plik

FINANSE

YKŁAD

Z DNIA 26.11.2011

~ SYSTEM BANKOWY ~

Zgodnie z metodologią GUS i Narodowego Banku Centralnego system finansowy jako jeden
z elementów obejmuje instytucje finansowe. W ramach tych instytucji występują:

1.  SYSTEM BANKOWY – banki
2.  ZAKŁADY UBEZPIECZENIOWE
3.  FUNDUSZE EMERYTALNE
4.  FUNDUSZE INWESTYCYJNE
5.  PODMIOTY PROWADZĄCE DZIAŁALNOŚĆ MAKLERSKĄ
6.  SPÓŁDZIELCZE KASY OSZCZĘDNOŚCIOWO KREDYTOWE

Instytucje  te  pełnią  kluczową  rolę  w  pośrednictwie  pomiędzy  kredytodawcami,  a
kredytobiorcami  lub  pożyczkodawcami,  a  pożyczkobiorcami.  W  tych  akcjach  pośrednictwa
biorą głównie udział banki (wg NBP jest to 73%), następnie sektor ubezpieczeniowy (10,3%
pośrednictwa  kredytowego),  OFE  (10,2%),  fundusze  inwestycyjne  (5,43%),  podmioty
prowadzące działalność maklerską (0,8%), SKOK (0,6%).

BANKOWOŚĆ: Jest to pewien proces zapoczątkowany w XVI w. w związku z podróżami
ekspansją  usług.  Pierwsze  usługi  bankowe  związane  z  szybkim  rozwojem  pieniądza  i  form
tworzenia  pieniądza  bezgotówkowego  (weksle  –  kupcy  deponowali  środki  finansowe,  a  w
zamian  dostawali  kwit  depozytowy  o  równowartości  zdeponowanych  pieniędzy).  We
Włoszech  definicję  banku  sformułowano  od  słowa  bianko  –  od  ławki  na  której  kupcy
wystawiali kwity do zapłaty.

Bank – przedsiębiorstwo bankowe, które zaciąga kredyty, udziela kredytów, świadczy usługi
w obrocie pieniężnym, kredytowym i kapitałowym. (jest to ogólna definicja banku).

Bank to:

1. Instytucja finansowa – mamy na uwadze wszystkie operacje pieniężne, których

dokonuje bank (przyjmuje depozyty i lokaty, udziela kredytów itp.)

2. Przedsiębiorstwo usług finansowych – szeroki zakres usług doradztwa, usługi

związane z weryfikacją zdolności kredytowej, usługi z pośrednictwa bankowo –
ubezpieczeniowego.

Funkcje systemu bankowego:

1. Związana jest z koncentracją kapitały finansowego – polega nagromadzeniu lokat

pieniężnych i wkładów oszczędnościowych i przekształcania ich w kapitał
inwestycyjny

2. Związana z transformacją pieniądza w czasie – lokowane depozyty przekształca się

w kredyty, których działalność obciążona jest ryzykiem (w banku występują specjalne
komórki które zarządzają tym ryzykiem).

3. Związana z realizacją rozliczeń finansowych – dotyczy na powiązań między

różnymi  podmiotami  będącymi  uczestnikami  rynku.  Pośredniczą  w  rozliczaniu
różnych  zobowiązań  pomiędzy  podmiotami.  Są  one  na  drodze  podmiotów
prowadzących  działalność  gospodarczą  a  urzędem  skarbowym.  Transakcje
rozliczeniowe  między  tymi  samymi  podmiotami  to  transakcje  kupna  –  sprzedaży,

rozliczenia za pracę pracodawca wypłaca pracownikowi wynagrodzenie. Jest to
system szeroki rozliczeń dokonujących między podmiotami.

Rolą  systemu  bankowego  jest  zabezpieczenie  tych  transakcji.  Nad  tym  systemem
sprawowana  jest  kontrola  Komisji  Nadzoru  Finansowego  (organ  powołany  w  2006  roku)
sprawuje  nadzór  nad:  bankami,  firmami  ubezpieczeniowymi,  funduszami  inwestycyjnymi,
giełdą papierów wartościowych.

System  bankowy  w  Polsce  jest  systemem  dwuszczeblowym,  od  momentu  transformacji
gospodarki narodowej (1989) a właściwie 1990 roku.
Obecna 2 – poziomowość koncentruje się, że mamy:

1. NBP – pełni funkcję banku centralnego
2. Banki komercyjne o różnorodnym charakterze

Akty prawne, które powołały instytucje systemu bankowego (zbiór aktów prawnych):

1.  Ustawa z dnia 21.07.2006 roku o nadzorze nad rynkiem finansowym
2.  Ustawa z dnia 29.08.1997 roku prawo bankowe
3.  Ustawa z dnia 27.07.2002 prawo dewizowe
4.  Ustawa z dnia 14.12.1994 o bankowym funduszu gwarancyjnym
5.  Ustawa z dnia 29.08.1997 o Narodowym Banku Polskim
6.  Ustawa z dnia 12.09.2002 o elektronicznych instrumentach płatniczych
7.  Ustawa z dnia 29.08.1997 o listach zastawnych i bankach hipotecznych
8.  Rozporządzenia i zarządzenia

Instytucje systemu bankowego:

1.  Bank centralny
2.  Banki komercyjne
3.  Instytucje tworzone przez banki

Instrumenty systemu bankowego:

  Polecenie zapłaty
  Polecenie przelewu
  Polecenie pobrania
  Rachunki rozliczeniowo – oszczędnościowe
  Rachunki związane z obsługą kredytu (subkonta tworzone do kont)
  Lokaty
  Powszechnie znane karty: płatnicze, kredytowe, debetowe
  Krótkoterminowe papiery wartościowe

Czynności bankowe – zespół różnych operacji prowadzących do wykonania określonego
zadania zleconego instytucją bankowym, np. wpłata gotówki, otwarcie konta, przyjęcie
wniosku kredytowego, wypłata transzy kredytu.

~BANK CENTRALNY ~

Bank Centralny – główny (podstawowy) podmiot rynku pieniężnego. Prezesem banku
centralnego, którym jest Narodowy Bank Polski, jest prof. Marek Belka. Bank centralny
odpowiada za emisję pieniądza gotówkowego oraz politykę pieniężną (monetarną) państwa.

RZĄD

NBP

POLITYKA FISKALNA

POLITYKA MONETARNA

NBP  - to w stu procentach bank państwowy, posiada osobowość prawną. W całym systemie
finansowym  sprawuje  funkcję  nadzorczo  –  kontrolną.  Zasady  jego  funkcjonowania  określa
akt  najwyższej  wagi  –  Konstytucja  w  artykule  227  i  2  ustawy  dodatkowo:  ustawa  o  NBP  i
ustawa o prawie bakowym.

Bank centralny pełno w kraju 3 funkcje (zarezerwowane dla banku centralnego)

1. Emisyjna – NBP jest jedynym bankiem w państwie, który ma wyłączność na emisje

pieniądza gotówkowego (emisję znaków pieniężnych). Emituje te pieniądze, które są
codziennie  w  obiegu  oraz  pieniądze  okolicznościowe  (monety).  Ostatnia  emisja
pieniądza  okolicznościowego  to  15.11.2011  (banknot  20zł  z  podobizną  Marii
Skłodowskiej  –  Curie/  przedtem  jej  podobizna  była  na  banknocie  20 000zł).  Jest  to
bank  określający  wielkość  emisji,  ilość  pieniądza  w  obiegu  określają  agregaty
pieniężne. Organizuje on obieg pieniądza w gospodarce.

2. Banku banków – jest bankiem dla banków komercyjnych. Organizuje system

rozliczeń między bankami, prowadzi rachunki międzybankowe. Uczestniczy na rynku
międzybankowym (obszar państwa i pozapaństwowy).
Każdy  bank  ma  rachunek  w  banku  macierzystym,  natomiast  każdy  bank  macierzysty
ma rachunek w banku centralnym.
Odpowiada  za  stabilizację  i  bezpieczeństwo  systemu  bankowego,  wprowadzanie
procedur  ostrożnościowych,  limitów  kredytowych,  określenie  maksymalnych  stóp
procentowych dla depozytów.
W stosunku do banków komercyjnych, bank centralny sprawuje funkcję nadzorcze –
ma prawo dokonywania kontroli. Jest ich kredytodawcą ostatniej instancji to oznacza,
że w sytuacji zachwianej  płynności finansowej  bank centralny ma prawo uruchomić
narzędzia  finansowe  za  pomocą  których  przywrócona  zostanie  płynność  finansowa
banku komercyjnego.

3. Banku państwa – obsługuję naczelne organy władzy i administracji państwowej

(sejm, senat, rząd, prezydenta, ministerstwa). Nie obsługuję pozostałych jednostek
sektora finansów publicznych (np. jednostek samorządu terytorialnego).

Bank centralny dokonuje operacji rozliczeniowych budżetu państwa, prowadzi rachunek
budżetu  państwa  –  centralny  bieżący  rachunek  budżetu  państwa,  prowadzi  wszystkie
subkonta  do  tego  konta.  Dokonuje  realizacji  wszystkich  zgłoszonych  zleceń.  NBP
obsługuje wszystkie rozliczenia związane z długiem publicznym. Gospodaruje rezerwami
pieniężnymi  państwa  oraz  odpowiada  za  politykę  kursową  i  dewizową  państwa.  Jest  to
instytucja,  która  gwarantuje  zawsze  wypłacalność,  nigdy  nie  upadnie,  a  zdeponowane
depozyty są pewne. Najbardziej wiarygodny podmiot systemu bankowego.

Organizacja NBP

1. Na czele NBP jest prezes (kadencja trwa 6 lat) – jest ona zarazem przewodniczącym

Rady Polityki Pieniężnej.

2. Rada Polityki Pieniężnej - składa się z 9 członków, wybieranych po 3 przez

prezydenta, sejm i senat. Kadencja Rady Polityki Pieniężnej trwa 6 lat.

Członkowie: Andrzej Bratkowski, Elżbieta Chojna-Duch, Zyta Gilowska, Adam
Glapiński, Jerzy Hausner, Andrzej Kaźmierczak, Andrzej Rzońca, Jan Winiecki, Anna
Zielińska-Głębocka

3. Zarząd – kieruje bieżącymi zadaniami NBP, realizuje uchwały przyjęte przez Radę

Polityki Pieniężnej.

Narzędzia banku centralnego

I. Narzędzia bezpośrednie (uniwersalne) rynkowe

1. operacje otwartego rynku – interwencja banku centralnego na rynku

pieniężnym  odbywa  się  poprzez  kupno  lub  sprzedaż  krótkoterminowych
papierów  wartościowych.  Na  rynku  pieniężnym  krótkoterminowe  papiery
wartościowe określa się  mianem  bonów pieniężnych NBP. Sprzedaż tego
instrumentu odbywa się na warunkach rynkowych to znaczy, że wysokość
ceny  kształtuje  się  w  wyniku  popytu  i  podaży  na  ten  instrument.  Bank
centralny może kupować papiery wartościowe od banków komercyjnych i
ta operacja powoduję zmianę struktury aktywów banku komercyjnego ( z
rzeczowej  na  pieniężną).  Zakupując  papiery  wartościowe  od  banku
komercyjnego, zwiększa on swój zasób pieniężny, a mając go więcej może
zaoferować  jeszcze  większa  ilość  kredytów.  Zwiększenie  ilości  tych
kredytów  prowadzi  do  zwiększenia  podaży  pieniądza  na  rynku.  Przy
operacji związanej z kupnem przez NBP następuje zwiększenie płynności
finansowej banku komercyjnego.
Bank  centralny  sprzedaje  papiery  wartościowe  to  również  prowadzi  do
zmiany podmiotowej w aktywach banku komercyjnego, zamiana następuje
ze  środków  pieniężnych  w  majątek  rzeczowy.  Zakup  papierów
wartościowych przez bank komercyjny ogranicza jego płynność finansową
(ogranicza podaż pieniądza na rynku.). Do tych operacji NBP wykorzystuję
stopę referencyjną (4,5%).

2. operacje kredytowo – depozytowe – narzędzia banku centralnego, które

pozwalają  refinansować  działalność  banków  komercyjnych  w  sytuacji
przejściowych  kłopotów  związanych  z  utrzymaniem  bieżącej  płynności
finansowej. Formy refinansowania:

a. kredyt redyskontowy – udzielany na podstawie przedstawionych

bankowi  centralnemu  przez  bank  komercyjny  weksli  wcześniej
zdyskontowanych.  Na  tej  podstawie  bank  centralny  udziela
finansowania  do  wysokości  co  najwyżej  ¾  wysokości  weksla
(wartości).  Bank  komercyjny  uzyskuje  środki,  które  pozwalają
przywrócić  mu  płynność  finansową.  Instrumenty:  stopa
redyskontowa weksli 4,75 %.

b. kredyt lombardowy – najdroższe narzędzie. Jest to kredyt

krótkoterminowy,

udzielany

pod

zastaw

papierów

wartościowych,  do  wysokości  ¾  wartości  nominalnej
zastawianych  papierów  wartościowych.  Korzysta  się  z  niego  w
sytuacji  zagrożenia  finansowego.  Rozlicza  się  go  za  pomocą
stopy lombardowej – 6%.
Polityka:
-  restrykcyjna  (ostra)  –przejawia  się  wysokimi  stopami
procentowymi

kredytu

lombardowego,

redyskontowego,

refinansowego oraz obniżeniem akcji kredytowej przez bank
komercyjny
- łagodna – niskie stopy procentowe, szerokie akcje kredytów.

Głównym czynnikiem wpływającym na wysokość stóp
procentowych jest stopień realizacji celu inflacyjnego (obecny
poziom inflacji na koniec III kwartału – 4,3 %)

3. polityka rezerw obowiązkowych – taka kwota środków pieniężnych którą

banki  komercyjne  muszą  obligatoryjnie  przechowywać  na  rachunku  w
banku centralnym.
Podwyższenie stopy rezerw obowiązkowych powoduje zmniejszenie ilości
środków do dyspozycji, zmniejszając akcje kredytowe. Jeżeli maleje stopa
rezerw to większa ilość środków zostaje w banku komercyjnym i rozszerza
się akcję kredytową.
NBP wprowadził ujednolicone stopy rezerw obowiązkowych – 3,5%

II. Narzędzia sterowania bezpośredniego

III. Wytyczne i sugestie co do pożądanych kierunków polityki banków

komercyjnych

(II +III) Instrumenty i charakterze administracyjnym przejawiające się w formie wytycznych,
kontroli, określenia, opracowania procedur, limitów, limitów maksymalnych stóp
procentowych dla depozytów. Stopa depozytowa – 3,5%

I narzędzia NBP

Narzędzie

Opis

Rodzaj stopy

procentowej

Wysokość stopy

Operacje otwartego

rynku

Skup i sprzedaż

krótkoterminowych

papierów

wartościowych

Stopa referencyjna

4,5

Operacje kredytowo

– depozytowe

Kredyt redyskontowy

Kredyt lombardowy

Redyskontowa

Lombardowa

4,75
6,00

Stopa prezerw

obowiązkowych

Rezerwy

obowiązkowe

Stopa rezerw

obowiązkowych

3,5

~ BANKI KOMERCYJNE ~

Bank  komercyjny  –  forma  przedsiębiorstwa  usług  bankowych,  którego  działalność
zorientowana  jest  na  gromadzeniu    środków,  udzielania  kredytów,  dokonywania  rozliczeń,
które w rezultacie prowadzą do osiągnięcia zysku. Są samodzielnym i samofinansującymi się
podmiotami rynku finansowego. Mogą działać w formie spółek prawa handlowego (S.A.) lub
jako spółdzielnie.

Banki  komercyjne  różnią  się  od  innych  podmiotów  gospodarczych:  wszystkie  posiadają
osobowość  prawną,  ich  działalność  wymaga  uzyskania  odpowiednich  zezwoleń,  czynności
bankowe obciążają ryzykiem bankowym środki powierzone przez klientów.
Jako  instytucja  zaufania  publicznego  musza  spełniać  zaostrzone  kryteria  w  zakresie
wiarygodności  i  zabezpieczeń  powierzonych  im  środków.  Wkład  założycielski  minimum  5
mln euro a dla banków spółdzielczych 1 mln euro.

Cele banków komercyjnych

  Ciągłe zwiększanie dochodów
  Zapewnienie rozwoju banku
  Bezpieczeństwo usług (system zabezpieczeń)
  Maksymalizacja wartości banków (wzrost wartości akcji)
  Umacnianie pozycji rynkowe

Funkcje banków komercyjnych

1. kredytowa – celem jest odpowiedni poziom kreacji pieniądza kredytowego
2. depozytowa – przyjmowanie depozytów, zarządzanie aktywami finansowymi i

rzeczowymi klientów banku

3. rozliczeniowa

a. operacje depozytowe – polegają na ściągnięciu środków pieniężnych w celu

realizacji zadań statutowych banku

b. operacje płatnicze – obejmują rozliczenia gotówkowe i bezgotówkowe na

rzecz klientów

przedmioty – polecenie zapłaty, przelewu, wypłata w formie gotówkowej i
elektronicznej za pomocą różnych instrumentów płatniczych, bankowość
elektroniczna

c. operacje aktywne – operacje kredytowe związane z udzielaniem kredytu i

lokowaniem wolnych środków finansowych na rynku międzybankowym

przedmioty – udzielanie kredytów, lokowanie wolnych środków

d. operacje zabezpieczające – są zabezpieczeniem dla części realizowanych

operacji bankowych

przedmioty – udzielanie gwarancji, poręczeń, monitorowanie ryzyka

W ramach banków komercyjnych wyróżniamy następujące banki:

a. uniwersalne (operacyjne) – są to banki, które świadczą usługi niezbędne z punktu

widzenia klienta. Umożliwiają grupą klientów korzystanie z różnych usług
(rozliczanie, lokacyjne, kredytowe, doradztwo). Nie ograniczają się one do terytorium,
nie skupiają się na grupie klientów.

b. Specjalne – specjalizują się w określonych obszarach (obszar – terytorium, grupa

klientów – rolnicy)

c. Spółdzielcze – małe, działają w środowisku lokalnym, grupy klientów są określone i

przedmiot działania, np. małe i średnie firmy.

d. Hipoteczne – odrębne grupy banków albo są w ramach wyodrębnionej grupie

banków uniwersalnych

e. Inwestycyjne – kredyty na duże inwestycje infrastrukturalne, związane są z

bezpośrednim transferem oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy

f. Kasy oszczędnościowo – kredytowe – członkowie wpłacają wkłady z później są

udzielane z nich kredyty (zdefiniowane przez prawo bankowe – produkt oferowany
przez banki).

Pożyczka – w systemie poza bankowym, zdefiniowana przez kodeks cywilny, nie musi mieć
charakteru pieniężnego, może mieć charakter rzeczowy.

Kredyt – kwota pieniężna, przeznaczona na określony cel.