INFLACJA A POLITYKA PIENIĘŻNA

INFLACJA A POLITYKA PIENIĘŻNA

POJĘCIE INFLACJI

INFLACJA –

to trwały i samopodtrzymujący się wzrost przeciętnego

poziomu cen. Inflacja jest zjawiskiem makroekonomicznym. Wzrost ceny

pojedynczego dobra nie oznacza jeszcze inflacji: odwrotnie-

inflacja może istnieć

przy równoczesnym spadku cen niektórych produktów.

We wszystkich krajach przyjęto stosować wskaźniki, które pozwalają ocenić

przeciętny poziom cen na terenie danego kraju. Na przykład we Francji INSEE
liczy wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych, który jest najczęściej stosowanym
wskaźnikiem przeciętnego poziomu cen.

CZYM JEST INFLACJA?

Kiedyś sprawozdanie o zwyżkowaniu jakiejś gospodarki powodowało euforię

na jej rynkach. Gdy fabryki pracowały z pełną wydajnością, a ludzie mieli pracę,
rynki witały wiadomości z aprobatą, pewne że w rozwijającej się szybo
gospodarce wszystkim będzie się powodzić lepiej.

Jednak po poważnych kłopotach inflacyjnych ostatnich dziesięcioleci, przy

niekontrolowanym  wzroście  cen  w  niektórych  krajach, przywódcy zdali sobie
sprawę  z  tego,  że  gospodarka,  która  rozwija  się  za  szybko,  może  być
„przedobrzona”.  Kiedy  spada  bezrobocie,  przedsiębiorstwa  muszą  płacić  więcej
nielicznym  robotnikom,  a  ceny  towarów  i  usług  muszą  być  podnoszone  ze
względu  na  zwiększone  koszty.  Inflacja,  nawet  w  tzw.  Nowej  Ekonomi,  jest
obecnie  „wrogiem  publicznym  numer  jeden”  dla  większości  podmiotów
podejmujących decyzje gospodarcze.

Każdy kraj śledzi poziom inflacji przez przyglądanie się cenom „koszyka”,

czyli grup to

warów i usług, wybranych w celu odzwierciedlenia stylu życia

przeciętnego obywatela. Koszyk ten nieustannie podlega uaktualnieniu – na
przykład przez dodawanie komputerów i usług internetowych w krajach
uprzemysłowionych – aby dokładnie oddawał, co znaczy żyć w danej gospodarce.

W USA wskaźnik ten nosi nazwę wskaźnika cen konsumenta (CPI), w Wielkiej

Brytanii

wskaźnika cen detalicznych (RPI), a w Polsce wskaźnika cen towarów

i usług.

Inflację zazwyczaj określa się jako procentowy wzrost kosztów wybranego

koszyka  towarów  i  usług  w  określonym  czasie.  Deflacja,  czyli  spadek  cen
(zjawisko  odwrotne  do  inflacji),  występuje  rzadko,  ponieważ  większość
przedsiębiorstw  niechętnie  obniża  ceny,  nawet  kiedy  maleją  koszty  produkcji,
a większość pracowników odeszło by z pracy, gdyby obniżyć im płace.

Dezinflacja,

której nie należy mylić z deflacja, oznacza po prostu spadek inflacji.

W gwałtownie rozwijającej się gospodarce, nawet o wysokim poziomie

techniki  napędzającym  szybki  wzrost  wydajności,  inflacja  zaczyna  rosnąć
z  chwilą,  gdy  konsumenci  i  przedsiębiorstwa  rywalizują  o  deficytowe  towary
i usługi.

Następuje scenariusz typu „co było pierwsze: jajko czy kura”?, pracownicy

upominają się o wyższe zarobki, żeby zapłacić wyższe ceny, a przedsiębiorstwa,
zmuszone do zatrudnienia coraz droższej siły roboczej, podnoszą ceny, aby pokryć
poniesione przez siebie wyższe koszty. W rezultacie spirala cen i płac przynosi
ostatecznie szkodę wszystkim – szczególnie tym, którzy mają stałe dochody, nie
dostosowywane do wzrostu cen, gdyż siła ich dochodów cały czas spada.

Zwykle, gdy rządy i banki centralne zauważają pierwsze oznaki inflacji,

starają się spowolnić gospodarkę przez podniesienie stóp procentowych,
co podraża niemal wszystkie działania, typu kupna nowego samochodu na kredyt
czy budowy nowej fabryki. Wyższe stopy procentowe zazwyczaj doprowadzają do
obniżenia wydatków firm i konsumentów, a w końcu redukcji zatrudnienia

i spowolnienia gospodarki.

Rynki międzynarodowe uważnie obserwują tempo inflacji w każdym kraju –

szukając zawsze oznak, czy dana gospodarka nie przyspiesza nadmiernie.
Inwestorzy międzynarodowi, w tym gigantyczne fundusze emerytalne i banki,
w danej chwili przekazują po całym świecie miliardy, a niekiedy biliony dolarów,
euro i jenów, poszukując najwyższego zysku swoich inwestycji. Kiedy wydaje się,

że wzrost gospodarczy danego kraju jest zbyt szybki i że lada chwila pojawi się

inflacja

, inwestorzy międzynarodowi mogą natychmiast przenieść swoje pieniądze,

wybierając inwestowanie pieniędzy w krajach o stabilnym wzroście gospodarczym

i niskim poziomie inflacji.

Termin inflacja nie jest określeniem samodefiniującym się. Dlatego proces

nflacji możemy definiować jako stały wzrost przeciętnego poziomu cen

rynkowych  na  towary  i  usługi  nabywane  przez  ludzi.  Ma  ona  charakter  ciągły,
a poza tym wiąże się z zaburzeniami prawidłowego funkcjonowania mechanizmów
społeczno-gospodarczych. Przy czym proces ciągłego wzrostu ogólnego poziomu
cen,  któremu  nie  towarzyszą  żadne  negatywne  skutki  w  społecznym  procesie
gospodarowania,  nie  może  zostać  uznany  za  inflację.  Odpowiedź  na  pytanie,
dlaczego  występuje  inflacja,  sprowadza  się  do  odpowiedzi,  dlaczego  rosną  ceny
towarów  i  usług  konsumpcyjnych.  Neoklasyczna  ekonomia  traktowała  inflacje
jako  zjawisko  przejściowe,  które  wynikało  z  zaburzeń  i  problemów  stosunkowo
szybko korygowanych przez mechanizmy równoważące. Dopiero teoria Keynesa
stworzyła  warunki  do  zajęcia  się  zagadnieniami  inflacji  i  ogólnej  teorii
makroekonomicznej.  Według  Keynesa    wzrost  popytu  globalnego  w  warunkach,
których  nie  wykorzystano  zdolności  produkcyjnych  nie  prowadziło  do  wzrostu

cen, lecz do wzrostu produkcji zatrudnienia. W mia

rę ożywienia wzrostu produkcji

przedsiębiorcy  zatrudniają  pracowników  mniej  wykwalifikowanych,  stosując
wyższe  stawki  płac  za  dodatkowa  pracę.  Dlatego  w  rezultacie  następuję  wzrost
kosztów  wytwarzania  i  wzrost  cen  nawet,  jeśli  zdolność  produkcyjna  nie  jest
w pełni wykorzystana.

Inflacja

to wzrost przeciętnej ceny dóbr w jakimś okresie. Czysta inflacja jest

przypadkiem szczególnym, kiedy wszystkie ceny dóbr i czynników produkcji

wzrastają w tym samym tempie.

Odpowiedź na pytanie, co decyduje o powstawaniu inflacji można sprowadzić

do odpowiedzi na pytanie, co decyduje o wzroście cen?

Należy zwrócić uwagę, że pojecie inflacji dotyczy ogólnego wzrostu cen

dóbr i czynników produkcji, a nie wzrost ceny jednego dobra lub niewielu dóbr,

których wpływ na dynamikę ogólnego poziomu cen może być skompensowany
obniżką cen innych dóbr lub czynników produkcji. Mamy wtedy di czynienia ze
zmiana struktury cen, zjawiskiem normalnym przy prawidłowym funkcjonowaniu

gospodarki rynkowej.

INFLACJA – oznacza „ zjawisko wzrostu ogólnego poziomu cen dóbr

w pewnym okresie”. Jest to zjawisko monetarne wywołane szybszym przyrostem
ilości pieniądza niż produkcji ( obniżanie się siły nabywczej pieniądza). Na rynku

obserwowana jest ja

ko długotrwały wzrost średniego poziomu cen określonego

koszyka dóbr. W praktyce inflacja na rynku konsumpcyjnym jest inna niż inflacja
na  rynku  zaopatrzeniowym  i  nieco  inaczej  wpływa  na  kondycję  gospodarki.
Przeciwieństwem  inflacji  jest  deflacja.  Korzystnym efektem niewielkiej inflacji
może  być  ułatwienie  renegocjacji  realnej  wartości  niektórych  cen  oraz  płac.
Zmiany  poziomu  cen  są  w  gospodarce  rynkowej  zjawiskiem  całkowicie

naturalnym. Podstawowe prawo ekonomi –

popytu i podaży – mówi, że wzrost

popytu (zakupów danego dobra) powoduje wzrost jego ceny. I odwrotnie: wzrost

podaży (ilości danego dobra na rynku) powoduje spadek ceny – przedsiębiorstwa
musza je obniżyć, chcąc sprzedać towar na rynku. Opisywany wyżej wzrost ceny
nie jest jednak jeszcze inflacją, ponieważ dotyczy jednego dobra. Z inflacją mamy
do czynienia dopiero wtedy, gdy rośnie ogólny poziom cen w gospodarce.

RODZAJE INFLACJI

Ze względu na tempo wzrostu przeciętnego poziomu cen, inflacje można

także sklasyfikować według czterech następujących rodzajów: inflację pełzającą,
inflację galopującą, megainflację, hiperinflację.

Trudno jest ustalić w sposób ścisły i jednoznaczny kryteria rozdzielające

różne rodzaje inflacji. Dla dydaktycznej orientacji można umownie przyjąć, że:

Inflacja pełzająca charakteryzuje się najniższą stopą wzrostu cen poniżej

1% miesięcznie. Jest to w zasadzie inflacja jednocyfrowa, czyli od 1% do 9%
w skali roku. Taką inflację przeżywają obecnie wszystkie wysoko rozwinięte kraje
świata.

Inflacja galopująca mieści się orientacyjnie w przedziale wzrostu

od 1% do 15% miesięcznie.

Megainflacja

zaczyna się wtedy, gdy ceny rosną powyżej 15%, mniej niż

50% w skali miesięcznej.

Hiperinflacja

charakteryzuje się tempem wzrostu cen przekraczającym 50%

miesięcznie. Nie można ustalić górnej granicy hiperinflacji.

Stopa (tempo) inflacji, a więc stopa wzrostu ogólnego poziomu cen, jest zależna

od tego, jakie towary uwzględniamy i w jaki sposób zbieramy informacje
statystyczne. W tak istotnej dla społeczeństwa i gospodarki kwestii, jaką jest
mierzenie inflacji wymagana jest poprawność metodologiczna oraz wiarygodność
instytucji, którym się to zadanie powierza.

Według kryterium tempa:

•

Pełzająca – nie przekracza 5% rocznie,

•

Krocząca – oscyluje w granicach 5-10% rocznie,

•

Galopująca – wzrost cen od kilkudziesięciu do ok. 150% w skali rocznej,

• Hiperinflacja –

roczny wzrost cen do ok. 150% lub więcej.

Według kryterium przyczyny:

• Wewn

ętrzna

•  Importowana
•  Endogeniczna
•  Egzogeniczna
•  Kosztowa –

wynika ze wzrostu składników kosztów

•

Inflacja pieniężna – inflacja wywołana przez niekorzystną relację strumienia
pieniężnego na rynku do innych strumieni gospodarczych (nadmierna emisja
pieniądza).

• B

udżetowa

• Kredytowa
•

Płacowa

• Popytowa
•

Podażowa

Według kryterium przejawiania się oraz skutków:

• Otwarta
•

Tłumiona

• Jawna –

jest „typową formą przejawiania się inflacji w krajach o gospodarce

rynkowej.

W gospodarce socjalistycznej mieliśmy do czynienia z inflacją krytą. Część

popytu  na  produkty  nie  mogła  być  zaspokojona  (z  uwagi  na  ciągle  występujące
deficyty), w związku z tym ludzie mieli coraz więcej zasobów pieniądza, których
jednak  nie  mogli  sensownie  wydać.  Obecnie  w  Polsce  mamy  do  czynienia
z  inflacją  otwartą  –  w  związku  z  oddziaływaniem  na  siebie  sił  popytu  i  podaży
systematycznie rosną ceny.

PRZYCZYNY INFLACJI

Wszyscy ekonomiści twierdzą, że jeżeli masa pieniężna znajdująca się

w obiegu, na pr

zykład we Francji, ulegnie podwojeniu, to w efekcie wyniknie stąd

inflacja. Powstają więc pytania: Czy można dopuścić do powstania pewnej
nadwyżki pieniężnej? Czy też wzrost masy pieniężnej powinien ściśle naśladować
zmiany zachodzące w wielkości produkcji? Odpowiedzi na te pytania, których
udzielają neoklasycy i keynesiści różnią się istotnie.

Wśród monetarystów przeważają ciągłe poglądy Miltona Friedmana. Według

niego „inflacja jest wszędzie i zawsze skutkiem zjawisk monetarnych”. Jedynie

wzrost mas

y pieniężnej jest źródłem inflacji, a w konsekwencji po to, by opanować

inflację, wystarczy doprowadzić do tego, by stopa wzrostu masy pieniężnej była
zbliżona do stopy wzrostu PKB. Tym samym przeciętny poziom cen nie będzie
mógł rosnąć, ponieważ pozostająca do dyspozycji masa pieniężna doprowadzi
do upłynnienia produkcji przy stałej cenie.

Taki sposób rozumowania łączy się a tzw. monetarystycznym sposobem

rozumienia inflacji. Źródłem tych poglądów jest równanie Irvinga Fishera:

MV = QP.

Masa pieniężna (M) zwielokrotniona prędkością pieniądza znajdującego się w

obiegu  (V)  jest  równa  ilości  sprzedanych  towarów  (Q)  przemnożonej  przez
przeciętną  ich  cenę (P).  zgodnie  z  tradycyjną  monetarystyczną  interpretacją tego
równania,  wzrost  masy  pieniężnej  (M)  przekłada  się  na  wzrost  przeciętnej  ceny
(P). Friedman zauważa, że keynesiści mają racje, gdy twierdzą, że zmianom masy
pieniężnej  (M)  a  krótkim  okresie  mogą  towarzyszyć  rosnące  ilości  sprzedanych
towarów  (Q).  Zdaniem  Friedmana,  w  długim  okresie  nadmiar  masy  pieniężnej
prowadzi do inflacji, którą za wszelką cenę należy zwalczyć, stosując złotą regułę
Friedmana o proporcjonalności wzrostu PKB i masy pieniężnej.

Należy jednoznacznie sprecyzować przyczyny powstania inflacji oraz

skuteczne sposoby jej eliminacji. Jak to zwykle bywa wśród teoretyków ekonomii

nie  ma  jednoznacznego  zdania  tej  kwestii.  Pośród  wielu  teorii  prym  wiedzie
monetarna  teoria  inflacji  Miltona  Friedmana,  która  stała  się  ważną  częścią
obowiązującej w świecie doktryny ekonomicznej.

Teoria ta wartość pieniądza jak i ogólny poziom cen uzależnia od ilości

pieniądza w obiegu. W swojej najbardziej rygorystycznej („naiwnej”) wersji
zakłada ona, że ceny zmieniają się wprost proporcjonalnie do ilości cyrkulującego
pieniądza. Monetaryści sformułowali szereg też o istotnym znaczeniu.

Po pierwsze, uważają oni szybkość obiegu pieniądza lub, ( co stanowi jej

odwrotność)  wielkość  popytu  na  pieniądz  za  funkcję  wielu  zmiennych  –  w tym
przede wszystkim wielkości dochodu jednostki ( im większy dochód tym większy
popyt  na  pieniądz),  wielkość  stóp  procentowych  od  wkładów  bankowych
i  papierów  wartościowych  (im  ono  wyższe,  tym  mniejsza  skłonność  do

utrzymywania

zasobów w formie pieniężnej). Badania statystyczne prowadzone

przez M. Friedmana i jego współpracowników wykazały, że w dłuższym okresie
popyt na pieniądz, a więc i szybkość obiegu pieniądza, zmienia się bardzo powoli.

Po drugie, monetaryści przyjmują, że podaż pieniądza w obiegu jest

wielkością w stosunku do gospodarki egzogeniczną (zewnętrzną), czyli że znajduje
się  pod  kontrolą  państwa.  Sprawa  jest  dla  całej  koncepcji  kluczowa.  Pieniądz
w  obiegu  zależy  nie  tylko  od  banku  centralnego,  ale  także  od  zachowania  się
banków  komercyjnych  i  całego  społeczeństwa.  Zależy  więc  nie  tylko  od
działalności  emisji  władz  pieniężnych,  ale  także  od  tego  czy  banki  komercyjna
skłonne  są  w  pełni  wykorzystywać  swoje  rezerwy  do  udzielenia  kredytów,
a  przede  wszystkim  od  tego  czy  ludzie  chcą  te  pożyczki  brać.  Tak  więc  masa
pieniądza w obiegu nie jest wielkością niezależną od stanu koniunktury.
Monetaryści  twierdza  jednak,  że  państwo  jest  w  stanie,  choć  nie  w  pełni
precyzyjne, zwłaszcza w krótkim okresie, kontrolować obieg pieniężny i wywierać
przez ten kanał istotny wpływ na przebieg procesów gospodarczych.

Po trzecie, monetaryści twierdzą, że gospodarka wolnorynkowa ma w sobie

na tyle dużą dynamikę, że w dłuższym okresie zbliży się ona do pełnego
zatrudnienia i wykorzystania mocy wytwórczych. Jeżeli nawet w krótkim okresie

mają  miejsce  wahania  cykliczne  to  w  dłuższym  okresie  wzrost  gospodarczy
wyznaczony  jest  przez  tendencje  w  zakresie  wzrostu  wydajności  pracy.  Ściślej
mówiąc,  ponieważ  ilość  pieniądza  w  obiegu  znajduje  się  pod  kontrolą  banku
centralnego,  przyczyny  inflacji  należy  upatrywać  w  błędnej  polityce  pieniężnej
państwa.

Oczywiście wobec monetarnej teorii inflacji można wysunąć szereg zastrzeżeń

nie mniej jednak teor

ia ta jest we współczesnym świecie wykorzystywana

w prowadzeniu polityki monetarnej do walki z inflacją.

Biorąc pod uwagę powyższe informacje dotyczące inflacji oraz monetarnej

teorii inflacji można stwierdzić, że każda gospodarka powinna prowadzić politykę
monetarną i wykorzystyawć mechanizmy za pomocą, których może oddziaływać
na stopę inflacji.

Polityka monetarna państwa polega na dostosowaniu pieniądza w obiegu

do aktualnych wymagań gospodarki. Instytucja pełniąca ogromną rolę w polityce
monetarnej państwa jest bank centralny.

Głównym zadaniem polityki pieniężnej jest zapewnienie gospodarce ilości

pieniądza dostosowane do jej potrzeb. Bank centralny może wpływać na wielkość
podaży  pieniądza  zmieniając  wielkość  bazy  monetarnej  lub  oddziałując
na mnożnik kreacji pieniądza.
Baza  monetarna  to  ilość  gotówki  dostarczana  przez  bank  centralny  zarówno
bankom  komercyjnym,  jak  i  sektorowi  poza  bankowemu.  Mnożnik  kreacji
pieniądza  to  wielokrotność,    jaką  stanowi  podaż  pieniądza  w  stosunku  do  bazy
monetarnej. Jest tym większy, im niższa jest stopa rezerw gotówkowych banków
komercyjnych  i  im  niższy  zamierzony  stosunek  gotówki  w  sektorze  poza
bankowym do wkładów bankowych.

Przyczyny inflacji:

niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców
energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży

2. wzrost zagregowanego popytu w gospodarce

niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)

przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego
finansowanego przez państwo)

integracja państwowa w politykę emisyjną banku centralnego, co prowadzi
w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza

6. wadliwa struktura gospodarki

import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany
kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)

długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad

importem)

9. recesja go

spodarcza ( obniżenie wydajności pracy, a tym samym wzrost

kosztów produkcji)

10.

monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą
przenosić na cenę).

Inflacja popytowa

jest wywołana nadwyżką popytu nad podażą – w takiej

sytuacji  liczba  chętnych  do  zakupu  przekracza  oferowaną  ilość  towarów,  co  –
zgodnie  z  teorią  ekonomii  –  prowadzi  do  powstania  tzw.  luki  inflacyjnej.
A  ponieważ  w  krótkim  czasie  producenci  nie  mogą  gwałtownie  powiększyć
podaży,  dochodzi  do  wzrostu  cen.  Oczywiście  chodzi  tu  o  wzrost  popytu
globalnego, to znaczy w skali całej gospodarki.

Wykres obok przedstawia inflację popytową.

Inflacja podażowa jest natomiast rezultatem wzrostu kosztów, jest przede

wszystkim efektem wzrostu

nakładów, związanych z pozyskaniem przez firmy

rzadkich zasobów do produkcji (pod pojęciem zasobów rozumiemy między innymi
surowce i materiały, pracę czy kapitał, niezbędny do funkcjonowania). Z innym
typem inflacji podażowej mamy do czynienia w sytuacji, gdy przedsiębiorstwa
podnoszą

ceny,

chcąc

podnieść

osiąganą

stopę

zysku

(przy stabilnych kosztach) –

zjawisko to występuje w sytuacji, gdy firmy działają

na mało konkurencyjnym rynku, na przykład w warunkach monopolu.

Czynnikiem, mającym wpływ na inflację, jest także podaż pieniądza (zgodnie

z teorią, głoszoną przez monetarystów). Inflacja powoduje zatem nadmiar
pieniędzy w stosunku do ilości towarów na rynku.

SKUTKI I KOSZTY INFLACJI

Wszyscy ekonomiści są zgodni, że wysoka inflacja wywołuje poważne

trudności, w szczególności może ona prowadzić do ucieczki od pieniądza.

W Niemczech w latach dwudziestych XX wieku agenci gospodarczy woleli

posiadać dobra realne (towary), niż pieniądze, których wartość malała wraz ze

wzrostem poziomu cen.

Niemniej na pytanie: Czy należy walczyć z inflacją?, monetaryści i keynesiści

udzielają odmiennych odpowiedzi. Według monetarystów trzeba zawsze walczyć
z inflacją, natomiast keynesiści uważają, że umiarkowana inflacja jest mniejszym
złem,  jeżeli  jest  ona  sposobem  na  redukcję  bezrobocia,  gdyż  istnieje  dylemat
między  inflacją  a  bezrobociem.  Zwłaszcza  że  spadek  przeciętnego  poziomu  cen
(deflacja) również stwarza pewne ryzyko, w szczególności dlatego że popyt może
ulec  zmniejszeniu  wskutek  oczekiwania  nowych  obniżek  cen,  wywołując
bezrobocie, zaś deflacja może powodować wzrost realnych kosztów ponoszonych
przez  przedsiębiorstwa  z  powodu  sztywności  niektórych  cen,  a  co  zatem  idzie
i płac.

Wraz ze wzrostem tempa inflacji należy zastanowić się nad jej negatywnymi

następstwami, spośród których do najważniejszych można zaliczyć:

Komplikacja ruchu ekonomicznego.

Jedną z podstawowych funkcji

mechanizmu rynkoweg

o jest dostarczenie uczestnikom życia gospodarczego

informacji dotyczących względnej rzadkości zasobów, kosztów produkcji dóbr

i usług itp. Informacje te są zawarte w cenach, a ściślej mówiąc w relacjach
między poszczególnymi cenami. Biorąc pod uwagę, że w czasie postępowania
szybkiego wzrostu inflacji ceny nie zmieniają się w jednakowej proporcji, a nawet
w jednakowych kierunkach bardzo trudno stwierdzić czy zmiany cen wywołane są

czynnikami inflacji czy zasadniczymi zmianami w procesie gospodarowania np.

zmiany technologiczne, wzrost lub spadek wydajności pracy, zmiany preferencji

konsumpcyjnych itp.

Inflacja osłabia skłonności do oszczędzania. Skoro inflacja powoduje spadek

siły nabywczej pieniądza, konsumenci oraz producenci mają coraz mniejszą chęć
do oszczędzania. Zamiast gromadzić pieniądze, wolą je natychmiast
wydać – często nawet w sposób mało racjonalny. W skrajnych przypadkach
hiperinflacji konsumenci i producenci pozbywają się pieniędzy natychmiast po ich

otrzymaniu, co

powoduje bardzo często występowanie marnotrastwa,

(jeśli kupowane są na zapas np. łatwo pasujące się artykuły żywnościowe).
Inflacja, zwłaszcza bardzo silna, wprowadza dodatkowy efekt niepewności

(nie wiadomo jak bardzo

wzrosną ceny), co może spowodować spadek

zainteresowania u przedsiębiorców długofalowymi planami inwestycyjnymi, które
decydują o dynamice rozwoju.

Inflacja wiąże się z redystrybucja dochodów. Ponieważ redystrybucja ta ma

często przypadkowy, niekontrolowany przebieg, uważana jest za niesprawiedliwą
i szkodliwą społecznie. Na skutek inflacji tracą grupy ludności otrzymujące stałe
dochody  i  grupy  dysponujące  mniejszą  siłą  przetargową  (np.  pracownicy  sfery
budżetowej). W krajach o umiarkowanej inflacji nie występują istotne przesunięcia
w strukturze podziału dochodu narodowego.

Jest to konsekwencją świadomego odzyskiwania państwa, które wprowadza

system indeksacji dochodów, czyli mniej lub bardziej automatycznego wzrostu

kosztów  utrzymania  wysokości  świadczeń  społecznych  oraz  związków
zawodowych, które skutecznie bronią interesów swoich członków. Kiedy inflacja
się  nasila  nie  sposób  jednak  uniknąć  poważnych  przesunięć  dochodów  między
różnymi  grupami  społecznymi.  Inflacja  powoduje  natomiast  nieuniknione

przesunięcie  zasobów  od  wszystkich  posiadaczy  gotówki  (nie  oprocentowanych
zasobów  pieniężnych)  do  „producentów”  pieniądza,  czyli  państwa  i  banków
komercyjnych.  Stanowi,  więc  ona  swego  rodzaju  podatek  od  tracących  na  sile

nabywczej zasobów gotówki znajd

ujących się w posiadaniu podmiotów

gospodarczych.

Inflacja pogarsza ocenę kraju w świecie. Zbyt wysoka inflacja przyczynia się

zawsze do niższej oceny kraju na arenie międzynarodowej. Może to powodować
na przykład trudności przy próbie sprzedaży papierów wartościowych na rynkach
zagranicznych, zniechęca też zagraniczne firmy do inwestycji bezpośrednich.

Skoro inflacja niesie z sobą tak poważne konsekwencje dla przebiegu

procesów gospodarczych oczywistym celem polityki ekonomicznej staje s

ię

znalezienie sposobu na jaj eliminację lub ograniczenie.

Dokonując analizy kosztów inflacji można wskazać na podstawowe skutki,

jakie ona przynosi:

−

pojawia się w przesunięciach w strukturze podziału dochodu narodowego
pomiędzy różnymi uczestnikami rynku, przy czy zachodząca redystrybucja nie
wywołuje żadnej ogólnej szkody dla gospodarki jako całości

−

drugi poważniejszy skutek to powodowanie niewłaściwej, przypadkowej
alokacji zasobów, w wyniku zniekształcenia zagregowanego popytu
i zagregowanej podaży.

W efekcie zmniejsza to możliwości produkcyjne gospodarki i destabilizuje wzrost

gospodarczy.

Typowe koszty inflacji ponoszone przez uczestników rynku, a w konsekwencji

rzutujących na funkcjonowanie całej gospodarki to:
−

Spadek  siły  nabywczej  pieniądza.  Jest to najbardziej widoczny negatywny
skutek  inflacji.  Gotówkowe  zasoby  pieniężne  ulegają  deprecjacji,  gdyż
w  wyniku  wzrostu  ogólnego  poziomu  cen  można  nabyć  mniejsze  ilości  dóbr

usług, niż było to możliwe przy poprzednim poziomie cen.

− Niedopasowanie stóp procentowych.

Struktura stopy procentowej uwzględnia

przewidywaną  stopę  inflacji,  jednakże  w  wypadku  tego  typu  oczekiwań
składnik  ten  zostaje  pominięty  w  jej  strukturze.    Jeżeli  wierzyciele
instytucjonalni dokonują zawarcia licznych umów kredytowych według takiej
stopy  procentowej,  może  wystąpić  u  nich  wysokie  ryzyko  poniesienia  strat,
z  jednej  strony  w  wyniku  nagłego  nieprzewidzianego  rozwoju  procesów

inflacyjnych, wzrostu poziomu rynków stóp procentowych

Po pierwsze, wysoka inflacja powoduje, że zmiany cen przestają informować

o zmianie zapotrzebowania na poszczególne towary i usługi. Ceny jednych dóbr
rosną  bowiem  w  innym  tempie  niż  innych,  co  powoduje,  że  przestają
odzwierciedlać  rzeczywistą  wartość  tych  dóbr  postrzeganą  przez  konsumentów.
W efekcie przedsiębiorcy nie są w stanie poprawnie ocenić, czy zmiana ceny na
produkowane  przez  nich  dobro    jest  efektem  zmiany  popytu,  czy  też  działania
inflacji. Jeśli wzrost cen uznają za oznakę wzrostu popytu i podejmują inwestycje,
ponoszą straty, gdyż zwiększona produkcja nie znajdzie nabywcy, a koszty inflacji
nie zwrócą się. I odwrotnie: jeśli zmiany cen wynikające ze zmiany popytu na dane
dobra  odczytają  jako  efekt  inflacji,  nie  zwiększą  produkcji  i  nie  podejmą
inwestycji, co w obu przypadkach zmniejszy ich przyszłe zyski.

Po drugie, inflacja rodzi poważne konsekwencje finansowe dla ludzi

i  przedsiębiorstw  na  skutek  interakcji  z  systemem  podatkowym.  Obciążenia
podatkowe  są  bowiem  na  podstawie  nominalnych,  a  nie  realnych
(czyli  uwzględniających  zmianę  cen)  wielkości,  co  powoduje,  że  im  wyższa
inflacja, tym wyższe realne podatki.

Po trzecie, wyższa inflacja powoduje konieczność częstszej zmiany cen

towarów i usług. Każda zmiana ceny oznacza natomiast pewne koszty, zwane

w ekonomii „kosztami menu”. Przy zmianach cen konieczne jest np.

wydrukowanie nowych ulotek reklamowych, wprawdzie nowych cen do baz

danych, wydrukowanie nowych cenników itd. Jak wskazują badania, koszty
te mogą stanowić istotne obciążenie dla firm. Dlatego też przedsiębiorcy raczej nie
zmieniają cen często i o małe kwoty.

Po czwarte, jak wskazują liczne badania naukowe, inflacja jest związana

z niepewnością dotyczącą przyszłego poziomu cen. Im wyższa jest inflacji tym
trudniej, zarówno przedsiębiorcom, jak i konsumentom przewidzieć przyszły

poziom cen.

Rosnąca niepewność, co do przyszłych cen wywołuje co najmniej trzy
poważne skutki:

•

pożyczkodawcy (szczególnie bani) chcą zrekompensować sobie ryzyko
wynikające z niepewności co do przyszłego poziomu cen; w efekcie wzrośnie

poziom żądanego przez nie procentowania za pożyczone pieniądze; wyższe

opr

ocentowanie spowoduje, że przedsiębiorstwa będą rozpoczynały mniej

nowych inflacji, gdyż nie wszystkie będą się opłacać przy wyższym koszcie
kredytu; niższe inwestycje oznaczają natomiast wolniejszy wzrost
gospodarczy dziś i w przyszłości;

•

ludzie  obawiając  się  rosnących  cen  rezygnują  z  form  oszczędzania,  które
mogą  nie  w  pełni  rekompensować  straty  wynikające  z  inflacji;  będą  na
przykład  chętniej  kupowali  ziemię,  czy  dzieła  sztuki  wycofując  lokaty
terminowe  z  banków;  w  efekcie  banki  będą  dysponowały  mniejszą  ilością
środków na kredyty, co spowoduje wzrost ich oprocentowania; to natomiast
będzie mało takie same skutki jak poprzedni mechanizm;

•

przedsiębiorstwa  nie  potrafiąc  trafnie  przewidzieć  przyszłego  poziomu  cen
będą mniej skłonne do zawierania długoterminowych umów handlowych lub
też  będą  je  zawierały  na  krótszy  okres;  długoterminowe  umowy  dają  im
natomiast  pewność,  że  to  co  wyprodukują  znajdzie  zbyt;  to  natomiast
powoduje,  że  przedsiębiorcy  są  bardziej  skłonni  do  podejmowania  nowych

inwestycji.

SKUTKI INFLACJI

Negatywne skutki inflacji to:

•

Realny  spadek  wartości  zobowiązań  i  wierzytelności,  które  nie  podlegają
waloryzacji;  w  szczególności  skutkiem  inflacji  jest  względne  zmniejszenie
się  dochodów  osób,  których  nominalne  dochody  są  stałe  –  te niekorzystne
konsekwencje  inflacji  można  w  pewnym  stopniu  zmniejszyć  dokonując
odpowiednio często waloryzacji zobowiązań.

• Tzw. koszty zdartych zelówek –

są związane z tym, że w warunkach

wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów gotówki,
co związane jest z pewnymi kosztami, jak np. koszty dojazdu do bankomatu

–

wraz z rozpowszechnianiem się obrotu bezgotówkowego znaczenie tych

kosztów będzie maleć.

•

Tzw.  zmienianych  jadłospisów  –  są  to  koszty  związane  z  tym,
że  w  warunkach  wysokiej  inflacji  firmy  częściej  musza  zmieniać  ceny,
co  wiąże  się  z  dodatkowymi  kosztami  –  przykładowo  restauracje  muszą
częściej zmieniać jadłospisy.

•

Konsumentom łatwiej jest porównywać ceny oferowane przez różnych

sprzedawców, gdy inflacja jest niska.

Inflacja zakłóca procesy gospodarcze. Wzrost cen powoduje zaburzenie

procesów w gospodarce: zakłóca procesy produkcji i wymiany, powoduje też
ucieczkę od pieniądza. Inflacja powoduje spadek płac realnych. Wzrost cen

pow

oduje spadek siły nabywczej pieniędzy, a w konsekwencji także spadek płac

realnych –

nawet w przypadku, gdy umowy zawierają klauzulę o rewaloryzacji

płacy w związku z inflacją.

Inflacja obniża poziom życia w społeczeństwie. Nadmierny wzrost cen

obni

ża poziom życia społeczeństwa: częściej rezygnuje się wówczas z zakupu dóbr

luksusowych czy z zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu. Inflacja uderza
w najbiedniejszych. Bogatsza część społeczeństwa posiada zazwyczaj bezpieczne

lokaty, ch

roniące przed inflacją. Ponadto zjawisko spadku siły nabywczej

pieniądza dotyka wprawdzie bogatszych, ale raczej nie zagraża ich egzystencji
(co najwyżej, powoduje ograniczenie ich inwestycji czy zakupów towarów

luksusowych).

Inflacja uderza najsilniej w najbiedniejszych

, którzy nie mają żadnej

możliwości  ucieczki  przed  jej  skutkami.  Inflacja  prowadzi  do  ucieczki
od  pieniądza.  Skoro  inflacja  powoduje  spadek  siły  nabywczej  pieniądza,  ludzie
mają coraz mniejszą chęć do oszczędzania. Zamiast gromadzić pieniądze, wolą je
natychmiast  wydawać  –  często  nawet  w  sposób  mało  racjonalny.  W  skrajnych
przypadkach  hiperinflacji  ludzie  pozbawiają  się  pieniędzy  natychmiast  po  ich
otrzymaniu,  co  powoduje  bardzo  często  występowanie  marnotrastwa
(jeśli kupowane są na zapas np. łatwo psujące się artykuły żywnościowe).

Inflacja jest zjawiskiem samonapędzającym się. Wzrastająca inflacja

skłania zazwyczaj producentów i konsumentów do podejmowania prób

zabezpi

eczenia się przed jej negatywnymi skutkami. Zwykle napędzają oni tym

samym spiralę inflacyjną (Klasyczny przykład to pracownicy, żądający podwyżek
w obliczu szybkiego wzrostu cen, otrzymawszy więcej pieniędzy natychmiast
je wydają, powodując wzrost popytu i kolejny skok cen, po czym znów wysuwają
żądania płacowe i tak dalej).

Inflacja pogarsza ocenę kraju w świecie. Zbyt wysoka inflacja przyczynia

się zawsze do niższej oceny kraju na arenie międzynarodowej. Może to
powodować na przykład trudności przy próbie sprzedaży papierów wartościowych

na rynkach zagranicznych, zniechęca też zagraniczne firmy do inwestycji
bezpośrednich.

POJĘCIE POLITYKI PIENIĘŻNEJ

Polityka pieniężna – jest jednym z elementów polityki gospodarczej, której

celem  jest  wpływanie,  kształtowanie  i  porządkowanie  określonych  działań
podmiotów  gospodarczych  w  pewnym  zakresie  lub  na  określonym  obszarze
geograficznym.  Polega  na  użyciu  podaży  pieniądza  jako  instrumentu  realizacji

ogólnych celów polityki gospodarcz

ej. Działalność banku centralnego

prowadzoną  w  imieniu  państwa,  a  polegająca  na  wyborze  pieniężnych  celów
makroekonomicznych  i  ich  realizacji  przez  regulowanie  podaży  pieniądza  i
popytu  na  pieniądz,  za  pomocą  wykorzystania  wybranych  instrumentów

ekonomicznych i administracyjnych nazywamy –

polityką pieniężną. Z punktu

widzenia kształtowania celów realizacji polityki pieniężnej wyróżnia się politykę
pieniężną ustrojową i procesową.

Polityka pieniężna ustrojowa – w ramach systemu walutowego, reguluje stosunki

pomiędzy  walutą  krajową  a  walutami  obcymi,  a  także  w  ramach  ustroju
pieniężnego  –  reguluje  zasady  gwarantowania  gospodarce  odpowiedniej  ilości
pieniądza.

Jest ona prowadzona w celu:

•

realizacji nowych celów polityki pieniężnej, walutowej;

• wyznaczeni

a tym politykom konkretnych ram działania a także wyboru

instrumentów;

•

modelowania zmian w postępowaniu banków i podmiotów gospodarczych;

• realizacji zmian w strukturze systemu bankowego, w gospodarce i handlu

zagranicznym.

Polityka pieniężna procesowa – jest to łączenie celów i środków polityki

pieniężnej dla sterowania procesem gospodarowania pieniądza. Zadaniem tej

polityki jest realizacja celów polityki pieniężnej poprzez bieżące dostosowanie
narzędzi polityki pieniężnej do istniejących warunków ogólnogospodarczych.

Cele polityki pieniężnej są określone w zależności od przyjętych kredytów.
W systematyce celów polityki pieniężnej wyróżnia się takie kryteria jak:

•

skali oddziaływania;

•  przedmiotowe;
•  podmiotowe;
•  horyzontu czasowego;
•

sposobu określania i realizacji.

Polityka pieniężna – to zespół działań podejmowanych przez bank centralny,

kształtujących uwarunkowania monetarne i finansowe gospodarki, mających na
celu utrzymanie stabilności cen. W Polsce za prowadzenie polityki pieniężnej

odp

owiada Rada Polityki Pieniężnej złożona z 10 członków. Na jej czele stoi

Prezes Narodowego Banku Polskiego, zaś pozostali członkowie są powoływani
przez Sejm, Senat i Prezydenta (po3 osoby). Zadania Rady określają

odpowiednie zapisy w konstytucji i ustawie o NBP. Od 1999 roku Rada Polityki

Pieniężnej  prowadzi  politykę  bazującą  na  strategii  bezpośredniego  celu
inflacyjnego, która polega na dążeniu banku centralnego do utrzymania inflacji
na pewnym określonym liczbowo poziomie. Jak podała Rada Polityki Pieniężnej
w  założeniach  polityki  pieniężnej  na  2008  rok,  będzie  ona  ukierunkowana  na
utrzymanie  inflacji  jak  najbliżej  celu  2,5%,    a  nie  w  dopuszczalnym  paśmie
wahań (1,5% - 3,5%).

Polityka monetarna

oznacza „manipulowanie stopą wzrostu krajowej

poda

ży pieniądza w celu stabilizowania poziomu produkcji i cen”. Treścią

polityki monetarnej jest wykorzystanie przez Bank Centralny stopy wzrostu

podaży pieniądza w dążeniu do osiągnięcia celów gospodarczych. Zwolennicy
polityki monetarnej twierdzą, że „jej głównymi zaletami w stosunku do polityki

fiskalnej są: jej elastyczność, łatwość stosowania oraz modyfikacji, jak również
jej bezosobowość

Instrumentami polityki pieniężnej są:

Stopa procentowa kredytu refinansowanego, tj. kredytu zaciągniętego przez

nki komercyjne w banku centralnym. Jej podwyższenie powoduje wzrost

stopy oprocentowania kredytów w bankach komercyjnych, ograniczenie

wartości udzielania przez nie kredytów i zmniejszenie podaży pieniądza.
Obniżenie stopy kredytu refinansowego powoduje skutki odwrotne.

Stopa rezerw obowiązkowych, wyrażająca minimalną relację wartości rezerw
gotówkowych banków komercyjnych do wartości depozytów. Jej podwyższenie
przez bank centralny zmniejsza możliwości udzielania kredytów przez banki

komercyjne, a zatem og

ranicza podaż pieniądza, obniżenie tej stopy powiększa

podaż pieniądza.

Stopa  rezerw  specjalnych,  określająca  procentowo  część  depozytów,  którą
banki  komercyjne  obowiązkowo  muszą  przekazać  do  banku  centralnego  jako
rezerwę  specjalną.  Skutki  jej  zmian  są  identyczne jak w przypadku stopy
rezerw obowiązkowych.

4. Operacje otwartego rynku.

NARZĘDZIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ

Bank centralny podejmując działania związane z eliminacją bądź

ograniczeniem inflacji wykorzystuje następujące narzędzia polityki pieniężnej:

Rezerwy obowiązkowe.

Stopa rezerw obowiązkowych jest to minimalna relacja rezerw

gotówkowych do wkładów, jaką muszą utrzymać banki komercyjne na mocy

decyzji banku centralnego.

Jeżeli stosowany jest wobec banków komercyjnych wymóg rezerw

obowiązkowych,  banki  komercyjne  mogą  utrzymywać  większe  od  nich  rezerwy
gotówkowe,  ale  nie  mogą  utrzymywać  mniej.  Jeżeli  ich  zasób  gotówki  spadnie
poniżej  wymaganego  poziomu,  muszą  one  natychmiast  pożyczyć  gotówkę,

zazwyczaj od banku centralnego

, aby przywrócić wymagana stopę rezerw

obowiązkowych.

Ustalanie przez bank centralny rezerw obowiązkowych wyższych niż te,

które i tak byłyby utrzymywane przez przezorne banki komercyjne wywołuje efekt
polegający na ograniczeniu zakresu kreacji wkładów bankowych, obniżeniu
wartości mnożnika kreacji pieniądza przy danym poziomie bazy monetarnej.

Utrzymanie przez bank centralny decyzji dotyczących wyższych rezerw

obowiązkowych zmniejsza bankom komercyjnym możliwość kreacji wkładów i

udzielan

ia kredytów, niż naprawdę by chciały. Zwiększenie rezerw

obowiązkowych oddziałuje na banki komercyjne podobnie do podatku
wymuszając utrzymywanie aktywów bankowych komercyjnych w formie rezerw.

Zwiększenie rezerw obowiązkowych w kontekście walki z inflacją powoduje

zmniejszenie pieniądza w obiegu. Wymuszenie utrzymania wyższych rezerw
powoduje zmniejszenie podaży pieniądza, a co za tym idzie zwiększenia jego
wartości.

2. Stopa redyskontowa.

Drugim narzędziem kontroli podaży pieniądza, jakim dysponuje bank

centralny jest stopa redyskontowa. Jest to stopa procentowa stosowana przez bank

centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym.

Stopa dyskontowa – jest to stopa procentowa stosowana przez bank centralny

przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym, czyli jest to cena, jaką musiałby
zapłacić  bank  komercyjny  gdyby  wystąpiło  kredyt  do  banku  centralnego.  Stopa
procentowa banku centralnego jest na ogół wyższa od stopy procentowej banków
komercyjnych. Gdy bank centralny podnosi stopę procentową to banki komercyjne
podnoszą cenę kredytu. W skutek tego zmniejsza się popyt na dobra konsumpcyjne
i  inwestycyjne.  Jednocześnie  banki  komercyjne  podnoszą  oprocentowanie
depozytów, aby zwiększyć podaż pieniądza ze strony ludności oraz aby zmniejszyć
prawdopodobieństwo zwrócenia się o kredyt do banku centralnego.

Bank centralny podnosząc swoje stopy procentowe i wpływając na wzrost stóp

procentowych banków komercyjnych wpływa na zmniejszenie opłacalności lokat
w papiery wartościowe. Wzrost stopy procentowej może też zachęcić interesantów
krajowych  do  zaciągnięcia  kredytów  poza  granicami  kraju.  Gdy  bank  centralny
obniża  stopę  procentową  to  banki  obniżają  cenę  kredytów.  Powoduje  to  wzrost
popytu na kredyt konsumpcyjny, inwestycyjny, a następnie wzrost zakupów dóbr
konsumpcyjnych i inwestycyjnych. Gdy obniż się stopa procentowa to obniża się
także  oprocentowanie  depozytów  w  bankach  komercyjnych.  Zwiększenie  stopy
dyskontowej  powoduje  zwiększenie  oprocentowania  depozytów,  co  powoduje
zmniejszenie ilości pieniądza w obrocie, a w konsekwencji zwiększenia wartości
pieniądza.  Natomiast  podwyższenie  oprocentowania  kredytów  hamuje
potencjalnych  kredytobiorców  przed  zaciągnięciem  drugiego  kredytu,  co  w
konsekwencji prowadzi do zmniejszenia podaży pieniądza. Można powiedzieć, że
działania banku centralnego prowadzą do zahamowania inflacji.

3. Operacje otwartego rynku.

Operacje otwartego rynku występują wtedy, gdy bank centralny zmienia

wielkość  bazy  monetarnej,  kupując  lub  sprzedając  papiery  wartościowe  na
otwartym  rynku.  Skarb  państwa  emitując  papiery  wartościowe  zasięga  kredytu
u  społeczeństwa.  Kosztem  kredytu  jest  stopa  ich  oprocentowania.  Masowy  skup
rządowych  papierów  wartościowych  od  ludności  i  firm  jest  równoznaczny

z d

opływem pieniądza do obiegu, masowa ich sprzedaż oznacza ich wycofanie.

Transakcjami kupna –

sprzedaży walorów państwowych zajmuje się bank

centralny. W polityce otwartego rynku zmiany następują w sposób ciągły,
ponieważ kupno i sprzedaż papierów wartościowych dokonuje się codziennie.
Jest to, więc instrument elastyczny, oddziałujący na gospodarkę łagodnie i płynnie.

Podsumowując, polityka pieniężna jest niezbędnym elementem polityki

gospodarczej.  Odpowiednio  prowadzona  może  być  bardzo  silnym  bodźcem
regulującym  poziom  inflacji  w  państwie.  Wykorzystanie  takich  narzędzi  jak
operacje  otwartego  rynku,  stopa  redyskontowa  oraz  rezerwy  obowiązkowe  dają
duże możliwości kreacji podaży pieniądza, a zarazem duże możliwości w zakresie

przeciwd

ziałania inflacji.

Stopa procentowa.

Podstawowym instrumentem polityki pieniężnej jest

krótkoterminowa stopa procentowa. Zmiany wysokości stopy referencyjnej NBP
określają kierunek prowadzonej polityki pieniężnej. Poziomy stóp, depozytowej

oraz lombardowej NBP wyznaczają pasmo wahań stóp procentowych overnight
na rynku międzybankowym.

Stopa referencyjna NBP.

Określa minimalną rentowność podstawowych operacji

otwartego rynku, wpływając jednocześnie na poziom oprocentowania lokat
międzybankowych o porównywalnym terminie zapadalności.

Stopa lombardowa NBP.

Wyznacza koszt pozyskania pieniądza w NBP.

Określa w ten sposób górny pułap wzrostu rynkowych stóp overnight.

Stopa depozytowa NBP. Wyznacza oprocentowanie depozytu w NBP.

Określa w ten sposób dolny pułap spadku rynkowych stóp overnight.

Operacje otwartego rynku.

Operacje otwartego rynku są podstawowym

instrumentem  umożliwiającym  krótkoterminowych  stóp  procentowych
na poziomie spójnym z realizacją ustalonego przez RPP celu inflacyjnego.
Należą do nich:

Operacje podstawowe w postaci emisji 7-

dniowych bonów pieniężnych NBP.

Przetargi  na  bony  odbywają  się  regularnie  raz  w  tygodniu,  a  ich  minimalna
rentowność  określona  jest  wysokością  stopy  referencyjnej  NBP.  Bank  centralny
przeprowadza  operacje  podstawowe  w  skali  umożliwiającej  kształtowanie  się
rynkowej  stawki  WIGOR  SW,  odpowiadającej  zapadalności  operacji
podstawowych, wokół stopy referencyjnej NBP.

Operacje  dostrajające  mogą  zostać  podjęte  w  celu  łagodzenia  wpływu
nieoczekiwanych  zmian  w  poziomie  płynności  sektora  bankowego  na  wysokość
krótkoterminowych  stóp  procentowych.  Mogą  one  obejmować  absorbujące
i  zasilające:  emisję  bonów  pieniężnych  NBP,  operacje  repo  i  reverse repo  oraz

przedterminowy

wykup bonów pieniężnych NBP.

Operacje strukturalne

mogą zostać przeprowadzone w celu długoterminowej

zmiany struktury płynności w sektorze bankowym. Gdyby wystąpiła taka
konieczność, bank centralny może przeprowadzić następujące operacje

strukturalne: em

isją obligacji, przedterminowy wykup obligacji, zakup i sprzedaż

papierów wartościowych na ryku wtórnym.

Rezerwa obowiązkowa. Podstawową funkcją rezerwy obowiązkowej jest
łagodzenie wpływu zmian płynności w sektorze bankowym na wahania stóp

procentowych. Ewentualna zmiana stopy rezerwy lub wprowadzenie innych

rozwiązań, mających na celu zbliżenie systemu rezerwy do wymogów
Eurosystemu, będą uzależnione od kształtowania się warunków płynnościowych
na rynku międzybankowym.

Operacje depozytowo-kredytowe. Celem operacji depozytowo-kredytowych jest

ograniczenie skali wahań stopy procentowej rynku międzybankowego overnight.
Banki uczestniczą w tych operacjach z własnej inicjatywy.

Depozyt na koniec dnia

pozwala na lokowanie nadwyżek środków w banku

centralnym na termin overnight, a jego oprocentowanie stanowi dolne ograniczenie

dla stawki rynkowej kwitowanej na ten termin.

Kredyt lombardowy

umożliwia zaciąganie w banku centralnym kredytu na

termin overnight. Jego oprocentowanie określa maksymalny koszt pozyskania
pieniądza w banku centralnym i stanowi górne ograniczenie dla stawki rynkowej
overnight. Kredyt lombardowy jest zabezpieczany papierami wartościowymi,

akceptowanymi przez bank centralny.

Ważnym elementem systemu rozliczeniowego pozostaną oferowane przez NBP

kredyty w złotych i w euro, jako źródła pozyskania środków w ciągu dnia

operacyjnego. Kredyty te są nie oprocentowane. Podobnie jak w przypadku
kredytu lombardowego, zabezpieczenie stanowią papiery wartościowe, które są

akceptowane przez bank centralny.

Interwencje walutowe

Instrumentem polityki pieniężnej, który może zostać wykorzystany przez

NBP jest interwencja na ryku walutowym. W gospodarce polskiej zmiany kursu

walutowego wywierają istotny wpływ na inflację. Mogą tym samym zaistnieć

okoliczności, w których NBP zdecyduje, że dążenie do stabilizowania inflacji

wymaga dokonania interwencji na ryku walutowym.

Przy założeniu, że to ceny żywności będą głównym czynnikiem powodującym

odchylenie inflacji od celu, od

powiedź na dylematy, przed którymi stoi Rada, jest

w znacznym stopniu uzależniona od strategii rządu odnośnie do wejścia do strefy
euro.  Jeśli  rząd  wykazałby  determinacje  w  spełnieniu  kryteriów  finansowych,
bank  centralny  nie  mógł  by  sobie  pozwolić  na  niespełnienie  kryterium
inflacyjnego.  Wówczas  (nad)restrykcyjna  polityka  pieniężna  mogła  by
doprowadzić  do  osłabienia  aktywności  gospodarczej,  co  przełożyłoby  się  na
dochody budżetowe, powodując trudności z utrzymaniem kryterium fiskalnego.
Pojawia  się  wobec  tego pytanie-czy  będziemy  mogli  trwale  spełnić  wszystkie
kryteria  jednocześnie.  Wydaje  się  jednak,  że  ten  problem  Polski  jeszcze  nie
dotyczy, bo nie zapowiada się na próbę szybkiego wejścia do strefy euro. Sądzę,
że dla polityki pieniężnej oznacza to możliwość utrzymania przez jakiś czas celu
inflacyjnego. Powtórzę, byłoby to możliwe tylko w przypadku gdyby za wzrost
inflacji  CPI      odpowiedzialne  były  czynniki  poza  wpływem  banku  centralnego
(ceny  paliw  i  ceny  żywności)  a  inflacja  netto  pozostawałaby  pod  kontrolą.
Wymagałoby  to  jednocześnie  dobrej  komunikacji  Rady  z  otoczeniem,  aby  nie
narazić na szwank reputacji banku centralnego jako instytucji odpowiedzialnej za
stabilność cen.

Inflacja jest zjawiskiem wysoce niepożądanym, podobnie jak niepożądane są

ysproporcje w strukturze gospodarczej kraju. Trzeba jednak zdawać sobie

sprawę  z  tego,  że  tłumienie  inflacji  może  doprowadzić  do  bardzo  bolesnych
skutków  w  postaci  głębokiej  recesji  gospodarczej  oraz  masowego  bezrobocia.
Zawsze w takiej sytuacji rząd stoi przed dynamicznym wyborem między tym, co
nieprzyjemnie, a tym, co grozi wybuchem społecznym.

ZWIĄZKI POLTYKI PIENIĘZNEJ Z INFLACJĄ

Tylko wtedy pieniądz może dobrze wypełnić swoje podstawowe funkcje.

Stąd też zadaniem polityki pieniężnej jest utrzymywanie niskiej i stabilnej

inflacji.  Pieniądz  nie  jest  jednak  magicznym  środkiem,  który  może  podnieść
dobrobyt  i  dać  ludziom  pracę.  Na  dobrobyt  trzeba  zapracować,  a  stabilny
pieniądz  jest  tylko narzędziem  wspierającym  rozwój.  Jak trafnie ujął  to Milton
Friedman,  laureat  Nagrody  Nobla  w  dziedzinie  ekonomii,  jeśli  gospodarkę
wyobrazimy  sobie  jako  maszynę,  pieniądz  odgrywa  w  niej  jedynie  (i  aż)  rolę
smaru, który gwarantuje, że maszyna funkcjonuje bez tarć i nie psuje się. Rolą
polityki pieniężnej jest więc dbanie o to, aby maszyna była dobrze naoliwiona.

Na krótką metę walka z inflacją może wpływać na obniżenie tempa wzrostu

gospodarczego, a także poziomu zatrudnienia. Bank centralny chcąc obniżyć
inflację (lub przeciwdziałać jej narastaniu) podnosi stopy procentowe, co może
powodować, poprzez kilka, powiązanych kanałów, spadek popytu na wytwarzane
w gospodarce dobra i usługi. Odbywa się to w następujący sposób: podniesienie
stóp procentowych banku centralnego skłania banki komercyjne do podniesienia

oprocentowania depozytów i kredytów. W efekcie nabywanie dóbr na kredyt

staje się droższe, a oszczędzanie-bardziej opłacalne. Ludzie kupują więc mniej,
niż przed wzrostem stóp procentowych, gdyż wolą odłożyć zakupy do czasu

spadku stóp procentowych, cz

yli tańszego kredytu i mniej korzystnego

oszczędzania.  Spadek  popytu  powoduje  spadek  produkcji,  to  natomiast  może
obniżać  zatrudnienie.  Podniesienie  stóp  procentowych  przyczynia  się  także  do
umocnienia  kursu  waluty  kraju.  Wyższe  oprocentowanie  zachęca  inwestorów
zagranicznych do lokowania pieniędzy w danym kraju, co prowadzi do wzrostu
popytu  na  jego  walutę.  Zwiększenie  zapotrzebowania  na  walutę  krajową
wzmacnia  jej  kurs  (tzn.  na  przykład,  że  cena  złotego  wyrażona  w  innych
walutach staje się  wyższa).  Silniejszy kurs waluty krajowej utrudnia krajowym
przedsiębiorcom  podnoszenie  cen,  ponieważ  nasila  się  konkurencja  ze  strony
dóbr  zagranicznych,  które  staja  się  tańsze,  jednocześnie  dla  przedsiębiorców
krajowych  mniej  opłacalny  staje  się  eksport.    W  efekcie  przyczynia  się  to  do
spadku cen na rynku krajowym, gdyż trafia na niego większa ilość dóbr. Może
tez spowodować spadek produkcji krajowych przedsiębiorstw, gdyż przy niskich
cenach produkcja stanie się dla nich nie opłacalna. Podwyżki stóp procentowych

nie mus

zą jednak skutkować obniżeniem aktywności gospodarczej. Jeśli bank

centralny podnosi stopy procentowe, wpływa na oczekiwania ludzi co do
przyszłego wzrostu cen, sygnalizuje bowiem, że prowadzi swą politykę w taki
sposób, aby nie dopuścić do wzrostu inflacji.

Jeśli ludzie mają zaufanie do działań banku centralnego zmodyfikują swe

oczekiwania i nie będą podejmować działań, które rzeczywiście podbiłyby
inflację – na przykład nie będą żądać wszystkich płac, ani podnosić cen

w zawieranych n

a dłuższe okresy umowach handlowych. W efekcie stosunkowo

mała podwyżka stóp może uchronić gospodarkę przed wzrostem inflacji nie
prowadząc jednocześnie do spadku produkcji i zatrudnienia.

Jednym z częstych przykładów błędnego postrzegania roli polityki

monetarnej  jest  następujące  twierdzenie:  bank  centralny  powinien  nie  tylko
troszczyć  się  o  stabilny  pieniądz,  czyli  niską  inflację,  ale  także  o  wzrost
gospodarczy i miejsca pracy; jeśli gospodarka się nie rozwija bank centralny bez
względu na zagrożenie inflacją powinien obniżyć stopy procentowe i utrzymać
je  na  niskim  poziomie,  aby  poprzez  tani  kredyt  pobudzić  popyt  i  inwestycje.

Nie bez przyczyny jednak zapisane w konstytucji zadanie NBP nie polega na

podtrzymywaniu wzrostu gospodarcz

ego, lecz na dbaniu o niską inflację.

Uzasadnienie dla takiego podejścia jest wynikiem wielu lat bankowości
centralnej na świecie, a także eksperymentów na żywej gospodarce, jakie miały
miejsce w niektórych państwach. Politykę tzw. łatwego pieniądza, czyli
utrzymywania stóp na niskim poziomie, prowadził np. Bank Rezerwy Federalnej

w Stanach Zjednoczonych w latach 70-

tych. Okazuje się, że bank centralny nie

jest  w  stanie  na  trwałe  obniżyć    stóp  procentowych,  gdyż  ich  utrzymanie  na
niskim  poziomie  powodowałoby coraz szybszy wzrost cen. W efekcie
wystąpiłyby  wszystkie  negatywne  skutki  braku  stabilności  pieniądza
w gospodarce, co  mimo  „taniego” kredytu, przyczyniłoby się raczej do spadku
inwestycji  i  konsumpcji,  niż  do  ich  podwyższenia.  Z  tych samych powodów
polityka monetarna nie jest w stanie na trwałe podnieść poziomu zatrudnienia w
gospodarce.  Jak  wynika  natomiast  z  wielu  badań  naukowych,  kraje  o  wyższej

stopie inflacji mają w długim okresie (kilkanaście lub kilkadziesiąt lat) niższe

empo wzrostu potencjalnego PKB. Potencjalny PKB jest wielkością

ekonomiczną określającą możliwe tempo rozwoju gospodarki i wzrostu

dobrobytu jej obywateli.

Jak podała Rada Polityki Pieniężnej w założeniach polityki pieniężnej na

2008  rok,  będzie  ona  ukierunkowana  na  utrzymanie  inflacji  jak  najbliżej  celu
2,5 %, a nie w dopuszczalnym paśmie wahań 1,5% – 3,5%. Polityka pieniężna
jest jednoznacznie ukierunkowana na utrzymanie inflacji jak najbliżej celu 2,5%,
a  nie  jedynie  wewnątrz  przedziału  wahań.  Horyzontem  jego  obowiązywania
(celu inflacyjnego) może być wejście Polski do ERM2 – napisano w założeniach.
RPP  zakłada,  że  w  przypadku  wystąpienia  silnych  szoków  polityka  pieniężna
będzie prowadzona w sposób umożliwiający realizację celów w średnim okresie.
Rada  będzie  dążyła  do  tego,  aby  powrót  inflacji  w  okolice  celu  2,5%,  który
nastąpił w pierwszym półroczu 2007r. miał charakter trwały.

Utrzymanie inflacji w okolicach celu stwarza korzystne warunki dla

zakotwiczenia oczekiw

ań inflacyjnych na poziomie celu, co w przyszłości

powinno umożliwić realizację celu inflacyjnego przy mniejszej zmienności stóp

procentowych oraz PKB –

podaje Rada. Eksperci Rady oceniają, że w przypadku

narastania presji inflacyjnej, związanej z wysokim wzrostem gospodarczym
konieczne będzie zaostrzenie polityki pieniężnej. „Jeśli oczekiwaniu wysokiemu
wzrostowi gospodarczemu w Polsce będzie towarzyszyć narastanie presji
inflacyjnej, konieczne stanie się dalsze zaostrzenie polityki pieniężnej”. „Jednak

rowadzona przez najważniejsze banki centralne polityka pieniężna wskazuje na

ich dążenie do zapewnienia stabilności cen w średnim okresie, co biorąc pod
uwagę rosnącą rolę powiązań handlowych między krajami, oraz niepełne

przenoszenie inflacji na zmiany ku

rsów walutowych, powinno sprzyjać

ograniczeniu  wzrostu  inflacji  w  Polsce”.  Autorzy  dokumentu  uważają,  że
czynnikiem,  który  może  spowodować  wzrost  presji  inflacyjnej  jest  obniżenie
obciążeń  podatkowych  w  warunkach  wzrostu  gospodarczego  bez  jednoczesnej

redu

kcji wydatków. Ich zdaniem wśród czynników, które będą wpływać na

kształt polityki pieniężnej w 2088r. najważniejsze to sytuacja na rynku pracy oraz
sytuacja w sektorze finansów publicznych. Według Rady najbardziej korzystna
dla  Polski  była  by  realizacja  strategii gospodarczej nastawionej na stworzenie
warunków  umożliwiających  przystąpienie  do  strefy  euro  w  najbliższym
możliwym  terminie,  przy  uwzględnieniu  bilansu  kosztów  i  korzyści  z  tym
związanych.

Czy pieniądz jest neutralny?

wielu modelach neoklasycznych przyjmuje się założenie o neutralności

pieniądza, to znaczy, że ilość pieniądza w obiegu w danym kraju nie ma wpływu

ani na poziom zatrudnienia, ani na poziom produkcji, ani na wzajemne relacje

między  cenami  różnych  produktów. Jedynie ogólny poziom cen podlega
wpływowi  ze  strony  wszystkich  pieniędzy,  które  znajdują  się  w  obiegu  (masa
monetarna).  Założenie  o  neutralności  pieniądza  krytykowane  było  szczególnie

przez Keynesa, a obecnie jest przedmiotem krytyki ze strony keynesistów.

Ilość pieniędzy wpływa na poziom produkcji

Gdy, konsumenci, przedsiębiorstwa lub państwo dysponują większą ilością

pieniędzy, wtedy popyt kierowany do przedsiębiorstw rośnie. Skłania to
producentów do zwiększenia produkcji i zbytu. Zwiększenie masy pieniężnej
wywiera więc najczęściej pozytywny wpływ na produkcję i zatrudnienie nawet
wtedy, gdy może stąd wynikać wzrost przeciętnego poziomu cen, czyli inflacja.
Jedynie popyt pieniężny jest brany pod uwagę

W gospodarce pieniężnej bierze się pod uwagę tylko popyt pieniężny. Wiele

osób poszukuje pracy: jeżeli zostaną one zatrudnione, to wykorzystają swoją
płacę do zwiększenia popytu na dobra, jeżeli jednak nie maja one zatrudnienia, to
przedsiębiorstwa nie otrzymają z rynku żadnego sygnału o istnieniu takiego

popytu. W konsekwencji –

przedsiębiorstwo nie ma powodu do zwiększenia

swojej produkcji i zbytu.

Pieniądz zwiększa niepewność co do poziomu i natury popytu

Istnienie pieniądza wywiera jeszcze inny negatywny wpływ na rzeczywistą

gospodarkę. Jeżeli oszczędności mają formę pieniędzy, to nie przekładają się one
natychmiast na popyt na realne dobra, stanowią one siłę nabywcza w przyszłości,
aczkolwiek z faktu ich istnienia nie wynika ani , jaki rodzaj dóbr będzie

przyszłości obiektem kupna, ani moment, w jakim zostaną one zakupione.

Tego rodzaju niepewność powoduje, że przedsiębiorstwo nie może brać pod
uwagę tego popytu w swoich planach produkcyjnych, a co zatem idzie – w

planach zatrudnienia. Ta cecha gospodarek rynkowych, zdaniem keynesistów,

jest potencjalnym źródłem nierównowagi.

Kredyt i zadłużenie mogą być źródłem kryzysów gospodarczych

Pieniądz jest źródłem rozwoju kredytów oraz ich przeciwieństwa –

zadłużenia.  Banki  udzielają  kredytów  nie  tylko  w  zależności  od  stopy
procentowej,  biorąc  również  pod  uwagę  ryzyko  niemożliwości  zwrotu
pożyczonych pieniędzy. Sposób, w jaki oceniają one to ryzyko, może prowadzić
do  nagłych  ograniczeń  w  kredytowaniu,  które  z  kolei  mogą  dezorganizować
życie  przedsiębiorstw.  Ryzyko  pojawienia  się  kryzysu,  który  ma  swoje  źródło
finansowe,  może  być  jeszcze  większe  w  skutek  tego,  że  przedsiębiorstwa
i  gospodarstwa  domowe  biorą  również  pod  uwagę  poziom  swojego  zadłużenia

przy podejmowaniu przez nie decyzji inwestycyjnych i konsumpcyjnych,

co w przypadku nadmiernego zadłużenia, może pociągnąć za sobą gwałtowne

redukcje popytu i wzrost bezrobocia.

Polityka pieniężna może mieć charakter ekspansywny (łagodny) - państwo,

wykorzystując wymienione instrumenty, zwiększa podaż pieniądza w celu

pobudzenia popytu globalnego, wzrostu dochodu narodowego i zatrudnienia

(powstaje tu jednak realna groźba inflacji), albo restrykcyjny (twardy)  - państwo
ogranicza  podaż  pieniądza,  dążąc  do  zmniejszenia  nadmiernego  popytu
i związanego z tym wzrostu cen (ten typ polityki pieniężnej wykorzystywany jest
w  walce  z  inflacją).  Realizując  określone  cele  polityki  ekonomicznej,  państwo
posługuje  się  zazwyczaj  odpowiednią  kombinacją  polityki  pieniężnej  i  polityki

fiskalnej.

Receptą keynesowską jest wzrost globalnego popytu przez zwiększenie

wydatków  rządu  lub  przez  obniżenie  podatków.  Takie  same  skutki  można
uzyskać  przez  zwiększenie  lub  zmniejszenie  zasobów  pieniądza.  Zdaniem
keynesistów  należy  łączyć  elementy  polityki  fiskalnej  i  monetarnej,
wykorzystując w odpowiedni sposób zasadę działania mnożnika.

Mnożnik jest to „współczynnik określający rozmiary końcowego wpływu,

jaki wywiera zmiana jednej wielkości ekonomicznej na drugą, której ta pierwsza
jest składnikiem, np.

Y=C+I, gdzie Y- dochód narodowy, C- konsumpcja, I- inwestycje”.

Document Outline