Drukarz_825[01].Z2.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Charakteryzowanie oraz przygotowanie form wklęsłodrukowych

4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2.

Procesy pomocnicze związane z przygotowaniem form wklęsłodrukowych

4.2.1.

Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć ucznia

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i kształtowaniu umiejętności

z zakresu wykonywania form wklęsłodrukowych oraz procesów pomocniczych związanych
z ich przygotowaniem do produkcji wklęsłodrukowej. Wiadomości i umiejętności z tej
dziedziny

zostały

określone

programie

jednostki

modułowej

825[01].Z2.02

„Przygotowywanie form do drukowania wklęsłego”. Jest to jednostka modułowa zawarta
w module Technologia drukowania wklęsłego (schemat układu jednostek modułowych
przedstawiony jest na stronie 4 tego poradnika).

Tak jak kaŜda jednostka modułowa, równieŜ i ta ma ściśle określone cele kształcenia,

materiał nauczania oraz wskazania metodyczne do realizacji programu.

W poradniku znajdziesz:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia załoŜonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.
Treść programu jednostki modułowej zawiera podstawowe zagadnienia związane

z wykonywaniem form w technice rotograwiurowej i tamponowej róŜnymi metodami.
Znajdują się tu takŜe treści dotyczące procesów pomocniczych związanych z produkcją tych
form oraz przygotowaniem do produkcji wklęsłodrukowej. Znajdziesz tu takŜe
charakterystykę poszczególnych form drukowych wraz z podstawowymi ich parametrami.

Jednostka modułowa „Przygotowywanie form do drukowania wklęsłego” została

podzielona na dwa rozdziały:
–

charakteryzowanie oraz przygotowanie form wklęsłodrukowych,

–

procesy pomocnicze związane z przygotowaniem form wklęsłodrukowych.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczeń odpowiedz na pytania sprawdzające, które są

zamieszczone w kaŜdym rozdziale po materiale nauczania. Udzielone odpowiedzi pozwolą Ci
sprawdzić, czy jesteś dobrze przygotowany do wykonywania zadań.

Po zakończeniu realizacji programu tej jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi Twoje

wiadomości i umiejętności za pomocą testu pisemnego lub zadania typu próba pracy. Abyś
miał moŜliwość dokonania ewaluacji swoich działań, rozwiąŜ przykładowy test sumujący
zamieszczony na końcu poniŜszego poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

posługiwać się terminologią poligraficzną,

–

charakteryzować podstawowe działy poligrafii,

–

określać podstawowe szeregi i formaty wyrobów poligraficznych,

–

posługiwać się podstawowymi miarami poligraficznymi,

–

charakteryzować papiery drukowe, papiery tzw. nowej generacji, papiery syntetyczne,

–

klasyfikować oraz określić skład farb drukowych,

–

określać mechanizmy utrwalania farb,

–

określać drukowe i uŜytkowe właściwości farb,

–

klasyfikować formy drukowe do wklęsłych technik drukowania,

–

klasyfikować wklęsłodrukowe maszyny drukujące,

–

klasyfikować i charakteryzować zespoły zasilania arkuszami maszyn drukujących
arkuszowych oraz mechanizmy prowadzenia wstęgi w maszynach zwojowych,

–

charakteryzować procesy drukowania technikami wklęsłymi,

–

współpracować w grupie,

–

formułować wnioski,

–

oceniać swoje umiejętności,

–

uczestniczyć w dyskusji,

–

prezentować siebie i grupę w której pracujesz,

–

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

scharakteryzować materiały i budowę form do drukowania wklęsłego,

–

rozróŜnić formy drukowe do drukowania wklęsłego,

–

określić sposoby wykonania form do drukowania wklęsłego,

–

określić wymagania, jakie muszą spełniać formy drukowe do drukowania wklęsłego,

–

scharakteryzować proces powstawania form do drukowania wklęsłego,

–

ocenić jakość form drukowych,

–

obliczyć ilość materiałów do określonej wielkości produkcji,

–

dobrać i przygotować podłoŜa do produkcji,

–

przygotować farby drukarskie oraz materiały pomocnicze,

–

załoŜyć formę drukową w maszynie,

–

skorzystać z norm i literatury technicznej,

–

skorzystać z katalogów materiałów i informacji w Internecie,

–

zorganizować stanowisko pracy,

–

dobrać środki ochrony indywidualnej do prac związanych z przygotowaniem maszyn do
druku,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej
i ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Charakteryzowanie oraz przygotowanie form

wklęsłodrukowych

4.1.1. Materiał nauczania

Ogólne zasady wykonywania form do drukowania wklęsłego

Idea technologii drukowania wklęsłego uzmysławia nam, Ŝe powierzchnia formy

drukowej  musi  być  gładka  tak,  aby  rakiel  przesuwając  się  po  niej  zebrał  całkowicie  farbę.
PoniewaŜ  rakiel  jest  wykonany  z  cienkiej,  giętkiej  taśmy  stalowej,  która  naciska  na
powierzchnię  formy,  kałamarzyki  drukujące  nie  mogą  być  zbyt  duŜe.  W  innym  przypadku
rakiel zagłębiłby się w nie, wybrałby farbę i nie nastąpiłoby drukowanie.

W wszystkich technologiach drukowania wklęsłego (oprócz stalorytu) powierzchnie

drukujące mają duŜą ilość małych pod względem powierzchni zagłębień, tzw. kałamarzyków.
Wokół kaŜdego kałamarzyka znajduje się próg, czyli nienaruszona powierzchnia formy
drukowej. Powoduje to, Ŝe forma wklęsłodrukowa jest zawsze jakby zrastrowana.

ZróŜnicowanie nasilenia barwy na gotowym druku zaleŜy więc od objętości farby

przekazywanej z formy na zadrukowywaną powierzchnię, czyli w praktyce od objętości
kałamarzyków. Objętość kałamarzyków moŜna zmieniać w róŜny sposób. RozróŜnia się trzy
rodzaje form wklęsłodrukowych:
–

głębokościowo zmienne,

–

powierzchniowo zmienne,

–

głębokościowo-powierzchniowo zmienne.

Rys. 1. Trzy rodzaje form wklęsłodrukowych [8, s. 137]

a) głębokościowo zmienne, b) powierzchniowo zmienne,

c) głębokościowo-powierzchniowo zmienne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Forma głębokościowo zmienna charakteryzuje się jednakową powierzchnią wszystkich

kałamarzyków, zmienia się tylko ich głębokość.

Forma powierzchniowo zmienna charakteryzuje się jednakową głębokością wszystkich

kałamarzyków, zmienia się tylko ich powierzchnia.

Forma głębokościowo-powierzchniowa charakteryzuje się tym, Ŝe zmienna jest zarówno

głębokość, jak i ich powierzchnia kałamarzyków.

Pierwsze technologie drukowania wklęsłego związane były z ręczną produkcją form

drukowych. Istniało wiele technik ręcznego wykonywania form wklęsłych. Najbardziej znana
jest technika miedziorytnicza, współcześnie stosowana wyłącznie w przypadkach specjalnych
oraz do celów artystycznych.

JeŜeli chodzi o kształt kałamarzyków formy drukowe do drukowania rotograwiurowego

i tamponowego mogą być takie same. JednakŜe w obu technikach wykonuje się je innymi
metodami. Inny teŜ jest ogólny kształt formy. Do drukowania rotograwiurowego stosuje się
wyłącznie cylindry. W drukowaniu tamponowym najczęściej stosuje się formy płaskie.

Wykonywanie form głębokościowo zmiennych

Najstarszą technologią wykonywania form wklęsłych jest technologia wykonywania

form głębokościowo-zmiennych, zwana z tego powodu technologią tradycyjną. Kałamarzyki
wykonuje  się  na  powierzchni  metalowego  cylindra.  Wielkość  rotograwiurowych  cylindrów
formowych  powoduje  iŜ  są  drogie.  Muszą  więc  być  wielokrotnego  uŜytku.  Ze  względów
ekonomicznych  cylindry  formowe  wykonuje  się  ze  stali  i  mają  one  średnicę  nieco  mniejszą
niŜ  jest  potrzebna  do  drukowania.  Na  tę  powierzchnie  nakłada  się  galwanicznie  warstwę
miedzi, której powierzchnia szlifowana jest, aŜ do uzyskania odpowiedniej gładkości.

Naniesiona galwanicznie warstwa miedzi stanowi „podstawę” do wykonania

kałamarzyków. Po drukowaniu, warstwę zrywa się ze stalowej powierzchni cylindra, łącznie
z warstwą dzielącą. Warstwa miedzi nosi nazwę koszulki Ballarda. Po jej zerwaniu moŜna ją
powtórnie wykonać na cylindrze. Tradycyjna technologia  wykonywania form wklęsłych jest
technologią  pośrednią,  poniewaŜ  naświetlenie  warstwy  światłoczułej  –  kopiowej  wykonuje
się nie na cylindrze, ale poza nim.

Rys. 2. Widok linii w rastrze negatywowym (wklęsłodrukowym) [8, s. 140]

Wklęsłodrukowe formy głębokościowo zmienne dają bardzo dobrą jakość druków,

szczególnie  wielotonalnych.  MoŜna  dzięki  nim  otrzymywać  druki  o  bardzo  dobrze
widocznych  szczegółach  i  bardzo  zróŜnicowanych  gęstościach  optycznych,  zarówno
w światłach,  jak  i  cieniach.  JednakŜe  wykonanie  tych  form  jest  trudne.  Wiele  rodzajów
druków  wykonywanych  techniką  wklęsłą  nie  wymaga  takich  cech.  Wobec  tego  zostały
opracowane inne rodzaje wykonania form wklęsłych, łatwiejsze w wykonaniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wykonywanie form powierzchniowo zmiennych

Formy powierzchniowo zmienne nazywa się teŜ formami autotypijnymi. Typowa

technologia ich wykonania bazuje równieŜ na cylindrach z koszulką Ballarda, ale technologia
ich wykonania jest technologią bezpośrednią.

Pierwszą operacją jaką trzeba wykonać na cylindrze z koszulką Ballarda, jest nałoŜenie

warstwy  kopiowej.  Warstwa  kopiowa  ma  znacznie  mniejszą  grubość  niŜ  warstwa
fotoreliefowa,  przy  formach  głębokościowo  zmiennych.  NałoŜenie  warstwy  kopiowej  jest
podobne jak warstwy fotoreliefowej, ale znacznie łatwiejsze – moŜe odbywać się przy uŜyciu
prostych urządzeń. Stosuje się w tym przypadku warstwy kopiowe fotoutwardzalne. Warstwy
kopiowe ulegają naświetlaniu przez formy kopiowe diapozytywowe.

Formy kopiowe diapozytywowe muszą być w tym przypadku zrastrowane na całej

powierzchni,  bez  względu  na  to,  czy  są  tam  elementy  wielotonalne,  czy  jednotonalne.
Stosowany  raster  musi  być  rastrem  pozytywowym,  podobnym  do  tego,  jaki  stosuje  się  do
drukowania  wypukłego  lub  płaskiego.  RóŜnić  się  on  jednak  musi  od  rastrów  stosowanych
w drukowaniu wypukłym lub płaskim.

Rastry stosowane w drukowaniu wypukłym lub płaskim powodują w cieniach

diapozytywu powstanie małych punktów niedrukujących. Reszta powierzchni stanowi
powierzchnie drukujące. Nie moŜna więc uzyskać progów koniecznych w drukowaniu
wklęsłym. Z tego powodu konieczne jest stosowanie specjalnych rastrów, tzw. autotypijnych.

Rys. 3. Widok (w powiększeniu) punktów rastrowych otrzymanych za pomocą rastra autotypijnego

(po lewej stronie umieszczono największe punkty rastrowe) [8, s. 144]

Rastry te powodują, Ŝe poszczególne punkty rastrowe nie zlewają się między sobą.

Zawsze  pozostaje  między  nimi  nawet  mała  powierzchnia  nienaświetlona,  mały  prześwit
umoŜliwiający  wytworzenie  progów  w  formie  wklęsłodrukowej.  Takie  formy  kopiowe
diapozytywowe stosuje się do naświetlania.

Naświetlanie musi być wykonane w tym przypadku szczelinowo, na obracający się

cylinder.

Po naświetleniu wykonuje się wywołanie warstwy kopiowej, a następnie trawienie

cylindra wklęsłodrukowego. Trawienie wykonuje się wodnym roztworem chlorku Ŝelaza. Nie
trzeba w tym przypadku stosować trawienia wieloroztworowego lub specjalnych technologii
trawienia jednoroztworowego, tak jak w technologii tradycyjnej.

Po wytrawieniu i usunięciu niepotrzebnej juŜ warstwy kopiowej, cylinder stanowi juŜ

formę wklęsłodrukową. MoŜna go pochromować w celu zwiększenia wytrzymałości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wykonywanie form głębokościowo-powierzchniowo zmiennych

Wklęsłe formy głębokościowo-powierzchniowo zmienne mogą być wykonywane

metodami podobnymi jak formy głębokościowo zmienne i powierzchniowo zmienne, ale są to
technologie zbyt skomplikowane i nie ekonomiczne.

Na obecnym poziomie rozwoju technologii formy głębokościowo-powierzchniowo

zmienne uzyskuje się wyłącznie przez grawerowanie sterowane elektronicznie. Grawerowanie
sterowane elektronicznie moŜe być realizowane w sposób mechaniczny i laserowy.
Klasycznym urządzeniem słuŜącym do wykonywania form wklęsłych w sposób mechaniczny
jest heliokliszograf.

Proces technologiczny przebiega w dwóch etapach. Forma kopiowa do odczytywania

w heliokliszografie musi być najpierw przekształcona na tzw. kopię opalową. Kopię opalową
otrzymuje się przez naświetlenie formy kopiowej na materiał opalowy. Materiałem opalowym
jest specjalny materiał fotograficzny na podłoŜu z białej folii.

Heliokliszograf składa się z części odczytującej i grawerującej. W części odczytującej

znajduje się cylinder, na który zakłada się kopię opalową. Nad cylindrem odczytującym
znajduje się urządzenie odczytujące, które w miarę odczytywania przesuwa się wzdłuŜ
cylindra. Podczas wirowania cylindra urządzenie odczytujące wysyła bardzo krótkie sygnały
ś

wietlne padające na bardzo małą powierzchnię kopii opalowej. Światło odbite od kopii

opalowej przechodzi przez układ optyczny i pada na fotoogniwo, które przekształca impulsy
ś

wietlne na impulsy elektryczne. Impulsy te są odpowiednio przekształcane przez komputer,

który kieruje częścią grawerującą.

Rys. 5. Schemat budowy heliokliszografu [8, s. 146]

1 – komputer, 2 – urządzenie odczytujące, 3 – urządzenie grawerujące, 4 – fotoogniwo, 5 – promień świetlny,

6 – igła grawerująca, 7 – cylinder z kopią opalową, 8 – cylinder formowy

Rys. 6. Widok kałamarzyków wykonanych przez mechaniczne grawerowanie [8, s. 147]

(pole zakreskowane pokazuje przekrój przez kałamarzyki)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Część grawerująca heliokliszografu zsynchronizowana jest z cylindrem odczytującym.

Znajduje się na niej cylinder wklęsłodrukowy z koszulką Ballarda, obracający się identycznie
jak  zespół  odczytujący.  Nad  cylindrem  znajduje  się  zespół  grawerujący,  wykonujący  ruch
poosiowy. Graweruje on kolejno kałamarzyk po kałamarzyku. KaŜdy kałamarzyk ma kształt
czworokątnego ostrosłupa o jednakowym kącie nachylenia ścianek bocznych do powierzchni
cylindra.  Większy  impuls  cyfrowy  powoduje,  Ŝe  igła  urządzenia  grawerującego  zagłębia  się
bardziej  w  cylinder.  W  ten  więc  sposób  powstaje  kałamarzyk  o  większej  głębokości
i większej powierzchni.

Ze względu na to, Ŝe cylindry wklęsłodrukowe są duŜe, liczba wykonywanych

kałamarzyków  jest  olbrzymia.  Pomimo  Ŝe  urządzenie  grawerujące  pracuje  szybko,  to  i  tak
wykonanie formy drukowej na  cylindrze trwa długo. Skrócenie czasu otrzymania formy  jest
moŜliwe przez ustawienie wzdłuŜ osi cylindra kilku urządzeń odczytujących i grawerujących.
Mimo to jednak długi czas wykonania formy jest największą wadą heliokliszografu.

Zupełnie inna technologia grawerowania cylindrów wklęsłodrukowych stosowana jest

przy  grawerowaniu  laserowym.  W  urządzeniach  takich,  zamiast  igły  grawerującej  znajduje
się  laser  o  dość  duŜej  mocy.  Promieniowanie  lasera  o regulowanej  średnicy  wiązki  od  kilku
do kilkudziesięciu mikrometrów, padając na powierzchnię cylindra wklęsłodrukowego moŜe
podnieść momentalnie temperaturę materiału tak, Ŝe ulegnie on wyparowaniu. Wytworzy się
więc  zagłębienie  odpowiadające  kałamarzykowi.  Trwa  to  znacznie  krócej  niŜ  mechaniczne
wykonanie kałamarzyka.

Praktyka grawerowania laserowego pokazuje jednak, Ŝe wykonywanie kałamarzyków

w koszulce Ballarda nie daje dobrych wyników. Miedź odparowana z kałamarzyka skrapla się
bowiem i zestala częściowo w na powierzchni koszulki cylindra, powodując nierówności.

Do laserowego wypalania kałamarzyków trzeba zastosować materiał, który rozkłada się

w wysokiej temperaturze z wytworzeniem substancji gazowych. Najlepiej w tej roli
sprawdzają się związki wielkocząsteczkowe.

Istnieją dwie technologie laserowego grawerowania cylindrów. W pierwszej z nich

wykonuje  się  w  koszulce  Ballarda  odpowiednio  większe  kałamarzyki  i  wypełnia  się  je
związkiem  wielkocząsteczkowym,  który  wypala  się  promieniem  lasera.  Po wydrukowaniu
nakładu  pozostały  związek  wielkocząsteczkowy  usuwa  się  z kałamarzyków  i  powtórnie
moŜna je wypełnić związkiem wielkocząsteczkowym.

Druga technologia grawerowania laserowego polega na naciągnięciu się na cylinder

rękawa z tworzywa sztucznego (zamiast koszulki Ballarda) i obkurczeniu go na cylindrze.
W folii takiej wypala się kałamarzyki, a po wydrukowaniu nakładu folię usuwa się z cylindra.

Podstawowe parametry jakościowe form drukowych

Podstawowym zagadnieniem w technologii wykonywania form drukowych jest ich

jakość, gdyŜ wpływa ona w istotny sposób na jakość uzyskanej odbitki drukowej.
Podstawowymi wskaźnikami jakościowymi form drukowych są:
–

wytrzymałość drukowa,

–

jakość odwzorowania oryginału,

–

zdolność przenoszenia farby drukowej.
Wytrzymałością drukową formy nazywa się liczbę odbitek drukowych, jakie moŜna

otrzymać  z  danej  formy,  utrzymując  Ŝądaną  jakość.  Podczas  drukowania  z  danej  formy,
jakość uzyskanych druków zmienia się. Po wykonaniu pewnej liczby odbitek jakość druków
pogarsza się do tego stopnia, Ŝe drukowanie trzeba przerwać. Liczba ta określa wytrzymałość
drukową  formy,  która,  jak  z  tego  wynika,  w  bardzo  duŜym  stopniu  zaleŜy  od  przyjętego
poziomu  jakości  druków.  JeŜeli  Ŝąda  się  bardzo  dobrej  jakości  druku,  wówczas  moŜna
wykonać z danej formy mniej odbitek, niŜ wtedy, gdy oczekuje się gorszej jakości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wytrzymałość drukowa zaleŜy równieŜ od rodzaju zadrukowywanego podłoŜa, jakości

papieru, farb, rodzaju maszyny drukującej itp. Podawana więc wytrzymałość drukowa jest
wartością orientacyjną. W pewnych przypadkach liczba odbitek, otrzymanych z danej formy
drukowej moŜe być znacznie mniejsza, w innych zaś znacznie większa od podanej. Mimo to
wartość wytrzymałości drukowej jest bardzo istotnym wskaźnikiem, informującym o jakości
formy drukowej.

Bardzo waŜnym parametrem jakościowym formy drukowej jest wierność odtwarzania

oryginału. Ideałem byłoby, aby druk miał taki sam wygląd jak oryginał, a więc by był z nim
zgodny. Jednak nigdy nie otrzymuje się takiej idealnej reprodukcji. Odbitki wykazują zawsze
pewne  róŜnice  w  stosunku  do  oryginału,  ze  względu  na  zmiany  barwy  i  kontrastu.  Dla
druków kolorowych róŜnice te mogą polegać na uzyskaniu zmian kolorów, odcienia itp. Dla
druków  czarno-białych  zaś  zmiany  te  mogą  dotyczyć  gęstości  optycznej  nadruku
i ewentualnie  odcienia  czerni.  W  drukach  jednotonalnych  zmiany  mogą  dotyczyć  wielkości
powierzchni drukujących.

W technikach drukowania wklęsłego zdolność przenoszenia farby zaleŜy w mniejszym

stopniu od materiału, z którego wykonano formę  drukową, w duŜym stopniu zaś od kształtu
i wielkości kałamarzyków (elementów drukujących), w których farba znajduje się na formie.
W  przypadku  technik  wklęsłych,  a  szczególnie  techniki  rotograwiurowej,  kontrola  jakości
formy  drukowej  jest  operacją  skomplikowaną,  wymagającą  wysoko  wyspecjalizowanego
sprzętu. Kontrola jakości odbywa się w przedsiębiorstwie produkującym formy drukowe lub
odpowiednim  dziale  w  drukarni.  Podstawowym  badaniem  są  pomiary  kałamarzyków  za
pomocą  mikroskopu  sprzęŜonego  z  komputerem.  Uzupełnieniem  jest  specjalistyczne
oprogramowanie.  Parametry  kałamarzyków  porównuje  się  ze  wzorcem  odpowiadającym
określonej  sytuacji  technologicznej.  Podstawowe  parametry  wklęsłych  form  drukowych
decydujące o ich jakości to:
–

szerokość kałamarzyka,

–

wysokość kałamarzyka,

–

głębokość kałamarzyka,

–

grubość ścianki,

–

szorstkość powierzchni cylindra,

–

rednica i obwód cylindra,

–

twardość cylindra.

Zautomatyzowane linie do obróbki i kontroli jakości cylindrów rotograwiurowych

W skład zautomatyzowanych linii do przygotowania cylindrów rotograwiurowych oraz

ich kontroli jakościowej wchodzą:

−

kompaktowe wanny do pokrywania cylindrów miedzią i chromem,

−

wanny do pokrywania cylindrów miedzią i chromem,

−

urządzenie szlifujące i polerujące do cylindrów pokrytych miedzią lub chromem,

−

urządzenie do kontroli cylindrów,

−

urządzenie do pomiaru obwodu cylindrów,

−

urządzenie do pomiaru twardości cylindrów,

−

Przenośna kamera – urządzenie do pomiarów komórek grawerowania,

−

urządzenie mierzące chropowatość powierzchni cylindrów.

Przygotowanie form do druku tamponowego

Rodzaje form do druku tamponowego:

–

Forma drukowa polimerowa – wodna (wymywana wodą, wysokość nakładu do 10 000
w systemie otwartym).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

Forma drukowa polimerowa alkoholowa (wymywana alkoholem, wysokość nakładu do
20 000 w systemie zamkniętym i około 50 000 w systemie otwartym, przeznaczona do
druku cienkich linii i duŜych powierzchni).

–

Forma drukowa z cienkiej stali (trawiona – w zaleŜności od rodzaju form drukowych są
one trawione nadsiarczanem sodu lub chlorkiem Ŝelaza, wysokość nakładu do 100 000,
idealna do prac kreskowych).

–

Forma drukowa aluminiowa – aluminium anodowane (grawerowana laserem, wysokość
nakładu do 200 000, długi okres Ŝywotności, nie rdzewieje, łatwe mocowanie na płytkach
magnetycznych, dostępna w wybranych formatach).

–

Formy drukowe stalowe o grubości 10 mm (grawerowane laserem lub wytrawiane,
wysokość nakładu do 1 000 000).

–

Formy drukowe ceramiczne o grubości 10 mm (grawerowane laserem, wysokość nakładu
ponad 2 000 000, odporna na farby agresywne).

Technologia przygotowania form drukowych w tampodruku

Aby przeprowadzić proces wykonywania formy drukowej stalowej, naleŜy:

–

ze względu na bardzo wysoką rozdzielczość i rozpuszczalność formy drukowej stalowej
przy jej przygotowywaniu zadbać o jak największą staranność wykonania;

–

formę drukową stalową otwierać tylko w pomieszczeniu chronionym przez światłem
ultrafioletowym. Ściereczką antystatyczną albo rolką do czyszczenia filmu wyczyścić
kliszę i film diapozytywowy, aby nie miały Ŝadnych zanieczyszczeń;

–

sprawdzić wymiary diapozytywu do naświetlania w stosunku do wielkości blachy;

–

rozmieścić diapozytywy na blasze, a następnie wytrasować odległości określające jego
połoŜenie;

–

sprawdzić, czy konieczne jest zastosowanie filmu rastrowego;

–

zdjąć folię ochronną;

–

filmy traktować z największą starannością. KaŜde zagięcie spowoduje błąd na formie
drukowej. Unikać pozostawiania odcisków palców, w razie potrzeby uŜywać rękawiczek
tekstylnych. Materiał filmowy i klisza muszą być przed naświetleniem zupełnie wolne od
kurzu;

–

film diapozytywowy naleŜy przymocować czytelnie, warstwą powlekaną od dołu (film
offsetowy);

–

ułoŜyć diapozytyw stroną z emulsją do blachy a następnie umieścić w naświetlarce.
Zwrócić uwagę na to, Ŝeby folia próŜniowa idealnie przylegała do formy, która ma być
naświetlona;

–

naświetlać około 1 minuty (w zaleŜności od materiału bazowego trzeba zrobić test
UGRA i dobrać odpowiedni czas naświetlania);

–

naświetloną formę drukową chwycić np. w szczypce i zanurzyć w wywoływaczu na
około 45–60 s.;

–

po ocieknięciu (ścieka po kancie) spłukać pod silnym strumieniem wody;

–

usunąć wodę za pomocą spręŜonego powietrza;

–

przed trawieniem zretuszować za pomocą pisaka lub większe uszkodzenia zalepić taśmą
lub pokryć specjalnym płynem retuszującym za pomocą pędzelka;

–

oczyścić formę z kurzu;

–

zrobić  próbę  czasu  trawienia  –  naświetlić  na  kawałku  blachy  pasek  rastra,  wywołać
i trawić,  sprawdzić  wielkość  punktu  pod  mikroskopem  następnie  wykonać  pomiar
głębokości.  Wszystkie  próby  powinny  być  opisane,  tj.  powinny  zawierać  informację  na
temat:  czasu  naświetlania  formy  drukowej,  czasu  wywoływania,  pomiaru  pH,
temperatury  oraz  potencjału  redoks.  Czas  trawienia  –  im  dłuŜszy,  tym  punkty  mniejsze,
temperatura – im wyŜsza, tym szybciej trawi;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

włoŜyć formę drukową do wytrawiarki (czas trawienia ustawiamy w zaleŜności od
potrzeb doświadczalnie);

–

po wyjęciu formy drukowej z wytrawiarki szybko włoŜyć do zlewu napełnionego wodą
bieŜącą;

–

opłukać pod silnym strumieniem bieŜącej wody;

–

wymyć blachę specjalną drucianą szczotką przy uŜyciu substancji typu CIF’a;

–

zmyć z blachy emulsję za pomocą rozpuszczalnika, np. nitro;

–

zakonserwować wazeliną, olejem lub popakować w papier antykorozyjny.

Formy wklęsłe ręczne wykonywane metodą stalorytniczą

Sporadycznie stosowaną metodą drukowania wklęsłego jest stalodruk. Charakterystyczną

dla  niego  metodą  wykonywania  form  drukowych  są  ręczne  formy  stalorytnicze.  Pierwszym
etapem wykonywania formy drukowej jest ręczne wygrawerowanie (wyrytowanie) tej formy
w płytce stalowej. Do grawerowania nadają się płytki z niehartowanej stali, miękkie, o równej
i gładkiej powierzchni. Na taką płytkę nanosi się odpowiednimi sposobami kontury rysunku.
Cały  rysunek  i  kontury  muszą  być  lewoczytelne.  Następnie  wykonuje  się  właściwe
grawerowanie  (rytowanie)  płytki.  Obraz  formy  drukowej  wykonuje  się  w  formie  wielu
wgłębionych  cieniutkich  linii  o  róŜnych  głębokościach,  długościach  i  szerokościach
w zaleŜności  od  gęstości  optycznej  druku,  jaki  naleŜy  uzyskać.  Im  większa  ma  być  gęstość
optyczna danego miejsca, tym linia jest głębsza i szersza. Praca przy grawerowaniu płytki jest
bardzo  Ŝmudna  i  odbywa  się  pod  lupą.  Uzyskanie  nawet  niewielkiego  stalorytu  trwa
miesiącami.  Czasem  teŜ  formy  stalorytnicze  wykonuje  się  punktowo,  wówczas  składają  się
one z wielu punktowych wgłębień o zróŜnicowanej średnicy i głębokości. Mogą być równieŜ
wykonywane z linii i punktowych wgłębień.

Po zakończeniu grawerowania ręcznego płytkę stalową hartuje się, w wyniku czego staje

się  ona  bardzo  twarda  i  wytrzymała  na  zgniatanie.  Ze  względu  na  bardzo  duŜy  koszt  takiej
formy  drukowej,  nie  drukuje  się  z  niej,  lecz  powiela  w  celu  uzyskania  właściwej  formy
drukowej.  Wygrawerowana  płytka  jest  więc  wzorem,  formą  pierwotną.  Drukowanie
wykonuje  się  z  form  wtórnych.  Właściwą  formę  drukową  (formę  wtórną)  moŜna  otrzymać
metodą mechaniczną lub galwaniczną.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.

Jakie znasz rodzaje form wklęsłodrukowych?

Czym charakteryzuje się forma wklęsłodrukowa?

Na czym polega technologia tradycyjna wykonywania form głębokościowo zmiennych?

Jaki jest cel stosowania koszulki Ballarda?

Czym charakteryzuje się raster negatywowy?

Jakie znasz etapy wykonywania form głębokościowo zmiennych?

Jakie są wady technologii tradycyjnej wykonywania form głębokościowo zmiennych?

Jaki jest cel stosowania papieru pigmentowego?

Czym charakteryzuje się proces wykonywania form autotypijnych?

10.

Jak zbudowany jest heliokliszograf i do czego słuŜy?

11.

Czym charakteryzuje się proces wykonywania form głębokościowo-powierzchniowo
zmiennych?

12.

Jakie rodzaje form drukowych stosuje się w tampodruku?

13.

Jakie są etapy technologiczne sporządzania formy drukowej tamponowej stalowej?

14.

Czym charakteryzują się stalorytnicze metody przygotowania form drukowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj analizy technologii wykonania formy wklęsłodrukowej autotypijnej na

podstawie

filmu

dydaktycznego.

Poszczególne

etapy

obserwowanego

procesu

technologicznego skonfrontuj ze schematem rysunkowym procesu oraz zapisz wnioski
z obserwacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

obejrzeć uwaŜnie film dydaktyczny o procesie wykonywania form autotypijnych,

skonfrontować poszczególne etapy procesu technologicznego ze schematem rysunkowym
procesu,

dokonać analizy poszczególnych etapów procesu technologicznego wykonywania form
autotypijnych,

zapisać wnioski z obserwacji procesu technologicznego wykonywania form
wklęsłodrukowych autotypijnych.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

film dydaktyczny o wykonywaniu form wklęsłodrukowych autotypijnych w warunkach
przemysłowych,

–

urządzenie audio-wideo do prezentacji filmu dydaktycznego,

–

plansza ze schematem rysunkowym procesu wykonywania form autotypijnych.

Ćwiczenie 2

Dokonaj analizy zasady działania heliokliszografu na podstawie schematu budowy

i instrukcji

uŜytkowania

heliokliszografu.

Określ

rodzaj

właściwości

form

wklęsłodrukowych wykonywanych za pomocą tego urządzenia na podstawie rysunku
powierzchni formy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

obejrzeć uwaŜnie schemat budowy heliokliszografu,

przeczytać dokładnie instrukcje obsługi heliokliszografu,

dokonać analizy zasady działania heliokliszografu na podstawie schematu budowy
i instrukcji obsługi tego urządzenia,

obejrzeć dokładnie rysunek powierzchni formy uzyskanej za pomocą heliokliszografu,

określić rodzaj i właściwości formy wklęsłodrukowej na podstawie rysunku powierzchni
formy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

plansza ze schematem budowy heliokliszografu,

–

instrukcja obsługi heliokliszografu,

–

plansza z rysunkiem powierzchni formy wykonanej za pomocą heliokliszografu,

–

cylinder drukowy z obrazem wykonanym przez heliokliszograf.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wykonaj stalową formę drukową przeznaczoną do drukowania tamponowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

sprawdzić wymiary diapozytywu w stosunku do blachy,

rozmieścić diapozytywy na blasze i wytrasować odległości określające ich połoŜenie,

sprawdzić, czy rysunek obrazu wymaga nałoŜenia filmu rastrowego,

zdjąć folię ochronną,

ułoŜyć diapozytyw na blasze i umieścić w naświetlarce,

naświetlać w przeciągu czasu określonego przez instrukcję,

wywołać obraz na formie drukowej,

spłukać formę silnym strumieniem wody,

usunąć wodę silnym strumieniem powietrza,

10)

zretuszować formę,

11)

wytrawić formę przy uŜyciu wytrawiarki,

12)

spłukać ponownie formę silnym strumieniem wody,

13)

wymyć formę przy uŜyciu specjalnej szczotki drucianej i środka typu CIF,

14)

zmyć emulsję z blachy przy uŜyciu rozpuszczalnika nitro,

15)

zakonserwować formę wazeliną, olejem lub papierem konserwującym.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

blacha presensybilizowana słuŜąca do przygotowania form tamponowych,

–

diapozytywy o charakterze offsetowym,

–

film rastrowy,

–

naświetlarka próŜniowa,

–

wywoływacz do klisz tamponowych,

–

wytrawiarka wraz z wytrawiaczem do klisz,

–

preparat typu CIF,

–

rozpuszczalnik nitro,

–

dostęp do bieŜącej wody,

–

instrukcja wykonania formy tamponowej drukowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

sklasyfikować formy rotograwiurowe?

scharakteryzować poszczególne rodzaje form wklęsłodrukowych?

scharakteryzować poszczególne etapy wykonywania form
głębokościowo zmiennych metodą tradycyjną?

rozpoznać rodzaj formy wklęsłodrukowej na podstawie rysunku jej
powierzchni?

określić cel stosowania koszulki Ballarda?

scharakteryzować proces trawienia cylindra wklęsłodrukowego przy
formach głębokościowo zmiennych i autotypijnych?

omówić wady technologii pośredniej wykonywania form
wklęsłodrukowych?

scharakteryzować laserowe grawerowanie cylindrów
wklęsłodrukowych?

sklasyfikować formy drukowe stosowane w druku tamponowym?

10)

określić etapy produkcji formy drukowej stalowej stosowanej
w drukowaniu tamponowym?

11)

scharakteryzować formy ręczne stalorytnicze?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Procesy pomocnicze związane z przygotowaniem form

wklęsłodrukowych

4.2.1. Materiał nauczania

MontaŜ form drukowych w maszynach do drukowania wklęsłego

Rotograwiurowe formy drukowe mają przewaŜnie postać rur lub cylindrów (pełnych lub

wykonywanych w systemie tulei rozpręŜnych Sleeve), rzadziej cienkich płyt miedzianych czy
płyt np. systemu nylograv. Wadą tego rodzaju form jest duŜy cięŜar i dlatego ich montaŜ
odbywa się przewaŜnie poza maszyna drukującą. Następuje tu skompletowanie wszystkich
niezbędnych elementów zespołu drukującego i farbowego to jest:
–

cylindra drukowego,

–

łoŜysk (2 róŜne łoŜyska rolkowe wraz z obudowami z obu stron),

–

zębatki napędowej,

–

kałamarza wraz z noŜem zgarniającym (raklem),

–

osłon.
Wszystkie te części są montowane i umieszczane na specjalnym stanowisku, które ma

postać stolika zaopatrzonego w specjalne trzpienie oraz otwory mocujące i inne elementy
pomocnicze. Następnie zestaw taki przenoszony jest do odpowiedniego agregatu drukującego
maszyny rotograwiurowej za pomocą:
–

specjalnego wózka,

–

wózka widłowego,

–

dźwignic.
Odpowiednie trzpienie w obudowie maszyny pozwalają zamocować zestaw

w odpowiednim  ustawieniu  w  stosunku  do  innych  elementów,  z  których  najwaŜniejszy  to
zębatka pozioma. NaleŜy  z wielką ostroŜnością  dopasować koło zębate zamontowane na osi
cylindra  z  zębatką  w  obudowie  maszyny.  Przy  duŜym  cięŜarze  zestawu  łatwo  bowiem
o uszkodzenie  elementów.  Niezbędne  jest  takŜe  wcześniejsze  odstawienie  cylindra
dociskowego. Wciągnięcie i ostateczne zamocowanie zestawu w maszynie odbywa się:
–

ręcznie,

–

za pomocą mechanicznej korby,

–

za pomocą elektrowciągu.
Po wciągnięciu zestawu drukowo-farbowego do agregatu drukowego montuje się resztę

osłon oraz wykonuje się wstępne regulacje walca dociskowego (presera), zespołu farbowego,
a takŜe podłącza się do kałamarza zbiorniki z farbą. Mogą one znajdować w pobliŜu maszyny
lub np. w piwnicy. KaŜdy zbiornik zaopatrzony jest w pompę, która zapewnia ciągłość
podawania farby. Dzięki wyŜej opisanej technologii moŜliwa jest szybka wymiana form
drukowych lub zmiana formatu bez potrzeby mycia zbiorników farbowych.

MontaŜ rotograwiurowych form drukowych moŜna do pewnego stopnia automatyzować.

SłuŜą temu systemy przenoszenia i składowania cylindrów rotograwiurowych, w skład
których wchodzić mogą:
–

stojaki wieŜowe słuŜące do składowania cylindrów do rotograwiury. Dają się dopasować,
do  kaŜdego  typu  pomieszczenia.  Kolejne  wieŜe  są  ustawiane  jedna  za  drugą  w  rzędach,
moŜliwości  rozbudowy  których  są  nieograniczone.  Wózek  transportuje  dźwig
przenoszący  cylindry.  W  systemie  stojaka  znajdują  się  korytarze  słuŜące  jako  drogi
transportowe  łączące  róŜne  części  stojaka.  Zalety  urządzenia  to:  moŜliwości  łączenia
stojaków,  stosowania  w  pomieszczeniach  o  róŜnej  wysokości,  przechowywanie
cylindrów o róŜnej długości, moŜliwość zaopatrzenia w kilka wind sterowanych panelami
dotykowymi;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

urządzenia  wyszukujące  –  umieszczone  powyŜej  stojaka  i  poruszające  się  wzdłuŜ
prowadnic  dźwigu,  umieszczonych  przy  stojaku.  Urządzenie  przenosi  cylinder  do  jego
miejsca przeznaczenia ponad stojakiem, gdzie jest on wkładany do windy, która przenosi
cylinder  na  miejsce  składowania.  MoŜliwe  jest  ustawienie  maksymalnie  trzech  rzędów
stojaków  wieŜowych  obok  siebie,  tak  aby  urządzenie  wyszukujące  miało  maksymalny
zasięg  15  metrów.  Pozycje  są  automatycznie  ustalane  przez  serwo-sterowniki
i urządzenia kodujące, monitorujące pozycję w pionie i w poziomie;

–

systemy  jednoszynowe,  wyposaŜone  w  stabilny  wózek  przemieszczający  się  wzdłuŜ
aluminiowych szyn, podtrzymywanych przez stalową konstrukcję. Urządzenia pozwalają
na całkowicie zautomatyzowany transport cylindrów z miejsca produkcji do miejsca ich
składowania  i  do  miejsca  drukowania.  Wałki  prowadzące,  które  przenoszą  i  kierują
wózkiem, gwarantują absolutną ciszę i stabilność pracy. Cylinder jest przenoszony przez
pryzmatyczny  pojemnik,  który  moŜna  dopasować  i  zablokować  na  cylindrze  kaŜdej
długości.  Zalety  urządzenia  to:  blokada  bezpieczeństwa  uchwytu  cylindra,  detektory
ultradźwiękowe i przełączniki chroniące przed kolizją, zasilanie elektryczne dostarczane
za pomocą bocznej szyny, zdalne sterowanie radiem z głównego komputera i moŜliwość
zmiany kierunku transportu, połączenie z magazynem cylindrów jest moŜliwe na kaŜdej
wysokości.

Zasady doboru i przygotowania materiałów do produkcji wklęsłodrukowej

W celu zapewnienia sprawnego przejścia do procesów drukowania wklęsłodrukowego

naleŜy dokonać doboru i przygotowania wszelkiego rodzaju materiałów niezbędnych podczas
tego procesu. Są to przede wszystkim podłoŜa drukowe, farby wklęsłodrukowe oraz materiały
pomocnicze. Procesy dobierania materiałów są odrębne w odniesieniu do rotograwiury,
tampodruku oraz starodruku.
Zasady doboru i przygotowania podłoŜy do druku rotograwiurowego

Zasady doboru podłoŜy do drukowania rotograwiurowego są uzaleŜnione w duŜej mierze

od tego, czy mamy do czynienia z rotograwiurą publikacyjną, czy opakowaniową. W tym
pierwszym przypadku drukowanie odbywa się głównie na róŜnego rodzaju papierach
i kartonach wklęsłodrukowych. Ogólne parametry takich papierów są następujące:

−

duŜa nieprzezroczystość (96%),

−

wyjątkowo duŜa gładkość powierzchni (250 s w skali Bekka),

−

wysoka kapilarność wpływająca na duŜą wsiąkliwość farby (20 s dla kropli ksylenu),

−

brak cętkowatości powierzchni,

−

nierozróŜnialność obu powierzchni papieru,

−

łatwa odkształcalność,

−

jednorodność strukturalna,

−

wilgotność ok. 4%.
Papier rotograwiurowy, produkowany w arkuszach lub zwojach, występuje w wielu

odmianach charakteryzujących tzw. papiery nowej generacji, a w szczególności jako papier:
LWC, ULWC, MWC, SC. Spotyka się równieŜ papiery i kartony rotograwiurowe do
zastosowań specjalnych, np. papier rotograwiurowy ze znakami drutowymi.

W przypadku rotograwiury opakowaniowej, oprócz typowych podłoŜy papierowych

i kartonowych, powlekanych i niepowlekanych, występuje cały szereg podłoŜy specjalnych
charakterystycznych dla opakowań na przykład:

−

folie aluminiowe,

−

kartony powlekane PE,

−

folie LDPE,

−

folie propylenowe,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

papiery i kartony metalizowane,

−

folie aluminiowe pokryte lakierem,

−

folie PCW,

−

folie polietylenowe HDPE,

−

stabilizowane folie polipropylenowe OPP.
Wszystkie wyŜej wymienione podłoŜa dobiera się przy uŜyciu kart katalogowych

producenta, które precyzyjnie określają zastosowanie, charakterystykę cechy uŜytkowe oraz
rodzaje odpowiednich do drukowania farb.

W przypadku druku tamponowego z racji jego specyfiki podłoŜami są zwykle przedmioty

wykonane z róŜnego rodzaju materiałów, takich jak: szkło, aluminium, poliwęglany,
polipropyleny, PCV, blacha stalowa, skóra, drewno, ceramika itp. Do kaŜdego z podłoŜy
dostępna jest odpowiednia farba oraz odpowiednie środki pomocnicze.

Obliczanie zapotrzebowania materiałowego

Sprecyzowanie parametrów technologicznych wyrobu oraz dokładne dobranie wyrobu do

procesu  technologicznego  otwiera  drogę  do  obliczenia  zapotrzebowania  materiałowego.  Jest
to dość skomplikowana operacja technologiczna, a jednocześnie odpowiedzialna ze względu
na to, Ŝe kaŜda pomyłka moŜe w produkcji skutkować brakiem materiału lub zbyt jego duŜą
ilością  co  w  obydwu  przypadkach  wiąŜe  się  ze  stratami  finansowymi.  Warto  jednak
wspomnieć,  Ŝe  coraz  powszechniejsze  stają  się  kalkulacyjne  programy  komputerowe  pisane
pod  kątem  wykorzystania  w  procesach  poligraficznych.  Obliczenia  materiałowe  z  reguły
sprowadzają się do obliczenia wagi (lub ilości arkuszy) wytworu papierniczego potrzebnego
do  wykonania  załoŜonego  nakładu.  Oprócz  obliczeń  czysto  matematycznych  muszą  jednak
uwzględniać aspekty technologiczne, np. straty materiału podczas produkcji.

Bardzo trudno jest podać uniwersalny sposób obliczania zapotrzebowania materiałowego

wytworów papierowych, ze względu na niepowtarzalność sytuacji, ale w standardowych
sytuacjach obliczenia mogą przebiegać wg następującego algorytmu:
–

ustalenie, ile uŜytków mieści się na arkuszu drukarskim – stosuję się w przypadku, gdy
arkusz drukowy jest większy niŜ uŜytek, np. na arkuszu B2 mieści się 8 uŜytków A5 wraz
ze spadami i elementami dodatkowymi (rys. 4).

–

ustalenie, z ilu arkuszy drukowych składa się publikacja – stosuje się w przypadku, gdy
publikacja np. ksiąŜka składa się z więcej niŜ jednego arkusza. Ustalamy wtedy ile
zadrukowanych obustronnie arkuszy potrzebne jest do wykonania np. ksiąŜki.

–

obliczenie,  ile  arkuszy  drukowych  netto  potrzebne  jest  do  wykonania  zamówienia,
w pierwszym  przypadku  dzielimy  nakład  na  liczbę  uŜytków  mieszczących  się  na  arkuszu,
a w drugim  przypadku  mnoŜymy  nakład  przez  liczbę  arkuszy,  z  których  składa  się
publikacja.

–

dodanie  do  liczby  arkuszy  drukowych  procentowego  lub  ilościowego  naddatku  z  tytułu
utrudnień.  Jego  wielkość  moŜemy  ustalić  na  podstawie  norm  lub  przez  konsultację
z drukarzem.  Przykładowo  moŜe  to  być  20  dodatkowych  arkuszy  drukowych  na  1
zadrukowany kolor lub  np. 5% więcej  arkuszy  do drukowania na papierze kredowanym
powyŜej 90 g/m

–

przeliczenie  liczby  arkuszy  drukowych  netto  wraz  z  naddatkami  na  arkusze
pełnoformatowe, które  występują w sprzedaŜy  hurtowej, tj. na arkusze A1 brutto lub na
B1.  Na  przykład  jeŜeli  arkusze  drukowe  w  naszym  przypadku  były  B2,  to  arkuszy  B1
będzie 2 razy mniej, jeśli arkusze drukowe były A4, to arkuszy A1 będzie 8 razy mniej.

–

ustalenie za pomocą znormalizowanej tabeli wagi 1000 sztuk arkuszy danego wyrobu
papierowego i przemnoŜenie tej wartości przez liczbę arkuszy podaną w tysiącach.
Podobnych obliczeń dokonuje się przy drukowaniu zwojowym, traktując szerokość

taśmy papieru jako jeden wymiar, a obwód cylindra jako wymiar drugi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 7. Przykład ustalenia liczby jednakowych uŜytków na arkuszach

o formacie B1 brutto i A1 brutto [opracowanie własne]

Zasady doboru i przygotowania farb oraz materiałów pomocniczych do drukowania
wklęsłego

Dobór farby do drukowania rotograwiurowego jest stosunkowo prosty, poniewaŜ

producenci oferują szeroki wachlarz farb wklęsłodrukowych uniwersalnych oraz specjalnych.
W przypadku rotograwiury istotną kwestią jest fakt, czy szukamy farb przeznaczonych do
rotograwiury publikacyjnej, czy teŜ do rotograwiury opakowaniowej. KaŜda farba,
niezaleŜnie od końcowego przeznaczenia, posiada swoją kartę technologiczną, która określa:
–

rodzaj farby,

–

symbol farby,

–

zastosowanie,

–

rodzaj podłoŜa, do którego jest przeznaczona,

–

skład chemiczny,

–

przykładowe zastosowania itp.
Katalogi farb oraz ich karty technologiczne dostępne są w postaci papierowej (katalogi)

u producentów oraz dystrybutorów oraz w formie elektronicznej w Internecie. Przykłady farb
rotograwiurowych znajdujących się w ofercie producentów to m.in.:
–

farby uniwersalne do drukowania na wytworach papierniczych wsiąkliwych,

–

farby uniwersalne do drukowania na wytworach papierniczych niewsiąkliwych,

–

farby uniwersalne do drukowania opakowań,

–

farby odporne na zgrzewanie do folii aluminiowej,

–

farby wklęsłodrukowe do etykiet,

–

farby zgrzewalne do drukowania opakowań,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

specjalne farby do drukowania opakowań papierosów,

–

farby do drukowania etykiet,

–

farby metaliczne błyszczące,

–

farby metaliczne nie rozwarstwiające się,

–

farby odporne na zgrzewanie do opakowań spoŜywczych,

–

farby uniwersalne do drukowania opakowań spoŜywczych,

–

farby do opakowań spoŜywczych i produktów non-food,

–

farby do etykiet do baterii,

–

koncentraty do wklęsłodruku,

–

farby do drukowania międzywarstwowego do laminatów,

–

farby dwuskładnikowe do drukowania opakowań.
Na podobnej zasadzie dobiera się farby oraz materiały pomocnicze do drukowania

tamponowego.  Producenci  dzielą  farby  do  drukowania  tamponowego  na  farby  standardowe
oraz  specjalne.  Karty  katalogowe  farb  standardowych  określają  przede  wszystkim  rodzaje
podłoŜy,  na  których  odbywać  się  moŜe  drukowanie.  Są  one  dostępne  w  pełnej  gamie
kolorystycznej.  Farby  specjalne,  ze  względu  na  specyficzny  skład  chemiczny,  dostępne  są
w ograniczonym  zakresie.  Jednocześnie  dostępne  są  środki  i  materiały  pomocnicze  do
produkcji form tamponowych:
–

ulepszacze przyczepności,

–

utwardzacze,

–

rozpuszczalniki,

–

rodki opóźniające,

–

olejki regeneracyjne,

–

taśmy do czyszczenia tamponów.

Środki ochrony indywidualnej stosowane w pracach związanych z przygotowaniem
maszyny wklęsłodrukowej do pracy

ZagroŜenia związane z obsługą maszyn do przygotowania form oraz drukowania

wklęsłego:

−

Drukarze oraz inni pracownicy drukarni wklęsłodrukowej naraŜeni są na urazy, takie jak:
przecięcia, amputacje, zmiaŜdŜenia, stłuczenia spowodowane przez ruchome części
maszyn drukujących, gilotyny, prasy drukarskie i zszywarki introligatorskie itd.

−

Drukarze  oraz  inni  pracownicy  drukarni  wklęsłodrukowej  naraŜeni  są  na  działanie
związków  chemicznych  zawartych  w  farbach  drukarskich  wklęsłodrukowych,  tonerach,
barwnikach,  rozpuszczalnikach  organicznych,  środkach  czyszczących  itd.,  takich  jak:
ksylen, benzyna, nafta, toluen, cykloheksan, oleje oraz kwasy i inne środki stosowane do
mycia maszyn i wytrawiania wklęsłodrukowych form drukowych.

−

W drukarniach występuje zagroŜenie poŜarowe.

−

Nadmierny wysiłek fizyczny towarzyszący pracy moŜe być przyczyną urazów, a takŜe
bólów pleców, ramion i rąk (szczególnie w małych drukarniach).

−

W niektórych duŜych drukarniach występuje hałas spowodowany pracą automatów.

−

Praca drukarza jest głównie stojąca lub stojąco-chodząca, co stwarza moŜliwość
powstania Ŝylaków i płaskostopia.

−

Istnieje moŜliwość naraŜenia na promieniowanie ultrafioletowe i ozon przy pracy na
automatach utwardzających farby promieniami UV.
Ś

rodki ochrony indywidualnej oraz zbiorowej:

−

NaleŜy stosować obuwie ochronne ze spodami przeciwpoślizgowymi i ewentualnie hełm
ochronny.

−

NaleŜy stosować środki ochrony oczu i odzieŜ ochronną chroniące przed szkodliwym
działaniem czynników chemicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

NaleŜy stosować okulary ochronne we wszystkich przypadkach, w których oczy mogą
być naraŜone na pył, lotne cząstki lub rozpryski niebezpiecznych cieczy.

−

Ochrona skóry rąk: odpowiednie rękawice ochronne, zwłaszcza w warunkach
przewlekłego lub powtarzanego naraŜenia na preparat. Stosować środki pielęgnacji skóry
– kremy ochronne. Przy wyborze rękawic ochronnych zwrócić uwagę na ich trwałość
i przydatność do pracy z tym preparatem.

−

NaleŜy myć ręce przed kaŜdą przerwą i po zakończeniu pracy. Stosować środki
pielęgnacji skóry, aby nie dopuścić do jej wysuszenia.

−

Unikać kontaktu substancji chemicznych ze skórą i oczami.

−

Nie spoŜywać posiłków, nie pić ani nie palić tytoniu podczas stosowania preparatów
chemicznych.

−

Zapewnić odpowiednią wentylację ogólną i miejscową pomieszczeń roboczych.

−

NaleŜy zainstalować osłony maszyn zapobiegające wciągnięciu i amputacji kończyn.

−

NaleŜy sprawdzić stan techniczny urządzeń elektrycznych przed pracą oraz zlecać
uprawnionemu pracownikowi naprawę ewentualnych uszkodzeń i okresowy przegląd
urządzeń.

−

NaleŜy stosować ochronniki słuchu.

−

NaleŜy stosować bezpieczne metody podnoszenia i przenoszenia cięŜkich lub
nieporęcznych ładunków oraz stosować urządzenia mechaniczne ułatwiające podnoszenie
i przenoszenie.

−

NaleŜy przestrzegać wszystkich instrukcji bezpieczeństwa obowiązujących na danym
wydziale, dotyczących przechowywania papieru i łatwopalnych materiałów.

Organizacja stanowiska pracy w dziale maszyn wklęsłodrukowych

Wstępne przygotowanie do pracy to więcej niŜ tylko procedury przyśpieszające czas

rozruchu  i  zabezpieczające  przed  niezaplanowanymi  przestojami  maszyny.  Zaliczane  są  do
niego  takŜe  pozornie  niezwiązane  z  nim  działania  przyczyniające  się  do  podniesienia
wydajności  obsługi  maszyny.  Rozplanowanie,  przygotowanie  narzędzi  i  materiałów,  praca
zespołowa,  szkolenie,  mycie  zespołów  farbowych  i  nawilŜających  to  podstawowe  elementy
wstępnego przygotowania do pracy.

Rozplanowanie hali maszyn. Choć nie jest działaniem wstępnego przygotowania do

pracy,  pozwala  na  skrócenie  czasu  przestojów  i  zwiększa  wydajność  pracy  maszyny.
W czasie  tworzenia  lub  przebudowywania  hali  maszyn  trzeba  wziąć  pod  uwagę  kilka
aspektów  związanych  z  rozplanowaniem  powierzchni.  KaŜda  maszyna  musi  być  ustawiona
zgodnie  z  miejscem,  jakie  zajmuje  w  całym  cyklu  produkcyjnym.  KaŜdej  powierzchni
operacyjnej musi być przydzielona odpowiednia przestrzeń, zaleŜna od rozmiaru urządzenia,
wolnego  miejsca  potrzebnego  do  pracy  przy  nim  i  ilości  zasobów  magazynowanych
potrzebnych  przy  maszynie.  Powierzchnia  przeznaczona  dla  maszyny  drukującej  zaleŜy  od
typu maszyny, rodzaju produktu, który ma być na niej drukowany, ilości papieru, który musi
być składowany blisko maszyny i wielu innych czynników.

Dostępność

narzędzi.

Udogodnienia

istotny

aspekt

uwzględniany

przy

rozplanowywaniu  hali  maszyn.  KaŜda  maszyna  drukująca  powinna  mieć  własny  zestaw
podręcznych narzędzi, instrumentów, części i zapasów, niedzielonych z Ŝadną inną maszyną,
choć  dzielenie  drogich  i  okazjonalnie  wykorzystywanych  elementów  jest  praktyczne.
Podręczne,  często  uŜywane  narzędzia  powinny  być  łatwo  dostępne.  Operatorzy  maszyn  nie
powinni  być  zmuszeni  do  przechodzenia  do  drugiej  czy  trzeciej  maszyny,  aby  wziąć
potrzebne im narzędzie.

Rozplanowywanie przejść i wolnej przestrzeni. Przestrzeń między maszynami musi być

na tyle szeroka, aby umoŜliwić poruszanie się wózków widłowych przewoŜących papier
z magazynu do sekcji samonakładaka maszyny i zabierających zadrukowany papier

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z wykładaka  do  introligatorni  lub  spedycji,  jeśli  obróbka  introligatorska  odbędzie  się  poza
zakładem.  Powierzchnia  jest  kosztowna  i  musi  być  wykorzystana  jak  najwydajniej.  Dlatego
przy  przydzielaniu  powierzchni  naleŜy  pamiętać  o  wymogach  dostępności,  takich  jak:
przestrzeń  dla  wózków  czy  obciąŜenie  znamionowe  podłogi.  Stosowanie  standardowych,
jednowymiarowych  palet  na  papier  pozwala  na  standaryzację  wyposaŜenia  i  lepsze
zagospodarowanie  przestrzeni.  Jeśli  jakieś  miejsce  składowania  zostało  juŜ  ustalone,  to
powinno być oznaczone taśmą lub odpowiednią farbą o duŜej odporności na ścieranie. Wózki
powinny mieć przestrzenie do jeŜdŜenia na tyle szerokie, by moŜna było nimi manewrować.
Dobrze zaprojektowane przestrzenie magazynowania i wolne miejsca pozwalają na łatwiejszą
organizację porządkową.
Narzędzia

Narzędzia i przyrządy pomiarowe potrzebne do drukowania kolejnej pracy powinny być

zgromadzone  jeszcze  w  trakcie  bieŜącej  produkcji,  a  nie  w  trakcie  rozruchu  do  planowanej
pracy.  Często  członkowie  obsługi  maszyny  są  nieobciąŜeni  w  czasie  procesu  drukowania,
skoro  więc  nie  wszyscy  są  potrzebni  w  czasie  produkcji,  mogą  zacząć  gromadzić  narzędzia
i materiały  potrzebne  do  następnego  zlecenia.  Takie  działania  skracają  czas  przestoju
przeznaczonego  na  rozruch.  Wiele  narzędzi  i  przyrządów  pomiarowych  potrzebnych  do
przeprowadzenia  rozruchu  powinno  być  zgromadzonych  w  pobliŜu  maszyny.  NajwaŜniejsze
z nich to:
–

klucz dynamometryczny,

–

wybrane klucze do regulacji maszyny,

–

mikrometr obciąŜnikowy,

–

przyrząd pomiarowy do mierzenia wysokości formy,

–

szkła powiększające do kontroli struktury rastrowej.

–

densytometr do pomiaru gęstości optycznej farby lub spektrofotometr z dodatkową
moŜliwością pomiaru barwy.

Papier

Przygotowanie papieru wklęsłodrukowego lub innych podłoŜy drukowych jest istotnym

czynnikiem  w  skracaniu  czasu  przestojów  maszyny.  Klimatyzowanie  i  kondycjonowanie
papieru  do  warunków  panujących  w  hali  maszyn  jest  elementem  wstępnego  przygotowania
do  pracy.  Papier  musi  zostać  sprowadzony  do  hali  maszyn  na  tyle  wcześnie,  by  zdąŜył
dostosować  się  do  jej  warunków  temperaturowych.  Przy  produkcji  wielobarwnej  lub
wymagającej  dokładnego  pasowania  obsługa  moŜe  stracić  kilka  godzin  rozruchu,  próbując
ustawić pasowanie arkuszy wadliwej jakości. Taka sytuacja zachodzi zazwyczaj przy drugim
przebiegu przez maszynę, kiedy nadruk pierwszego koloru uległ deformacji. Wtedy jest juŜ za
późno,  by  cokolwiek  zrobić  z  papierem.  Wilgotność  papieru  moŜe  być  mierzona  za  pomocą
higrometru.  Hala  maszyn  powinna  być  klimatyzowana  i  powinna  istnieć  moŜliwość
kontrolowania  wilgotności.  Papier  powinien  być  skontrolowany  i  przetestowany  przed
rozruchem  maszyny.  Falistość  brzegów  papieru  moŜna  wykryć  natychmiast  po  odwinięciu
palety.  MoŜna  teŜ  zmierzyć  pH  papieru.  NaleŜy  sprawdzić,  czy  krawędzie  papieru  są  równe
i prostopadłe do łapek i mierzycy.
Farby

Nie ma Ŝadnego ekonomicznego uzasadnienia by kupować tanie farby, jeśli powodują

one  problemy  podczas  drukowania.  Farba  nie  mająca  odpowiedniej  intensywności  barwy
wymaga  nałoŜenia  jej  grubszej  warstwy,  co  powoduje  problemy  z  wałkami  farbowymi
i formą.  Farby  powinny  być  testowane,  dostosowywane  i  dobierane  kolorystycznie  na  długo
przed czasem rozruchu. RównieŜ odpowiednio wcześniej powinien być dokonany dobór farby
oraz  pomocniczych  środków  drukowych  odpowiednio  do  typu  podłoŜa  oraz  rodzaju
produkcji. Sprawdzone być powinny kałamarze, zbiorniki na farbę oraz pompy tłoczące farbę
do kałamarzy. Pojemniki z farbami powinny być łatwo dostępne i odpowiednio oznaczone.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej i ochrony
środowiska podczas przygotowania maszyny wklęsłodrukowej do drukowania
–

Nie obsługiwać urządzeń bez odpowiednich uprawnień.

–

Przed przystąpieniem do obsługi maszyny wklęsłodrukowej upewnić się, Ŝe wszystkie
osłony i pokrywy są na miejscu.

–

Nigdy nie wyłączać przycisku bezpieczeństwa, jeśli włączył go ktoś inny.

–

Nie uruchamiać maszyny, jeśli zatrzymała się z oczywistych powodów.

–

Przed włączeniem maszyny sprawdzić, czy w/na maszynie nie ma ludzi, narzędzi,
urządzeń itd.

–

Usunąć z maszyny i jej okolic wykorzystane juŜ formy drukowe, narzędzia i urządzenia
oraz powiadomić swoich współpracowników przed włączeniem maszyny.

–

WłoŜyć zatyczki do uszu, jeŜeli praca ma przebiegać w otoczeniu o wysokim natęŜeniu
hałasu.

–

Nie pozwalać na przebywanie w hali maszyn osobom noszącym biŜuterię, luźne ubrania
bądź długie niezwiązane włosy.

–

Nie opierać rąk na maszynie.

–

Nie nosić narzędzi w kieszeniach, unikając tym samym ryzyka upuszczenia ich do
wnętrza maszyny czy innego niebezpiecznego miejsca.

–

W czasie regulacji maszyny uŜywać tylko rekomendowanych urządzeń, utrzymanych
w dobrym stanie.

–

Podczas obsługi maszyny usunąć z niej wszelkie zaciski, ostrza i ruchome części.

–

Nigdy nie sięgać do maszyny w celu jej regulacji, jeśli maszyna jest w ruchu.

–

Nie próbować usuwać wtrąceń z poruszających się form drukowych lub cylindrów ani
usuwać zanieczyszczeń z obracających się wałków.

–

Nie wycierać cylindrów, form drukowych, wałków ani obciągów gumowych podczas
pracy maszyny.

–

Aby przeprowadzić jakiekolwiek oczyszczanie maszyny, stosować gąbki w formie
poduszeczki bez jakichkolwiek wolnych, zwisających rogów.

–

Mieszanie jakichkolwiek chemikaliów w hali maszyn przeprowadzać zgodnie
z instrukcjami.

–

Zbiór  wszystkich  instrukcji  serwisowania,  postępowania,  list  części,  instrukcji
smarowania  i  tablic  kaŜdego  elementu  urządzenia  powinien  być  przechowywany
w całości w łatwo dostępnym miejscu.

–

Przed przystąpieniem do obsługi maszyny naleŜy teŜ zapoznać się z instrukcją obsługi
i zawartymi w niej informacjami dotyczącymi specyficznych urządzeń bezpieczeństwa,
ich poprawnej identyfikacji i obsługi.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.

Na czym polega technologia montowania wklęsłodrukowej formy drukowej w maszynie?

Na czym polega automatyzacja montaŜu wklęsłodrukowych form drukowych?

Jak dobiera się i przygotowuje podłoŜa do produkcji wklęsłodrukowej?

Jak dobiera się farby i materiały pomocnicze do produkcji wklęsłodrukowej?

W jaki sposób oblicza się ilość materiałów do określonej produkcji?

Jakie są zasady organizacji stanowiska pracy przy przygotowaniu maszyn
wklęsłodrukowych do pracy?

W jaki sposób przygotowuje się podłoŜa i farby wklęsłodrukowe do produkcji?

Jakie zagroŜenia występują w działach przygotowania produkcji wklęsłodrukowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jakie środki ochrony indywidualnej stosuje się w działach przygotowania produkcji
wklęsłodrukowej?

10.

Jakie przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej i ochrony
ś

rodowiska występują w działach przygotowania produkcji wklęsłodrukowej?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz masę surowca potrzebną do wydrukowania 100 000 opakowań o formacie A3.

PodłoŜe stanowi wklęsłodrukowy karton powlekany PE o gramaturze 300 g/m

. Straty

przyjmij na poziomie 50 arkuszy drukowych na kolor. Druk odbywa się w kolorystyce 4 + 4
kolory na maszynie drukującej rotograwiurowej arkuszowej o formacie B2.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

oszacować, ile uŜytków mieści się na arkuszu drukowym,

obliczyć, liczbę arkuszy netto potrzebnych do wykonania nakładu,

doliczyć dodatkowe arkusze „na zmarnowanie”,

przeliczyć liczbę arkuszy drukowych na arkusze pełnoformatowe,

obliczyć lub dobrać z normy łączną masę arkuszy wytworu papierowego.

zapisać liczbę arkuszy i masę obliczonego surowca w karcie technologicznej.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

karta załoŜeń technologicznych dotyczących obliczeń,

–

tabela określająca wagę papieru w zaleŜności od liczby arkuszy,

–

kalkulator,

–

materiały i przybory piśmienne.

Ćwiczenie 2

Dobierz podłoŜa drukowe stosowane w rotograwiurze do konkretnych produktów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować dokładnie wygląd i cechy produktów, które mają być zadrukowane
w technice rotograwiurowej,

określić wymagania funkcjonalne i jakościowe stawiane tym produktom,

określić oczekiwane parametry podłoŜy przeznaczonych do wykonania ww. produktów,

dobrać odpowiednie podłoŜe z katalogu lub strony internetowej producenta,

sprawdzić, w jakiej postaci dostępne jest określone podłoŜe,

sprawdzić, czy istnieją alternatywne w danej sytuacji podłoŜa drukowe.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

przykłady produktów zadrukowanych w technice rotograwiurowej,

–

opis sytuacji technologicznej dotyczącej produkcji kaŜdego z wyrobów,

–

karty katalogowe podłoŜy oferowanych przez róŜnych producentów, które przeznaczone
są do zadruku rotograwiurowego,

–

dostęp do Internetu,

–

materiały piśmienne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Dobierz wklęsłodrukowe farby graficzne do zadruku określonego podłoŜa oraz do

określonego produktu poligraficznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować dokładnie wygląd i cechy produktów, które mają być zadrukowane
w technice rotograwiurowej,

przeanalizować dokładnie podłoŜe na jakim został dokonany zadruk,

określić rodzaj podłoŜa, na którym wykonany został wydruk,

dobrać odpowiednią do podłoŜa oraz produktu farbę wklęsłodrukową z katalogu lub
strony internetowej producenta,

sprawdzić, w jakich opakowaniach dostępna jest wybrana farba,

sprawdzić, czy istnieją farby o podobnych cechach w ofercie innych producentów.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

przykłady produktów zadrukowanych w technice rotograwiurowej,

–

opis sytuacji technologicznej dotyczącej produkcji kaŜdego z wyrobów,

–

karty katalogowe farb wklęsłodrukowych oferowanych przez róŜnych producentów,

–

dostęp do Internetu,

–

materiały piśmienne.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

dobrać i przygotować podłoŜa do produkcji wklęsłodrukowej?

dobrać farby do produkcji wklęsłodrukowej?

przygotować farby i materiały pomocnicze do produkcji
wklęsłodrukowej?

obliczyć ilość materiałów do określonej produkcji wklęsłodrukowej?

załoŜyć formę drukową w maszynie wklęsłodrukowej?

zorganizować stanowisko pracy w dziale przygotowania produkcji
wklęsłodrukowej?

przewidzieć zagroŜenia występujące w dziale przygotowania
produkcji wklęsłodrukowej?

dobrać środki ochrony indywidualnej do prac związanych
z przygotowaniem maszyn wklęsłodrukowych do drukowania?

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpoŜarowej i ochrony środowiska w dziale przygotowania
produkcji wklęsłodrukowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Po zakończeniu testu podnieś rękę i zaczekaj aŜ nauczyciel odbierze od Ciebie pracę.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Formy wkłęsłodrukowe dzielimy na

autotypijne, powierzchniowo zmienne i głębokościowo zmienne.

głębokościowo, powierzchniowo i głębokościowo-powierzchniowo, zmienne.

głębokościowo-powierzchniowo zmienne i autotypijne.

powierzchniowo zmienne i autotypijne.

Kałamarzyki w formach wklęsłodrukowych to

znajdujące się na powierzchni formy zagłębienia.

zagłębienia, z których rakiel wygarnia farbę w procesie drukowania.

wypukły relief formy wklęsłodrukowej.

miejsce mocowania formy na cylindrze.

Cylindry formowe we wklęsłodruku wykonane są

całkowicie z miedzi.

z Ŝeliwa.

ze stali.

z mosiądzu.

Koszulką Ballarda nazywamy

warstwę miedzi na powierzchni cylindra wklęsłodrukowego.

warstwą srebra naniesioną galwanicznie na cylinder wklęsłodrukowy.

warstwę kopiową formy wklęsłodrukowej.

papier pigmentowy nieuczulony na światło.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W celu zwiększenia trwałości cylindry rotograwiurowe pokrywa się

miedzią.

stalą.

chromem.

tytanem.

Po drukowaniu koszulkę Ballarda

pokrywa się kolejną warstwą galwaniczną.

zakleja się przy uŜyciu polimerów.

szlifuje się aŜ do osiągnięcia odpowiedniej gładkości.

zrywa się łącznie z warstwa dzielącą.

Autotypijna forma wklęsłodrukowa to forma

powierzchniowo zmienna.

głębokościowo zmienna.

głębokościowo-powierzchniowo zmienna.

wykonana za pomocą grawerowania.

Autotypijne diapozytywowe formy kopiowe rastruje się

w przypadku wykonywania wydruków wysokiej jakości.

zawsze.

w przypadku występowania na niej elementów jednotonalnych.

w przypadku występowania na niej elementów wielotonalnych.

Heliokliszograf to urządzenie za pomocą którego

wykonuje się formy powierzchniowo zmienne technologią autotypijną.

wykonuje się formy głębokościowo zmienne technologią tradycyjną.

wykonuje się kopie opalowe.

wykonuje się formy wklęsłodrukowe głębokościowo-powierzchniowo zmienne.

10.

Przyspieszenie procesu grawerowania za pomocą helikliszografu osiągnięto poprzez

zastosowanie kilku urządzeń odczytujących i grawerujących.

zwiększenie twardości noŜa grawerującego.

zwiększenie prędkości obrotowej cylindra.

zastosowanie sterowania komputerowego.

11.

Laserowe grawerowanie form wklęsłodrukowych jest najodpowiedniejsze do

wypalania kałamarzyków w związkach wielkocząsteczkowych.

wypalania kałamarzyków w koszulce Ballada.

wypalania kałamarzyków na warstwie kopiowej formy wklęsłodrukowej.

wykonywania form autotypijnych.

12.

Podczas kontroli jakościowej form drukowych rotograwiurowych bada się

długość cylindra, twardość cylindra, pH powierzchni cylindra, udarność cylindra.

grubość ścianek, średnicę cylindra, wydajność maszyny, wilgotność formy.

rednicę cylindra, twardość cylindra, pH farby, powierzchnię łączną kałamarzyków.

wymiary kałamarzyka, grubość ścianek, średnicę cylindra, twardość cylindra.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13.

Formy do druku tamponowego mogą być

polimerowe, stalowe, szklane, gumowe.

polimerowe, stalowe, aluminiowe, ceramiczne.

gumowe, stalowe, tytanowe, ceramiczne.

miedziane, stalowe, aluminiowe, z tworzyw sztucznych.

14.

Zestaw drukująco-farbowy montowany do maszyny rotograwiurowej składa się z

cylindra drukowego, łoŜysk, kałamarza, rakla.

cylindra dociskowego, łoŜysk, kałamarza, pompy farbowej.

cylindra drukowego, wałków farbowych, samonakładaka, kałamarza.

łoŜysk, kałamarza, duktora, presera.

15.

MontaŜ formy drukowej w rotograwiurze odbywa się

bezpośrednio na maszynie.

na specjalnym stanowisku poza maszyną drukującą.

w warsztacie mechanicznym.

w studiu prepress.

16.

Typowe podłoŜa do zadruku rotograwiurowego to:

tylko wytwory papiernicze.

wytwory papiernicze, folie, blachy.

folie aluminiowe, gadŜety reklamowe.

papiery, tkaniny, wyroby gumowe.

17.

Typowe podłoŜa do zadruku tamponowego to

opakowania do słodyczy.

wizytówki puchnące.

gadŜety reklamowe.

koszulki tekstylne.

18.

Efektem końcowym obliczeń dotyczących zapotrzebowania materiałowego jest

oszacowanie liczby ryz papieru o formacie B0.

obliczenie liczby arkuszy A4 przeznaczonych do drukowania.

obliczenie wagi wyrobu papierniczego.

obliczenie objętości wyrobu papierniczego.

19.

Typowe środki ochrony indywidualnej stosowane w dziale przygotowalni
wklęsłodrukowej to:

hełm ochronny, buty przeciwpoślizgowe, ochraniacze na łokcie.

buty przeciwpoślizgowe, ochraniacze na łokcie, grube rękawice ochronne.

odzieŜ ochronna, buty przeciwpoślizgowe, ochronniki słuchu.

peleryna przeciwchemiczna, buty z noskami, ochronniki słuchu.

20.

Rotograwiurową formę drukującą montuje się

podczas biegu maszyny.

przy całkowicie wyłączonej maszynie.

przy wyłączonym określonym agregacie, pozostałe mogą pracować.

podczas przerw na codzienna konserwację maszyny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Przygotowanie form do drukowania wklęsłego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Cichocki L., Pawlicki T., Ruczka I.: Poligraficzny słownik terminologiczny. Polska Izba
Druku, Warszawa 1999

Ciupalski S.: Maszyny drukujące konwencjonalne. Oficyna Wydawnicza Politechniki
Warszawskiej, Warszawa 2001

Czasopisma poligraficzne

Czichon H., Magdzik S., Jakucewicz S.: Formy drukowe. WSiP, Warszawa 1996

Eldred N.: Co drukarz powinien wiedzieć o farbach. COBRPP, Warszawa 2007

Gehman C.: Systemy produkcyjne w poligrafii. COBRPP, Warszawa 2007

Jakucewicz S., Magdzik S.: Materiałoznawstwo dla szkół poligraficznych. WSiP,
Warszawa 2001

Jakucewicz S., Magdzik S.: Podstawy poligrafii. WSiP, Warszawa 1997

Kamiński B.: Cyfrowy prepress, drukowanie i procesy wykończeniowe. Translator,
Warszawa 2005

10.

Materiały informacyjne firm: Datwyler, HELL Gravure Systems GmbH, Scorpio

11.

McCue C.: Profesjonalny druk. Przygotowanie materiałów. Helion, Gliwice 2007

12.

Poligrafia procesy i technika. Tłumaczenie ze słowackiego. COBRPP, Warszawa 2002

13.

Sroka W. (red.): Poligrafia współczesna. Weka, Warszawa 2003