Microsoft Word - Technik ekonomista_341[02].Z5.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Zakładowy plan kont

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające 9
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 10
4.2. Zasady ewidencji na kontach syntetycznych i analitycznych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające 12
4.2.3. Ćwiczenia 12
4.2.4. Sprawdzian postępów 13
4.3. Zasady ewidencji kosztów na kontach zespołu 4 i 5

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające 14
4.3.3. Ćwiczenia 14
4.3.4. Sprawdzian postępów 16
4.4. Ewidencja środków pieniężnych i kredytów bankowych

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające 19
4.4.3. Ćwiczenia 19
4.4.4. Sprawdzian postępów 21
4.5. Klasyfikacja i ewidencja rozrachunków

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające 23
4.5.3. Ćwiczenia 23
4.5.4. Sprawdzian postępów 24
4.6. Ewidencja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające 26
4.6.3. Ćwiczenia 26
4.6.4. Sprawdzian postępów 28
4.7. Ewidencja leasingu operacyjnego i finansowego

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające 29
4.7.3. Ćwiczenia 29
4.7.4. Sprawdzian postępów 30
4.8. Ewidencja środków trwałych w budowie

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające 31
4.8.3. Ćwiczenia 31
4.8.4. Sprawdzian postępów 33

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Ewidencja inwestycji długoterminowych i krótkoterminowych

4.9.1. Materiał nauczania

4.9.2. Pytania sprawdzające 34
4.9.3. Ćwiczenia 35
4.9.4. Sprawdzian postępów 36
4.10. Ewidencja obrotu materiałowego

4.10.1. Materiał nauczania

4.10.2. Pytania sprawdzające 38
4.10.3. Ćwiczenia 38
4.10.4. Sprawdzian postępów 39
4.11. Ewidencja obrotu towarowego

4.11.1. Materiał nauczania

4.11.2. Pytania sprawdzające 40
4.11.3. Ćwiczenia 40
4.11.4. Sprawdzian postępów 41
4.12. Ewidencja produktów pracy

4.12.1. Materiał nauczania

4.12.2. Pytania sprawdzające 43
4.12.3. Ćwiczenia 43
4.12.4. Sprawdzian postępów 44
4.13. Ewidencja rozliczeń międzyokresowych kosztów

4.13.1. Materiał nauczania

4.13.2. Pytania sprawdzające 46
4.13.3. Ćwiczenia 46
4.13.4. Sprawdzian postępów 47
4.14. Ewidencja księgowa różnic inwetaryzacyjnych

4.14.1. Materiał nauczania

4.14.2. Pytania sprawdzające 48
4.14.3. Ćwiczenia 48
4.14.4. Sprawdzian postępów 49
4.15. Ewidencja księgowa kapitałów, rezerw i wyniku finansowego

4.15.1. Materiał nauczania

4.15.2. Pytania sprawdzające 51
4.15.3. Ćwiczenia 51
4.15.4. Sprawdzian postępów 51
4.16. Ewidencjonowanie operacji gospodarczych związanych z całokształtem

działalności jednostek

4.16.1. Materiał nauczania

4.16.2. Pytania sprawdzające 52
4.16.3. Ćwiczenia 52
4.16.4. Sprawdzian postępów 53
5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i umiejętności z zakresu ewidencji

księgowej.
W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania, „pigułkę” wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania
treści jednostki modułowej,

−

zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści,

−

ćwiczenia pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas lekcji i że nabrałeś wiedzy i umiejętności
z zakresu tej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

Każda jednostka gospodarcza, która objęta jest zakresem podmiotowym Ustawy

o rachunkowości zobligowana jest do prowadzenia ewidencji księgowej. Ewidencja ta
dotyczy wszystkich składników majątku i źródeł finansowania majątku, a także kosztów,
przychodów oraz zysków i strat nadzwyczajnych. Dokonywana jest ona na kontach
syntetycznych, analitycznych, a niekiedy na kontach pozabilansowych. Prawidłowa
ewidencja operacji gospodarczych zapewnia uzyskanie rzetelnych informacji na cele
sprawozdawcze a także decyzyjne. Dlatego istotne jest aby osoby pełniące obowiązki
w działach finansowo-księgowych umiały prawidłowo i biegle dokonywać ewidencji na
kontach księgowych. Ponadto znajomość ewidencji księgowej ułatwia zrozumienie związków
przyczynowo-skutkowych miedzy różnymi zależnościami zachodzącymi w jednostkach.

W poradniku praktyczną naukę ewidencji rozpoczniesz od nabycia umiejętności

księgowania na kontach kosztów rodzajowych i kontach układu funkcjonalnego, a następnie
przejdziesz do ewidencjonowania operacji gospodarczych dotyczących poszczególnych grup
aktywów i pasywów zgodnie z rosnącym stopniem złożoności księgowań. Przyjęcie takiej
kolejności treści nauczania jest uzasadnione, gdyż znajomość ewidencji kosztów układu
rodzajowego jest niezbędna przy nauczaniu zasad ewidencji składników zgrupowanych we
wszystkich zespołach planu kont. Należy także nadmienić, iż zasady księgowego ustalania
i podziału wyniku finansowego zostały przedstawione w kolejnej jednostce modułowej pt.
„Ustalanie i podział wyniku finansowego”, która jest kontynuacją niniejszej jednostki
modułowej.

Przykładowe ćwiczenia pozwolą Ci zrozumieć i przyswoić wiedzę w praktyce. Na końcu

każdego tematu znajdują się pytania sprawdzające. Pozwolą Ci one zweryfikować Twoją
wiedzę. Jeżeli okaże się, że czegoś jeszcze nie pamiętasz lub nie rozumiesz, zawsze możesz
wrócić do rozdziału „Materiał nauczania” i tam znajdziesz odpowiedź na pytania, które
sprawiły Ci kłopot.

Przykładowy sprawdzian osiągnięć może okazać się świetnym treningiem przed

zaplanowanym przez nauczyciela sprawdzianem, a część teoretyczna pozwoli Ci sprawdzić
Twoje umiejętności z zakresu ewidencji księgowej. W razie jakichkolwiek wątpliwości zwróć
się o pomoc do nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł prawa, w tym z ustawy o rachunkowości,

−

posługiwać się podstawową terminologią z zakresu podstaw ekonomii,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu rachunkowości,

−

rozróżniać składniki aktywów trwałych,

−

rozróżniać składniki aktywów obrotowych,

−

podawać przykłady majątku i źródeł finansowania majątku dla różnych jednostek
gospodarczych,

−

klasyfikować koszty i przychody,

−

rozróżniać koszty układu rodzajowego,

−

rozróżniać koszty układu funkcjonalnego,

−

wskazywać przykłady przychodów i kosztów ich uzyskania w obszarze działalności
operacyjnej właściwej różnych typów jednostek,

−

wskazywać przykłady pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych,

−

wskazywać przykłady przychodów i kosztów finansowych,

−

rozróżniać zyski i straty nadzwyczajne

−

wskazywać zakres działalności jednostek produkcyjnych, handlowych, usługowych,

−

wyceniać składniki aktywów i pasywów,

−

rozliczać międzyokresowe koszty czynne i bierne,

−

sporządzać dokumentację księgową obrotu materiałowego i towarowego,

−

ustalać koszt jednostkowy produktów pracy,

−

ustalać cenę sprzedaży,

−

nazywać elementy konta księgowego,

−

obliczać obroty i salda kont księgowych,

−

rozróżniać rodzaje kont księgowych,

−

znać zasady funkcjonowania kont aktywnych,

−

znać zasady funkcjonowania kont pasywnych,

−

znać zasady funkcjonowania kont aktywno-pasywnych,

−

znać zasady funkcjonowania kont wynikowych,

−

dokonywać podzielności pionowej kont księgowych,

−

dokonywać podzielności poziomej kont księgowych,

−

poprawiać błędy księgowe za pomocą storna czarnego i czerwonego,

−

sporządzać zestawienie obrotów i sald,

−

sporządzać uproszczony bilans,

−

obsługiwać komputer jako narzędzia pracy,

−

wskazywać źródła informacji,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

− wskazać zakres zakładowego planu kont,

− określić rolę zakładowego planu kont,

− zaktualizować zakładowy plan kont dla potrzeb informacyjnych jednostki,
− wprowadzić konta analityczne do kont syntetycznych,

− dokonać ewidencji na kontach aktywnych syntetycznych i analitycznych,

− dokonać ewidencji na kontach pasywnych syntetycznych i analitycznych,
− dokonać ewidencji na kontach aktywno-pasywnych syntetycznych i analitycznych,

− dokonać ewidencji na kontach korygujących syntetycznych i analitycznych,

− dokonać ewidencji na kontach kosztów syntetycznych i analitycznych,
− dokonać ewidencji na kontach przychodów syntetycznych i analitycznych,

− dokonać ewidencji kosztów układu rodzajowego,

− dokonać ewidencji kosztów układu funkcjonalnego,
− dokonać ewidencji kosztów zarówno w układzie rodzajowym jak i funkcjonalnym,

− dokonać ewidencji środków pieniężnych,

− dokonać ewidencji kredytów bankowych,
− klasyfikować rozrachunki według różnych kryteriów,

− dokonać ewidencji należności i zobowiązań,

− dokonać ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,
− dokonać ewidencji na kontach pozabilansowych środków trwałych,

− dokonać ewidencji leasingu operacyjnego i finansowego,

− dokonać ewidencji środków trwałych w budowie,
− dokonać ewidencji inwestycji długoterminowych,

− dokonać ewidencji krótkoterminowych aktywów finansowych,

− dokonać ewidencji obrotu materiałowego,
− dokonać ewidencji obrotu towarowego,

− dokonać ewidencji obrotu produktami pracy,

− dokonać ewidencji rozliczeń międzyokresowych kosztów,
− dokonać ewidencji różnic inwetaryzacyjnych,

− dokonać ewidencji przychodów i kosztów uzyskania przychodów,

− dokonać ewidencji kapitałów,
− dokonać ewidencji rezerw,

− wystawić polecenia księgowania,

− dokonać ewidencji związanych z całokształtem działalności produkcyjnej, usługowej

i handlowej,

− interpretować salda kont analitycznych i syntetycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Zakładowy plan kont

4.1.1. Materiał nauczania

Plan kont to usystematyzowany wykaz kont, ich nazw i symboli, przeznaczonych do

grupowania jednorodnych operacji gospodarczych, zgodnie z zasadami rejestracji księgowej.
Plan kont jest zasadniczym elementem zakładowego planu kont.

Zakładowy plan kont jest istotnym elementem dokumentacji księgowej, jest

„przewodnikiem” po rachunkowości danej jednostki. Zakładowy plan kont ustala i aktualizuje
kierownik jednostki. Zakres zakładowego planu kont ujęto w tabeli 1.

Tabela 1. Elementy zakładowego planu kont

Elementy zakładowego planu kont:

podstawowe

pozostałe

– wykaz kont księgi głównej i ksiąg pomocniczych,
– przyjęte zasady księgowania operacji gospodarczych

na kontach syntetycznych,

– zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych

(ewidencja analityczna),

– powiązania kont analitycznych z kontami

syntetycznymi,

– wykaz zbiorów będących księgami rachunkowymi,

ich struktura, funkcje i powiązania,

– zasady wyceny aktywów i pasywów oraz wyniku

finansowego,

– ustalenie, które dokumenty stanowią podstawę

zapisów księgowych,

– określenie operacji, które mogą być dokumentowane

za pomocą dowodów zastępczych

– określenie techniki prowadzenia rachunkowości,
– ustalenie metody amortyzowania (umarzania)

środków trwałych oraz wartości niematerialnych
i prawnych,

– określenie metod ewidencji rzeczowych składników

aktywów obrotowych,

– zasady dokonywania odpisów amortyzacyjnych

środków trwałych oraz wartości niematerialnych
i prawnych,

– ustalenie dolnej granicy wartości środków trwałych

amortyzowanych (umarzanych) jednorazowo,

– ustalenie zasad ewidencji przychodów i kosztów

działalności,

– ustalenie częstotliwości przeprowadzania

inwentaryzacji,

– ustalenie wariantu sporządzania rachunku zysków

i strat

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Podstawy rachunkowości, pod red. K. Winiarskiej, wyd. Dom

wydawniczy ABC, Warszawa 2001, s. 97.

Wszystkie konta wykazane w zakładowym planie kont powinny być odpowiednio

pogrupowane do 9 zespołów:
− Zespół 0 – „Aktywa trwałe”.

− Zespół 1 – „Środki pieniężne, rachunki bankowe oraz inne krótkoterminowe aktywa

finansowe”.

− Zespół 2 – „Rozrachunki i roszczenia”.

− Zespół 3 – „Materiały i towary”.

− Zespół 4 – „Koszty według rodzajów i ich rozliczenie”.
− Zespół 5 – „Koszty według typów działalności i ich rozliczenie”.

− Zespół 6 – „Produkty i rozliczenia międzyokresowe”.

− Zespół 7 – „Przychody i koszty związane z ich osiągnięciem”.
− Zespół 8 – „Kapitały (fundusze) własne, fundusze specjalne i wynik finansowy”.

Pierwsza cyfra przy danym koncie wskazuje, do którego zespołu ono należy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykładowy zakładowy plan kont syntetycznych

Zespół 0 – Aktywa trwałe
010 „Środki trwałe”
020 „Wartości niematerialne i prawne”
030 „Inwestycje długoterminowe”
060 „Umorzenie środków trwałych”
070 „Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych”
080 „Środki trwałe w budowie”

Zespół 1 – Środki pieniężne, rachunki bankowe oraz inne krótkoterminowe aktywa
finansowe
101 „Kasa”
131 „Rachunki bankowe”
132 „Kredyty bankowe”
141 „Krótkoterminowe aktywa finansowe”
145 „Inne środki pieniężne”

Zespół 2 – Rozrachunki i roszczenia
200 „Rozrachunki z odbiorcami”
210 „Rozrachunki z dostawcami”
222 „Rozrachunki z tytułu VAT”
223 „Rozrachunki z ZUS”
224 „Inne rozrachunki publicznoprawne”
231 „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń”
234 „Inne rozrachunki z pracownikami”
241 „Pozostałe rozrachunki”

Zespół 3 – Materiały i towary
300 „Rozliczenie zakupu”
310 „Materiały”
320 „Towary”
340 „Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów i towarów”

Zespół 4 – Koszty według rodzajów i ich rozliczenie
410 „Zużycie materiałów i energii”
402 „Usługi obce”
403 „Podatki i opłaty”
404 „Wynagrodzenia”
405 „Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia”
406 „Amortyzacja”
409 „Pozostałe koszty rodzajowe”
490 „Rozliczenie kosztów rodzajowych”

Zespół 5 – Koszty według typów działalności i ich rozliczenie
500 „Koszty działalności podstawowej”
530 „Koszty działalności pomocniczej”
540 „Koszty sprzedaży”
550 „Koszty ogólnego zarządu”
580 „Rozliczenie kosztów działalności”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zespół 6 – Produkty i rozliczenia międzyokresowe
600 „Produkty gotowe”
620 „Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów gotowych”
640 „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”

Zespół 7 - Przychody i koszty związane z ich osiągnięciem
700 „Sprzedaż produktów”
701 „Koszty sprzedanych produktów”
730 „Sprzedaż towarów”
731 „Wartość sprzedanych towarów”
740 „Sprzedaż materiałów”
741 „Wartość sprzedanych materiałów”
750 „Przychody finansowe”
751 „Koszty finansowe”
760 „Pozostałe przychody operacyjne”
761 „Pozostałe koszty operacyjne”
770 „Zyski nadzwyczajne”
771 „Straty nadzwyczajne”

Zespół 8 – Kapitały (fundusze) własne, fundusze specjalne i wynik finansowy
800 „Kapitał (fundusz) podstawowy”
810 „Pozostałe kapitały (fundusze)”
820 „Rozliczenie wyniku finansowego”
841 „Rezerwy”
842 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”
850 „Fundusze specjalne”
860 „Wynik finansowy”
870 „Podatek dochodowy”

Stowarzyszenie Księgowych w Polsce wraz z Ministrem Finansów może opracować dla

określonych jednostek tzw. wzorcowy plan kont. Powinien on zawierać wykaz kont
syntetycznych, ogólne zasady ich funkcjonowania oraz określać podstawowe wymagania
w zakresie ewidencji analitycznej. Wzorcowy plan kont nie jest dokumentem, który musi być
bezwzględnie zastosowany w jednostkach gospodarczych. Ma on stanowić pewien wzór
i wspomóc proces budowy zakładowego planu kont przez jednostki. Ponadto dzięki
wzorcowemu planowi kont następuje ujednolicenie zasad grupowania operacji gospodarczych
oraz ich ewidencji.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co to jest plan kont?
2.  Jaki jest zakres zakładowego planu kont?
3.  Jakie zespoły grupujące konta księgowe wchodzą w skład planu kont?
4.  Jakie konta księgowe znajdują się w poszczególnych zespołach planu kont?
5.  Kto ustala i do czego służy wzorcowy plan kont?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaznacz, czy dana informacja jest prawdziwa (P), czy fałszywa (F).

1) Plan kont jest elementem zakładowego planu kont jednostek

2) Zakładowy plan kont musi być identyczny ze wzorcowym planem kont

3) Plan kont grupuje konta księgowe w dziewięciu zespołach

4) Zespół 4 planu kont to „Koszty według rodzajów i ich rozliczenie”

5) W zakładowym planie kont ujmuje się przyjęte przez jednostkę

zasady wyceny składników aktywów i pasywów

6) W zakładowym planie kont ujmuje się strukturę wiekową pracowników

7) Konto „Materiały” znajduje się w zespole 6 planu kont

8) Konta należności i zobowiązań znajdują się w zespole 2 planu kont

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zakładowego

i wzorcowego planu kont,

2) przeczytać uważnie wszystkie zdania,
3) zaznaczyć znakiem √ P – jeżeli zdanie wyraża informację prawdziwą lub F – w przypadku,

gdy zdanie wyraża informację fałszywą.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wspólnie z koleżanką (kolegą) sporządź wykaz kont księgi głównej (konta syntetyczne)

dla dowolnie wybranej spółki z o.o. grupując je do dziewięciu zespołów planu kont.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące planu kont,
2)  określić rodzaj działalności wybranej spółki z o.o.
3)  sporządzić w edytorze tekstu plan kont dla wybranej spółki z o.o. wypisując nazwy kont

syntetycznych w poszczególnych zespołach,

4) wydrukować stworzony plan kont.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przykładowe plany kont,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do drukarki, wyposażone w edytor tekstu,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) zdefiniować pojęcie planu kont?

2) wymienić podstawowe elementy zakładowego planu kont?

3) wymienić pozostałe elementy zakładowego planu kont?

4) określić rolę wzorcowego planu kont?

5) omówić układ planu kont?

6) sporządzić plan kont grupujący konta syntetyczne?

4.2. Zasady ewidencji na kontach syntetycznych i analitycznych

4.2.1. Materiał nauczania

Konta bilansowe i wynikowe, które przedstawiają ogólny obraz sytuacji majątkowej

i finansowej oraz przychodów i kosztów, nazywa się kontami syntetycznymi.

Konta syntetyczne są to urządzenia księgowe służące do ujmowania w zbiorczych

zapisach operacji gospodarczych całych grup składników majątku i źródeł ich pochodzenia
oraz kosztów i przychodów.

Konta syntetyczne nazywa się kontami głównymi (konta księgi głównej) lub kontami

ogólnymi (informacje na tych kontach nie są szczegółowe, tylko zbiorcze, ogólne). Na
kontach tych obowiązuje zasada podwójnego zapisu.

Zasada podwójnego zapisu polega na tym, że każda operacja gospodarcza musi być ujęta:

− na co najmniej dwóch kontach,

− po przeciwnych stronach kont (na jednym koncie zapis musi być po stronie Winien, a na

drugim po stronie Ma),

− w tej samej kwocie (wartość po stronie Winien i Ma musi być identyczna).

Konta analityczne są to urządzenia księgowe służące do ujmowania szczegółowych

informacji dotyczących operacji gospodarczych.

Konta analityczne nazywa się kontami szczegółowymi (są to konta księgi pomocniczej),

służą do szczegółowego przedstawienia informacji zawartych na kontach syntetycznych.
Jednostki gospodarcze muszą same określić, jaki poziom szczegółowości księgowej powinny
zastosować w swojej działalności. Każdy kolejny poziom uszczegółowienia informacji
pochodzących z konta syntetycznego ma odbicie w strukturze kont analitycznych.

Najczęściej konta analityczne tworzy się do kont grupujących:

− wartości niematerialne i prawne,
− środki trwałe,

− zapasy (materiały, towary, wyroby gotowe),

− należności z odbiorcami,
− zobowiązania wobec dostawców.
Analitykę tworzy się także do kont kosztów i przychodów.

Powiązanie kont analitycznych z syntetycznymi nie następuje na zasadach podwójnego

zapisu (jak ma to miejsce przy ewidencji na kontach syntetycznych), lecz na zasadzie zapisu
powtarzanego. Zapis ten oznacza, że dana operacja gospodarcza jest zapisywana dwa razy po
tej samej stronie konta (raz na koncie syntetycznym, drugi raz na koncie analitycznym).

Zgodnie z zasadą powtarzanego zapisu, przy ewidencji analitycznej obowiązują

następujące reguły:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− obroty strony Winien i Ma konta syntetycznego muszą być równe sumie obrotów stron

Winien i Ma wszystkich kont analitycznych prowadzonych do tego konta,

− saldo konta syntetycznego (Winien lub Ma) równe jest sumie sald (Winien lub Ma)

wszystkich kont analitycznych prowadzonych do tego konta.

Podczas księgowania operacji gospodarczych niezwykle ważne jest, aby pamiętać:

− o zasadzie podwójnego zapisu księgowania na kontach syntetycznych,
− o zasadzie zapisu powtarzanego w przypadku ewidencji na kontach analitycznych.

W celu poprawnego ewidencjonowania operacji gospodarczych należy postawić siebie

w roli księgowego w danej firmie. Następnie powinno się uważnie przeczytać treść operacji
gospodarczej i zastosować do poniższych zaleceń:
1. Ustalić, o czym informuje dana operacja gospodarcza.
2. Określić jakie składniki bilansu biorą udział w operacji gospodarczej (czy są to składniki

aktywów czy pasywów) oraz czy w wyniku tej operacji powstaje koszt, przychód, strata
lub zysk nadzwyczajny.

3. Przyporządkować konta do składników występujących w danej operacji gospodarczej.
4. Przypomnieć sobie zasady funkcjonowania danych kont (konta aktywne, konta pasywne,

konta aktywno-pasywne, konta kosztów i strat nadzwyczajnych, konta przychodów
i zysków nadzwyczajnych).

5. Zaksięgować operację bilansową.
6. Sprawdzić poprawność księgowania.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co to są konta syntetyczne i analityczne?
2.  W jakim celu tworzy się konta analityczne?
3.  Do jakich kont najczęściej tworzy się analitykę?
4.  Jak dokonuje się ewidencji na kontach syntetycznych?
5.  Jak należy księgować na kontach analitycznych?
6.  Jaki jest tok postępowania przy ewidencjonowaniu operacji gospodarczych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wspólnie z koleżanką (kolegą) wprowadź konta analityczne do ustalonych w ćwiczeniu 2

w rozdziale 4.1.3. kont syntetycznych dla Waszej spółki z o.o.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat kont analitycznych,
2)  dokonać analizy rozwiązania ćwiczenia 2 z rozdziału 4.1.3.
3)  zastanowić się, do których kont syntetycznych należy wprowadzić konta analityczne,
4)  sporządzić w edytorze tekstu nowy plan kont, w którym do wyodrębnionych kont

syntetycznych zostaną dopisane konta analityczne,

5) wydrukować stworzony plan kont,
6) uzasadnić swoją decyzję.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rozwiązanie ćwiczenia 2 z rozdziału 4.1.3.

−

stanowisko komputerowe z dostępem do drukarki, wyposażone w edytor tekstu,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Dokonaj odpowiednich zapisów księgowych na teowych kontach analitycznych

stworzonych do konta syntetycznego „Towary” dla hurtowni odzieżowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji na kontach

analitycznych,

2) ustalić nazwy kont analitycznych dla konta „Towary” w hurtowni odzieżowej,
3) dokonać przykładowych zapisów dotyczących zwiększenia i zmniejszenia wartości

towarów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) rozróżnić konta syntetyczne od analitycznych?

2) dokonać zapisu powtarzanego na kontach analitycznych?

3) wprowadzić konta analityczne do kont syntetycznych?

4) wskazać różnice między zapisem podwójnym a powtarzanym?

4.3. Zasady ewidencji kosztów na kontach zespołu 4 i 5

4.3.1. Materiał nauczania

Koszty bieżącej działalności można księgować w dwóch układach kosztowych (zespołach

kont): w układzie kosztów rodzajowych i/lub układzie kosztów według typów działalności.
Konta zespołu 4, to konta kosztów rodzajowych. Natomiast konta zespołu 5, to koszty według
typów działalności (układ funkcjonalny kosztów). Jednostka gospodarcza może wybrać jeden
spośród trzech sposobów ewidencjonowania kosztów bieżącej działalności (tabela 2).

Tabela 2. Sposoby ewidencjonowania kosztów bieżącej działalności

Sposoby ewidencji

Charakterystyka

Sposób I

Koszty bieżącej działalności będą ujmowane (księgowane) tylko na kontach kosztów
według rodzajów. Zatem ewidencja kosztów będzie przebiegała tylko na kontach
zespołu 4.

Sposób II

Koszty bieżące będą ujmowane tylko na kontach według typów działalności. Czyli
koszty te będą księgowane wyłącznie na kontach zespołu 5.

Sposób III

Koszty bieżącej działalności będą ujmowane zarówno na kontach kosztów według
rodzajów jak i na kontach według typów działalności. Czyli będą księgowane na
kontach zespołu 4 i na kontach zespołu 5. W tym przypadku do przeniesienia kosztów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z kont rodzajowych na konta według typów działalności służyć będzie konto o nazwie
„Rozliczenie kosztów rodzajowych”. Konto to jest pomostem łączącym dwa układy
kosztów: układ rodzajowy i układ kosztów według miejsc ich powstawania. Pomost ten
łączy dwa zespoły kont 4 i 5.

Źródło: opracowanie własne.

Należy pamiętać, że koszty ewidencjonuje się na kontach kosztów po stronie Winien,

przestrzegając zasady podwójnego zapisu.

W przypadku księgowania kosztów bieżącej działalności według sposobu I zasady

ewidencji są następujące:
1) dany koszt należy zaksięgować po stronie Ma na odpowiednim koncie bilansowym lub

korygującym (konto korygujące w tym przypadku będzie dotyczyło zużycia środków
trwałych lub zużycia wartości niematerialnych i prawnych; wówczas wystąpi konto
korygujące „Umorzenie środków trwałych” lub „Umorzenie wartości niematerialnych
i prawnych”) lub na koncie „Rozliczenie zakupu”,

2) po stronie Winien na odpowiednim koncie kosztów rodzajowych (jedno z kont zespołu 4).

W przypadku księgowania kosztów bieżącej działalności według sposobu II zasady

ewidencji są następujące:
1) dany koszt należy zaksięgować po stronie Ma na odpowiednim koncie bilansowym lub

2) po stronie Winien na odpowiednim koncie kosztów według typów działalności (konto

zespołu 5).
W przypadku księgowania kosztów bieżącej działalności według sposobu III zasady

ewidencji są następujące:
1) dany koszt należy zaksięgować po stronie Ma na odpowiednim koncie bilansowym lub

2) po stronie Winien na odpowiednim koncie kosztów rodzajowych (jedno z kont zespołu 4),
3) następnie całą wartość kosztu rodzajowego należy ująć po stronie Ma na koncie

„Rozliczenie kosztów rodzajowych” (konto to jest pomostem między kosztami zespołu 4 i 5),

4) po stronie Winien na odpowiednim koncie (kontach) kosztów według typów

działalności.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są możliwości ewidencji kosztów bieżącej działalności?
2.  Na czym polega ewidencja kosztów tylko na kontach zespołu 4?
3.  Na czym polega ewidencja kosztów tylko na kontach zespołu 5?
4.  Jak przebiega ewidencja kosztów zarówno na kontach zespołu 4 i zespołu 5?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź w programie graficznym krótką prezentację na temat zasad księgowania

kosztów na kontach zespołu 4 i 5.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji kosztów na

kontach zespołu 4 i 5,

2) opracować koncepcję prezentacji,
3) wykonać prezentację w programie graficznym, objaśniającą zasady księgowania kosztów

na kontach zespołu 4, zespołu 5 i jednocześnie na kontach obu tych zespołów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe, wyposażone w program graficzny,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Zaksięguj na kontach teowych operacje gospodarcze dotyczące kosztów bieżącej

działalności przedsiębiorstwa produkcyjnego:
1)  tylko na kontach zespołu 4,
2)  tylko na kontach zespołu 5,
3)  jednocześnie na kontach zespołu 4 i 5.

W przedsiębiorstwie wyodrębniona jest komórka działalności pomocniczej – kotłownia.

Operacje gospodarcze:

Lp.

Treść operacji gospodarczej

Rodzaj

dowodu

księgowego

Kwota (zł)

1 Wydano

materiały do zużycia na potrzeby produkcyjne

800

Otrzymano rachunek za mycie samochodu służbowego dyrektora

3 Otrzymano

nakaz

płatniczy podatku od nieruchomości za bieżący okres

(dotyczy administracji)

Nakaz

płatniczy, PK

600

Naliczono i zaksięgowano wynagrodzenia pracowników produkcyjnych,
które zostały przelane na ich konta osobiste

LP 4

600

5 Naliczono

zaksięgowano wynagrodzenia pracowników administracji,

które zostały przelane na ich konta osobiste

LP 3

000

Naliczono i zaksięgowano wynagrodzenia pracowników kotłowni, które
zostały przelane na ich konta osobiste

LP 2

000

7 Wypłacono z kasy ryczałt za używanie prywatnego samochodu do celów

służbowych przez pracownika administracji

Kw 230

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji kosztów zespołu 4 i 5,
2) zaksięgować na kontach teowych operacje gospodarcze ujmując koszty na kontach

zespołu 4,

3) zaksięgować ponownie na nowych kontach teowych operacje gospodarcze ujmując koszty

na kontach zespołu 5,

4) zaksięgować na nowych kontach teowych operacje gospodarcze ujmując koszty zarówno

na kontach zespołu 4 jak i zespołu 5,

5) dokonać analizy zaksięgowanych operacji według trzech sposobów,
6) wzajemnie z koleżanką (kolegą) sprawdzić sobie poprawność księgowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartki z rozrysowanymi kontami teowymi,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.3.4 Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) dokonać ewidencji kosztów w układzie rodzajowym (zespół 4)?

2) dokonać ewidencji kosztów w układzie funkcjonalnym (zespół 5)?

3) dokonać ewidencji kosztów jednocześnie w układzie rodzajowym

i funkcjonalnym (zespół 4 i 5)?

4.4. Ewidencja środków pieniężnych i kredytów bankowych

4.4.1. Materiał nauczania

Do ewidencji środków pieniężnych służą następujące konta syntetyczne: „Kasa”,

„Rachunki bankowe” oraz „Inne środki pieniężne”.

Do ewidencji obrotów gotówkowych służy konto o nazwie „Kasa”. Po stronie Winien

tego konta ujmuje się operacje zwiększające stan gotówki, a po stronie Ma wydatki gotówki.
Konto to na koniec okresu może wykazywać saldo Winien wyrażające stan gotówki w kasie,
jakim dysponuje jednostka. Zasady ewidencji typowych operacji gospodarczych związanych
z obrotem gotówkowym ujęto w tabeli 3 i 4.

Tabela 3. Ewidencja typowych operacji kasowych zwiększających stan gotówki

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Podjęcie gotówki z banku do kasy na podstawie czeku

Kasa

Rachunki bankowe

Wpłata należności od odbiorców z tytułu sprzedaży

produktów gotowych, towarów

Kasa

Rozrachunki

z odbiorcami

Zwrot pobranych przez pracowników sum do rozliczenia

Kasa

Inne rozrachunki

z pracownikami

Źródło: opracowanie własne.

Tabela 4. Ewidencja typowych operacji kasowych zmniejszających stan gotówki

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Wypłata pracownikom wynagrodzeń oraz zaliczek na poczet

wynagrodzeń

Rozrachunki z tytułu

wynagrodzeń

Kasa

Odprowadzenie gotówki do banku (brak potwierdzenia

w postaci wyciągu bankowego)

Inne środki pieniężne Kasa

Wypłata zaliczek dla pracowników do rozliczenia

Inne rozrachunki

z pracownikami

Kasa

Drobne zakupy opłacane gotówką, na przykład zakup

znaczków skarbowych, blankietów weksli

Konta kosztów

według rodzajów

Kasa

Źródło: opracowanie własne.

Do konta „Kasa” powinna być prowadzona ewidencja szczegółowa, która umożliwi

ustalenie stanu środków pieniężnych w walucie polskiej i obcej z podziałem na poszczególne
waluty i osoby odpowiedzialne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do ewidencji środków pieniężnych znajdujących się na rachunkach bankowych służy

konto „Rachunki bankowe”. Po stronie Winien tego konta księguje się operacje zwiększające,
a po stronie Ma zmniejszające stan środków pieniężnych. Na koniec okresu konto to może
wykazywać dwa salda: saldo Winien oznaczające stan środków pieniężnych pozostałych do
dyspozycji jednostki lub saldo Ma oznaczające zobowiązanie wobec banku w wyniku
zaciągnięcia kredytu na rachunku bieżącym. Zasady ewidencji typowych operacji
gospodarczych dotyczących środków pieniężnych na rachunkach bankowych przedstawiono
w tabeli 5 i 6.

Tabela 5. Ewidencja typowych operacji na koncie „Rachunki bankowe” – operacje zwiększające

stan środków pieniężnych

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Wpływ środków pieniężnych znajdujących się uprzednio

w drodze lub realizacja czeków, weksli obcych

Rachunki bankowe

Inne środki pieniężne

Wpływ należności od odbiorców na sprzedane produkty

gotowe, towary

Rachunki bankowe

Rozrachunki

z odbiorcami

Zaciągnięcie kredytów bankowych (przelew środków na

rachunek bieżący)

Rachunki bankowe

Kredyty bankowe

Otrzymanie odsetek od oszczędności, za nieterminową

regulację płatności, wpływy środków ze sprzedaży papierów

wartościowych

Rachunki bankowe

Przychody finansowe

Wpływy środków pieniężnych z tytułu otrzymanych kar,

grzywien, dotacji

Rachunki bankowe

Pozostałe przychody

operacyjne

Wpływy środków pieniężnych z tytułu otrzymanych

odszkodowań za skutki zdarzeń losowych

Rachunki bankowe

Zyski nadzwyczajne

Źródło: opracowanie własne.

Tabela 6. Ewidencja typowych operacji na koncie „Rachunki bankowe” – operacje zmniejszające

stan środków pieniężnych

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Pobranie gotówki do kasy na podstawie czeku

Kasa

Rachunki bankowe

Zapłata zobowiązań wobec dostawców

Rozrachunki

z dostawcami

Rachunki bankowe

Zapłata zobowiązań wobec urzędu skarbowego i innych

instytucji sektora finansów publicznych

Inne rozrachunki

publiczno-prawne

Rachunki bankowe

Przelanie wynagrodzeń na konta osobiste pracowników

Rozrachunki z tytułu

wynagrodzeń

Rachunki bankowe

Spłata rat kredytów bankowych

Kredyty bankowe

Rachunki bankowe

Zapłata odsetek od kredytów bankowych, odsetek za zwłokę

w regulacji płatności wobec kontrahentów

Koszty finansowe

Rachunki bankowe

Zapłata kar, grzywien i innych opłat o charakterze

sankcyjnym

Pozostałe koszty

operacyjne

Rachunki bankowe

Pobranie przez bank opłat za czynności manipulacyjne

Usługi obce

Rachunki bankowe

Źródło: opracowanie własne.

Ewidencja analityczna prowadzona do konta „Rachunki bankowe” powinna umożliwiać

ustalenie stanu środków pieniężnych na poszczególnych rachunkach bankowych (na przykład
rachunek bieżący, lokaty terminowe) z podziałem na waluty.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do ewidencji środków pieniężnych w drodze, czeków obcych, weksli obcych służy konto

o nazwie „Inne środki pieniężne”. Zasady ewidencji typowych operacji dotyczących innych
środków pieniężnych zawarto w tabeli 7 i 8.

Tabela 7. Ewidencja typowych operacji dotyczących zwiększenia stanu innych środków pieniężnych

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Odprowadzenie gotówki do banku (brak potwierdzenia z

banku w postaci wyciągu bankowego)

Inne środki pieniężne Kasa

Uregulowanie należności przez kontrahenta czekiem

Inne środki pieniężne

Rozrachunki

z odbiorcami

(wartość należności) Inne

środki pieniężne

Rozrachunki

z odbiorcami

Otrzymanie weksla na

pokrycie należności

(suma weksla)

(dyskonto weksla)

Inne środki pieniężne Przychody

finansowe

Źródło: opracowanie własne.

Tabela 8. Ewidencja typowych operacji dotyczących zmniejszenia stanu innych środków pieniężnych

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Wpływ na rachunek bankowy środków znajdujących się

uprzednio w drodze

Rachunki bankowe

Inne środki pieniężne

Realizacja czeków obcych (potwierdzonych wyciągiem

bankowym)

Rachunki bankowe

Inne środki pieniężne

(otrzymane środki = suma

weksla minus potrącone

dyskonto)

Rachunki bankowe

Inne środki pieniężne

Sprzedaż weksli obcych do

banku –redyskontowanie

weksla

(suma weksla)

(potrącone przez bank

dyskonto)

Koszty finansowe

Inne środki pieniężne

Źródło: opracowanie własne.

W ewidencji szczegółowej do konta „Inne środki pieniężne” należy m.in. wyodrębnić

weksle obce będące do dyspozycji własnej oraz weksle obce oprotestowane.

Do ewidencji kredytów bankowych służy konto o tej samej nazwie. Po stronie Winien

konta „Kredyty bankowe” księguje się spłaty kredytów, a po stronie Ma wartości
otrzymanych kredytów. Konto to może wykazywać saldo Ma wyrażające stan zadłużenia
wobec banku. Zasady księgowania typowych operacji gospodarczych na koncie „Kredyty
bankowe” zawarto w tabeli 9 i 10.

Tabela 9. Ewidencja typowych operacji zwiększających stan kredytów bankowych

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Przekazanie przyznanego kredytu bankowego na rachunek

bieżący

Rachunek bankowy

Kredyty bankowe

Wykorzystanie przyznanego kredytu przez pokrycie

dyspozycji zobowiązań wobec dostawców

Rozrachunki

z dostawcami

Kredyty bankowe

Źródło: opracowanie własne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 10. Ewidencja typowych operacji zmniejszających stan kredytów bankowych

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Spłata rat kredytu

Kredyty bankowe

Rachunki bankowe

Umorzenie kredytu

Kredyty bankowe

Przychody finansowe

Źródło: opracowanie własne.

Ewidencja analityczna do konta „Kredyty bankowe” powinna dostarczyć informacji

o rodzajach i terminach zaciągniętych przez jednostkę kredytów.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie operacje gospodarcze zwiększają stan gotówki w kasie i jak przebiega ich

ewidencja?

2. Jakie operacje gospodarcze zmniejszają stan gotówki w kasie i jak przebiega ich

ewidencja?

3. Jakie operacje gospodarcze zwiększają stan środków pieniężnych na rachunkach

bankowych i jak przebiega ich ewidencja?

4. Jakie operacje gospodarcze zmniejszają stan środków pieniężnych na rachunkach

bankowych i jak przebiega ich ewidencja?

5. Jakie operacje gospodarcze zwiększają stan innych środków pieniężnych na rachunkach

bankowych i jak przebiega ich ewidencja?

6. Jakie operacje gospodarcze zmniejszają stan innych środków pieniężnych na rachunkach

bankowych i jak przebiega ich ewidencja?

7. Jakie operacje gospodarcze zwiększają stan kredytów bankowych i jak przebiega ich

ewidencja?

8. Jakie operacje gospodarcze zmniejszają stan kredytów bankowych i jak przebiega ich

ewidencja?

9. Jaką analitykę należy prowadzić do kont: „Kasa”, „Rachunki bankowe”, „Inne środki

pieniężne”, „Kredyty bankowe”.

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Nanieś salda początkowe oraz dokonaj ewidencji operacji gospodarczych wykorzystując

do tego dostępne oprogramowanie finansowo-księgowe. Ponadto określ rodzaj dowodu
księgowego na podstawie którego nastąpi księgowanie oraz sporządź zestawienie obrotów
i sald celem sprawdzenia poprawności księgowań.

Salda początkowe:
1.  Środki pieniężne w kasie 1 300 zł.
2.  Środki pieniężne na rachunkach bankowych 7 000 zł.
3.  Inne środki pieniężne: środki pieniężne w drodze 1 000 zł.
4.  Niespłacony kredyt bankowy 8 000 zł.
5.  Rozrachunki z odbiorcami 1 900 zł.
6.  Rozrachunki z dostawcami 2 200 zł.
7.  Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń (nie wypłacone wynagrodzenie) 1 000 zł.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Operacje gospodarcze:

Lp.

Treść operacji gospodarczej

Rodzaj

dowodu

księgowego

Kwota (zł)

Otrzymano potwierdzenie z banku informujące o zasileniu własnym konta

1 000

2 Kontrahent

uregulował swoje zobowiązanie wpłacając pieniądze do kasy

200

3 Kontrahent

uregulował płatność przelewem

700

4 Wypłacono z kasy zaległe wynagrodzenie

1 000

5 Wypłacono z kasy zaliczkę dla pracownika na poczet zakupu materiałów

biurowych

6 Bank

dopisał do stanu konta kolejna transzę przyznanego kredytu

10 000

Otrzymano od kontrahenta czek na pokrycie należności

400

Zrealizowano czek w banku, środki dopisano do stanu konta

400

Otrzymano weksel od kontrahenta:
a)  wartość nominalna weksla
b)  dyskonto
c)  suma weksla

5 00

550

10 Zapłacono przelewem zobowiązanie wobec dostawcy

490

11 Bank

pobrał z konta ratę kapitałową kredytu

900

12 Bank

pobrał prowizję za dokonane przelewy

13 Przeksięgowano koszt rodzajowy na konto zespołu 5

14 Odprowadzono nadmiar gotówki do banku (brak wyciągu bankowego)

300

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji środków

pieniężnych i kredytów bankowych,

2) uzupełnić tabelę wpisując odpowiednie symbole dowodów księgowych związanych z

daną operacją gospodarczą,

3)  wprowadzić salda początkowe,
4)  dobierać do każdej operacji konta, które są z nią związane,
5)  dokonać ewidencji operacji gospodarczych,
6)  sporządzić zestawienie obrotów i sald (wydrukować je),
7)  sprawdzić poprawność księgowań na podstawie zestawienia obrotów i sald.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plan kont,

−

tekst Ustawy o rachunkowości,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK i dostępem do drukarki,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wskaż jednostki gospodarcze, w których powinna być prowadzona szczegółowa

ewidencja (rozbudowana analityka) do kont: „Kasa”, „Rachunki bankowe”, „Inne środki
pieniężne”, „Kredyty bankowe”, oraz podaj do nich przykłady kont analitycznych. Następnie
określ po dwie operacje gospodarcze do danych kont i zaksięguj je na kontach teowych
z uwzględnieniem odpowiedniej analityki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat kont analitycznych środków

pieniężnych i kredytów bankowych,

2) wypisać przykłady jednostek, w których należy prowadzić szczegółową ewidencję

analityczną do kont „Kasa” oraz podać nazwy kont analitycznych,

3) wypisać przykłady jednostek/sytuacji, kiedy należy prowadzić szczegółową ewidencję

analityczną do konta „Rachunki bankowe” oraz podać nazwy kont analitycznych,

4) wypisać przykłady jednostek/sytuacji, kiedy należy prowadzić szczegółową ewidencję

analityczną do konta „Inne środki pieniężne” oraz podać nazwy kont analitycznych,

5) wypisać przykłady jednostek/sytuacji, kiedy należy prowadzić szczegółową ewidencję

analityczną do konta „Kredyty bankowe” oraz podać nazwy kont analitycznych,

6) zapisać po dwie operacje gospodarcze związane z każdą wskazaną jednostką w zakresie

ewidencji na danym koncie (kolejno: „Kasa”, „Rachunki bankowe”, „Inne środki
pieniężne”, „Kredyty bankowe”); treść operacji powinna wskazywać rodzaj analityki
i kwotę,

7) zaksięgować na kontach teowych syntetycznych i analitycznych opracowane operacje

gospodarcze.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

druki z kontami teowymi,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.4.4 Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) podać przykłady operacji gospodarczych księgowanych na koncie „Kasa”?

2) dokonać ewidencji typowych operacji gospodarczych związanych

ze środkami pieniężnymi w kasie?

3) podać przykłady operacji gospodarczych księgowanych na koncie

„Rachunki bankowe”?

4) dokonać ewidencji typowych operacji gospodarczych związanych

ze środkami pieniężnymi na rachunkach bankowych?

5) podać przykłady operacji gospodarczych księgowanych na koncie

„Inne środki pieniężne”?

6) dokonać ewidencji typowych operacji gospodarczych związanych

z innymi środkami pieniężnymi?

7) podać przykłady operacji gospodarczych księgowanych na koncie

„Kredyty bankowe”?

8) dokonać ewidencji typowych operacji gospodarczych związanych

z kredytami bankowymi?

9) zaproponować analitykę do kont: „Kasa”, „Rachunki bankowe”,

„Inne środki pieniężne”, „Kredyty bankowe”?

10) dokonać ewidencji typowych operacji gospodarczych środków

pieniężnych i kredytów bankowych na kontach analitycznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Klasyfikacja i ewidencja rozrachunków

4.5.1. Materiał nauczania

Rozrachunki obejmują całość należności i zobowiązania jednostki wraz z ich regulacją za

pomocą środków pieniężnych. Klasyfikacje rozrachunków według różnych kryteriów
przedstawiono w tabeli 11.

Tabela 11. Klasyfikacja rozrachunków

Kryterium

Podział

Charakterystyka

Krótkoterminowe

Okres ich spłaty na dzień bilansowy nie jest dłuższy niż 12 miesięcy
od dnia bilansowego

Czas

Długoterminowe

Okres ich spłaty na dzień bilansowy jest dłuższy niż 12 miesięcy od
dnia bilansowego

Bezsporne

Zaakceptowane zarówno przez dłużnika, jak i wierzyciela

Rozliczenia Akceptację poprzedza postępowanie wyjaśniające

Roszczenia

Kwestionowane w całości lub w części przez określonego
kontrahenta

Rodzaj

Roszczenia sporne

Skierowane na drogę postępowania sądowego w celu ich
wyegzekwowania

Odbiorcy, dostawcy

Z tytułu dostaw, robót i usług

Pracownicy Z

tytułu wynagrodzeń, udzielonych pożyczek, niedoborów

Instytucje (np. urzędy

skarbowe, ZUS)

Z tytułu podatków, składek na ubezpieczenia społeczne, należnego
cła, itp.

Podmiot

(tytuł)

Pozostali kontrahenci

(np. akcjonariusze,

udziałowcy)

Z tytułu wpłat kapitału, wypłat dywidendy, udzielonych pożyczek,
ubezpieczeń majątkowych, itp.

Krajowe Dotyczą kontrahentów krajowych

Wewnątrzwspólnotowe

Dotyczą kontrahentów z krajów Unii Europejskiej, są wyrażone
w euro i złotych

Obszar

(geografia)

Spoza obszaru Unii

Europejskiej

Dotyczą kontrahentów z krajów nie należących do Unii Europejskiej

Zewnętrzne Powstają w wyniku kontaktów jednostki z otoczeniem

Miejsce

powstawania

Wewnętrzne Powstają wewnątrz jednostki

Warunkowe Objęte różnego rodzaju zabezpieczeniami (gwarancjami)

Stopień

ryzyka

Bezwarunkowe Bez

zabezpieczeń

Przedawnione

Upływ czasu powoduje utratę prawa dochodzenia cywilnego lub
wszczęcia postępowania sądowego

Umorzone

Odpisane z zaniechaniem postępowania sądowego

Możliwość ich

wyegzekwowania

Nieściągalne

Wierzyciel dysponuje dokumentami jednoznacznie stwierdzającymi
niepodobieństwo ich wyegzekwowania (np. akt zgonu dłużnika)

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Rachunkowość. Zasady prowadzenia po nowelizacji ustawy

o rachunkowości. Część I, pod red. T. Kiziukiewicz, wyd. Ekspert, Wrocław 2001, s. 175.

Do ewidencji rozrachunków służą konta zespołu 2 planu kont. Są to konta aktywno-

-pasywne. Po stronie Winien kont rozrachunkowych ujmuje się powstanie należności oraz
spłaty zobowiązań, natomiast po stronie Ma księguje się powstanie zobowiązań i spłaty
i zmniejszenia należności. Konta rozrachunków mogą wykazywać dwa salda: Winien –
oznaczające stan należności i roszczeń oraz Ma – określające stan zobowiązań.

Ewidencja szczegółowa rozrachunków powinna umożliwić uzyskanie różnorodnych

informacji na temat należności i zobowiązań. Analitykę w zależności od rodzaju
rozrachunków można wyodrębnić według waluty, kontrahentów, pracowników, instytucji,
rodzajów podatków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykłady typowych księgowań na kontach rozrachunków są ujęte w większości tematów.

W tym miejscu zostaną zaprezentowane wyłącznie typowe operacje gospodarcze związane
z ewidencją wynagrodzeń, co przedstawiono w tabeli 12.

Tabela 12. Ewidencja typowych operacji na koncie „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń”

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Naliczenie wynagrodzeń (wartość wynagrodzeń brutto)

Wynagrodzenia

Rozrachunki z tytułu

wynagrodzeń

Potrącone składki na ubezpieczenie społeczne finansowane

przez pracowników

Rozrachunki z tytułu

wynagrodzeń

Rozrachunki z ZUS

Potrącona składka na ubezpieczenie zdrowotne

Rozrachunki z tytułu

wynagrodzeń

Rozrachunki z ZUS

Potrącona należna zaliczka na podatek dochodowy od osób

fizycznych

Rozrachunki z tytułu

wynagrodzeń

Inne rozrachunki

publicznoprawne

Inne potrącenia, np. składka dla związków zawodowych,

składka do kasy zapomogowo – pożyczkowej, alimenty itp.

Rozrachunki z tytułu

wynagrodzeń

Pozostałe rozrachunki

Wypłata wynagrodzeń z kasy

Rozrachunki z tytułu

wynagrodzeń

Kasa

Przelew wynagrodzeń na konta osobiste pracowników

Rozrachunki z tytułu

wynagrodzeń

Rachunki bankowe

Źródło: opracowanie własne.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Według jakich kryteriów można klasyfikować rozrachunki?
2. Jakie rodzaje rozrachunków można wyodrębnić przyjmując kolejno za kryterium

podziału: czas, rodzaj, podmiot, obszar, miejsce powstania, stopień ryzyka, oraz
możliwość wyegzekwowania rozrachunków?

3.  Jakie konta służą do ewidencji rozrachunków?
4.  Jakie są zasady ewidencji na kontach zespołu 2?
5.  Co oznaczają salda końcowe kont rozrachunków?
6.  Jakie konta analityczne należy stosować do syntetycznych kont rozrachunków?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Podaj po dwa przykłady rozrachunków dla dowolnej jednostki gospodarczej, przyjmując

kolejno za kryterium podziału: czas, rodzaj, podmiot, obszar, miejsce powstania, stopień
ryzyka, oraz możliwość wyegzekwowania rozrachunków.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat klasyfikacji rozrachunków,
2)  wybrać przykład jednostki gospodarczej,
3)  kolejno zapisać kryterium podziału rozrachunków, a pod nim dwa przykłady

rozrachunków dla wybranej jednostki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Zaproponuj dla hurtowni mięs i wędlin zatrudniającej 6 pracowników przykłady kont

analitycznych do następujących kont rozrachunkowych: „Rozrachunki z dostawcami”,
„Rozrachunki z odbiorcami”, „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń”.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) opracować w edytorze tekstu fragment szczegółowego planu kont wskazując numery

i nazwy kont analitycznych do trzech kont syntetycznych: „Rozrachunki z dostawcami”,
„Rozrachunki z odbiorcami”, „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń”,

2) podać przykłady operacji gospodarczych, jakie mogłyby być księgowane na utworzonej

analityce,

3) wydrukować rozwiązanie ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do drukarki, wyposażone w edytor tekstu,

−

plan kont syntetycznych,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wykorzystując rozwiązanie z ćwiczenia 2 sporządź listę płac dla wszystkich

pracowników (zakładając, że dwaj to pracownicy administracji, a pozostali to pracownicy
produkcyjni), a następnie dokonaj ewidencji listy płac oraz wypłaty wynagrodzeń na kontach
teowych lub przy zastosowaniu oprogramowania FK.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji rozrachunków,
2)  przypomnieć sobie zasady sporządzania listy płac,
3)  sporządzić listę płac,
4)  wprowadzić do systemu FK odpowiednie konta analityczne zgodne z rozwiązaniem

ćwiczenia 2,

5) sformułować treść operacji gospodarczych związanych z ewidencją pozycji listy płac

i wypłaty wynagrodzeń,

6) dokonać ewidencji listy płac i wypłaty wynagrodzeń (z kasy lub rachunku bankowego) na

kontach syntetycznych i analitycznych,

7) ustalić saldo konta „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń”.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK,

−

druk listy płac (lub odpowiednia funkcja programu FK),

−

kalkulator,

−

plan kont,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.4 Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) klasyfikować rozrachunki według różnych kryteriów

2) podać przykłady kont analitycznych dla kont rozrachunków

3) podać przykłady typowych operacji gospodarczych związanych

z należnościami i zobowiązaniami

4) ewidencjonować typowe operacje gospodarcze na kontach zespołu 2

4.6. Ewidencja środków trwałych oraz wartości niematerialnych
i prawnych

4.6.1. Materiał nauczania

Zasady ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych są

zbliżone, dlatego zostaną omówione tylko na przykładzie środków trwałych. Do ich ewidencji
służą odpowiednio konta aktywne: „Środki trwałe”, „Wartości niematerialne i prawne” oraz
konta korygujące: „Umorzenie środków trwałych” i „Umorzenie wartości niematerialnych
i prawnych”. Przykłady typowych operacji gospodarczych związanych ze środkami trwałymi
ujęto w tabeli 13 i 14.

Tabela 13. Ewidencja typowych operacji zwiększających stan środków trwałych

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Otrzymanie faktury zakupu środka trwałego (wartość łącznie

z podatkiem VAT)

Rozliczenie zakupu

Rozrachunki

z dostawcami

Przyjęcie środka trwałego na stan jednostki (wartość bez

podatku VAT)

Środki trwałe Rozliczenie

zakupu

Wyksięgowanie naliczonego podatku VAT związanego

z zakupem środka trwałego

Rozrachunki z tytułu

podatku VAT

Rozliczenie zakupu

Otrzymanie środka trwałego w formie aportu

Środki trwałe Kapitał podstawowy

Przyjęcie środka trwałego w wyniku zakończonej budowy

Środki trwałe

w budowie

Otrzymanie środka trwałego w formie darowizny

Środki trwałe

Rozliczenia

międzyokresowe

przychodów

Źródło: opracowanie własne.

Tabela 14. Ewidencja typowych operacji zmniejszających stan środków trwałych

Dekretacja

Treść operacji gospodarczej

Dekretacja

Wyksięgowanie wartości sprzedanego środka trwałego, lub likwidacja środka trwałego na skutek dużego

zużycia, przekazania w formie darowizny:

Umorzenie

środków trwałych

Dotychczasowe umorzenie

środka trwałego

Pozostałe koszty

operacyjne

Wartość netto środka trwałego

Wartość początkowa środka

trwałego

Środki trwałe

Likwidacja środka trwałego w związku z budową nowego:

Umorzenie

środków trwałych

Dotychczasowe umorzenie

środka trwałego

Środki trwałe

w budowie

Wartość netto środka trwałego

Wartość początkowa środka

trwałego

Środki trwałe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wniesienie aportów rzeczowych:

Umorzenie

środków trwałych

Dotychczasowe umorzenie

środka trwałego

Inwestycje

długoterminowe

Wartość netto środka trwałego

Wartość początkowa środka

trwałego

Środki trwałe

Źródło: opracowanie własne.

Konta „Środki trwałe” oraz „Wartości niematerialne i prawne” mogą wykazywać tylko

salda Winien, które wyraża ich stan początkowy. Natomiast do ewidencji umorzenia obu
składników majątku służą odpowiednie konta korygujące. Schemat ewidencji zużycia
środków trwałych (wartości niematerialnych i prawnych ujęto na rysunku 1).

Umorzenie środków trwałych

(Umorzenie wartości niemat. i prawnych)

Amortyzacja

Objaśnienie:
1. Naliczone zużycie środków trwałych (wartości niematerialnych i prawnych).

Rys. 1. Ewidencja zużycia środków trwałych (wartości niematerialnych i prawnych)

Źródło: opracowanie własne.

Konta odpisów umorzeniowych wykazują salda MA, oznaczające stan umorzenia

(zmniejszenia) wartości początkowej środków trwałych (wartości niematerialnych i prawnych).

Dla potrzeb informacyjnych należy stosować odpowiednią analitykę jak i konta

pozabilansowe. Jako przykłady pozabilansowych kont środków trwałych można wskazać:
„Środki trwałe dzierżawione”, „Środki trwałe obce”. Dokonując ewidencji na koncie
pozabilansowym nie obowiązuje zasada podwójnego zapisu (księguje się tylko na koncie
pozabilansowym).

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są zasady ewidencji na koncie „Środki trwałe”?
2.  Jakie są zasady ewidencji na koncie „Wartości niematerialne i prawne”?
3.  Jakie znasz przykłady zwiększenia wartości środków trwałych i wartości niematerialnych

i prawnych, jak się je ewidencjonuje?

4. Jakie znasz przykłady zmniejszenia wartości środków trwałych i wartości niematerialnych

i prawnych, jak się je ewidencjonuje?

5. Jak ewidencjonuje się umorzenie i amortyzację środków trwałych oraz wartości

niematerialnych i prawnych?

6. O czym informują salda kont: „Środki trwałe”, „Wartości niematerialne i prawne”,

„Umorzenie środków trwałych”, „Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych”?

7. Co to są konta pozabilansowe?
8. Jak ewidencjonuje się na kontach pozabilansowych środków trwałych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dla dowolnych czterech środków trwałych sporządź roczną tabelę amortyzacji, a następnie

zaksięguj miesięczne odpisy amortyzacyjne na kontach syntetycznych i analitycznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji zużycia środków

trwałych,

2)  przypomnieć sobie zasady obliczania amortyzacji,
3)  określić cztery przykłady środków trwałych,
4)  ustalić stawki amortyzacyjne wybranych środków trwałych,
5)  sporządzić tabelę amortyzacyjną dla wybranych środków trwałych za okres jednego roku

(na druku lub w arkuszu kalkulacyjnym – wydrukować ją),

6) zaksięgować miesięczne wielkości zużycia wybranych środków trwałych na kontach

syntetycznych i analitycznych wykorzystując do tego odpowiednie oprogramowanie FK.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− stanowisko komputerowe z dostępem do drukarki, wyposażone w arkusz kalkulacyjny,

− oprogramowanie FK,

− kalkulator,
− druk tabeli amortyzacyjnej,

− literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Nanieś salda początkowe oraz dokonaj ewidencji operacji gospodarczych wykorzystując

do tego dostępne oprogramowanie finansowo-księgowe. Ponadto określ rodzaj dowodu
księgowego na podstawie którego nastąpi księgowanie oraz sporządź zestawienie obrotów
i sald celem sprawdzenia poprawności księgowań.

Salda początkowe:
1.  Środki trwałe 89 000 zł.
2.  Wartości niematerialne i prawne 40 000 zł.
3.  Umorzenie środków trwałych 27 000 zł.
4.  Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych 12 500 zł.
5.  Kapitał podstawowy 50 000 zł.
6.  Kredyty bankowe 39 500 zł.

Operacje gospodarcze:

Lp.

Treść operacji gospodarczej

Rodzaj

dowodu

księgowego

Kwota (zł)

1 Otrzymano

fakturę za zakupioną kserokopiarkę

a)  wartość netto
b)  podatek VAT 22%
c)  wartość brutto

14 000

3 080

17 080

2 Przyjęto kserokopiarkę do użytkowania

000

3 Zaksięgowano naliczony podatek VAT

3 080

4 Otrzymano

zamówione

urządzenie, które okazało się niekompletne.

000

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Urządzenie postawiono do dyspozycji dostawcy

Dokonano likwidacji starego komputera:
a)  wartość początkowa
b)  dotychczasowe umorzenie
c)  wartość netto (a –b)

6 000
5 800

200

Na podstawie umowy najmu – dzierżawy przyjęto do użytkowania na okres
4 miesięcy przyczepę samochodową

000

Sprzedano samochód osobowy – wystawiono fakturę:
a)  wartość netto
b)  podatek VAT 22%
c)  wartość brutto

4 000

880

4 880

Wydano sprzedany samochód osobowy:
a)  wartość początkowa
b)  dotychczasowe umorzenie
c)  wartość netto

30 000
25 000

5 000

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji środków

trwałych,

2) uzupełnić tabelę wpisując odpowiednie symbole dowodów księgowych związanych

z daną operacją gospodarczą,

3)  wprowadzić salda początkowe,
4)  dobrać do każdej operacji konta, które są z nią związane,
5)  dokonać ewidencji operacji gospodarczych na kontach bilansowych, pozabilansowych

i wynikowych,

6)  sporządzić zestawienie obrotów i sald (wydrukować je),
7)  sprawdzić poprawność księgowań na podstawie zestawienia obrotów i sald
8)  zachować rozwiązanie ćwiczenia – będzie kontynuowane w rozdziale 4.7.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plan kont,

−

tekst Ustawy o rachunkowości,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK,

−

drukarka,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wskazać przykłady kont pozabilansowych dla środków trwałych?

2) omówić zasady ewidencji na koncie „Środki trwałe”?

3) omówić zasady ewidencji na koncie „Wartości niematerialne i prawne”?

4) dokonać ewidencji środków trwałych?

5) dokonać ewidencji na kontach pozabilansowych środków trwałych?

6) dokonać ewidencji wartości niematerialnych i prawnych?

7) dokonać ewidencji umorzenia i amortyzacji środków trwałych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Ewidencja leasingu operacyjnego i finansowego

4.7.1. Materiał nauczania

W przypadku leasingu operacyjnego przyjęcie przedmiotu w leasing nie jest księgowane

w ewidencji bilansowej. Może być ono jednak zaksięgowane na koncie pozabilansowym, np.
„Środki trwałe obce” lub „Środki trwałe otrzymane w leasing operacyjny”. Księgowaniu
podlegają raty leasingowe, których ewidencję przedstawiono w tabeli 15.

Tabela 15. Ewidencja rat leasingu operacyjnego

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Otrzymanie faktury za opłaty leasnigowe (wartość brutto)

Rozliczenie zakupu

Rozrachunki

z dostawcami

Zaksięgowanie raty leasingowej (wartość netto z faktury)

Usługi obce

Rozliczenie zakupu

Zaksięgowanie naliczonego podatku VAT

Rozrachunki z tytułu

podatku VAT

Rozliczenie zakupu

Źródło: opracowanie własne.

Zasady ewidencji typowych operacji gospodarczych związanych z leasingiem

finansowym zawarto w tabeli 16.

Tabela 16. Ewidencja rat leasingu finansowego

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Otrzymanie umowy leasingowej wraz z fakturą
(wartość brutto)

Rozliczenie zakupu

Rozrachunki

z dostawcami

Przyjęcie przedmiotu leasingu (wartość netto)

Środki trwałe Rozliczenie

zakupu

Zaksięgowanie odsetek za cały okres umowy

Rozliczenia międzyokresowe kosztów Rozliczenie zakupu

Zaksięgowanie naliczonego podatku VAT

Rozrachunki z tytułu podatku VAT

Rozliczenie zakupu

Zaliczenie odsetek do kosztów bieżącego okresu

Koszty finansowe

Rozliczenia

międzyokresowe

kosztów

Źródło: opracowanie własne.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jak dokonuje się ewidencji przedmiotu leasingu operacyjnego i finansowego?
2.  Jakie koszty powstają w przypadku leasingu operacyjnego i finansowego?
3.  Jak przebiega ewidencja leasingu operacyjnego?
4.  Jak przebiega ewidencja leasingu finansowego?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykorzystując rozwiązanie z ćwiczenia 2 z rozdziału 4.6. dokonaj dalszej ewidencji

operacji gospodarczych wykorzystując do tego dostępne oprogramowanie finansowo-
-księgowe. Ponadto określ rodzaj dowodu księgowego na podstawie którego nastąpi
księgowanie oraz sporządź zestawienie obrotów i sald celem sprawdzenia poprawności
księgowań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Operacje gospodarcze:

Lp.

Treść operacji gospodarczej

Rodzaj

dowodu

księgowego

Kwota (zł)

1 Zgodnie z zawartą umową leasingową przyjęto maszynę na warunkach

leasingu operacyjnego

000

2 Otrzymano

fakturę za opłatę leasingu operacyjnego:

a)  wartość netto
b)  podatek VAT 22%
c)   wartość brutto

1 000

220

1 220

3 Zaksięgowano ratę leasingu operacyjnego

1 000

4 Zaksięgowano naliczony podatek VAT

220

5 Otrzymano

umowę leasingu finansowego:

a)  wartość samochodu
b)  odsetki za cały okres umowy
c)  podatek VAT 22%
d)  razem do zapłaty

40 000

8 000

10 560
58 560

6 Przyjęto do użytkowania przedmiot leasingu

40 000

7 Zaksięgowano odsetki za cały okres umowy

8 000

8 Zaksięgowano naliczony podatek VAT

10 560

9 Zaksięgowano odsetki za bieżący okres

800

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji leasingu

operacyjnego i finansowego,

2) odszukać w systemie FK rozwiązanie ćwiczenia 2 z rozdziału 4.6,
3) uzupełnić tabelę wpisując odpowiednie symbole dowodów księgowych związanych

z daną operacją gospodarczą,

4) dobrać do każdej operacji konta, które są z nią związane,
5) dokonać ewidencji operacji gospodarczych na kontach bilansowych, pozabilansowych

i wynikowych,

6) sporządzić zestawienie obrotów i sald (wydrukować je),
7) sprawdzić poprawność księgowań na podstawie zestawienia obrotów i sald.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plan kont,

−

tekst Ustawy o rachunkowości,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK,

−

drukarka,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wskazać konta pozabilansowe stosowane przy ewidencji

leasingu operacyjnego?

2) dokonać ewidencji leasingu operacyjnego?

3) dokonać ewidencji leasingu finansowego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Ewidencja środków trwałych w budowie

4.8.1. Materiał nauczania

Do ewidencji środków trwałych w budowie służy konto o tej samej nazwie. Po stronie

Winien konta „Środki trwałe w budowie” ujmuje się zwiększenia wartości omawianego

składnika majątku (np. koszty związane z wykonaniem i finansowaniem robót budowlanych),

a po stronie Ma zmniejszenia (np. zakończenie budowy i przyjęcie do użytkowania). Konto to

może wykazywać saldo Winien, które oznacza wartość nie zakończonych robót budowlanych.

Ewidencja analityczna prowadzona do konta „Środki trwałe w budowie” powinna

zapewnić możliwość skalkulowania ceny nabycia, kosztu wytworzenia lub ulepszenia

poszczególnych środków trwałych oraz poniesionych kosztów, które nie dały efektu

gospodarczego.

Zasady ewidencji typowych operacji gospodarczych dotyczących środków trwałych

w budowie przedstawiono w tabeli 17 i 18.

Tabela 17. Zasady ewidencji środków trwałych w budowie – operacje zwiększające ich wartość

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Otrzymanie faktury za roboty, materiały i inne usługi
związane z realizowaną budową (wartość brutto)

Rozliczenie

zakupu

Rozrachunki

z dostawcami

Zaksięgowanie wartości robót, materiałów i innych
usług związanych z realizowaną budową (wartość
netto)

Środki trwałe

w budowie

Rozliczenie

zakupu

Otrzymanie
i rozliczeni
faktur
związanych
z realizowaną
budową

Zaksięgowanie naliczonego podatku VAT

Rozrachunki

z tytułu podatku

VAT

Rozliczenie

zakupu

Odsetki, prowizje od pożyczek i kredytów bankowych za czas budowy
środków trwałych

Środki trwałe w

budowie

Rachunki

bankowe

Źródło: opracowanie własne.

Tabela 18. Zasady ewidencji środków trwałych w budowie – operacje zmniejszające ich wartość

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Uzyskanie efektu zakończenia budowy zwiększające wartość środków
trwałych

Środki trwałe

w budowie

Odpisanie w koszty wartości środków trwałych w budowie, które nie
dały zamierzonego efektu gospodarczego

Pozostałe koszty

operacyjne

Środki trwałe

w budowie

Źródło: opracowanie własne.

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak funkcjonuje konto „Środki trwałe w budowie”?
2. Jakie są przykłady operacji zwiększających i zmniejszających wartość środków trwałych

w budowie?

3. Jaką analitykę powinno prowadzić się do konta „Środki trwałe w budowie”?
4. Jak przebiega ewidencja operacji związanych z realizacją budowy nowego środka

trwałego?

5. Co oznacza saldo konta „Środki trwałe w budowie”?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Nanieś salda początkowe oraz dokonaj ewidencji operacji gospodarczych wykorzystując

do tego dostępne oprogramowanie finansowo-księgowe. Ponadto określ rodzaj dowodu
księgowego na podstawie którego nastąpi księgowanie oraz sporządź zestawienie obrotów
i sald celem sprawdzenia poprawności księgowań.
Salda początkowe:
1.  Środki trwałe 68 000 zł.
2.  Umorzenie środków trwałych 9 000 zł.
3.  Wartości niematerialne i prawne 21 000 zł.
4.  Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych 4 000 zł.
5.  Środki trwałe w budowie 2 300 zł (rozpoczęta budowa hali magazynowej).
6.  Rachunki bankowe 3 600 zł.
7.  Kredyty bankowe (zaciągnięty kredyt inwestycyjny) 30 000 zł.
8.  Kapitał podstawowy 51 900 zł.

Operacje gospodarcze:

Lp.

Treść operacji gospodarczej

Rodzaj

dowodu

księgowego

Kwota (zł)

Otrzymano i rozliczono fakturę za projekt budowlany:
a)  wartość projektu według cen zakupu
b)  podatek VAT 22%
c)  razem faktura

1 300

286

1 586

2 W

związku z budową postawiono w stan likwidacji stary magazyn:

a)  wartość początkowa
b)  dotychczasowe umorzenie
c)  wartość netto

9 000
7 800
1 200

3 Otrzymano i rozliczono fakturę od przedsiębiorstwa „Złota Rączka” za

rozbiórkę starego magazynu:
a)  wartość usługi
b)  podatek VAT 22%
c)  razem faktura

400

488

4 Według wyciągu bankowego:

a) zakupiono dwuletnie obligacje Skarbu Państwa
b) bank pobrał odsetki od kredytu zaciągniętego na budowę hali

produkcyjnej

1 800

100

5 Otrzymano

fakturę za zakupione materiały budowlane:

a)  wartość materiałów
b)  podatek VAT 7%
c)  razem faktura

12 000

840

12 840

6 Przyjęto materiały budowlane

a) zaksięgowano naliczony podatek VAT

000
840

Otrzymano i rozliczono fakturę od przedsiębiorstwa „Żółwik” za roboty
budowlane:
a)  wartość usługi
b)  podatek VAT 22%
c)  razem faktura

7 000
1 540
8 540

8 Wyposażono halę magazynową w niezbędne urządzenia wymagające

montażu. Otrzymano i rozliczono fakturę:
a)  wartość urządzeń
b)  podatek VAT 22%
c)  razem faktura

6 000
1 320
7 320

Otrzymano i rozliczono fakturę za montaż zakupionych urządzeń:
a) wartość usługi

900

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

b) podatek VAT 22%
c) razem do zapłaty

198

1 098

10 W

wyniku

zakończenia inwestycji:

a) przyjęto do użytkowania środki trwałe
b) wyksięgowano wartość kosztów, które nie dały zamierzonego efektu

gospodarczego

31 000

..........

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji środków trwałych

w budowie,

2) uzupełnić tabelę wpisując odpowiednie symbole dowodów księgowych związanych

z daną operacją gospodarczą,

3)  wprowadzić salda początkowe,
4)  dobrać do każdej operacji konta, które są z nią związane,
5)  dokonać ewidencji operacji gospodarczych ustalając w operacji 10 wartość  środków

trwałych w budowie, które nie dały zamierzonego efektu gospodarczego,

6) sporządzić zestawienie obrotów i sald (wydrukować je),
7) sprawdzić poprawność księgowań na podstawie zestawienia obrotów i sald.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plan kont,

−

tekst Ustawy o rachunkowości,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK,

−

drukarka,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.8.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) dokonać ewidencji środków trwałych w budowie?

2) zaproponować analitykę do konta „Środki trwałe w budowie”?

3) ustalić wartość środka trwałego, który został wybudowany?

4) ustalić wartość środków trwałych, które nie dały efektu gospodarczego?

4.9. Ewidencja inwestycji długoterminowych i krótkoterminowych

4.9.1. Materiał nauczania

Do ewidencji inwestycji długoterminowych służy konto „Inwestycje długoterminowe”.

Natomiast z uwagi na szeroki zakres inwestycji krótkoterminowych, do ich ewidencji
wykorzystuje się klika kont syntetycznych. Ponieważ ewidencja środków pieniężnych jako
element inwestycji krótkoterminowych została już zaprezentowana w rozdziale 4.4 w tym
miejscu będą przedstawione zasady ewidencji krótkoterminowych aktywów obrotowych
(kolejny składnik inwestycji krótkoterminowych), na koncie o tej samej nazwie.

Do konta „Inwestycje długoterminowe” powinna być prowadzona ewidencja

szczegółowa, która umożliwi ustalenie wartości poszczególnych składników tej grupy
aktywów trwałych. Konto to może wykazywać saldo Winien wyrażające stan inwestycji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

długoterminowych. Zasady ewidencji typowych operacji gospodarczych na koncie
„Inwestycje długoterminowe” przedstawiono w tabeli 19 i 20.

Tabela 19. Ewidencja zwiększenia wartości inwestycji długoterminowych

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Zakupienie akcji, obligacji o charakterze lokat długoterminowych Inwestycje

długoterminowe

Rachunki

bankowe

Udzielenie innej jednostce pożyczki długoterminowej Inwestycje

długoterminowe

Rachunki

bankowe

Wniesienie udziałów pieniężnych do innej spółki Inwestycje

długoterminowe

Rachunki

bankowe

Otrzymanie faktury za zakupioną nieruchomość mającą
stanowić składnik inwestycji długoterminowej (wartość
brutto)

Rozliczenie zakupu Rozrachunki

z dostawcami

Przyjęcie na stan jednostki zakupionej nieruchomości
(wartość netto)

Inwestycje

długoterminowe

Rozliczenie

zakupu

Otrzymanie i
rozliczenie
faktur za
nieruchomości
zakupione w
celach
spekulacyjnych

Zaksięgowanie naliczonego podatku VAT

Rozrachunki z tytułu

podatku VAT

Rozliczenie

zakupu

Źródło: opracowanie własne.

Tabela 20. Ewidencja zmniejszenia wartości inwestycji długoterminowych

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Wpływ udzielonej pożyczki długoterminowej

Rachunki

bankowe

Inwestycje

długoterminowe

Wpływ środków ze sprzedaży (cena sprzedaży)

Rachunki

bankowe

Przychody

finansowe

Sprzedaż
długoterminowych
papierów
wartościowych

Wyksięgowanie sprzedanych papierów
wartościowych (cena nabycia)

Koszty finansowe

Inwestycje

długoterminowe

Źródło: opracowanie własne.

Do konta „Krótkoterminowe aktywa finansowe” powinna być prowadzona ewidencja

szczegółowa, która umożliwi ustalenie wartości poszczególnych składników zaliczanych do
tej grupy aktywów obrotowych. Konto to może wykazywać saldo Winien oznaczające
wartość składników aktywów obrotowych. Zasady ewidencji typowych operacji
gospodarczych na koncie „Krótkoterminowe aktywa finansowe” ujęto w tabeli 21 i 22.

Tabela 21 . Zasady ewidencji zwiększenia wartości krótkoterminowych aktywów obrotowych

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Zakupienie papierów wartościowych z przeznaczeniem do obrotu

Krótkoterminowe

aktywa finansowe

Rachunki bankowe

Udzielenie innej jednostce pożyczki krótkoterminowej

Krótkoterminowe

aktywa finansowe

Rachunki bankowe

Źródło: opracowanie własne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 22. Zasady ewidencji zmniejszenia wartości krótkoterminowych aktywów obrotowych

Przekwalifikowanie krótkoterminowych aktywów finansowych do
inwestycji długoterminowych

Inwestycje

długoterminowe

Krótkoterminowe

aktywa finansowe

Wpływ udzielonej pożyczki krótkoterminowej

Rachunki bankowe

Krótkoterminowe

aktywa finansowe

Wpływ środków ze sprzedaży (cena
sprzedaży)

Rachunki bankowe

Przychody

finansowe

Sprzedaż
krótkoterminowych
papierów
wartościowych

Wyksięgowanie sprzedanych papierów
wartościowych (cena nabycia)

Koszty finansowe

Krótkoterminowe

aktywa finansowe

Źródło: opracowanie własne.

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie operacje gospodarcze powodują zwiększenie inwestycji długoterminowych?
2.  Jakie operacje gospodarcze powodują zmniejszenie inwestycji długoterminowych?
3.  Jakie są zasady ewidencji na koncie „Inwestycje długoterminowe?
4.  Jaką analitykę powinno stosować się do kont: „Inwestycje długoterminowe” oraz

„Krótkoterminowe aktywa finansowe”?

5. Które operacje gospodarcze wywołują zwiększenia, a które zmniejszenia

krótkoterminowych aktywów finansowych?

6. Jakie są zasady ewidencji na koncie „Krótkoterminowe aktywa finansowe”?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zapisz salda początkowe oraz dokonaj ewidencji operacji gospodarczych wykorzystując

do tego dostępne oprogramowanie finansowo-księgowe. Ponadto określ rodzaj dowodu
księgowego na podstawie którego nastąpi księgowanie oraz sporządź zestawienie obrotów
i sald celem sprawdzenia poprawności księgowań.
Salda początkowe:
1.  Środki pieniężne na rachunkach bankowych 35 000 zł.
2.  Inwestycje długoterminowe:
a)  udzielona pożyczka na okres 3 lat 7 000 zł,
b)  długoterminowe aktywa finansowe (5-letnie obligacje Skarbu Państwa 8 000 zł oraz

3-letnie obligacje Skarbu Państwa 3 500 zł).

3.  Krótkoterminowe aktywa finansowe:
a)  akcje przeznaczone do obrotu 3 000 zł,
b)  udzielona pożyczka na okres 6 miesięcy 4 000 zł.
4.  Kapitał podstawowy 50 000 zł.
5.  Rozrachunki z dostawcami 7 000 zł.
6.  Kredyty bankowe 3 500 zł.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Operacje gospodarcze:

Lp.

Treść operacji gospodarczej

Rodzaj

dowodu

księgowego

Kwota (zł)

1 Bank

poinformował o zakupie 100 akcji po 40 zł każda (jednostka nabyła

akcje z zamiarem dalszej ich sprzedaży)

000

2 Wniesiono

przelewem

udział w formie pieniężnej do innej spółki

000

3 Sprzedano

połowę zakupionych w bieżącym okresie akcji:

a) cena sprzedaży 50 zł
b) wyksięgowano sprzedane akcje (cena nabycia 40 zł)

2 500
2 000

4 Otrzymano

fakturę za zakupiony garaż, który zostanie przeznaczony do

wynajmu dla innych jednostek:
a)  wartość netto
b)  podatek VAT 22%
c)  wartość brutto

10 000

2 200

12 200

5 Przyjęto garaż na stan jednostki

10 000

6 Zaksięgowano naliczony podatek VAT

2 200

7 Pożyczkobiorca (inna jednostka) zwrócił przelewem zaciągniętą pożyczkę

krótkoterminową

000

8 Przekwalifikowano

część akcji z przeznaczeniem do zbytu na lokatę

długoterminową

000

9 NBP

odkupił w wymaganym okresie 3 – letnie obligacje Skarbu Państwa:

a) cena sprzedaży
b) wyksięgowano odkupione obligacje (cena nabycia)

4 000
3 500

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji inwestycji

długoterminowych oraz inwestycji krótkoterminowych,

2) uzupełnić tabelę wpisując odpowiednie symbole dowodów księgowych związanych

z daną operacją gospodarczą,

3)  wprowadzić salda początkowe,
4)  dobrać do każdej operacji konta, które są z nią związane,
5)  dokonać ewidencji operacji gospodarczych,
6)  sporządzić zestawienie obrotów i sald (wydrukować je),
7)  sprawdzić poprawność księgowań na podstawie zestawienia obrotów i sald.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plan kont,

−

tekst Ustawy o rachunkowości,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK i dostępem do drukarki,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.9.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wprowadzić konta analityczne dla inwestycji długoterminowych?

2) wprowadzić konta analityczne dla krótkoterminowych aktywów

finansowych?

3) dokonać ewidencji inwestycji długoterminowych?

4) dokonać ewidencji krótkoterminowych aktywów obrotowych?

5) interpretować zapisy na kontach: „Inwestycje długoterminowe”

oraz „Krótkoterminowe aktywa finansowe”?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10. Ewidencja obrotu materiałowego

4.10.1. Materiał nauczania

Do ewidencji przychodów i rozchodów materiałów służy konto o nazwie „Materiały”.

Ewidencja dotycząca obrotu materiałowego uzależniona jest od przyjętego przez jednostkę
sposobu wyceny ich przyjęcia. Materiały przy przyjęciu mogą zostać wycenione według
rzeczywistej ceny zakupu/ ceny nabycia/ kosztu wytworzenia lub według stałej ceny
ewidencyjnej. W drugim przypadku mogą powstać odchylenia od ceny ewidencyjnej
materiałów wyrażające różnice między stałą ceną ewidencyjną a rzeczywistą ceną, które
ujmuje się na koncie „Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów”.

Ewidencja analityczna do konta „Materiały” powinna zapewnić uzyskanie informacji

o poszczególnych rodzajach materiałów i może być prowadzona metodą:
− ewidencji wartościowej,

− ewidencji ilościowej,
− ewidencji ilościowo-wartościowej.

Konto „Materiały” wykazuje saldo Winien, które oznacza wartość zapasów materiałów.

W przypadku stosowania stałych cen ewidencyjnych w celu ustalenia wartości bilansowej
materiałów saldo to należy skorygować o saldo konta „Odchylenia od cen ewidencyjnych
materiałów”.

Typowe operacje gospodarcze związane z nabyciem materiałów przedstawiono w tabeli 23.

Tabela 23. Zasady ewidencji przychodu materiałów

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Otrzymanie faktury zakupu materiałów
(wartość brutto)

Rozliczenie zakupu

Rozrachunki

z dostawcami

Przyjęcie materiałów na stan jednostki
(wartość netto lub wartość według stałych
cen ewidencyjnych)

Materiały Rozliczenie

zakupu

Otrzymanie

faktury za

materiały

i przyjęcie

materiałów

Zaksięgowanie naliczonego podatku VAT

Rozrachunki z tytułu

podatku VAT

Rozliczenie zakupu

Zaksięgowanie kredytowych odchyleń od cen ewidencyjnych
materiałów w przypadku gdy wartość materiałów na fakturze
jest niższa od wartości przyjętych materiałów (wycenionych
według stałej ceny ewidencyjnej)

Rozliczenie zakupu

Odchylenia od cen

ewidencyjnych

materiałów

Zaksięgowanie debetowych odchyleń od cen ewidencyjnych
materiałów w przypadku gdy wartość materiałów na fakturze
jest wyższa od wartości przyjętych materiałów (wycenionych
według stałej ceny ewidencyjnej)

Odchylenia od cen

ewidencyjnych

materiałów

Rozliczenie zakupu

Przyjęcie odpadków pochodzących z likwidacji środków
trwałych

Materiały

Pozostałe

przychody

operacyjne

Materiały odzyskane po usunięciu skutków wypadku
losowego

Materiały Zyski

nadzwyczajne

Źródło: opracowanie własne.

Typowe operacje gospodarcze związane z rozchodem materiałów przedstawiono w tabeli 24.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 24. Zasady ewidencji rozchodu materiałów

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Wartość netto

Rozrachunki

z odbiorcami

Sprzedaż

materiałów

Wystawienie

faktury za
sprzedane

materiały

Podatek należny VAT

Rozrachunki

z odbiorcami

Rozrachunki z

tytułu podatku VAT

Wydanie sprzedanych materiałów

Wartość sprzedanych

materiałów

Materiały

Rozliczenie debetowych odchyleń od cen ewidencyjnych
materiałów przypadających na materiały sprzedane

Wartość sprzedanych

materiałów

Odchylenia od cen

ewidencyjnych

materiałów

Rozliczenie kredytowych odchyleń od cen ewidencyjnych
materiałów przypadających na materiały sprzedane
(księgowanie następuje za pomocą storna czerwonego –
kwoty ujemne)

Wartość sprzedanych

materiałów

Odchylenia od cen

ewidencyjnych

materiałów

Wydanie materiałów do zużycia na potrzeby działalności
operacyjnej

Zużycie materiałów

i energii

Materiały

Rozliczenie debetowych odchyleń od cen ewidencyjnych
materiałów przypadających na materiały sprzedane

Zużycie materiałów

i energii

Odchylenia od cen

ewidencyjnych

materiałów

Rozliczenie kredytowych odchyleń od cen ewidencyjnych
materiałów przypadających na materiały sprzedane
(księgowanie następuje za pomocą storna czerwonego –
kwoty ujemne)

Zużycie materiałów

i energii

Odchylenia od cen

ewidencyjnych

materiałów

Źródło: opracowanie własne.

4.10.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie operacje gospodarcze powodują zwiększenie wartości materiałów?
2.  Jakie operacje gospodarcze powodują zmniejszenie wartości materiałów?
3.  Jak sposób wyceny przyjęcia materiałów wpływa na ewidencję materiałów?
4.  Jak przebiega ewidencja obrotu materiałowego?
5.  Jaką analitykę można stosować do konta „Materiały”?

4.10.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj ewidencji operacji gospodarczych wykorzystując do tego dostępne

oprogramowanie finansowo-księgowe. Ponadto określ rodzaj dowodu księgowego na
podstawie którego nastąpi księgowanie oraz ustal wartość bilansową materiałów.

Operacje gospodarcze:

Lp.

Treść operacji gospodarczej

Rodzaj dowodu

księgowego

Kwota (zł)

1 Otrzymano

fakturę za zakupione materiały:

a)  wartość materiałów według ceny zakupu
b)  podatek VAT 22%
c)  wartość brutto

4 000

880

4 880

2 Przyjęto materiały do magazynu wycenione według stałych cen

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ewidencyjnych

3 800

3 Rozliczono

dostawę materiałów:

a) zaksięgowano naliczony podatek VAT
b) zaksięgowano odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów

880

............

4 Wydano

materiały do zużycia na cele produkcyjne

2 400

5 Zaksięgowano odchylenia od cen ewidencyjnych przypadające na materiały

zużyte

............

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji materiałów,
2) uzupełnić tabelę wpisując odpowiednie symbole dowodów księgowych związanych

z daną operacją gospodarczą,

3)  dobrać do każdej operacji konta, które są z nią związane,
4)  ustalić wartość odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów dla operacji 3b oraz 5,
5)  dokonać ewidencji operacji gospodarczych,
6)  ustalić wartość bilansową materiałów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plan kont,

−

tekst Ustawy o rachunkowości,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.10.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) dokonać ewidencji obrotu materiałowego jeżeli materiały są wyceniane

według rzeczywistych cen ewidencyjnych?

2) dokonać ewidencji obrotu materiałowego jeżeli materiały są wyceniane

według stałych cen ewidencyjnych?

3) dokonać ewidencji obrotu materiałowego na kontach analitycznych?

4) interpretować salda odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów?

5) ustalić wartość bilansową materiałów w zależności od sposobu wyceny

przychodu materiałów?

4.11. Ewidencja obrotu towarowego

4.11.1. Materiał nauczania

Do ewidencji przychodu i rozchodu towarów służy konto o nazwie „Towary”. Ewidencja

analityczna powinna umożliwić uzyskanie informacji o poszczególnych towarach dla każdej
jednostki handlowej (punktu handlowego) danego przedsiębiorstwa. Charakterystyczne
w ewidencji towarów jest to, że rozchód księguje się zawsze w takich cenach, w jakich
jednostka została obciążona za przyjęte przez nią towary. Konto „Towary” wykazuje saldo
Winien, które informuje o wartości zapasów towarów handlowych.

Typowe operacje gospodarcze związane z nabyciem towarów przedstawiono w tabeli 25.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 25. Zasady ewidencji przychodu towarów

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Otrzymanie faktury zakupu towarów
(wartość brutto)

Rozliczenie

zakupu

Rozrachunki

z dostawcami

Przyjęcie towarów na stan jednostki Towary

Rozliczenie

zakupu

Otrzymanie

faktury za

towary

i przyjęcie

towarów

Zaksięgowanie naliczonego podatku VAT

Rozrachunki

z tytułu podatku

VAT

Rozliczenie zakupu

Zaksięgowanie marży handlowej zarezerwowanej do
realizacji przy sprzedaży

Towary

Odchylenia od cen

ewidencyjnych towarów

Zaksięgowanie zarezerwowanego do realizacji przy
sprzedaży należnego podatku VAT

Towary

Odchylenia

od cen ewidencyjnych

towarów

Źródło: opracowanie własne.

Typowe operacje gospodarcze związane z rozchodem towarów przedstawiono w tabeli 26.

Tabela 26. Zasady ewidencji rozchodu materiałów

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Wartość netto

Rozrachunki

z odbiorcami

Sprzedaż towarów

Wystawienie

faktury za

sprzedane towary

w handlu

hurtowym

Podatek należny VAT

Rozrachunki

z odbiorcami

Rozrachunki

z tytułu podatku

VAT

Zaksięgowanie utargu w handlu detalicznym (wartość brutto)

Rozrachunki

z odbiorcami

Sprzedaż towarów

Wydanie sprzedanych towarów (według ceny sprzedaży)

Wartość

sprzedanych towarów

Towary

Rozliczenie odchyleń od cen ewidencyjnych towarów
przypadające na towary sprzedane a dotyczące zrealizowanej
marży handlowej (kwoty ujemne – storno czerwone; w
przypadku księgowania kwot dodatnich zamienić strony
wskazanych kont)

Wartość

sprzedanych towarów

Odchylenia od cen

ewidencyjnych

towarów

Rozliczenie odchyleń od cen ewidencyjnych towarów
przypadające na towary sprzedane a dotyczące należnego
podatku VAT (kwoty ujemne – storno czerwone; w przypadku
księgowania kwot dodatnich zamienić strony wskazanych kont)

Wartość

sprzedanych towarów

Odchylenia od cen

ewidencyjnych

towarów

Wyksięgowanie przychodów należnego podatku VAT
stanowiącego zobowiązanie podatkowe (w przypadku
sprzedaży w handlu detalicznym)

Sprzedaż towarów

Rozrachunki

z tytułu podatku

VAT

Posezonowe obniżki cen, obniżki cen towarów niechodliwych
oraz przeszacowanie towarów niepełnowartościowych

Pozostałe koszty

operacyjne

Towary

Źródło: opracowanie własne.

4.11.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jak należy dokonać ewidencji zakupu towarów?
2.  Jak należy dokonać ewidencji sprzedaży towarów w handlu hurtowym?
3.  Jak należy dokonać ewidencji sprzedaży towarów w handlu detalicznym?
4.  Jaką analitykę należy prowadzić do konta „Towary”?
5.  O czym informuje saldo konta „Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów”?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.11.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj ewidencji operacji gospodarczych w sklepie ogrodniczym wykorzystując do tego

dostępne oprogramowanie finansowo-księgowe. Ponadto określ rodzaj dowodu księgowego
na podstawie którego nastąpi księgowanie i ustal cenę sprzedaży według odpowiedniej
metody.

Operacje gospodarcze:

Lp.

Treść operacji gospodarczej

Rodzaj

dowodu

księgowego

Kwota (zł)

1 Otrzymano

fakturę za zakupione krasnale ogrodowe:

a)  wartość krasnali w cenie zakupu
b)  podatek VAT 22%
c)  wartość brutto

3 000

660

3 660

2 Przyjęto krasnale ogrodowe do sklepu:

a)  cena zakupu krasnali
b)  marża handlowa
c)  podatek VAT 22%
d)  wartość krasnali ogrodowych w cenie sprzedaży

..........
..........
..........
..........

3 Zaksięgowano naliczony podatek VAT

..........

4 Zaksięgowano utarg dzienny (sprzedaż krasnali ogrodowych)

2 000

5 Zaksięgowano wartość sprzedanych krasnali ogrodowych

2 000

Rozliczono odchylenia od cen ewidencyjnych towarów wynikające z :
a) marży handlowej
b) podatku VAT

..........
..........

7 Zaksięgowano należny podatek VAT stanowiący zobowiązanie podatkowe

..........

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji towarów,
2) uzupełnić tabelę wpisując odpowiednie symbole dowodów księgowych związanych

z daną operacją gospodarczą,

3)  dobrać do każdej operacji konta, które są z nią związane,
4)  ustalić marżę handlową i wartość towarów w cenie sprzedaży,
5)  dokonać korekty kosztów uzyskania przychodów wykonując stosowne obliczenia,
6)  dokonać ewidencji operacji gospodarczych,
7)  ustalić wartość bilansową pozostałych krasnali ogrodowych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plan kont,

−

tekst Ustawy o rachunkowości,

−

kalkulator,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.11.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) dokonać ewidencji obrotu towarowego w jednostkach handlu hurtowego?

2) dokonać ewidencji obrotu towarowego w jednostkach handlu detalicznego?

3) dokonać ewidencji obrotu towarowego na kontach analitycznych?

4) interpretować salda konta „Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów”?

5) ustalić wartość bilansową towarów?

4.12. Ewidencja produktów pracy

4.12.1. Materiał nauczania

Do ewidencji efektów produkcji zakończonej służy konto o nazwie „Produkty gotowe”.

Ewidencja analityczna powinna dostarczyć informacji o rzeczywistym stanie ilościowo –
wartościowym lub wartościowym poszczególnych produktów oraz umożliwić ochronę mienia
jednostki. Konto „Produkty gotowe” wykazuje saldo Winien, oznaczające wartość zapasu
produktów gotowych. Szczegółowe ewidencje do wszystkich elementów produktów pracy
powinieneś odszukać w literaturze podanej w części 6 poradnika. W tym miejscu zostanie
omówiona wyłącznie ewidencja wyrobów gotowych i usług.

Ewidencja przyjęcia wyrobów gotowych jest uzależniona od sposobu wyceny wyrobów

gotowych przy ich przyjęciu z produkcji. Jeżeli jednostka dokonuje wyceny wyrobów
gotowych na poziomie rzeczywistego kosztu wytworzenia (technicznego kosztu
wytworzenia), wówczas dekretacja jest zgodnie z wytycznymi w tabeli 27.

Tabela 27. Zasady ewidencji przyjęcia wyrobów gotowych i usług

(wycena wg rzeczywistego kosztu wytworzenia)

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Przyjęcie wyrobów gotowych z produkcji do magazynu oraz
wykonanych a nie sprzedanych usług

Produkty gotowe

Koszty działalności

podstawowej

Źródło: opracowanie własne.

W sytuacji, kiedy jednostka stosuje do wyceny wyrobów gotowych stałe ceny

ewidencyjne (planowany koszt wytworzenia, koszt wytworzenia z poprzednich okresów), to
ewidencja ich przyjęcia do magazynu przedstawia się zgodnie z wytycznymi zawartymi
w tabeli 28. W tym przypadku mogą pojawić się rozbieżności między wartością ewidencyjną
a rzeczywistą wyrobów gotowych, które wykazuje się na koncie „Odchylenia od cen
ewidencyjnych wyrobów gotowych”. Ewidencje przychodu wyrobów gotowych wycenianych
według stałych cen ewidencyjnych przedstawiono w tabeli 28.

Tabela 28. Zasady ewidencji przychodu wyrobów gotowych (wycena wg stałej ceny ewidencyjnej)

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Przyjęcie wyrobów gotowych do magazynu

Produkty gotowe

Rozliczenie kosztów

działalności

Zaksięgowanie w końcu okresu sprawozdawczego
rzeczywistego kosztu wytworzonych wyrobów gotowych

Rozliczenie kosztów

działalności

Koszty działalności

podstawowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zaksięgowanie debetowych odchyleń od cen ewidencyjnych
produktów gotowych w przypadku, gdy rzeczywisty koszt
wytworzenia wyrobów jest wyższy od stałej ceny
ewidencyjnej

Odchylenia od cen

ewidencyjnych

produktów gotowych

Rozliczenie kosztów

działalności

Zaksięgowanie kredytowych odchyleń od cen ewidencyjnych
produktów gotowych w przypadku, gdy rzeczywisty koszt
wytworzenia wyrobów jest niższy od stałej ceny
ewidencyjnej

Rozliczenie kosztów

działalności

Odchylenia od cen

ewidencyjnych

produktów gotowych

Źródło: opracowanie własne.

Ewidencja sprzedaży wyrobów gotowych została przedstawiona w tabeli 29.

Tabela 29. Zasady ewidencji sprzedaży wyrobów gotowych

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Wartość netto

Rozrachunki

z odbiorcami

Sprzedaż produktów

Wystawienie

faktury za
sprzedane

wyroby

gotowe

Podatek należny VAT

Rozrachunki

z odbiorcami

Rozrachunki

z tytułu podatku VAT

Wydanie z magazynu sprzedanych wyrobów gotowych (wg
przyjętej ceny ewidencyjnej: stała lub rzeczywisty koszt)

Koszty sprzedanych

produktów

Produkty gotowe

Korekta wartości sprzedanych wyrobów gotowych o debetowe
odchylenia od cen ewidencyjnych produktów gotowych
– w przypadku, kiedy wyroby były wyceniane według stałej
ceny ewidencyjnej (ewidencja kwotami ujemnymi)

Koszty sprzedanych

produktów

Odchylenia od cen

ewidencyjnych

produktów gotowych

Korekta wartości sprzedanych wyrobów gotowych o kredytowe
odchylenia od cen ewidencyjnych produktów gotowych
– w przypadku, kiedy wyroby były wyceniane według stałej
ceny ewidencyjnej (ewidencja kwotami dodatnimi)

Koszty sprzedanych

produktów

Odchylenia od cen

ewidencyjnych

produktów gotowych

Źródło: opracowanie własne.

4.12.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak należy dokonać ewidencji przyjęcia wyrobów gotowych z produkcji do magazynu

jeżeli wyceniane są według rzeczywistego kosztu wytworzenia?

2. Jak należy dokonać ewidencji przyjęcia wyrobów gotowych z produkcji do magazynu

jeżeli wyceniane są według stałej ceny ewidencyjnej?

3. Jak należy dokonać ewidencji sprzedaży wyrobów gotowych jeżeli ich rozchód

wyceniany jest według rzeczywistego kosztu wytworzenia?

4. Jak należy dokonać ewidencji sprzedaży wyrobów gotowych jeżeli ich rozchód

wyceniany jest według stałej ceny ewidencyjnej?

5. Jaką analitykę należy prowadzić do konta „Produkty gotowe”?
6. O czym informuje saldo konta „Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów

gotowych”?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.12.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W przedsiębiorstwie produkującym budziki, wycenia się wyroby gotowe według stałych

cen ewidencyjnych (10 zł za sztukę); jednostkowa cena sprzedaży netto wynosi 13 zł.

Zapisz salda początkowe oraz dokonaj ewidencji operacji gospodarczych wykorzystując

do tego dostępne oprogramowanie finansowo – księgowe. Ponadto określ rodzaj dowodu
księgowego na podstawie którego nastąpi księgowanie oraz sporządź zestawienie obrotów
i sald celem sprawdzenia poprawności księgowań. Ustal wartość bilansową wyrobów
gotowych.
Salda początkowe:
1.  Wartość produkcji w toku (koszty działalności podstawowej) 5 000 zł.
2.  Produkty gotowe 2 000 zł.
3.  Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów gotowych (Winien) 200 zł.
4.  Rozrachunki z dostawcami 3 000 zł.
5.  Kredyty bankowe 4 200 zł.

Operacje gospodarcze:

Lp.

Treść operacji gospodarczej

Rodzaj

dowodu

księgowego

Kwota (zł)

1 Przyjęto z produkcji do magazynu wyroby gotowe (budziki) 300 sztuk

.............

2 Przeksięgowano rzeczywisty techniczny koszt wytworzenia budzików

2 550

3 Ustalono i zaksięgowano odchylenia od cen ewidencyjnych produktów

gotowych

............

Wydano z magazynu sprzedane wyroby gotowe (budziki) 130 sztuk

............

5 Wystawiono

fakturę za sprzedane budziki:

a)  wartość netto
b)  podatek VAT 22%
c)  wartość brutto

............
............
............

6 Zaksięgowano odchylenia od cen ewidencyjnych produktów gotowych

przypadające na wyroby sprzedane

............

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji produktów

gotowych,

2) uzupełnić tabelę wpisując odpowiednie symbole dowodów księgowych związanych

z daną operacją gospodarczą,

3)  wprowadzić salda początkowe,
4)  dobrać do każdej operacji konta, które są z nią związane,
5)  ustalić brakujące wartości poszczególnych operacji gospodarczych,
6)  dokonać ewidencji operacji gospodarczych,
7)  sporządzić zestawienie obrotów i sald (wydrukować je),
8)  sprawdzić poprawność księgowań na podstawie zestawienia obrotów i sald,
9)  ustalić wartość bilansową wyrobów gotowych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plan kont,

−

tekst Ustawy o rachunkowości,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK i dostępem do drukarki,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.12.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) dokonać ewidencji obrotu wyrobami gotowymi jeżeli są wyceniane

według rzeczywistego kosztu wytworzenia?

2) dokonać ewidencji obrotu wyrobami gotowymi jeżeli są wyceniane

według stałej ceny ewidencyjnej?

3) dokonać ewidencji obrotu wyrobami gotowymi na kontach analitycznych?

4) interpretować salda konta „Odchylenia od cen ewidencyjnych

produktów gotowych”?

5) ustalić wartość bilansową wyrobów gotowych?

4.13. Ewidencja rozliczeń międzyokresowych kosztów

4.13.1. Materiał nauczania

Do ewidencji czynnych i biernych rozliczeń kosztów służy konto „Rozliczenia

międzyokresowe kosztów”. Ewidencja analityczna powinna umożliwić wyodrębnienie
oddzielnie rozliczeń kosztów czynnych i kosztów biernych w zależności od ich tytułów i
okresu którego dotyczą. Konto to może wykazywać saldo Winien, oznaczające koszty
dotyczące przyszłych okresów sprawozdawczych oraz saldo Ma, informujące o rezerwach
utworzonych na wydatki i koszty, które zostaną poniesione w przyszłości.

Zasady ewidencji rozliczeń międzyokresowych kosztów czynnych przedstawiono w tabeli 30.

Tabela 30. Zasady ewidencji rozliczeń międzyokresowych kosztów czynnych

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Zaksięgowanie kosztu rozliczanego w czasie w układzie
kosztów rodzajowych

Konto kosztów układu

rodzajowego

Konto bilansowe lub

konto Rozliczenie

zakupu

Przeksięgowanie kosztu rodzajowego

Rozliczenia

międzyokresowe

kosztów

Rozliczenie kosztów

rodzajowych

Zaksięgowanie części kosztu rozliczanego w czasie do
kosztów bieżącego okresu

Konto kosztów układu

funkcjonalnego

Rozliczenia

międzyokresowe

kosztów

Źródło: opracowanie własne.

Zasady ewidencji rozliczeń międzyokresowych kosztów biernych przedstawiono w tabeli 31.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 31. Zasady ewidencji rozliczeń międzyokresowych kosztów biernych

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Utworzenie rezerwy na poczet wydatków i kosztów okresów
przyszłych

Konto kosztów układu

funkcjonalnego

Rozliczenia

międzyokresowe

kosztów

Zaksięgowanie kosztu rodzajowego, w związku z którym
tworzona była rezerwa

Konto kosztów układu

rodzajowego

Konto bilansowe lub

konto Rozliczenie

zakupu

Przeniesienie kosztu rodzajowego

Rozliczenia

międzyokresowe

kosztów

Rozliczenie kosztów

rodzajowych

Rozliczenie kosztu rodzajowego (rzeczywistego) z utworzoną
rezerwą (wartość kosztu rodzajowego jest większa od
utworzonej rezerwy – ewidencja kwotami dodatnimi w celu
zwiększenia wartości utworzonej rezerwy)

Konto kosztów układu

funkcjonalnego

Rozliczenia

międzyokresowe

kosztów

Rozliczenie kosztu rodzajowego (rzeczywistego) z utworzoną
rezerwą (wartość kosztu rodzajowego jest mniejsza od
utworzonej rezerwy – ewidencja kwotami ujemnymi w celu
zmniejszenia wartości utworzonej rezerwy)

Konto kosztów układu

funkcjonalnego

Rozliczenia

międzyokresowe

kosztów

Źródło: opracowanie własne.

4.13.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jak przebiega ewidencja rozliczeń międzyokresowych kosztów czynnych?
2.  Jak przebiega ewidencja rozliczeń międzyokresowych kosztów biernych?
3.  Jaką analitykę należy stosować do konta „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”?
4.  O czym informują salda końcowe konta „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”?

4.13.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zapisz salda początkowe oraz dokonaj ewidencji operacji gospodarczych wykorzystując

do tego dostępne oprogramowanie finansowo-księgowe. Ponadto określ rodzaj dowodu
księgowego na podstawie którego nastąpi księgowanie oraz rozlicz międzyokresowe koszty
czynne i bierne.

Salda początkowe:
1. Rozliczenia międzyokresowe kosztów czynne (opłacony za pierwszy kwartał czynsz za

dzierżawę hali produkcyjnej) 900 zł.

2. Rozliczenia międzyokresowe kosztów bierne (utworzona rezerwa na koszty remontu

budynku administracji) 1 000 zł.

Operacje gospodarcze:

Lp.

Treść operacji gospodarczej

Rodzaj

dowodu

księgowego

Kwota (zł)

1 Opłacono przelewem podatek od środków transportu za pierwsze półrocze

600

2 Zaksięgowano podatek od środków transportu w części dotyczącej

bieżącego miesiąca

..........

3 Utworzono

miesięczną rezerwę na koszty budynku administracji

200

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4 Obciążono koszty tytułem miesięcznego czynszu za dzierżawę hali

produkcyjnej

..........

Otrzymano i rozliczono fakturę za remont budynku administracji:
a)  wartość netto
b)  podatek VAT 7%
c)  wartość brutto

1 100

1 177

6 Rozliczono

utworzoną rezerwę na remont budynku administracji

.........

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji rozliczeń

międzyokresowych kosztów,

2) uzupełnić tabelę wpisując odpowiednie symbole dowodów księgowych związanych

z daną operacją gospodarczą,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plan kont,

−

tekst Ustawy o rachunkowości,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK,

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.13.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) dokonać ewidencji rozliczeń międzyokresowych kosztów czynnych?

2) dokonać ewidencji rozliczeń międzyokresowych kosztów biernych?

3) dokonać ewidencji rozliczeń międzyokresowych kosztów

na kontach analitycznych?

4) interpretować salda konta „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”?

4.14. Ewidencja księgowa różnic inwentaryzacyjnych

4.14.1. Materiał nauczania

W zależności od rodzaju działalności jednostki wynika potrzeba częstotliwości

przeprowadzania inwentaryzacji oraz możliwość powstawania różnic inwentaryzacyjnych.
Stąd do ewidencji różnic inwentaryzacyjnych jednostka może stosować konto syntetyczne
„Pozostałe rozrachunki” z analityką „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek” lub wprowadzić
w zakładowym planie kont jako syntetykę konto „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek” lub
dwa oddzielne konta „Rozliczenie niedoborów” oraz „Rozliczenie nadwyżek”. Zasady
ewidencji różnic inwentaryzacyjnych zostaną przedstawione w tabelach 32 i 33 przy
uwzględnieniu tych dwóch kont.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 32. Zasady ewidencji niedoborów inwentaryzacyjnych

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Zaksięgowanie stwierdzonych w wyniku inwentaryzacji
niedoborów

Rozliczenie

niedoborów

Konto składnika,

którego dotyczy

niedobór, np.

Materiały, Kasa

Niedobory niezawinione materiałów
spowodowane błędami pomiarów, ubytki
naturalne

Zużycie materiałów

i energii

Rozliczenie

niedoborów

Niedobory spowodowane zdarzeniami
losowymi

Straty nadzwyczajne

Rozliczenie

niedoborów

Niedobory uznane za zawinione

Pozostałe rozrachunki

z pracownikami

Rozliczenie

niedoborów

Niedobory środków trwałych i innych
rzeczowych składników aktywów uznane za
niezawinione

Pozostałe koszty

operacyjne

Rozliczenie

niedoborów

Wyjaśnienie

przyczyny

powstania
niedoboru

Niedobory skompensowane z nadwyżkami Rozliczenie

nadwyżek

Rozliczenie

niedoborów

Źródło: opracowanie własne.

Tabela 33. Zasady ewidencji nadwyżek inwentaryzacyjnych

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Zaksięgowanie ujawnionych w wyniku inwentaryzacji
nadwyżek

Konto składnika,

którego dotyczy

nadwyżka, np.

Materiały, Kasa

Rozliczenie nadwyżek

Nadwyżki materiałów spowodowane
nieprawidłowym pomiarem

Rozliczenie nadwyżek

Zużycie materiałów

i energii

Nadwyżki, których przyczyn powstania nie
ustalono

Rozliczenie nadwyżek

Pozostałe przychody

operacyjne

Wyjaśnienie

przyczyny

powstania

nadwyżki

Nadwyżki skompensowane z niedoborem

Rozliczenie nadwyżek

Rozliczenie

niedoborów

Źródło: opracowanie własne.

4.14.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na jakich kontach syntetycznych i analitycznych należy księgować różnice

inwentaryzacyjne?

2. Jak należy ewidencjonować niedobory inwentaryzacyjne?
3. Jak należy ewidencjonować nadwyżki inwentaryzacyjne?

4.14.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zapisz salda początkowe oraz dokonaj ewidencji operacji gospodarczych wykorzystując

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1.  Materiały 1 200 zł.
2.  Produkty gotowe 1 800 zł.
3.  Kasa 230 zł.
4.  Kapitał podstawowy 60 000 zł.
5.  Kredyty bankowe 4 230 zł.

Operacje gospodarcze:

Lp.

Treść operacji gospodarczej

Rodzaj

dowodu

księgowego

Kwota (zł)

Podczas inwentaryzacji w przedsiębiorstwie stwierdzono:
a)  niedobór materiałów
b)  niedobór gotówki w kasie
c)  niedobór środka trwałego:
-

wartość początkowa

dotychczasowe umorzenie

d)  niedobór produktów gotowych
e)  nadwyżkę materiałów
f)  nadwyżkę produktów gotowych

300

4 000
1 600

100
200

2 Po wyjaśnieniu przyczyn różnic inwentaryzacyjnych dokonano

następującego ich rozliczenia:
a) część niedoboru materiałów uznano za ubytki naturalne
b) część niedoboru materiału powstała w wyniku nieprawidłowości

pomiaru ich zużycia

c) część niedoboru materiałów uznano za zawinioną przez magazyniera

lecz ze względu na małą szkodliwość czynu sprawę umorzono

d) pozostałą część niedoboru skompensowano nadwyżką materiałów
e) niedobór gotówki w kasie uznano za zawiniony przez kasjera, który

wyraził pisemną zgodę na jego spłatę

f) niedobór środka trwałego został uznany za zawiniony; ustalono jego

wartość rynkową i obciążono osobę materialnie odpowiedzialną, która
wyraziła na to pisemną zgodę

g) część niedoboru produktów gotowych uznano za zawiniony przez

magazyniera 70 zł; ze względu na odmowę jego uznania skierowano
sprawę do sądu opłacając gotówką koszty postępowania sądowego 5 zł;
utworzono rezerwę na należności wątpliwe

h) nadwyżkę materiałów pozostałą po kompensacie z niedoborem

odpisano na pozostałe przychody operacyjne, gdyż nie ustalono
przyczyn jej powstania

.........

2 800

..........

.........

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji różnic

inwentaryzacyjnych,

2) uzupełnić tabelę wpisując odpowiednie symbole dowodów księgowych związanych

z daną operacją gospodarczą,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plan kont,

−

tekst Ustawy o rachunkowości,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK i dostępem do drukarki,

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.14.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) zaktualizować plan kont dla potrzeb ewidencji różnic inwetaryzacyjnych?

2) przyporządkować konta dla rozliczenia różnic inwetaryzacyjnych

w zależności od przyczyny ich powstania?

3) dokonać ewidencji niedoborów inwetaryzacyjnych?

4) dokonać ewidencji nadwyżek niedoborów inwentaryzacyjnych?

4.15. Ewidencja księgowa kapitałów, rezerw i wyniku finansowego

4.15.1. Materiał nauczania

Do ewidencji kapitałów służą konta pasywne o różnych nazwach w zależności od formy

prawnoorganizacyjnej danej jednostki. Typowe operacje zwiększające i zmniejszające
wartość kapitałów podstawowych ujęto w tabeli 34.

Tabela 34. Ewidencja typowych operacji dotyczących kapitałów podstawowych

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Otrzymane udziały

Konta środków

pieniężnych,

rozrachunków,

aktywów rzeczowych

Kapitał podstawowy

Przeznaczenie zysku bilansowego na zwiększenie kapitału
jednostki (rozwój)

Rozliczenie wyniku

finansowego

Kapitał podstawowy

Zwiększenie wartości środków trwałych w wyniku
aktualizacji ich wyceny

Środki trwałe Kapitał podstawowy

Pokrycie straty bilansowej z kapitałów podstawowych

Kapitał podstawowy

Rozliczenie wyniku

finansowego

Zmniejszenie wartości środków trwałych w wyniku
aktualizacji ich wyceny

Kapitał podstawowy

Środki trwałe

Źródło: opracowanie własne.

Typowe operacje gospodarcze dotyczące tworzenia i rozwiązywania rezerw

przedstawiono w tabeli 35.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 35. Ewidencja typowych operacji dotyczących rezerw

Dekretacja

Operacja gospodarcza

Utworzenie rezerwy w ciężar kosztów lub strat
nadzwyczajnych

Pozostałe koszty

operacyjne lub Koszty

finansowe lub Straty

nadzwyczajne

Rezerwy

Rozwiązanie rezerwy, gdy nie zaistniały przewidywane
zdarzenia, w związku z którymi utworzone były rezerwy

Rezerwy

Pozostałe przychody

operacyjne lub

Przychody finansowe

lub Zyski

nadzwyczajne

Źródło: opracowanie własne.

Do ewidencji operacji gospodarczych ukierunkowanych na ustalenie wyniku finansowego

jednostki za dany okres służy konto „Wynik finansowy”. Zasady jego funkcjonowania wraz
ze schematem ustalania wyniku finansowego w wariancie kalkulacyjnym i porównawczym
zawarto w poradniku do jednostki modułowej „Ustalanie i podział wyniku finansowego”.

4.15.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie konta kapitałów własnych można wskazać w jednostkach w zależności od ich formy

prawnoorganizacyjnej?

2.  Jakie są zasady ewidencji na kontach kapitałów i rezerw?
3.  Które operacje zwiększają, a które zmniejszają wartość kapitałów podstawowych?
4.  Które operacje zwiększają, a które zmniejszają wartość rezerw?

4.15.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wspólnie z dwiema osobami z klasy postawcie siebie w roli wspólników (udziałowców)

spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Określcie jakie udziały wniesie każdy z Was jako
swój wkład do spółki, a następnie dokonajcie ich ewidencji wykorzystując do tego dostępne
oprogramowanie FK.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji kapitałów,
2)  ustalić zakres działalności spółki,
3)  ustalić rodzaj i wartość swojego udziału, skonsultować swoją propozycję z pozostałymi

udziałowcami,

4) dokonać ewidencji wszystkich udziałów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plan kont,

−

tekst Ustawy o rachunkowości,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.15.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) przyporządkować odpowiednie konto do danego rodzaju kapitału

w zależności od formy prawnoorganizacyjnej jednostki?

2) dokonać typowych ewidencji operacji na kontach kapitałów?

3) dokonać typowych ewidencji operacji na kontach rezerw?

4.16. Ewidencjonowanie operacji gospodarczych związanych

z całokształtem działalności jednostek

4.16.1. Materiał nauczania

Ewidencjonowanie operacji gospodarczych w jednostkach dotyczy równolegle różnych

składników aktywów, źródeł finansowania, kosztów bieżącej działalności, przychodów,
kosztów uzyskania przychodów oraz zysków i strat nadzwyczajnych. Ich częstotliwość
występowania a także rodzaj zależy w dużej mierze od rodzaju działalności jednostki. Część
operacji jest charakterystyczna dla jednostek produkcyjnych (np. operacje obrotu wyrobami
gotowymi), część dla usługowych, a jeszcze inna część dla jednostek handlowych (na
przykład operacje obrotu towarami).

Oczywiście zasadnicza większość typowych operacji gospodarczych ma miejsce we

wszystkich jednostkach niezależnie od jej rodzaju działalności, np. ewidencja należności,
zobowiązań, operacji kasowych itd. Ważne jest to, aby postrzegać system ewidencji
księgowej jako całość, a nie oddzielne elementy dotyczące tylko ewidencji środków trwałych,
operacji kasowych.

4.16.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie operacje gospodarcze są charakterystyczne dla jednostek produkcyjnych?
2.  Jakie operacje gospodarcze są charakterystyczne dla jednostek usługowych?
3.  Jakie operacje gospodarcze są charakterystyczne dla jednostek handlowych?
4.  Jakie operacje gospodarcze są typowe dla jednostek niezależnie od charakteru ich

działalności?

5. Jakie operacje gospodarcze występują w jednostkach codziennie, które raz na miesiąc,

a które sporadycznie?

4.16.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj przykłady operacji gospodarczych, które mogłyby wystąpić w okresie jednego

miesiąca w dowolnej jednostce:
a)  produkcyjnej,
b)  handlowej,
c)  usługowej.

Sporządź do nich odpowiednie dowody księgowe a następnie dokonaj ich ewidencji na

kontach syntetycznych i analitycznych oraz pozabilansowych przy wykorzystaniu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

oprogramowania FK. Czynności ewidencyjne poprzedź sporządzeniem bilansu otwarcia, na
bazie którego naniesiesz salda początkowe. Każde ćwiczenie zakończ sporządzeniem
zestawienia obrotów i sald.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  określić zakres działalności jednostki produkcyjnej,
2)  sporządzić bilans otwarcia dla wybranej jednostki produkcyjnej,
3)  ustalić typowe operacje gospodarcze związane z zakresem działalności danej jednostki

produkcyjnej w skali miesiąca,

4)  sporządzić dokumenty do ustalonych operacji gospodarczych,
5)  zapisać na kontach wartości początkowe na podstawie danych z bilansu otwarcia,
6)  dokonać ewidencji operacji gospodarczych,
7)  sporządzić zestawienie obrotów i sald oraz wydrukować je,
8)  sprawdzić poprawność księgowania,
9)  powtórzyć czynności wymienione od punktu 1 do 8 kolejno dla dowolnej jednostki

handlowej i usługowej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plan kont,

−

tekst Ustawy o rachunkowości,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.15.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) dokonać ewidencji operacji gospodarczych związanych z całokształtem

działalności produkcyjnej?

2) dokonać ewidencji operacji gospodarczych związanych z całokształtem

działalności handlowej?

3) dokonać ewidencji operacji gospodarczych związanych z całokształtem

działalności usługowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Test wielokrotnego wyboru do jednostki modułowej „Prowadzenie
ewidencji księgowej” – test teoretyczny

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4.  Test pisemny zawiera 12 pytań i sprawdza Twoje wiadomości z zakresu prowadzenia

ewidencji księgowej.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Wskaż tylko jedną

odpowiedź prawidłową. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź skreślić
i zaznaczyć kółkiem odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu pisemnego masz 25 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zestaw pytań testowych

1. Konto „Wynagrodzenia” jest zawarte w:

a)  zespole 0 planu kont „Aktywa trwałe”,
b)  zespole 2 planu kont „Rozrachunki i roszczenia”,
c)  zespole 4 planu kont „Koszty według rodzajów i ich rozliczenie”,
d)  zespole 7 planu kont „Przychody i koszty związane z ich osiągnięciem”.

2. Zgodnie z zasadą podwójnego zapisu należy księgować:

a)  na co najmniej dwóch kontach po tych samych stronach i w tej samej kwocie,
b)  na więcej niż dwóch kontach po tych samych stronach i w tej samej kwocie,
c)  na więcej niż dwóch kontach po ich przeciwnych stronach w tej samej kwocie,
d)  na co najmniej dwóch kontach po ich przeciwnych stronach w tej samej kwocie.

3. Wypłata zaliczki dla pracownika na poczet podróży służbowej powinna zostać

zaksięgowana:

a) po stronie Winien konta „Inne rozrachunki z pracownikami” i po stronie Ma konta

„Kasa”,

b) po stronie Winien konta „Kasa” i po stronie Ma konta „Inne rozrachunki

z pracownikami”,

c) po stronie Winien konta „Inne rozrachunki z pracownikami” i po stronie Ma konta

„Rachunki bankowe”,

d) po stronie Winien konta „Rachunki bankowe” i po stronie Ma konta „Inne

rozrachunki z pracownikami”.

4. Spłata (stała dyspozycja spłaty) raty kapitałowej kredytu powinna zostać zaksięgowana:

a) po stronie Winien konta „Kasa” i po stronie Ma konta „Kredyty bankowe”,
b) po stronie Winien konta „Rachunki bankowe” i po stronie Ma konta „Kredyty

bankowe”,

c) po stronie Winien konta „Kredyty bankowe” i po stronie Ma konta „Kasa”,
d) po stronie Winien konta „Kredyty bankowe” i po stronie Ma konta „Rachunki

bankowe”.

5. Pobranie przez bank miesięcznych odsetek od kredytu należy zaksięgować:

a)  po stronie Winien konta „Rachunki bankowe” i po stronie Ma konta „Koszty finansowe”,
b)  po stronie Winien konta „Koszty finansowe” i po stronie Ma konta „Rachunki bankowe”,
c)  po stronie Winien konta „Przychody finansowe” i po stronie Ma konta „Rachunki

bankowe”,

d) po stronie Winien konta „Rachunki bankowe” i po stronie Ma konta „Przychody

finansowe”.

6. Jeżeli rozrachunki są akceptowane zarówno przez dłużnika jak i wierzyciela, to są to:

a)  rozrachunki zaliczane do grupy bezspornych,
b)  rozrachunki zaliczane do grupy rozliczeniowych,
c)  rozrachunki zaliczane do grupy roszczeniowych,
d)  rozrachunki zaliczane do grupy roszczeń spornych.

7. Konto „Środki trwałe obce” jest kontem pozabilansowym stosowanym do konta:

a) „Środki trwałe w budowie”,
b) „Środki trwałe”,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

c) „Inwestycje długoterminowe”,
d) „Usługi obce”.

8. Otrzymanie środków pieniężnych za sprzedane akcje innej jednostki za pośrednictwem

biura maklerskiego należy zaksięgować:

a) po stronie Winien konta „Rachunki bankowe” i po stronie Ma konta „Zyski

nadzwyczajne”,

b) po stronie Winien konta „Zyski nadzwyczajne” i po stronie Ma konta „Rachunki

bankowe”,

c) po stronie Winien konta „Przychody finansowe” i po stronie Ma konta „Rachunki

bankowe”,

d) po stronie Winien konta „Rachunki bankowe” i po stronie Ma konta „Przychody

finansowe”.

9. Przelew wynagrodzeń na rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe pracowników należy

zaksięgować:

a) po stronie Winien konta „Rachunki bankowe” i po stronie Ma konta „Rozrachunki

z tytułu wynagrodzeń”,

b) po stronie Winien konta „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń” i po stronie Ma konta

„Rachunki bankowe”,

c) po stronie Winien konta „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń” i po stronie Ma konta

„Kasa”,

d) po stronie Winien konta „Kasa” i po stronie Ma konta „Rozrachunki z tytułu

wynagrodzeń”.

10. Przyjęcie materiałów do magazynu zgodnie z dowodem Pz należy zaksięgować:

a) po stronie Winien konta „Materiały” i po stronie Ma konta „Rozrachunki

z dostawcami”,

b) po stronie Winien konta „Rozrachunki z dostawcami” i po stronie Ma konta

„Materiały”,

c) po stronie Winien konta „Materiały” i po stronie Ma konta „Rozliczenie zakupu”,
d) po stronie Winien konta „Rozliczenie zakupu” i po stronie Ma konta „Materiały”.

11. Wydanie odbiorcy sprzedanych wyrobów należy zaksięgować:

a) po stronie Winien konta „Koszty sprzedanych produktów” i po stronie Ma konta

„Produkty gotowe”,

b) po stronie Winien konta „Produkty gotowe” i po stronie Ma konta „Koszty

sprzedanych produktów”,

c) po stronie Winien konta „Sprzedaż produktów” i po stronie Ma konta „Produkty

gotowe”,

d) po stronie Winien konta „Produkty gotowe” i po stronie Ma konta „Sprzedaż

produktów”.

12. Ujawnienie nadwyżki towarów należy zaksięgować:

a)  po stronie Winien konta „Towary” i po stronie Ma konta „Rozliczenie zakupu”,
b)  po stronie Winien konta „Rozliczenie zakupu” i po stronie Ma konta „Towary”,
c)  po stronie Winien konta „Towary” i po stronie Ma konta „Rozliczenie nadwyżek”,
d)  po stronie Winien konta „Rozliczenie nadwyżek” i po stronie Ma konta „Towary”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bartel T., Chałupczak J., Potulska E., Stec K.: Rachunkowość przedsiębiorstw – zbiór

zadań, Wyd. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o., Gdańsk 2002

2. Gierusz B.: Podręcznik samodzielnej nauki księgowania, Wyd. Ośrodek Doradztwa

i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o., Gdańsk 2002

3. Jakubiszyn L., Krzyżanowska T., Piotrowska B.: Zbiór zadań do rachunkowości, Wyd.

Biuro rachunkowe, Wrocław 2002

4. Matuszewicz J.: Rachunkowość od podstaw, WSiP, Warszawa 2001
5. Ossowska M., Szczypa P.: Rachunkowość – zagadnienia podstawowe, Wyd. Wyższa

Szkoła Integracji Europejskiej, Szczecin 2004

6. Podstawy rachunkowości. Aspekty teoretyczne i praktyczne, red. nauk. B. Micherda,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005

7. Podstawy rachunkowości, praca zbiorowa pod red. K. Sawickiego, PWE, Warszawa 2005
8. Podstawy rachunkowości, praca zbiorowa pod red. K. Winiarskiej, Wyd. Dom

wydawniczy ABC, Warszawa 2001

9. Rachunkowość. Zasady prowadzenia po nowelizacji ustawy o rachunkowości. Część I

i Część II, pod red. T. Kiziukiewicz, Wyd. Ekspert Wydawnictwo i Doradztwo, Wrocław
2001

10. Rachunkowość w biznesie, praca zbiorowa pod red. K. Czubakowskiej, PWE, Warszawa

2005

11. Szczypa P.: Zasady rachunkowości. Teoria, przykłady i zadania, Wyd. CeDeWu

Sp. z o.o., Warszawa 2005

12. Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. (jednolity tekst DzU z 2002 r.

Nr 76, poz. 694 ze zm.)