2011-10-29
1
Tkanka nerwowa
Funkcje tkanki nerwowej
• Odbieranie
• Przetwarzanie
• Wysyłanie bod
ź
ców
Tkanka nerwowa
Zbudowana jest z dwóch rodzajów komórek:
• nerwowych - neuronów
Neuronem nazywamy ciało komórki
nerwowej wraz ze wszystkimi
wypustkami.
• podporowych - glejowych, pełni
ą
cych
funkcje podporowe, od
ż
ywcze, ochronne.
1-dendryty
2-ciało komórki
3-j
ą
dro
4-osłonka mielinowa
5-neuryt
6-przew
ęż
enie Ranviera
7-tigroidy (ciała Nissla) – g
ę
ste skupienia RNA i rybosomów
NEURON
7
2011-10-29
2
Komórka nerwowa
Komórka nerwowa składa si
ę
z:
• ciała komórki
- perykarionu
• wypustek:
• krótsze, których jest zazwyczaj wi
ę
cej nosz
ą
miano
dendrytów
- przewodz
ą
ce pobudzenie do ciała komórki
• dłu
ż
sza, nosi miano
neurytu
lub
aksonu
i przewodzi
pobudzenia od ciała komórki na obwód.
Przewa
ż
nie otoczone s
ą
osłonkami:
• osłonk
ą
mielinow
ą
– pełni rol
ę
izolatora i umo
ż
liwia
szybkie tzw. skokowe przewodzenie bod
ź
ców: impuls
„przeskakuje” z jednego przew
ęż
enia Ranviera na
drugie.
•
i
osłonk
ą
Schwanna
Komórka nerwowa
• Ciało komórki nerwowej zawiera wszystkie
składniki komórki oraz swoiste składniki
charakterystyczne dla tkanki nerwowej:
• Tigroid
• Neurofibryle
• Ziarenka barwnika
Tigroid (cytochromatyna lub ciałka
Nissla)
Zasadochłonne ziarnisto
ś
ci zawieraj
ą
ce
RNA, które układaj
ą
si
ę
w ro
ż
nego rodzaju
pary i skupienia przypominaj
ą
ce tygrysa.
Przejmuj
ą
funkcje j
ą
dra komórkowego, które
w komórkach nerwowych jest ubogie w
chromatyn
ę
.
2011-10-29
3
Neurofibryle
S
ą
to delikatne włókienka przebiegaj
ą
ce w
ciele komórki i w wypustkach.
Przypisuje si
ę
im rol
ę
elementów
budulcowych.
Zbudowane s
ą
z cienkich rurek –
neurofilamentów
.
Tkanka glejowa
Tworzy struktur
ę
podporow
ą
, po
ś
redniczy w
wymianie produktów przemiany materii pomi
ę
dzy
komórk
ą
nerwow
ą
a substancj
ą
mi
ę
dzykomórkow
ą
.
Wyró
ż
niamy:
• Glej wy
ś
ciółkowy
– wy
ś
ciela komory mózgowe i
kanał rdzenia kr
ę
gowego (komórki sze
ś
cienne)
• Glej wła
ś
ciwy
(komórki ró
ż
nokształtne, maj
ą
liczne
wypustki, przypominaj
ą
wygl
ą
dem gwiazdki
ś
niegowe - astrocyty) – otulaj
ą
neurony tworz
ą
c dla
nich rusztowanie
KOMÓRKI GLEJOWE
Rodzaje komórek nerwowych
W zale
ż
no
ś
ci od liczby wypustek
wyró
ż
niamy trzy rodzaje komórek
nerwowych:
• Jednowypustkowe
(np. komórki w
ę
chowe)
• Dwuwypustkowe
(np. komórki zwoju
spiralnego
ś
limaka)
• Wielowypustkowe
lub wielobiegunowe –
wi
ę
kszo
ść
komórek OUN.
2011-10-29
4
Podział włókien nerwowych
Włókna nerwowe
s
ą
to wypustki komórki nerwowej, zwykle s
ą
to
neuryty – aksony), które ko
ń
cz
ą
si
ę
w znacznej odległo
ś
ci od
perykarionu.
W zale
ż
no
ś
ci od
rodzaju i liczby osłonek
włókna nerwowe mo
ż
na
podzieli
ć
nast
ę
puj
ą
co:
1)
włókna nerwowe nagie
(bez osłonek) - tu nale
żą
pocz
ą
tkowe i
ko
ń
cowe cz
ęś
ci nerwów oraz nerwy w
ę
chowe;
2)
włókna nerwowe rdzenne (mielinowe),
okryte osłonk
ą
mielinow
ą
-
nale
żą
tu włókna o
ś
rodkowego układu nerwowego i nerw wzrokowy.
S
ą
to włókna białe.
3)
włókna nerwowe rdzenne (mielinowe)
, okryte osłonk
ą
mielinow
ą
i neurolem
ą
(osłonk
ą
Schwanna) - do tej grupy nale
ż
y wi
ę
kszo
ść
nerwów obwodowych;
4)
włókna nerwowe bezrdzenne (bezmielinowe)
, okryte tylko osłonk
ą
Schwanna -wyst
ę
puj
ą
głównie w obr
ę
bie układu nerwowego
autonomicznego
Włókna rdzenne
przew
ęż
enie Ranviera
We włóknach bez osłonki mielinowej impulsy nerwowe przesuwaj
ą
si
ę
ruchem jednostajnym ze stał
ą
pr
ę
dko
ś
ci
ą
. Ten typ
przewodzenia nazwano
falowym
(2).
Włókna rdzenne przewodz
ą
ze znacznie wi
ę
ksz
ą
szybko
ś
ci
ą
, co
jest spowodowane przeskakiwaniem impulsów nerwowych z
jednego przew
ęż
enia Ranviera na drugie. Ten typ przewodzenia
nazwano
skokowym
(1).
Ró
ż
ne kształty komórek nerwowych
Przewodzenie impulsu
nerwowego
Przewodzenie impulsów we włóknach
nerwowych
2011-10-29
5
Przewodzenie impulsu nerwowego
Synapsa
Budowa synapsy
Gdy
impuls
nerwowy
osi
ą
ga
zako
ń
czenie
neurytu -
błon
ę
presynaptyczn
ą
(1), do
szczeliny synaptycznej
(3) otwieraj
ą
si
ę
p
ę
cherzyki synaptyczne
zawieraj
ą
ce mediator (5). Substancja ta
dyfunduje przez szczelin
ę
i pobudza
receptory
(4) w
błonie
postsynaptycznej
(2), wyzwalaj
ą
c w kolejnej komórce impuls
nerwowy.
Synapsa
Ka
ż
da
ż
ywa komórka mo
ż
e przekaza
ć
innej ró
ż
norodne
sygnały.
Neurony wytworzyły specjalne typy poł
ą
cze
ń
mi
ę
dzykomórkowych, nazwane
synapsami
.
Mo
ż
e to by
ć
:
1.
Synapsa nerwowo-nerwowa,
czyli poł
ą
czenie neuronu
z innym neuronem (najcz
ęś
ciej: neuryt - dendryt
nast
ę
pnego neuronu).
2.
Synapsa nerwowo-mi
ęś
niowa
, czyli poł
ą
czenie
neuronu z włóknem mi
ęś
niowym.
3.
Synapsa nerwowo-gruczołowa
, czyli poł
ą
czenie
neuronu z komórk
ą
gruczołow
ą
.
2011-10-29
6
Podział synaps
1. Chemiczne
- zako
ń
czenie neuronu uwalnia substancj
ę
chemiczn
ą
(tzw. mediator synaptyczny), która dyfunduje
przez szczelin
ę
synaptyczn
ą
i pobudza nast
ę
pn
ą
komórk
ę
.
Takie poł
ą
czenia podlegaj
ą
zm
ę
czeniu i przewodz
ą
jednokierunkowo.
Jest to zdecydowanie najpowszechniejszy typ synaps, u
ssaków wyst
ę
puj
ą
cy w
o
ś
rodkowym i obwodowym
układzie nerwowym.
2. Elektryczne
- błona presynaptyczna i postsynaptyczna
s
ą
tak blisko,
ż
e szeroko
ść
szczeliny synaptycznej
pozwala impulsowi przeskoczy
ć
bezpo
ś
rednio z jednej
komórki na drug
ą
.
Te synapsy mog
ą
przewodzi
ć
dwukierunkowo i nie
podlegaj
ą
zm
ę
czeniu.
Wyst
ę
puj
ą
do
ść
rzadko i tylko w
o
ś
rodkowym układzie
nerwowym.