i dopiero stworzy przesłanki dla budowy nowych związków integrujących
całą branżę.
Można prognozować, że przy obniżającym się uzysku jednostkowym w produkcji
drobiarskiej, będącym następstwem rozwoju cen na tym rynku, coraz większego znaczenia
nabierać będzie ekonomika skali. W związku z koniecznością konkurowania na trudnym
rynku unijnym, relatywnie wysokie są potrzeby kapitałowe firm drobiarskich. Ograniczone
zdolności wielu z tych firm do generowania własnych środków finansowych oraz nadal
relatywnie drogi kredyt bankowy limitują procesy inwestowania i powodują, że nasilać się
będzie konkurencja między poszczególnymi podmiotami funkcjonującymi na rynku
drobiarskim.
2.
OGÓLNA INFORMACJA O POLSKIM RYNKU
Poprawa koniunktury na rynku drobiarskim, jaka wystąpiła w 1994 r. w wyniku
silnego spadku podaży wieprzowiny i lepszej ochrony przed importem, wywołała trwałe
wzrostowe tendencje w produkcji drobiu. Najkorzystniejszym dla drobiarstwa okresem były
lata 1994-1997. Przeciętne roczne przyrosty produkcji mięsa drobiowego wynosiły wówczas
ponad 20%.
W 2003 r. produkcja ta wyniosła ok. 860 tys. ton i była o ponad 8% większa niż przed
rokiem i o 136% większa niż w 1995 r. Szczególnie silną dynamikę wzrostu w długim okresie
wykazywała produkcja mięsa z indyków. W 2003 r. produkcja ta rosła jednak w tempie
mniejszym niż cała produkcja mięsa z drobiu. Wskaźnik wzrostu w relacji do roku
poprzedniego wyniósł tu tylko 3,4%.
Jednocześnie brak dostatecznej podaży mięsa drobiowego na eksport w krajach UE
oraz restrykcje importowe wprowadzane przez Polskę (i inne kraje importujące) w związku z
epidemią ptasiej grypy, jaka wystąpiła na obszarze Wspólnoty, a następnie także w Azji
Południowo-Wschodniej, oraz relatywnie niskie ceny na rynku krajowym sprawiły, że
zmniejszyła się skala importu mięsa drobiowego do Polski. Udział importu w ogólnej podaży
tego mięsa na polskim rynku znacząco się zmniejszył. Równocześnie, niezbyt wysokie ceny i
niski kurs euro do złotego sprzyjały rozwojowi eksportu. Polska, która od 1999 r. ponownie
Seria: Polska wieś w Europie •
Przetwórstwo mięsa drobiowego
Grzegorz Dybowski •
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
__________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich
Warszawa • Kwiecień 2005
4
stała się eksporterem netto mięsa z drobiu, w 2003 r. silnie zwiększyła ten eksport. Sprzedaż
za granicę osiągnęła poziom ok. 110 tys. ton wobec 45 tys. ton w 2001 r.
Rok 2004 jest szczególnym okresem w rozwoju rynku drobiarskiego w Polsce ze
względu na akcesję do UE. W pierwszej połowie tego roku produkcja mięsa drobiowego
wyniosła 432 tys. ton i była o 7% większa niż przed rokiem. Siłą napędową tego wzrostu był
eksport, który po akcesji ponownie zaczął się szybko zwiększać. Wywołało to wzrost cen na
polskim rynku, co z kolei przyczyniło się do wzrostu importu. W skali całego roku 2004
produkcja mięsa drobiowego wyniesie ok. 915 tys. ton, tzn. będzie o ponad 6% większa od
ubiegłorocznej.
Tabela 1
Bilans mięsa drobiowego (w tys. ton)
Lata Produkcja
krajowa
Import Podaż
ogółem
Eksport Zużycie w
kraju
W tym:
samozaopatrzenie
1996 410
45
455
26
429
60
1997 474
66
540
39
501
57
1998 520
51
605
49
522
58
1999 574
17
591
55
536
60
2000 584
17
601
46
555
57
2001 695
26
721
45
676
48
2002 794
30
824
58
766
46
2003 860
23
883
109
774
49
2004*
915
45
960
126
834
49
Źródło: Dane GUS.
* szacunki IERiGŻ z października 2004 r.
W latach 1998-2001 branża drobiarska jako całość nie generowała zysku netto (po
opodatkowaniu), a jej wyniki ekonomiczne były gorsze niż przeciętne dla całego sektora
mięsnego. Niska była też jej płynność finansowa oraz akumulacja środków własnych. Mimo
pozytywnych zmian w 2002 r. nadal drobiarstwo pozostawało jednym z najmniej rentownych
sektorów przemysłu spożywczego. Relatywnie wysoka była natomiast stopa inwestowania, co
wiązało się z nakładami niezbędnymi dla przystosowania się przemysłu drobiarskiego do
wymogów i standardów UE. W 2003 r. przeciętne wyniki branży drobiarskiej uległy
znaczącej poprawie dzięki dobrej koniunkturze eksportowej i to mimo wolniejszego rozwoju
produkcji. Nadal jednak rentowność netto stanowiła 82% poziomu notowanego w sektorze
Seria: Polska wieś w Europie •
Przetwórstwo mięsa drobiowego
Grzegorz Dybowski •
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
__________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich
Warszawa • Kwiecień 2005
5
mięsnym i zaledwie 46% rentowności w całym przemyśle spożywczym. W pierwszej połowie
2004 r. nastąpiła dalsza poprawa przeciętnych wyników finansowych w branży drobiarskiej.
Zmniejszeniu uległa różnica w poziomach rentowności przemysłów mięsnego i
drobiarskiego. Nadal wysoka, a nawet wyższa niż w 2003 r. była stopa inwestowania w
sektorze drobiarskim.
Tabela 2.
Podstawowe wskaźniki finansowe
Lata Przemysł Rentowność
brutto
%
Rentowność
netto
%
Koszty
finansowe
w %
przychodów
Płynność
finansowa
Stopa
inwestycji
1997 Spożywczy
Mięsny
Drobiarski
2,8
1,1
0,8
1,3
0,4
0,4
3,8
1,8
1,4
1,22
1,37
1,30
2,1
2,1
2,3
1998 Spożywczy
Mięsny
Drobiarski
1,9
1,8
-0,8
0,6
1,1
-1,0
3,6
2,2
1,5
1,20
1,23
1,10
1,9
1,7
2,6
1999 Spożywczy
Mięsny
Drobiarski
0,1
-0,7
-1,3
-1,0
-1,2
-1,5
4,0
2,4
1,6
1,16
0,98
0,96
1,7
1,9
2,3
2000 Spożywczy
Mięsny
Drobiarski
1,2
-0,2
-0,3
0,1
-0,6
-0,5
3,5
1,6
1,8
1,13
0,87
1,02
1,4
1,4
1,4
2001 Spożywczy
Mięsny
Drobiarski
2,54
0,84
0,04
1,2
0,4
-0,3
4,2
2,4
2,1
1,15
0,97
1,08
1,2
1,5
1,3
2002 Spożywczy
Mięsny
Drobiarski
3,07
1,86
0,32
2,0
1,4
0,1
2,4
1,1
1,3
1,17
0,98
0,91
1,2
1,9
1,4
2003 Spożywczy
Mięsny
Drobiarski
2,56
1,26
1,02
1,53
0,85
0,70
2,37
1,01
1,01
1,17
1,03
1,03
1,37 2,22
1,36
I - VI
2003
Spożywczy
Mięsny
Drobiarski
3,16
1,24
-0,84
2,01
0,85
-0,93
1,96
0,85
0,87
1,20
0,99
0,99
1,34
2,03
1,25
I – VI
2004
Spożywczy
Mięsny
Drobiarski
4,63
1,17
0,36
3,69
0,92
0,23
1,43
0,89
0,63
1,23
0,94
1,02
1,68
3,02
2,54
Źródło: M. Kubuszyńska. Przetwórstwo. W: Rynek drobiu i jaj. Stan i perspektywy. Nr 26,
IERiGŻ 2004 r.
Seria: Polska wieś w Europie •
Przetwórstwo mięsa drobiowego
Grzegorz Dybowski •
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
__________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich
Warszawa • Kwiecień 2005
6
3.
OGÓLNA INFORMACJA O RYNKU UNII EUROPEJSKIEJ
Rynek drobiarski w Unii Europejskiej w 2003 r. pozostawał pod silnym wpływem
dwóch niekorzystnych zjawisk decydujących o niższej podaży mięsa drobiowego. Pierwsze to
epidemia ptasiej grypy, która nawiedziła niektóre kraje Wspólnoty, głównie Holandię, Belgię
i Niemcy. Drugie – wysokie temperatury letnie, występujące od połowy sierpnia przede
wszystkim na obszarze Francji. Konsekwencją obu tych czynników było zmniejszenie stanu
pogłowia drobiu w Unii Europejskiej. Upały i susza przyczyniły się też do ograniczenia
zbiorów zbóż, co znalazło odzwierciedlenie we wzroście cen pasz. W związku z taką sytuacją
w 2004 r. nastąpił wzrost importu mięsa drobiowego, przy równoczesnym ograniczeniu jego
eksportu. W miarę pojawiania się kolejnych ognisk epidemii w krajach Południowo-
Wschodniej Azji zawężał się też krąg dostawców zewnętrznych, co stwarzało korzystną
koniunkturę dla polskich eksporterów drobiu na rynek unijny.
Rok 2004 na unijnym rynku drobiu charakteryzowały dwa zjawiska: akcesja w dniu 1
maja 10 nowych krajów członkowskich oraz stopniowa odbudowa produkcji po skutkach
ptasiej grypy w krajach dawnej UE-15. Według opinii KE wzrost produkcji w krajach
dotkniętych ptasią grypą ma wynieść w 2004 r. tylko ok. 1%. Popyt importowy całej
Wspólnoty pozostanie więc relatywnie wysoki. Tym bardziej, iż spożycie mięsa drobiowego
w UE wykazuje tendencję wzrostową.
Tabela 3
Bilans mięsa drobiowego w Unii Europejskiej w mln ton
Wyszczególnienie 2002
2003
2004
Produkcja
UE-15
UE-10
UE-25
9,0
1,9
X
8,9
2,0
X
X
X
10,9
Konsumpcja
UE-15
UE-10
UE-25
8,2
1,9
X
8,4
1,8
X
X
X
10,3
Źródło: Szacunki IERiGŻ
Seria: Polska wieś w Europie •
Przetwórstwo mięsa drobiowego
Grzegorz Dybowski •
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
__________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich
Warszawa • Kwiecień 2005
7
4.
PRZEPISY DOTYCZĄCE RYNKU DROBIU
4.1 Wspólna organizacja rynku przetworów z drobiu w Unii Europejskiej
W Unii Europejskiej regulacjami wspólnorynkowymi objęty jest następujący asortyment:
• mięso i jadalne podroby z drobiu,
• wątroby gęsie i kacze,
• tłuszcz drobiowy niewytopiony i wytopiony.
Wspólną organizację rynku drobiu wprowadzono we Wspólnocie Europejskiej w 1967 r.
W następnych latach ulegała ona modyfikacjom. W obecnej postaci wspólny rynek mięsa
drobiowego funkcjonuje od 1975 r. Podstawą prawną jego organizacji jest Rozporządzenie Rady
2777/75 z 29 października 1975 r. oraz Rozporządzenie Komisji nr 633/04 z 30 marca 2004 r.
Regulacje zawarte w tych dokumentach nie przewidują stosowania na rynku wewnętrznym Unii
Europejskiej bezpośredniej interwencji w postaci zakupów rządowych ani też pomocy dla
prywatnego składowania mięsa drobiowego. Instytucją zajmującą się tworzeniem i koordynacją
polityki na rynku mięsa drobiowego na szczeblu unijnym jest Komitet Zarządzający Rynkiem
Drobiu i Jaj. Zasiadają w nim przedstawiciele wszystkich krajów członkowskich. W
podejmowaniu decyzji stosowana jest ważona procedura większościowa. Siedzibą Komitetu jest
Bruksela. Posiedzenia w trybie zwyczajnym odbywają się raz w miesiącu, od maja 2004 r.
swego udziałem przedstawiciela Polski.
4.2 Regulacje
dotyczące ubojni i przetwórni drobiu
Każdy zakład ubojowy lub przetwórczy zobowiązany jest do posiadania numeru
rejestracyjnego, który nadawany jest przez odpowiedni urząd każdego z państw unijnych.
Ponadto na wszystkich szczeblach produkcji i obrotu podlega kontroli przez instytucję
nadzorującą, wyznaczoną przez poszczególne kraje. Zgodnie z przepisami UE regulacje dla
ubojni i przetwórni można podzielić na dotyczące następujących sfer:
- Unormowania obejmujące techniczne warunki produkcji i infrastrukturę zakładu:
podział procesu technologicznego na oddzielone od siebie fazy brudną i czystą,
zasady nie krzyżowania się dróg przepływu surowców, półproduktów i wyrobów gotowych
oraz jednokierunkowości ich przebiegu,
Seria: Polska wieś w Europie •
Przetwórstwo mięsa drobiowego
Grzegorz Dybowski •
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
__________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich
Warszawa • Kwiecień 2005
8
wymogi sanitarno-higieniczne w zakresie konstrukcji i wyposażenia hal produkcyjnych oraz
linii technologicznych, ścian, podłóg, węzłów sanitarnych, doprowadzania i rozprowadzania
wody bieżącej, oddzielenia wody technologicznej od ogólnoużytkowej, zapewnienia
możliwości dezynfekcji hal i urządzeń itp.
- Normy jakościowe obejmujące zarówno proces produkcji jak i wprowadzenie towaru do obrotu
handlowego:
oznaczanie stopnia retencji wody obcej oraz całkowitej zawartości wody w tuszkach
drobiowych, dopuszczalna zawartość wody obcej nie może być przekroczona i jest ona
uzależniona od metody schładzania,
znakowanie każdej partii towaru w celu ustalenia daty produkcji, oznakowanie partii
powinno być podane w dokumentacji produkcyjnej,
prowadzenie kontroli wewnątrzzakładowej dotyczącej przestrzegania norm na wszystkich
etapach procesu produkcji,
zasady znakowania mięsa – obligatoryjne oraz fakultatywne: zasady obligatoryjne dotyczą
podania informacji o: gatunku drobiu, formie przygotowania, klasie handlowej, cenie ogólnej
i cenie jednostkowej, stanie termicznym, numerze rejestracyjnym rzeźni oraz termie
przydatności do spożycia; a zasady fakultatywne mogą dotyczyć informacji odnośnie:
zastosowanej metody schładzania tuszek, sposobu chowu drobiu rzeźnego oraz specjalnych
zasad żywienia drobiu; w przypadku zamieszczania fakultatywnej informacji, producenci
podlegają kontroli, zgodnej z odpowiednimi przepisami UE,
- Przepisy zobowiązujące ubojnię do nadzoru nad producentami żywca:
prowadzenie rejestru swoich dostawców - producentów żywca spełniających sanitarno-
higieniczne wymogi obrotu na rynku wspólnotowym,
ewidencja cykli produkcyjnych u poszczególnych producentów,
nadzór nad prawidłowością sposobu chowu i żywienia drobiu u producentów,
- Przepisy dotyczące przemieszczania, przetrzymywania i uśmiercania zwierząt hodowlanych.
Reguluje ona następujące zagadnienia:
dopuszczalny czas transportu,
warunki techniczne, m.in. ochronę zwierząt przed ekstremalnymi warunkami pogodowymi,
zapewnienie właściwej wilgotności, temperatury i wentylacji, dopuszczalne rodzaje
kontenerów transportowych,
zasady kontroli kondycji i stanu zdrowia zwierząt,
Seria: Polska wieś w Europie •
Przetwórstwo mięsa drobiowego
Grzegorz Dybowski •
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
__________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich
Warszawa • Kwiecień 2005
9
zasady postępowania ze zwierzętami rannymi,
zasady załadunku i wyładunku – techniczne i organizacyjne,
zasad karmienia i pojenia w zależności od czasu transportu i przetrzymywania,
szczegółowe przepisy dotyczące wyposażenia i infrastruktury zakładów ubojowych (np.
konstrukcja ciągów komunikacyjnych),
- Przepisy dotyczące zasad uboju drobiu. Szczegółowe regulacje w tym zakresie dotyczą:
zasad unieruchamiania ptaków przed ubojem, tak by zaoszczędzić im niepotrzebnego
cierpienia, niepokoju i obrażeń ciała,
zasad oszołomienia zwierząt – czasu, dopuszczalnych przyrządów i środków chemicznych,
w przypadku drobiu – dwutlenku węgla,
w szczególnych przypadkach dopuszczalne jest też uśmiercanie ptaków poza rzeźniami;
należą do nich nadwyżki kurcząt jednodniowych oraz zarodków a także zwierzęta chore lub
okaleczone; również w tych przypadkach podstawową zasadą jest maksymalne
zaoszczędzenie bólu i cierpienia i skrócenie czasu przed i w trakcie uśmiercenia.
5.
BEZPOŚREDNIE SKUTKI AKCESJI
Skutki dla przetwórstwa drobiu
W wyniku procesów koncentracji dokonujących się w przemyśle drobiarskim oraz
akcesji do UE i związanych z tym procesów dostosowawczych, na polskim rynku działa coraz
mniejsza ilość za to coraz mocniejszych ekonomicznie nabywców (ubojni). Ograniczeniu
ulegają możliwości zbytu żywca przez wykorzystanie takich kanałów, jak: drobni pośrednicy,
drobne lokalne ubojnie o mniejszych standardach jakościowych tzw. ubojnie kontenerowe,
targowiska. Na rynku mięsa i przetworów z drobiu rośnie znaczenie firm liderów branży.
Firmy takie stają się jednak coraz silniej uzależnione od detalu, dyktującego warunki handlu.
Rozwinięta już silnie konkurencja utrudnia, bowiem dostęp do sieci handlowych. W
konsekwencji rosną koszty dystrybucji i marketingu. Dostosowania do standardów unijnych
są również kosztowne, a nakłady obciążone dużym ryzykiem. Mimo poprawy nadal niska jest
rentowność przetwórstwa, czego następstwem są braki własnego kapitału, przy wysokich
Seria: Polska wieś w Europie •
Przetwórstwo mięsa drobiowego
Grzegorz Dybowski •
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
__________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich
Warszawa • Kwiecień 2005
10
cenach kapitału zewnętrznego. Bogata oferta asortymentowa utrudnia wyszukiwanie nisz
rynkowych i wprowadzanie do obrotu nowych towarów.
Rynek mięsa i przetworów drobiowych sytuuje się jednak bliżej konsumenta finalnego
i jest znacznie bardziej przejrzysty niż rynek żywca drobiowego. Znacznie większa niż w
przypadku żywca, jest też mobilność towarów sprzedawanych przez przemysł drobiarski
(tuszki, elementy tuszek, przetwory), a także ich zdolność do przechowywania. Jest to jedyny
w całym łańcuchu produkcyjno-dystrybucyjnym segment rynku sprzedający towar o
znacznym zróżnicowaniu asortymentowym. Pozwala to na manewrowanie ceną oraz marżą, a
także na lepsze dopasowywanie oferty handlowej do wymogów nabywcy.
Wobec wejścia Polski do Unii Europejskiej niezbędne stało się zapewnienie wysokich
standardów wymaganych przepisami unijnymi. Wysoki jest też poziom konkurencji na
unijnym rynku drobiarskim. Jednak duże przemysłowe ubojnie i przetwórnie drobiu są
konkurencyjne na rozszerzonym rynku Wspólnoty Europejskiej, tym bardziej, że
bezpośrednio przed wejściem Polski do Unii dobrze rozwijały się stosunki handlowe
ożywiane rosnącym szybko eksportem. Różnice cen zbytu wyrobów drobiarskich,
szczególnie tych o wyższej wartości dodanej, układają się zdecydowanie na korzyść polskich
firm. Stwarza to dobre perspektywy konkurowania na rynku unijnym. Takie były też pierwsze
doświadczenia wielu firm po akcesji i zniesieniu ograniczeń formalnych (cła, kontyngenty).
Tabela 4
Porównanie cen sprzedaży mięsa drobiowego w wybranych krajach
(Euro za 100 kg tuszki 65%)
KRAJE
VII 2004
VIII 2004
IX 2004
X 2004
Niemcy
1555,50
158,00 158,00 158,00
Czechy
128,20 131,30 132,30 130,60
Francja
175,00 170,00 190,00 195,00
Włochy
145,50 145,00 143,50 145,00
Węgry
150,00 151,27 152,50 154,40
Austria
182,00 180,50 181,00 180,00
Słowacja
142,50 143,00 142,80 145,00
Polska
103,50 103,00 105,00 106,70
Źródło: Na podstawie: Agra Europe, Agrarmarkt, ZMP.
Seria: Polska wieś w Europie •
Przetwórstwo mięsa drobiowego
Grzegorz Dybowski •
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
__________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich
Warszawa • Kwiecień 2005
11
6.
SPODZIEWANE EFEKTY RYNKOWE
Według opublikowanego niedawno raportu Komisji Europejskiej, chociaż w świetle
proponowanych zmian regulacji unijnych i przewidywanych wyższych cen pasz
wysokobiałkowych, w sektorze drobiarskim Wspólnoty może wystąpić pewien wzrost
kosztów produkcji, nadal jednak możliwości jego rozwoju będą duże. Dotyczy to zarówno
produkcji, jak i konsumpcji mięsa drobiowego. Przewiduje się, że ceny tego mięsa w UE
nawet po rozszerzeniu Wspólnoty o 10 nowych krajów, pozostaną bardzo konkurencyjne w
relacji do innych mięs jeszcze przez następnych kilka lat. Głównymi czynnikami sprawczymi
będą tu: rozwijający się popyt na mięso drobiowe i preferencje konsumentów.
7.
PODSTAWY PRAWNE
7.1 Podstawowe akty prawne dotyczące rynku mięsa drobiowego w Unii Europejskiej:
Rozporządzenie Rady EWG 2777/75 z 29 października 1975 r. ustanawiające wspólną
organizację rynku drobiowego UE
Rozporządzenie Rady 1906/90 z 26 czerwca 1990 r. dotyczące norm handlowych na mięso
drobiowe
Dyrektywa Rady UE nr 93/119/WE z 22 grudnia 1993 r. w sprawie przemieszczania,
przetrzymywania i uśmiercania zwierząt hodowlanych
Rozporządzenie Komisji nr 572/1999 z 16 marca 1999 r. w sprawie zasad wzajemnej
komunikacji między państwami członkowskimi a Komisją UE
Dyrektywa 64/1994 z 14 grudnia 1994 r. nt. finansowania inspekcji zdrowia i kontroli
mięsa świeżego i mięsa drobiu
Rozporządzenie KE nr 854/2004 (z korektą) ustanawiające szczególne zasady kontroli
produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do konsumpcji ludzkiej.
Rozporządzenie KE nr 853/2004 (z korektą) ustanawiające szczegółowe zasady higieny
dla żywności pochodzenia zwierzęcego
Seria: Polska wieś w Europie •
Przetwórstwo mięsa drobiowego
Grzegorz Dybowski •
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
__________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich
Warszawa • Kwiecień 2005
12
7.2 Podstawowe akty prawne dotyczące rynku mięsa drobiowego w Polsce:
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 września 2003 r. w sprawie
szczegółowych wymagań w zakresie składowania i transportu głęboko mrożonych
artykułów rolno-spożywczych (Dz. U. 2003, nr 177, poz. 1733)
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 stycznia 2003 r. w sprawie
szczegółowego zakresu i metod wewnętrznej kontroli jakości zdrowotnej żywności i
przestrzegania zasad higieny w procesie produkcji w zakładach produkujących lub
wprowadzających żywność do obrotu (Dz. U. 2003, nr 6, poz. 77)
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 czerwca 2004 r. w sprawie
wymagań weterynaryjnych przy produkcji mięsa drobiowego (Dz. U. 2004, nr 156, poz.
1636)
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie
metod analiz mięsa drobiowego (Dz. U. 2004, nr 34, poz. 301)
8.
BIBLIOGRAFIA
1. Kijowski J., „System HACCP w przemyśle drobiarskim w „Hodowla i produkcja drobiu”
Poznań – IV Forum Rolnicze „Polagra – Farm”, 2002
2. Zalewski R. I., „Zarządzanie jakością w produkcji żywności” Wydawnictwo Akademii
Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2002
3. Biuletyny Informacyjne Krajowej Rady Drobiarstwa-Izby Gospodarczej z lat 2000-2004
4. Adamowicz M., „Rynek drobiu i jaj” w serii „Prawo rolne Unii Europejskiej a polski
sektor rolny” FAPA, Warszawa 2000
5. „Integracja z Unią Europejską”, FAPA, Warszawa 2002
6. Czechowski P., „Proces dostosowania polskiego prawa rolnego i żywnościowego do
prawa Unii Europejskiej”, TWIGGER 2001
7. Dybowski G i inni: „Rynek drobiu i jaj- stan i perspektywy” z serii Analizy Rynkowe
IERiGŻ z lat 2000-2004
9 Dybowski G., Kobuszyńska M., „Analiza przekrojowa rynku drobiu i jaj oraz strategia
rozwoju do 2005 r., IERiGŻ, Studia i Monografie nr 109, 2002
Seria: Polska wieś w Europie •
Przetwórstwo mięsa drobiowego
Grzegorz Dybowski •
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
__________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich
Warszawa • Kwiecień 2005
13
10. Dybowski G., Regulacje dotyczące rynku drobiu w Unii Europejskiej i w Polsce.
Znaczenie informacji. Materiały opracowane dla Departamentu Przetwórstwa i Rynków
Rolnych MRiRW, Warszawa kwiecień 2003
11. Dybowski G., Rynek drobiu i jaj spożywczych w 2003 r. W: Analiza Produkcyjno-
ekonomicznej Sytuacji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w 2003 r. IERiGŻ
Warszawa, 2004 r.
12. Kobuszyńska M.: Rynek drobiu i jaj – charakterystyka, regulacje, informacje. W:
Rynki Rolne, Funkcjonowanie, Regulacje Interwencja a Informacja. Phare 2002,
Warszawa 2004 r.
9.
WAŻNE ORGANIZACJE
Obecnie na rynku drobiarskim w Polsce funkcjonuje jedna podstawowa organizacja branżowa
zrzeszająca przetwórców drobiu:
Krajowa Rada Drobiarstwa – Izba Gospodarcza w Warszawie
00-043 Warszawa, ul. Czackiego 3/5
tel/fax (0 22) 828 23 89, www.krd-ig.com.pl
Rada skupia przemysłowe przedsiębiorstwa drobiarskie. Jest też członkiem Europejskiego
Związku Drobiarskiego.