Created by Enny 

Finanse publiczne i prawo finansowe – 

ć

wiczenia 18.12.12r. 

Podatek

 – jest świadczeniem pieniężnym na rzecz państwa lub samorządu terytorialnego 

(podmiotów publicznoprawnych). 

Ma on charakter: 

−

 

jednostronny, 

−

 

ogólny,  

−

 

przymusowy, 

−

 

nieodpłatny, 

−

 

bezzwrotny. 

Jednostronność – jest określony wyłącznie przez jedną stronę stosunku - -podmiot 
publicznoprawny. Druga strona nie ma wpływu na wysokość podatku.  

Ogólność (abstrakcyjność) – ustawy podatkowe w sposób ogólny określają zasady 
ustalania i poboru podatku.  

Przymusowość – podmiot opodatkowany ma obowiązek zapłaty podatku bez względu 
na osobistą ocenę słuszności tego świadczenia. 

Nieodpłatność (nie ekwiwalentność) – w związku ze świadczeniem podatku nie 
powstaje po stronie podmiotów publicznoprawnych żaden obowiązek świadczenia 
wzajemnego. 

Bezzwrotność – podatek jest świadczeniem o charakterze definitywnym. 

Cechy te pozwalają na odróżnienie podatku od innych świadczeń pieniężnych. Świadczenie 
pieniężne zawierające wszystkie wyżej wymienione cechy będzie podatkiem, nawet jeśli nie nosi 
takiej nazwy lub nosi inną nazwę.  

Elementy konstrukcji podatku 

Elementy te pozwalają na odróżnienie poszczególnych rodzajów podatków.  

Są to: 

−

 

podmiot podatku 

−

 

przedmiot podatku 

−

 

podstawa opodatkowania 

−

 

stawki podatkowe 

−

 

zwolnienia i ulgi podatkowe. 

 

Podmiot podatku: 

−

 

podmiot bierny 

−

 

podmiot czynny. 

Podmiotem czynnym

 jest ten na rzecz którego następuje świadczenie pieniężne.  

Created by Enny 

Podmiotem biernym

 jest podmiot świadczący podatek. 

Wśród podmiotów biernych przepisy ordynacji podatkowej wyróżniają: 

•

 

podatnika 

•

 

płatnika 

•

 

inkasenta. 

Podatnik

 – to podmiot na którym ciąży obowiązek zapłacenia podatku. Na ogół łączy się to z 

ponoszeniem ekonomicznego ciężaru podatku. Mogą nim być: osoby fizyczne, osoby prawne, 
jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej (spółki osobowe). 

Płatnik

 – to podmiot, który zgodnie z przepisami prawa podatkowego, ma obowiązek obliczenia 

podatku, pobrania go i wpłacenia w terminie na odpowiedni rachunek. Mogą nim być: 
pracodawca (w podatku dochodowym), notariusz ( w podatku od czynności cywilnoprawnych). 

Inkasent

 – to podmiot, który zgodnie z przepisami prawa podatkowego, ma obowiązek pobrać 

należną kwotę podatku od podatnika i wpłacić ją na odpowiedni rachunek. Przykładem jest 
sołtys – w podatku lokalnym.  

Przedmiot podatku – to każde zjawisko, stan faktyczny lub stan prawny, z którym ustawodawca 
wiąże obowiązek podatkowy. 

Podstawa opodatkowania – to ilościowa lub jakościowa, bądź ilościowa i jakościowa 
konkretyzacja przedmiotu podatku. Podstawa opodatkowania odniesiona do przedmiotu podatku 
daje zindywidualizowaną dla konkretnego podatku podstawę opodatkowania. 

(masło maślane?)

 

Stawka podatkowa – to liczba lub wskaźnik, które odniesione do podstawy opodatkowania 
wskazują wielkość podatku. Uporządkowane stawki podatkowe tworzą skalę lub taryfę 
podatkową.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Stawka podatkowa 

Kwotowe 

Mnożnikowe 

procentowe 

ułamkowe 

krotnościowe 

stałe 

zmienne 

progresywne 

regresywne 

progresj

a liniowa 

progresja 

przyspiesz

ona 

progresja 

opóźniona 

regresja 

liniowa 

regresja 

przyspiesz

ona 

regresja 

opóźniona 

global

na 

szczebl

owa 

Created by Enny 

Kwotowe – 

wyznaczają kwotę podatku na daną jednostkę lub część podstawy 

opodatkowania.  

Mnożnikowe 

– wymagają przemnożenia stawki przez odpowiednią wielkość podstawy 

opodatkowania.  

Stawki procentowe stałe – 

powstają niezmiennie, niezależnie od wzrostu lub spadku 

podstawy opodatkowania.  

Stawki procentowe zmienne – 

zmieniają się wraz ze zmianą podstawy opodatkowania.  

Stawki zmienne progresywne – 

wzrastają wraz ze zmianą podstawy opodatkowania. 

Progresja liniowa – 

stawki wzrastają w takim samym tempie jak podstawa 

opodatkowania.  

Progresja przyspieszona – 

stawki rosną szybciej niż podstawa opodatkowania. 

Progresja opóźniona – 

stawki rosną wolniej niż podstawa opodatkowania. 

Istnieje też inny podział na progresję globalną i szczeblową. 

Progresja globalna – 

coraz większa stawka podatkowa odnosi się do całości podstawy 

opodatkowania. 

Progresja szczeblowa – 

każda kolejna rosnąca stawka odnosi się tylko do kolejnego 

podziału podstawy opodatkowania.  

Stawki zmienne regresywne – 

spadają w miarę wzrostu podstawy opodatkowania.  

 

 

 

 

Regresja liniowa – 

stawki spadają w takim samym tempie jak wzrasta podstawa 

opodatkowania.

 

Regresja przyspieszona – 

stawki spadają szybciej niż wzrasta podstawa opodatkowania.  

Regresja opóźniona – 

stawki spadają wolniej niż wzrasta podstawa opodatkowania.  

 

Podstawa opodatkowania 

Stawki podatkowe