„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

 

 
 

MINISTERSTWO EDUKACJI 

NARODOWEJ 

 
 
Robert Rochel 

 

 
 
 
 

 
Określanie wpływu leków i substancji toksycznych na 
organizm 311[02].Z3.04 

 

 

 
 

 
 
 
Poradnik dla nauczyciela

 

 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 

 
 

 

Wydawca 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Instytut Technologii Eksploatacji 

–

 Państwowy Instytut Badawczy 

Radom 2007 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

1

 

Recenzenci:  
mgr Barbara Przedlacka 
mgr Zbigniew Piotr Rawluk 
 
 
Opracowanie redakcyjne: 
mgr Jolanta Łagan 
 
 
Konsultacja: 
mgr inŜ. Gabriela Poloczek 
 
 

 
 

 
 
 
 
 
 
Poradnik  stanowi  obudowę  dydaktyczn

 

ą

  programu  jednostki  modułowej  311[02].Z3.04, 

„Określanie wpływu leków i substancji toksycznych na organizm”, zawartego w modułowym 
programie nauczania dla zawodu technik analityk. 

 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

2 

SPIS TREŚCI 

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.

 

Wprowadzenie  

3 

2.

 

Wymagania wstępne  

5 

3.

 

Cele kształcenia  

6 

4.

 

Przykładowe scenariusze zajęć  

5.

 

Ćwiczenia  

7 

11 

5.1.

 

Klasyfikacja substancji leczniczych ze względu na funkcje,  

działanie, budowę chemiczną i pochodzenie  

11 

5.1.1.

 

Ć

wiczenia  

11 

5.2.

 

Zatrucia związkami chemicznymi i lekami  

13 

5.2.1.

 

Ć

wiczenia  

5.3.

 

Toksyczność substancji uzaleŜniających  

5.3.1.

 

Ć

wiczenia  

13 
16 
16 

6.

 

Ewaluacja osiągnięć ucznia  

18 

7.

 

Literatura  

32 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

3 

1.

 

WPROWADZENIE

 

 

Przekazujemy  Państwu  poradnik  dla  nauczyciela,  który będzie pomocny w prowadzeniu 

zajęć  dydaktycznych  w  szkole  kształcącej  w  zawodzie  technik  analityk.  PosłuŜy  on 
przygotowaniu  ucznia  do  przyszłej  pracy  na  stanowisku  technika  analityka  w  laboratorium 
chemicznym, analitycznym lub biotechnologicznym. 

W poradniku zamieszczono: 

−

 

wymagania  wstępne  zawierające  wykaz  wiedzy  jaką  uczeń  powinien  posiadać  przed 
przystąpieniem do realizacji programu jednostki modułowej, 

−

 

cele  kształcenia  grupujące  wykaz  umiejętności,  które  powinny  zostać  ukształtowane 
w trakcie przyswajania przez ucznia materiału zawartego w poradniku,  

−

 

przykładowe scenariusze zajęć, 

−

 

propozycje ćwiczeń dla uczniów, które umoŜliwią im nabycie umiejętności praktycznych, 

−

 

ewaluację osiągnięć ucznia w postaci testów sprawdzających stan wiedzy uczniów,  

−

 

spis literatury. 
Wskazane  jest,  aby  zajęcia  dydaktyczne  były  prowadzone  róŜnymi  metodami  ze 

szczególnym  uwzględnieniem  aktywizujących  metod  nauczania,  np.  samokształcenia 
kierowanego,  tekstu  przewodniego,  gier  dydaktycznych,  metody  projektów,  ćwiczeń 
laboratoryjnych oraz dyskusji dydaktycznej. 

Formy  organizacyjne  pracy  uczniów  mogą  być  zróŜnicowane,  począwszy  od 

samodzielnej  pracy  uczniów  do  pracy  zespołowej.  Praca  zespołowa,  w  szczególności 
w małych  zespołach  pozwoli  na  przedyskutowanie  w  grupie  problemów,  które  przedstawił 
nauczyciel. Ponadto niezwykle waŜnym w tej formie pracy jest umiejętność dyskusji w grupie 
oraz wzajemne uzupełnianie informacji. 

Ewaluację  osiągnięć  ucznia  moŜna  przeprowadzić  za  pomocą  zaproponowanych 

zestawów zadań testowych.  
 

Wskazane  jest  zwrócenie  uwagi  na  aspekty  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy.  W  trakcie 

zajęć laboratoryjnych zachowanie bezpieczeństwa i higieny jest szczególnie waŜne.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

4 

 

 

311[02].Z3 

Podstawowe badania toksykologiczne 

 

 
 
 

 

311[02].Z3.01 

Stosowanie podstawowych zasad toksykologii 

 

 
 
 

 

311[02].Z3.02 

Badanie toksyn w środowisku naturalnym 

i przemysłowym 

 

 
 
 

 

311[02].Z3.03 

Badanie substancji toksycznych w Ŝywności 

i w środkach codziennego uŜytku 

 

 
 
 

 

311[02].Z3.04 

Określanie wpływu leków i substancji 

toksycznych na organizm 

 

 
 
 
 
 

Schemat układu jednostek modułowych 

 

 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

5 

2.  WYMAGANIA WSTĘPNE

 

 

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: 

−

 

przestrzegać  przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  ochrony przeciwpoŜarowej oraz 
ochrony środowiska, 

−

 

przestrzegać zasad dobrej techniki laboratoryjnej, 

−

 

przestrzegać  zasad  bezpieczeństwa  podczas  badania  analitycznego  w  szczególności 
w trakcie kontaktu z substancjami uznanymi za niebezpieczne oraz z truciznami, 

−

 

posługiwać  się  w  prawidłowy  sposób  nomenklaturą  związków  chemicznych  zarówno 
organicznych jak i nieorganicznych, 

−

 

określać właściwości fizykochemiczne substancji, 

−

 

prawidłowo  oceniać  na  podstawie  informacji  zawartych  na  etykietach  szkodliwe 
i toksyczne działanie narkotyków i uŜywek, 

−

 

stosować obowiązujące jednostki układu SI, 

−

 

sporządzać wykresy i interpretować wyniki, 

−

 

sporządzać roztwory o określonym stęŜeniu, 

−

 

przygotowywać próbki materiału do analizy, 

−

 

przygotowywać sprzęt laboratoryjny, aparaturę i odczynniki do analizy, 

−

 

korzystać z norm, przepisów, procedur i dostępnych instrukcji, 

−

 

właściwie rozpoznawać objawy zatruć substancjami niebezpiecznymi, 

−

 

udzielać pierwszej pomocy oraz organizować akcję ratowniczą w razie konieczności. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

6 

3.  CELE KSZTAŁCENIA

 

 

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: 

−

 

określić fizjologiczne właściwości związków chemicznych, 

−

 

określić fizjologiczne właściwości chemicznych składników popularnych leków, 

−

 

scharakteryzować czynniki wpływające na toksyczność leków, 

−

 

określić przyczyny zatruć lekami, 

−

 

dokonywać klasyfikacji waŜniejszych grup leków, 

−

 

scharakteryzować budowę chemiczną najwaŜniejszych grup leków, 

−

 

przeprowadzić  analizę  składników  chemicznych  popularnych  leków  na  podstawie 
informacji zamieszczonej na etykietach oraz określić czynnik skutecznego leczenia, 

−

 

scharakteryzować środki farmaceutyczne i uŜywki powodujące uzaleŜnienia, 

−

 

przewidzieć skutki nierozwaŜnego stosowania leków, 

−

 

określić zdrowotne i społeczne skutki narkomanii i alkoholizmu, 

−

 

scharakteryzować  podstawowe  metody  analizy  czynnych  składników  środków 
farmakologicznych i uzaleŜniających, 

−

 

wykonać analizy podstawowych składników środków farmakologicznych, 

−

 

skorzystać  z  norm,  przepisów,  procedur  dotyczących  wykrywania  i  oznaczania 
ilościowego środków farmakologicznych i uzaleŜniających. 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

7 

4.  PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

 

 
Scenariusz zajęć 1 

 
Osoba prowadząca:    

 

 

…………………………………………. 

Modułowy program nauczania:  

Technik analityk 311[02] 

Moduł:   

 

 

 

 

 

Podstawowe badania toksykologiczne 311[02].Z3 

Jednostka modułowa:  

 

 

Określanie wpływu leków i substancji toksycznych    

 

 

 

 

 

 

 

 

na organizm 311[02].Z3.04 

 

 

 

Temat:  Skutki  zdrowotne  i  społeczne  uzaleŜnienia  powodowanego  przez  substancje 

uzaleŜniające. Nałogi i czynniki je powodujące.  

Cel  ogólny:  Zapoznanie  się  z  problemem  zjawiska  uzaleŜnień  powodowanych  przez 

substancje uzaleŜniające. 

 
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć: 

−

 

określić na czym polega problem uzaleŜnienia i nałogu, 

−

 

sprecyzować mechanizmy powstawania tych zjawisk, 

−

 

określić jakie substancje mogą najczęściej być naduŜywane, 

−

 

zaproponować  działania  profilaktyczne  zapobiegające  powstawaniu  uzaleŜnienia 
i nałogu. 

 

Metody nauczania–uczenia się:  

−

 

pogadanka z elementami wykładu, 

−

 

burza mózgów,  

−

 

realizacja grupowego projektu związanego z tematem zajęć. 

 
Środki dydaktyczne: 

−

 

akty prawne i rozporządzenia,  

−

 

ulotki profilaktyczne, 

−

 

puste opakowania popularnych leków powodujących uzaleŜnienia, 

−

 

prezentacje jako wynik pracy grupowej w czasie burzy mózgów, 

−

 

literatura dotycząca farmakologii i toksykologii, 

−

 

rzutnik pisma, 

−

 

foliogramy, 

−

 

Farmakopea Polska. 

 
Formy organizacyjne pracy uczniów: 

−

 

zajęcia grupowe, 

−

 

praca w zespole – projekt realizacji prac dotyczących zjawiska uzaleŜnienia i nałogu. 

 
Czas: 

2 godziny dydaktyczne. 

 
Uczestnicy: 

−

 

uczestnicy szkoły kształcącej w zawodzie technik analityk. 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

8 

Przebieg zajęć: 
1.

 

Wprowadzenie: 
–

 

nauczyciel  podaje  temat  lekcji  i  przeprowadza  czynności  porządkowe,  rozdaje 
uczniom instrukcję do ćwiczeń. 

2.

 

Omówienie celu zajęć: 
–

 

nauczyciel prosi aby klasa ułoŜyła własną definicję uzaleŜnienia i nałogu, 

–

 

nauczyciel proponuje określić róŜnicę pomiędzy nimi. 

3.

 

Pogadanka z elementami wykładu na temat uzaleŜnienia i nałogu. 

4.

 

Burza  mózgów,  w  czasie  której  uczniowie  podają  przykłady  substancji  powodujących 
zjawisko uzaleŜnienia, (np. substancje odurzające, leki i alkohol). 

5.

 

Nauczyciel dzieli klasę na 3 grupy i prosi o opracowanie prezentacji (np. w formie posteru) 
dotyczącej  skutków  zdrowotnych  i  społecznych  uzaleŜnienia  od  wyŜej  wymienionych 
czynników, jako wynik wspólnej pracy całej grupy. 

6.

 

Prezentacja wyników i dyskusja podsumowywująca. 

 
Zakończenie zajęć 
 

Ocena projektów grupowych przez nauczyciela i wspólne omówienie. 

 
Praca domowa 
 

Zaproponuj metody profilaktyki uzaleŜnień. 

 
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach: 
–

 

Karta ewaluacyjna. 

 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

9 

Scenariusz zajęć 2  

 

 

 

 

 

 

 

  

 

Osoba prowadząca:    

 

 

…………………………………………. 

Modułowy program nauczania:  

Technik analityk 311[02] 

Moduł:   

 

 

 

 

 

Podstawowe badania toksykologiczne 311[02].Z3 

Jednostka modułowa:  

 

 

Określanie wpływu leków i substancji toksycznych    

 

 

 

 

 

 

 

 

na organizm 311[02].Z3.04 

 

 

 
 

Temat: Nikotynizm. ZagroŜenie zdrowotne i społeczne. 

Cel  ogólny:  Zagadnienia  związane  z  nikotynizmem.  Określenie  zagroŜeń  zdrowotnych 

i społecznych zarówno dla osób palących jak i niepalących. 

 

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć: 

−

 

zdefiniować zjawisko nikotynizmu, 

−

 

określić mechanizm działania toksycznego nikotyny, 

−

 

omówić  toksyczność  dymu  nikotynowego  ze  szczególnym  uwzględnieniem  substancji 
działających rakotwórczo, 

−

 

omówić szkodliwość społeczną nikotynizmu, 

−

 

zaproponować działania profilaktyczne dotyczące nałogu palenia. 

 
Metody nauczania–uczenia się:  

−

 

wykład, 

−

 

dyskusja w grupach. 

 
Środki dydaktyczne: 

−

 

foliogramy, 

−

 

rzutnik pisma, 

−

 

literatura toksykologiczna, 

−

 

ulotki profilaktyczne. 

 
Formy organizacyjne pracy uczniów: 

−

 

zajęcia grupowe. 

 
Czas:  3 godziny dydaktyczne. 
 
Przebieg zajęć: 
1. 

 

Wprowadzenie i czynności porządkowe. 

2. 

 

Omówienie celu zajęć. 

3. 

 

Wykład na temat nikotynizmu. 

4. 

 

Ć

wiczenie  polegające  na  analizie  szkodliwości  zdrowotnej  i  społecznej  palenia  tytoniu 

(ćwiczenie 1 z 5.3.1.). 

5. 

 

Opracowanie prezentacji mającej na celu działania profilaktyczne. 

6. 

 

Prezentacja wyników i wspólna dyskusja. 

7. 

 

Podsumowanie pracy uczniów. 

 
 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

10 

Zakończenie zajęć 
 

Ocena pracy uczniów przez nauczyciela i wspólne omówienie prezentacji. 

 
Praca domowa 
 

Opisz jakiego rodzaju schorzenia najczęściej wywoływane są przez nałóg palenia. 

 
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach: 

−

 

Karta ewaluacyjna. 

 
Ć

wiczenie (1 z 5.3.1.) 

 

Przeprowadź analizę szkodliwości zdrowotnej i społecznej palenia tytoniu. 
 
Sposób wykonania ćwiczenia: 

1)

 

dokonać analizy właściwości nikotyny jako substancji potencjalnie uzaleŜniającej, 

2)

 

określić wpływ nikotyny na komórki i tkanki osoby palącej, 

3)

 

przeanalizować  skład  dymu  tytoniowego  ze  szczególnym  uwzględnieniem  związków 
tlenku  węgla  oraz  wielopierścieniowych  węglowodorów  aromatycznych  (WWA)  - 
związków potencjalnie rakotwórczych a takŜe niektórych alkaloidów, 

4)

 

omówić działanie toksyczne dymu tytoniowego, 

5)

 

ocenić 

chorobotwórczość 

dymu 

tytoniowego 

podkreślając 

jego 

właściwości 

chorobotwórcze  dla  osób  palących  oraz  embriotoksyczne  i  teratogenne  dla  matek 
palących, 

6)

 

podkreślić szkodliwość społeczną palenia tytoniu takŜe dla tzw. biernych palaczy, 

7)

 

wyciągnąć wnioski. 
 
WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

Farmakopea Polska, 

−

 

literatura dotycząca toksykologii. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

–

 

pokaz z objaśnieniem, 

−

 

praca grupowa. 
 
Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

Farmakopea Polska, 

−

 

literatura dotycząca toksykologii, 

−

 

ulotki na temat szkodliwości palenia tytoniu, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

notatnik. 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

11 

5.  ĆWICZENIA

 

 
5.1.  Klasyfikacja  substancji  leczniczych  ze  względu  na  funkcje, 

działanie, budowę chemiczną i pochodzenie

 

 
5.1.1.  Ćwiczenia

 

 
Ćwiczenie 1 
 

Określ mechanizm działania popularnych leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych. 
 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

2)

 

zaopatrzyć  się  w  dwa  puste  opakowania  po  popularnym  leku  przeciwgorączkowym 
i przeciwbólowym wraz z ulotkami, 

3)

 

dokonać szczegółowej analizy załączonych ulotek, 

4)

 

wskazać  jaki  związek  chemiczny  jest  substancją  czynną  w  przypadku  leku 
przeciwgorączkowego i leku przeciwbólowego, 

5)

 

przeanalizować mechanizm działania leku korzystając z ulotki, 

6)

 

omówić wskazania do zastosowania i przeciwwskazania, 

7)

 

opisać działanie niepoŜądane leku przeciwbólowego i leku przeciwgorączkowego, 

8)

 

zapoznać się z dawkowaniem, uwzględniając wiek potencjalnego pacjenta, 

9)

 

zapisać w postaci wniosków dokonaną analizę. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

–

 

metoda projektów. 
 
Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

puste opakowania po popularnych lekach przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, 

−

 

ulotki informacyjne, 

−

 

Farmakopea Polska, 

−

 

literatura dotycząca farmakologii, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

notatnik. 

 
Ćwiczenie 2 
 

Oceń  właściwości  kwasu  acetylosalicylowego  jako  przykładu  substancji  leczniczej 

o wielu zastosowaniach terapeutycznych. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

korzystając  z  Farmakopei  Polskiej  lub  podręcznika  do  farmakologii  dokonać  analizy 
zastosowania  kwasu  acetylosalicylowego  jako  substancji  czynnej  wielu  leków,  głównie 
przeciwbólowych i przeciwzapalnych oraz przeciwagregacyjnych a takŜe składnika wielu 
mieszanek przeciwbólowych, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

12 

2)

 

wymienić  nazwy  leków  i  preparatów  zawierających  kwas  acetylosalicylowy, korzystając 
z wielu źródeł takich jak podręcznik, ulotki, puste opakowania, 

3)

 

omówić wskazania i przeciwwskazania do stosowania leków i preparatów zawierających 
kwas acetylosalicylowy, 

4)

 

opisać  działanie  niepoŜądane  kwasu  acetylosalicylowego,  przeanalizować  przebieg 
i objawy zatrucia przewlekłego i ostrego kwasem acetylosalicylowym, 

5)

 

określić dawki wywołujące zatrucie przewlekłe i ostre kwasem acetylosalicylowym, 

6)

 

omówić  zastosowanie  kwasu  acetylosalicylowego  jako  leku  stosowanego  w  profilaktyce 
zawału mięśnia sercowego. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

–

 

metoda projektów. 
 
Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

puste opakowania po lekach i preparatach zawierających kwas acetylosalicylowy, 

−

 

ulotki informacyjne, 

−

 

Farmakopea Polska, 

−

 

literatura dotycząca farmakologii, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

notatnik. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

13 

5.2.

 

Zatrucia związkami chemicznymi i lekami 

 

5.2.1

 

Ćwiczenia 

 

Ćwiczenie 1 
 

Zidentyfikuj zawartość rutozydu w zielu bratka za pomocą chromatografii cienkowarstwowej. 
 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

dodać do 1 g surowca zielarskiego (ziele bratka) 10 cm

3 

metanolu, 

2)

 

ogrzewać tak przygotowany roztwór na łaźni wodnej w temperaturze 60°C, 

3)

 

przesączyć podgrzany roztwór otrzymując w ten sposób tak zwany roztwór A, 

4)

 

przygotować  metanolowy  roztwór  substancji  porównawczej  (rutozydu)  o  stęŜeniu 
0,25 mg/cm

3

 – roztwór B, 

5)

 

nanieść  na  płytkę  chromatograficzną  zawierająca  Ŝel  krzemionkowy  jako  fazę 
nieruchomą 20 µm

3

 roztworu A i 5 µm

3 

roztworu B, 

6)

 

rozwijać  chromatogram  uŜywając  jako  fazy  ruchomej  mieszaninę  następujących 
rozpuszczalników:  octan  etylu  –  woda  -  kwas  mrówkowy  -  kwas  octowy  w  stosunku 
100:27:11:11, 

7)

 

wysuszyć chromatogram w temperaturze pokojowej, 

8)

 

obejrzeć chromatogram w nadfiolecie (366 nm) – plamy flawonoidów wykazują brunatną 
fluorescencję,  a  po  wywołaniu  metanolowym  roztworem  chlorku  glinu  o  stęŜeniu 
10 g/dm

3

, fluorescencję Ŝółtopomarańczową, 

9)

 

umieścić chromatogram w parach amoniaku celem pogłębienia barwy plam, 

10)

 

przeanalizować  otrzymany  chromatogram,  obecność  plam  z  roztworu  A  i  roztworu  B 
wskazuje na obecność rutozydu w zielu bratka. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

–

 

ć

wiczenia laboratoryjne, 

−

 

metoda projektów. 
 
Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

łaźnia wodna, 

−

 

sączki, 

−

 

lejki szklane, 

−

 

płytki chromatograficzne, 

−

 

statyw do sączenia, 

−

 

mikropipeta do nanoszenia próbki, 

−

 

odczynniki: 
-

 

metanol, 

-

 

rutozyd o stęŜeniu 0,25 mg/cm

3

, 

-

 

octan etylu: woda: kwas mrówkowy: kwas octowy w stosunku 100:27:11:11, 

-

 

chlorek glinu o stęŜeniu 10 g/dm

3

, 

-

 

cz.d.a. amoniak. 

 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

14 

Ćwiczenie 2 
 

Scharakteryzuj oddziaływanie toksyczne luminalu jako przykład zatrucia barbituranami. 
 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

dokonać ogólnej charakterystyki pochodnych kwasu barbiturowego korzystając z danych 
literaturowych, 

2)

 

wyróŜnić  podstawowe  grupy  pochodnych  kwasu  barbiturowego  ze  względu  na  czas 
działania, 

3)

 

określić przyczyny zatruć barbituranami, 

4)

 

omówić  objawy  pojawiające  się  w  zatruciu  przewlekłym  pochodnymi  kwasu 
barbiturowego, 

5)

 

omówić objawy pojawiające się w zatruciu ostrym pochodnymi kwasu barbiturowego, 

6)

 

podać dawkę toksyczną luminalu, 

7)

 

podać dawkę śmiertelną luminalu, 

8)

 

opisać sposoby usuwania barbituranów z organizmu oraz ratowania osób zatrutych, 

9)

 

wyciągnąć wnioski po przeanalizowaniu zatrucia luminalem. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

–

 

pokaz z objaśnieniem. 
 
Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

Farmakopea Polska, 

−

 

literatura dotycząca farmakologii, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

notatnik. 

 
Ćwiczenie 3  
 

Określ rodzaje i oceń wpływ trucizn na zdrowie i Ŝycie człowieka. 
 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

podać definicje trucizny, toksyny, ksenobiotyku, zatrucia przewlekłego i zatrucia ostrego, 

2)

 

dokonać klasyfikacji trucizn, jako kryterium wyboru zastosować pochodzenie, 

3)

 

podać przykłady trucizn pochodzenia biologicznego, 

4)

 

podać przykłady trucizn pochodzenia przemysłowego, 

5)

 

opisać  powstawanie  zatruć  przewlekłych,  oceniając  jakie  najczęściej  czynniki  je 
wywołują, 

6)

 

opisać powstawanie zatruć ostrych, oceniając jakie najczęściej czynniki je wywołują, 

7)

 

opisać zapobieganie powstawania zatruć ostrych i przewlekłych, 

8)

 

wyciągnąć wnioski i zanotować. 

 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

–

 

pokaz z objaśnieniem. 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

15 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

foliogramy dotyczące najczęściej występujących trucizn, 

−

 

rzutnik pisma, 

−

 

literatura dotycząca farmakologii i toksykologii, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

notatnik. 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

16 

5.3.

 

Toksyczność substancji uzaleŜniających  

 

5.3.1.

 

Ćwiczenia 

 

Ćwiczenie 1  
 

Przeprowadź analizę szkodliwości zdrowotnej i społecznej palenia tytoniu. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)

 

dokonać analizy właściwości nikotyny jako substancji potencjalnie uzaleŜniającej, 

2)

 

określić wpływ nikotyny na komórki i tkanki osoby palącej, 

3)

 

przeanalizować  skład  dymu  tytoniowego  ze  szczególnym  uwzględnieniem  związków 
tlenku  węgla  oraz  wielopierścieniowych  węglowodorów  aromatycznych  (WWA)  - 
związków potencjalnie rakotwórczych a takŜe niektórych alkaloidów, 

4)

 

omówić działanie toksyczne dymu tytoniowego, 

5)

 

ocenić 

chorobotwórczość 

dymu 

tytoniowego 

podkreślając 

jego 

właściwości 

chorobotwórcze  dla  osób  palących  oraz  embriotoksyczne  i  teratogenne  dla  matek 
palących, 

6)

 

podkreślić szkodliwość społeczną palenia tytoniu takŜe dla tzw. biernych palaczy, 

7)

 

wyciągnąć wnioski. 

 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

–

 

pokaz z objaśnieniem. 

 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

Farmakopea Polska, 

−

 

literatura dotycząca toksykologii, 

−

 

ulotki na temat szkodliwości palenia tytoniu, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

notatnik. 

 

Ćwiczenie 2  
 

Scharakteryzuj  objawy  zatrucia  alkoholowego  w  zaleŜności  od  stęŜenia  alkoholu 

etylowego we krwi. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)

 

dokonać  analizy  właściwości  alkoholu  etylowego,  jako  substancji  potencjalnie 
uzaleŜniającej, 

2)

 

przeanalizować przebieg procesów metabolicznych alkoholu etylowego i jego toksyczny 
wpływ na organizm, 

3)

 

określić  na  podstawie  danych  literaturowych  dawkę  toksyczną  i  dawkę  śmiertelną 
alkoholu etylowego w organizmie człowieka, 

4)

 

korzystając  z  literatury  oraz  z  tabeli  nr  3  poradnika  omówić  intensywność  i  częstość 
występowania objawów toksycznych w zaleŜności od zawartości alkoholu etylowego we 
krwi, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

17 

5)

 

podkreślić negatywne skutki spoŜywania alkoholu przez kierowców, 

6)

 

omówić negatywne aspekty społeczne choroby alkoholowej, 

7)

 

wyciągnąć wnioski.  
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

–

 

pokaz z objaśnieniem. 
 
Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

Farmakopea Polska, 

−

 

literatura dotycząca toksykologii, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

notatnik. 

 
Ćwiczenie 3 
 

Na  przykładzie  naduŜywania  popularnych  leków,  określ  na  czym  polega  zjawisko 

lekozaleŜności i oceń jego skutki zdrowotne i społeczne. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

określić na czym polega problem lekozaleŜności, 

2)

 

sprecyzować mechanizm tego zjawiska, 

3)

 

określić jakie leki najczęściej są przez pacjentów naduŜywane, 

4)

 

zaproponować działania profilaktyczne zapobiegające powstawaniu lekozaleŜności, 

5)

 

ocenić skutki zdrowotne lekozaleŜności, 

6)

 

ocenić skutki społeczne lekozaleŜności, 

7)

 

wyciągnąć wnioski i zanotować. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

–

 

pokaz z objaśnieniem. 
 
Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

Ustawa  z  dnia  6  września  2001  r.  Prawo  Farmaceutyczne  (tj.  Dz.U.  z  2004  r.,  Nr  53, 
poz. 533), 

−

 

literatura dotycząca farmakologii i toksykologii, 

−

 

opakowania po popularnych lekach wywołujących uzaleŜnienia, 

−

 

ulotki profilaktyczne, 

−

 

Farmakopea Polska. 

 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

18 

6.  EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

    

 

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego 

 
Test 1 
Test  dwustopniowy  do  jednostki  modułowej

 

„Określanie  wpływu  leków 

i substancji toksycznych na organizm” 

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których: 

−

 

zadania 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 11, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 20 są z poziomu podstawowego, 

−

 

zadania 4, 9, 10, 14, 19 są z poziomu ponadpodstawowego. 

 

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt 
 

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak 

uczeń otrzymuje 0 punktów. 

 

Proponuje  się  następujące  normy  wymagań  –  uczeń  otrzyma  następujące 
oceny szkolne: 

 

−

 

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego, 

−

 

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,  

−

 

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,  

−

 

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 5 z poziomu ponadpodstawowego. 

 

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. d, 3. c, 4. b, 5. a, 6. d, 7. b, 8. c, 9. c, 10. c, 11. c, 
12. c, 13. c, 14. d, 15. d, 16. b, 17. a, 18. b, 19. d, 20. d.   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Plan testu   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Nr 
zad. 

Cel operacyjny  
(mierzone osiągnięcia ucznia) 

Kategoria 

celu 

Poziom 

wymagań 

Poprawna 

odpowiedź 

1 

Zdefiniować pojęcie leku 

B 

P 

d 

2 

Określić rodzaje surowców do 
pozyskiwania leków 

B 

P 

d 

3 

Wskazać stałe postacie leków 

C 

P 

c 

4 

Wskazać antybiotyki o wysokiej 
toksyczności 

C 

PP 

b 

5 

Określić jakie leki są stosowane w 
schorzeniach ośrodkowego układu 
nerwowego 

B 

P 

a 

6 

Scharakteryzować działanie 
pochodnych kwasu barbiturowego 

C 

P 

d 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

19 

7 

Zdefiniować pojęcie dawki toksycznej 

B 

P 

b 

8 

Wyjaśnić pojęcie działania 
teratogennego 

B 

P 

c 

9 

Określić rodzaj reakcji pierwszej fazy 

C 

PP 

c 

10 

Ocenić szkodliwe oddziaływanie leków 
w czasie ciąŜy 

D 

PP 

c 

11  Zdefiniować zjawisko polipragmazji 

B 

P 

c 

12  Określić na czym polega tolerancja 

C 

P 

c 

13 

Określić rodzaj uzaleŜnienia 
wywoływanego przez alkohol etylowy 

C 

P 

c 

14 

RozróŜnić pochodne morfiny 
wywołujące zaleŜność opioidową 

C 

PP 

d 

15 

Określić związek pomiędzy 
zawartością alkoholu etylowego we 
krwi a rodzajem zatrucia 

C 

P 

d 

16  Sklasyfikować pochodne kannabinolu 

C 

P 

b 

17 

Wybrać metody terapii 
farmakologicznej w leczeniu choroby 
alkoholowej 

B 

P 

a 

18 

Wymienić objawy w zatruciu środkami 
halucynogennymi 

A 

P 

b 

19 

Zaklasyfikować zaŜywanie konopi do 
odpowiedniego typu toksykomanii 

B 

PP 

d 

20  Wyjaśnić przyczyny zatruć lekami 

A 

P 

d 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

20 

Przebieg testowania 

 
Instrukcja dla nauczyciela

 

1.

 

Ustal  z  uczniami  termin  przeprowadzenia  sprawdzianu  z  wyprzedzeniem  co  najmniej 
jednotygodniowym. 

2.

 

Przygotuj materiały testowe dla ucznia. 

3.

 

Dopilnuj aby uczniowie pracowali samodzielnie. 

4.

 

Przed rozpoczęciem testu zapoznaj uczniów z instrukcją dla ucznia i upewnij się, Ŝe jest 
dla wszystkich zrozumiała. 

5.

 

Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test. 

 

Instrukcja dla ucznia 

1.

 

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. 

2.

 

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 

3.

 

Na rozwiązanie testu masz 45 minut. 

4.

 

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 

5.

 

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak x.  

6.

 

W  przypadku  pomyłki  odpowiedź  błędną  zaznacz  kółkiem  i  wybierz  odpowiedź 
poprawną. 

7.

 

Test zawiera 20 zadań w tym 15 z poziomu podstawowego i 5 z poziomu ponadpodstawowego. 

8.

 

Masz do wyboru cztery odpowiedzi, w tym jedną jest prawidłowa. 

9.

 

Pamiętaj, Ŝe Twoja odpowiedź powinna być samodzielna. 

10.

 

Do zadań, które sprawiają Ci szczególną trudność wróć później. 

 

Powodzenia 

 
Materiały dla ucznia:

 

–

 

instrukcja, 

–

 

zestaw zadań testowych, 

–

 

karta odpowiedzi. 

 

 
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

 

 
1.  Lekiem nazywamy 

a)

 

substancję działającą terapeutycznie. 

b)

 

substancję wprowadzoną do organizmu w odpowiedniej postaci. 

c)

 

substancję wprowadzoną do organizmu w celach terapeutycznych. 

d)

 

substancję  wprowadzoną  do  organizmu  w  odpowiedniej  postaci  w  celach 
terapeutycznych. 

 

2.

 

Surowcami uŜywanymi do pozyskiwania leków mogą być 
a)

 

tylko surowce roślinne. 

b)

 

tylko surowce mineralne. 

c)

 

tylko surowce zwierzęce. 

d)

 

surowce roślinne, surowce mineralne, surowce zwierzęce. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

21 

3.

 

Przykładem stałych postaci leków są 

a)

 

nalewki. 

b)

 

mazidła. 

c)

 

maści. 

d)

 

maceraty. 

 

4.

 

Przykładem antybiotyków o wysokiej toksyczności są 

a)

 

sulfonamidy. 

b)

 

tetracykliny. 

c)

 

cefalosporyny. 

d)

 

karbapenemy. 

 

5.

 

Do grupy leków stosowanych w schorzeniach ośrodkowego układu nerwowego naleŜą 

a)

 

leki psychotropowe. 

b)

 

leki działające na układ współczulny. 

c)

 

leki wykrztuśne. 

d)

 

leki chemioterapeutyczne. 

 

6.

 

Pochodne kwasu barbiturowego wykazują działanie 

a)

 

uspokajające. 

b)

 

nasenne. 

c)

 

przeciwpadaczkowe. 

d)

 

wszystkie wyŜej wymienione. 

 

7.

 

Ilość substancji, która po wchłonięciu do organizmu wywołuje efekt toksyczny nazywamy 

a)

 

dawką terapeutyczną. 

b)

 

dawką toksyczną. 

c)

 

dawką letalną. 

d)

 

dawką śmiertelną. 

 

8.

 

Działanie toksyczne na zarodek w pierwszym trymestrze ciąŜy nazywamy działaniem 

a)

 

embriotoksycznym. 

b)

 

rakotwórczym. 

c)

 

teratogennym. 

d)

 

alergicznym. 

 

9.

 

Do reakcji pierwszej fazy w metabolizmie leków w organizmie zaliczamy 

a)

 

sprzęganie z glicyną. 

b)

 

tworzenie siarczanów. 

c)

 

utlenianie. 

d)

 

tworzenie glukuronianów. 

 

10.

 

Szkodliwe  oddziaływanie  leków  w  czasie  ciąŜy,  potwierdzone  przez  miarodajne  testy  na 
zwierzętach pozwala na zaliczenie do kategorii 

a)

 

b. 

b)

 

x. 

c)

 

c. 

d)

 

a. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

22 

11.

 

Zjawisko polipragmazji polega na 

a)

 

zaŜywaniu leku o wysokiej toksyczności. 

b)

 

kumulacji leków w organizmie. 

c)

 

zaŜywaniu wielu leków, które wchodzą w liczne interakcje. 

d)

 

pojawieniu się lekozaleŜności. 

 

12.

 

Zjawisko  polegające  na  przyzwyczajeniu  do  stałego  zaŜywania  środków  odurzających, 
w efekcie  czego  pojawia  się  przymus  przyjmowania  coraz  większych  dawek  leków 
nazywamy 

a)

 

zaleŜności psychicznej. 

b)

 

zaleŜności fizycznej. 

c)

 

tolerancją. 

d)

 

zaleŜnością psychofizyczną. 

 

13.

 

UzaleŜnienie wywoływane przez alkohol etylowy wykazuje cechy 

a)

 

silnego uzaleŜnienia psychicznego. 

b)

 

silnego uzaleŜnienia fizycznego. 

c)

 

silnego uzaleŜnienia psychofizycznego. 

d)

 

słabego uzaleŜnienia psychofizycznego. 

 

14.

 

Do grupy morfiny i jej pochodnych wywołujących zaleŜność opioidalną naleŜy 

a)

 

tylko heroina. 

b)

 

tylko kodeina. 

c)

 

tylko morfina. 

d)

 

heroina, kodeina, morfina. 

 

15.

 

Objawy zatrucia ostrego alkoholem etylowym pojawiają się, gdy we krwi alkohol etylowy 
znajduje się w stęŜeniu 

a)

 

od 0,5 do 1,0 promila. 

b)

 

od 1,0 do 2,0 promila. 

c)

 

od 0,2 do 1,0 promila. 

d)

 

od 3,0 do 5,0 promila. 

 

16.

 

Do grupy pochodnych kannabinolu naleŜy 

a)

 

amfetamina. 

b)

 

marihuana. 

c)

 

kokaina. 

d)

 

nikotyna. 

 

17.

 

Farmakologiczne leczenie choroby alkoholowej polega na 

a)

 

wszywaniu leków pod skórę w postaci peletek. 

b)

 

doŜylnym podawaniu leków. 

c)

 

doustnym podawaniu leków. 

d)

 

podawaniu leków drogą podjęzykową. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

23 

18.

 

Halucynacje,  omamy  oraz  gwałtowne  skoki  ciśnienia  są  charakterystyczne  dla 
uzaleŜnienia wywołanego przez 

a)

 

amfetaminę. 

b)

 

ś

rodki halucynogenne. 

c)

 

alkohol etylowy. 

d)

 

amfetaminę, alkohol etylowy. 

 

19.

 

Nałóg związany z zaŜywaniem alkaloidów konopi zaliczany jest do 

a)

 

toksykomanii typu kokainowego. 

b)

 

toksykomanii typu lotnych rozpuszczalników. 

c)

 

toksykomanii typu khat. 

d)

 

toksykomanii typu cannabis. 

 

20.

 

Przyczyny zatruć lekami najczęściej są spowodowane 

a)

 

tylko pomyłką przy przyjęciu leku. 

b)

 

tylko pomyłką lekarza. 

c)

 

tylko pomyłką farmaceuty. 

d)

 

pomyłką przy przyjęciu leku, pomyłką lekarza, pomyłką farmaceuty. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

24 

KARTA ODPOWIEDZI 

 

 

Imię i nazwisko.......................................................................................... 

 

Określanie wpływu leków i substancji toksycznych na organizm  

 

 
Zakreśl poprawną odpowiedź

.   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

 

Nr 

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

1. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

2. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

3. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

4. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

5. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

6. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

7. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

8. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

9. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

10.  

a 

b 

c 

d 

 

11.  

a 

b 

c 

d 

 

12.  

a 

b 

c 

d 

 

13.  

a 

b 

c 

d 

 

14.  

a 

b 

c 

d 

 

15.  

a 

b 

c 

d 

 

16.  

a 

b 

c 

d 

 

17.  

a 

b 

c 

d 

 

18.  

a 

b 

c 

d 

 

19.  

a 

b 

c 

d 

 

20.  

a 

b 

c 

d 

 

Razem:   

 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

25 

Test 2 
Test  dwustopniowy  do  jednostki  modułowej

 

„Określanie  wpływu  leków 

i substancji toksycznych na organizm” 

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których: 

−

 

zadania 1, 3, 4, 6, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego, 

−

 

zadania 2, 5, 7, 12, 15 są z poziomu ponadpodstawowego. 

 

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt 
 

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak 

uczeń otrzymuje 0 punktów. 

 

Proponuje  się  następujące  normy  wymagań  –  uczeń  otrzyma  następujące 
oceny szkolne:    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

−

 

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego, 

−

 

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,  

−

 

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,  

−

 

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 5 z poziomu ponadpodstawowego. 

 
Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. c, 3. d, 4. d, 5. b, 6. b, 7. c, 8. d, 9. b, 10. d, 11. d, 
12. a, 13. b, 14. d, 15. c, 16. c, 17. a, 18. b, 19. b, 20. c   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Plan testu   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Nr 
zad. 

Cel operacyjny  
(mierzone osiągnięcia ucznia) 

Kategoria 

celu 

Poziom 

wymagań 

Poprawna 

odpowiedź 

1 

Określić co nazywamy narządem 
krytycznym 

B 

P 

b 

2 

Przeanalizować wpływ pobudzania 
farmakologicznego układu 
przywspółczulnego 

C 

PP 

c 

3 

Scharakteryzować działanie 
bakteriobójcze 

C 

P 

d 

4 

Określić jakie leki zaliczane są do 
chemioterapeutyków 

C 

P 

d 

5 

Wybrać na jakie receptory działa 
acetylocholina 

C 

PP 

b 

6 

Określić jaki jest mechanizm działania 
leków przeciwkaszlowych 

C 

P 

b 

7 

Scharakteryzować leki stosowane w 
leczeniu nadciśnienia 

C 

PP 

c 

8 

Ocenić czynniki przyczyniające się do 
rozwoju choroby wrzodowej 

C 

P 

d 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

26 

9 

Określić jak nazywany jest niedobór 
witamin w organizmie 

C 

P 

b 

10 

Określić definicję dawki śmiertelnej 
medialnej 

C 

P 

d 

11 

Określić czynniki powodujące wzrost 
toksyczności leków 

C 

P 

d 

12 

Wskazać leki wywołujące efekt 
fotoalergiczny 

C 

PP 

a 

13  Zdefiniować pojęcie dawki śmiertelnej 

B 

P 

b 

14 

Określić jaki proces nazywany jest 
wydalaniem leku 

A 

P 

d 

15 

Wyjaśnić, gdzie zachodzą reakcje I i II 
rzędu 

C 

PP 

c 

16  Zdefiniować pojęcie lekomanii 

B 

P 

c 

17 

Określić kiedy pojawia się efekt 
abstynencki 

C 

P 

a 

18 

Scharakteryzować zjawisko delirium 
tremens 

B 

P 

b 

19 

Określić patologiczną formę 
hemoglobiny pojawiającą się u palaczy 

C 

P 

b 

20 

Określić skutki nagłego odstawienia 
nikotyny 

C 

P 

c 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

27 

Przebieg testowania 

 
Instrukcja dla nauczyciela

 

1.

 

Ustal  z  uczniami  termin  przeprowadzenia  sprawdzianu  z  wyprzedzeniem  co  najmniej 
jednotygodniowym. 

2.

 

Przygotuj materiały testowe dla ucznia. 

3.

 

Dopilnuj aby uczniowie pracowali samodzielnie. 

4.

 

Przed rozpoczęciem testu zapoznaj uczniów z instrukcją dla ucznia i upewnij się, Ŝe jest 
dla wszystkich zrozumiała. 

5.

 

Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test. 

 
 

Instrukcja dla ucznia  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.

 

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. 

2.

 

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 

3.

 

Na rozwiązanie testu masz 45 minut. 

4.

 

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 

5.

 

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak x.  

6.

 

W  przypadku  pomyłki  odpowiedź  błędną  zaznacz  kółkiem  i  wybierz  odpowiedź 
poprawną. 

7.

 

Test zawiera 20 zadań w tym 15 z poziomu podstawowego i 5 z poziomu ponadpodstawowego. 

8.

 

Masz do wyboru cztery prawidłowe odpowiedzi, w tym jedną jest prawidłowa. 

9.

 

Pamiętaj, Ŝe Twoja odpowiedź powinna być samodzielna. 

10.

 

Do zadań, które sprawiają Ci szczególną trudność wróć później. 

 

Powodzenia 

 
Materiały dla ucznia:

 

–

 

instrukcja, 

–

 

zestaw zadań testowych, 

–

 

karta odpowiedzi. 

 
 
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

 

 
1.

 

Narządem krytycznym nazywamy 
a)

 

narząd w którym pojawiają się dostrzegalne skutki biologiczne działania toksyny. 

b)

 

narząd w którym jako pierwszym powstaje stęŜenie krytyczne toksyny. 

c)

 

narząd odporny na działanie toksyny. 

d)

 

narząd w którym pojawia się odległy efekt toksyczny. 

 

2.

 

Pobudzanie farmakologiczne układu przywspółczulnego prowadzi do 
a)

 

rozkurczu oskrzeli. 

b)

 

skurczu naczyń wieńcowych. 

c)

 

rozkurczu naczyń wieńcowych. 

d)

 

przyspieszenia rytmu serca. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

28 

3.

 

Działanie bakteriobójcze leków chemioterapeutycznych polega na 
a)

 

hamowaniu rozmnaŜania patogenów i uszkadzaniu narządów gospodarza. 

b)

 

niszczeniu komórek patogenów i uszkadzaniu narządów gospodarza. 

c)

 

hamowaniu rozmnaŜania patogenów i nie uszkadzaniu narządów gospodarza. 

d)

 

niszczeniu komórek patogenów i nie uszkadzaniu narządów gospodarza. 

 

4.

 

Do grupy leków chemioterapeutycznych zaliczamy 
a)

 

leki przeciwgrzybicze. 

b)

 

sulfonamidy. 

c)

 

antybiotyki. 

d)

 

wszystkie wymienione. 

 

5.

 

Receptorami na które w układzie autonomicznym działa acetylocholina są 
a)

 

receptory adrenergiczne. 

b)

 

receptory cholinergiczne. 

c)

 

receptory muskarynowe. 

d)

 

receptory nikotynowe. 

 

6.

 

Mechanizm działania leków przeciwkaszlowych polega na 
a)

 

zmniejszeniu lepkości śluzu w układzie oddechowym. 

b)

 

hamowaniu odruchu kaszlowego. 

c)

 

usuwaniu śluzu z dróg oddechowych. 

d)

 

pobudzaniu odruchu kaszlowego. 

 

7.

 

W  leczeniu  niektórych  schorzeń  układu  krwionośnego  np.  nadciśnienia  zastosowanie 
znalazły 
a)

 

leki przeciwbólowe. 

b)

 

leki wykrztuśne. 

c)

 

leki moczopędne. 

d)

 

leki uspokajające. 

 

8.

 

Do wzrostu zachorowań na chorobę wrzodową przyczynia się 
a)

 

dieta powodująca wzrost kwasowości w Ŝołądku. 

b)

 

obecność bakterii Helicobacter pylori w Ŝołądku. 

c)

 

palenie tytoniu. 

d)

 

wszystkie wymienione. 

 

9.

 

Niedobory  witamin,  które  mogą  być  wyrównane  bądź  zwiększoną  podaŜą  z  dietą,  bądź 
stosowaniem preparatów wielowitaminowych nazywamy 
a)

 

hiperwitaminozą. 

b)

 

hipowitaminozą. 

c)

 

izowitaminozą. 

d)

 

wszystkimi wymienionymi. 

 

10.

 

Dawka  substancji  chemicznej,  obliczona  statystycznie  na  podstawie  eksperymentu  na 
zwierzętach, która powoduje śmierć 50% osobników badanych to dawka 
a)

 

toksyczna. 

b)

 

ś

miertelna. 

c)

 

graniczna. 

d)

 

medialna dawka śmiertelna. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

29 

11.

 

Czynniki powodujące wzrost toksyczności leków to 
a)

 

działanie rakotwórcze. 

b)

 

działanie teratogenne. 

c)

 

działanie embriotoksyczne. 

d)

 

wszystkimi wymienionymi. 

 

12.

 

Odczyny fotoalergiczne będące wyrazem toksycznego działania leków wywołują 
a)

 

sulfonamidy i salicylany. 

b)

 

barbiturany i antybiotyki. 

c)

 

ś

rodki znieczulające i przeciwbólowe. 

d)

 

leki przeciwgrzybicze i salicylany. 

 

13.

 

Dawka śmiertelna jest to ilość substancji, która powoduje śmierć organizmu po 
a)

 

systematycznym podawaniu. 

b)

 

jednorazowym podaniu. 

c)

 

kilkukrotnym podaniu. 

d)

 

długoletnim podaniu. 

 

14.

 

Usuwanie leku w postaci niezmienionej lub w postaci metabolitów nazywamy 
a)

 

metabolizmem. 

b)

 

dystrybucją. 

c)

 

wydalaniem. 

d)

 

wszystkie wymienione. 

 

15.

 

Reakcje metaboliczne leków zwane reakcjami pierwszego i drugiego rzędu zachodzą w 
a)

 

trzustce. 

b)

 

jelitach. 

c)

 

wątrobie. 

d)

 

ś

ledzionie. 

 

16. 

 

Lekomanią nazywamy 
a)

 

zaŜywanie kilku leków jednocześnie. 

b)

 

zaŜywanie jednego leku. 

c)

 

naduŜywanie leków bez wskazań lekarza. 

d)

 

zaŜywanie leku o wysokiej toksyczności. 

 

17.

 

Zespół abstynencki pojawia się po 
a)

 

odstawieniu środka uzaleŜniającego. 

b)

 

podwyŜszeniu dawki. 

c)

 

wprowadzeniu nowego środka uzaleŜniającego. 

d)

 

interakcjach leków z alkoholem etylowym. 

 
18.

 

Zjawiskiem Delirium tremens nazywamy 
a)

 

padaczkę alkoholową. 

b)

 

majaczenie alkoholowe. 

c)

 

„głód alkoholowy”. 

d)

 

zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

30 

19.

 

Patologiczną  formę  hemoglobiny  pojawiającą  się  w  nadmiernej  ilości  u  palaczy 
nazywamy 
a)

 

methemoglobiną. 

b)

 

karboksyhemoglobiną. 

c)

 

cyjanohemoglobiną. 

d)

 

Ŝ

adną wymienioną. 

 

20.

 

Nagłe odstawienie nikotyny powoduje gwałtowny przybór masy ciała. Jest to związane z 
a)

 

wahaniami poziomu trójglicerydów we krwi. 

b)

 

wahaniami poziomu cholesterolu we krwi. 

c)

 

wahaniami poziomu glukozy we krwi. 

d)

 

wahaniami poziomu fruktozy we krwi. 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

31 

KARTA ODPOWIEDZI 

 

 

Imię i nazwisko.......................................................................................... 

 
Określanie wpływu leków i substancji toksycznych na organizm 

 

 
Zakreśl poprawną odpowiedź

.   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

 

Nr 

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

1. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

2. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

3. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

4. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

5. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

6. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

7. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

8. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

9. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

10.  

a 

b 

c 

d 

 

11.  

a 

b 

c 

d 

 

12.  

a 

b 

c 

d 

 

13.  

a 

b 

c 

d 

 

14.  

a 

b 

c 

d 

 

15.  

a 

b 

c 

d 

 

16.  

a 

b 

c 

d 

 

17.  

a 

b 

c 

d 

 

18.  

a 

b 

c 

d 

 

19.  

a 

b 

c 

d 

 

20.  

a 

b 

c 

d 

 

Razem:   

 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

32 

7.

 

LITERATURA

    

 

 

1.

 

Korzybski R., Formański T.: Chemia farmaceutyczna. PZWL, Warszawa, 1985 

2.

 

Mĕszaros J., Gajewska-Mĕszaros S.: Podstawy Farmakologii, PZWL. Warszawa 1999 

3.

 

Krupińska J., Janiec W.: Farmakodynamika. PZWL, Warszawa 1986 

4.

 

Bogdanik T., Toksykologia kliniczna, PZWL, Warszawa 1988 

5.

 

Seńczuk W.: Toksykologia. PZWL, Warszawa 1999 

6.

 

Rajtar-Cynke G.: Farmakologia. Czelej Sp.z o.o., Lublin 2002 

7.

 

Farmakopea Polska V 

8.

 

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Warszawa 1997 

9.

 

Dutkiewicz T.: Chemia toksykologiczna. PZWL Warszawa 1974 

10.

 

Lülmann  H.,  Mohr  K.,  Ziegler  A.,  Bieger  D.:  Kieszonkowy  atlas  farmakologii.  PZWL, 
Warszawa 1995