plik

Ćwiczenia 1., 2011-09-28

Prof. Barbara Kotowa, 618625352 /domowy/, 602-879-777 /komórka/
Egzaminy: 2. 02. 2011r [czwartek, godz. 11:00]; 8. 02. 2011r [środa, godz. 11:00];

Dyżury: ;

Jedna nieobecność ;

Teczka: w ksero;

Zaliczenie: pisemne kolokwium.

Organizacyjne:

Wstęp: Epistemologia: teoria poznania naukowego od XVII wieku [Kartezjusz], w orientacjach
epistemologicznych - antynaturalistyczne [metodologie] orientacje epistemologii humanistyki [nie
będzie szczegółowo Poppera oraz pozytywizmu].

Epistemologia pozytywizmu:

L. Kołakowski, Filozofia pozytywistyczna, Warszawa 1966;

D. Hume, Badania dotyczące rozumu ludzkiego, Warszawa 1977, roz. II [o pochodzeniu idei],
III [O kojarzeniu idei], VII [O idei związku koniecznego];

M. Schlick, Punkt zwrotny w filozofii, R. Carnap, Przezwyciężenie metafizyki przez logiczną
analizę języka, [w:] Empiryzm współczesny, opr. B. Stanosz, Wydawnictwo Uniwersytetu
Warszawskiego, Warszawa 1991, ss. 13 - 19 oraz 52 - 79.

Teksty:

Na następne zajęcia:
L. Kołakowski: Ogólna charakterystyka pozytywizmu.

Ćwiczenia 2., 2011-10-05

L. Kołakowski: Ogólna charakterystyka pozytywizmu.

Czego dowiedzieliśmy się z zarysu Pozytywizmu:

Trudno uściślić pozytywizm w ramy czasowe/merytoryczne; istnieje wiele negatywnych opinii na
temat pozytywizmu;

Klasyczny pozytywizm: XIX wiek, do lat '30 XX wieku - koło wiedeńskie. Wstecz można przesunąć
ową granicę do wieku XVII/XVIII - od empiryzmu brytyjskiego. A nawet do XVI wieku - Franciszek
Bacona: umysłowi ołowiu potrzeba a nie skrzydeł. Kołakowski wywodzi idee pozytywizmu jeszcze
ze średniowiecza.

Pozytywizm jest pewną formacją myślową w ramach, którego mieszczą się pewne idee na
przestrzeni wieków.

Stanowisko filozoficzne dotyczące wiedzy ludzkiej, zwłaszcza wiedzy naukowej.

-> Definicje pozytywizmu:

Jest stanowiskiem normatywnym: reguluje to jak i kiedy używać terminów takich jak "wiedza",
"poznanie" -> Ustala wartości poznawcze.
Wartości = normy (oceny).

-> Każda metodologia przyjmuje wartości poznawcze - są normatywne, nie są aksjologicznie
neutralne.

Ustala dyrektywy metodologiczne: sposoby realizacji wartości poznawczych.

Kryterium demarkacji -> odróżnienie wiedzy naukowej od wiedzy potocznej - nienaukowej.

Czy możliwa jest czysta metafizyka - czy zasługuje na miano nauki;

Jak jest możliwa nauka przyrodnicza i matematyka.]

[Kant również stworzył kryterium demarkacji:

Termin pozytywizm pochodzi od Comte'a - pierwsza połowa XIX. wieku.

Nauka != Wiedza

Pojęcie wiedzy
jest szerokie;
Wiedza może być
zarówno potoczna

Zaliczenie: 18. I. 2012 lub 25. I. 2012

Epistemologia - ćwiczenia

Semestr V Strona 1

Czy możliwa jest czysta metafizyka - czy zasługuje na miano nauki;

Jak jest możliwa nauka przyrodnicza i matematyka.]

Termin pozytywizm pochodzi od Comte'a - pierwsza połowa XIX. wieku.

Pozytywizm jest to refleksja dotycząca wiedzy ludzkiej [przede wszystkim naukowej].

Fazy, kierunki, etapy filozofii pozytywizmu:

Empiryzm angielski pozytywistyczny [Wiek XVII, XVIII]:
-> D. Hume, G. Berkeley, J. Locke, J. S. Mill

Empiriokrytycyzm [XIX wiek]:
-> E. Mach, R. Avenarius

Neopozytywizm - logiczny empiryzm: [I. połowa wieku XX. do lat '30. XX. Wieku]:
->

Koło wiedeńskie

Reguły pozytywizmu:

Reguła fenomenalizmu: kwestie wykraczające poza doświadczenie mają charakter czysto
werbalny. Opisujemy to co zmysłowo doświadczamy - w postrzeganiu obserwacyjnym -
wzrokowym, bezpośrednio lub pośrednio przez instrumenty.

Albo eliminuje się z twierdzeń nauki pojęcie istoty lub redukuje się istotę do zjawiska.
Naukę budują wyłącznie terminy obserwacyjne.
Przeciwstawiono im terminy teoretyczne - prawa ścisłe, idealizacyjne.
Dwa nurty pozytywizmu: Fizykalistyczny [przedmiotem badań są konkretne fizykalne
przedmioty] oraz Subiektywistyczny [postrzeganie przedmiotów].

Stan wiedzy określa możliwość badania - rozwój wiedzy pozwala na badanie nowych
zjawisk.

-> Atomistyczna teoria Demokryta [pytania o arche] zapoczątkowuje sposób myślenia
rozwinięty w stronę pozytywizmu.

Reguła nominalizmu: odmawia realnego istnienia bytom abstrakcyjnym opisywanymi przez
terminy/nazwy ogólne.
Nominalizm: dotyczy nazw.

Idea nominalizmu nawiązuje do sporu o uniwersalia:

Czy istnieją byty? [pytanie o charakterze ontologicznym].
Klasyczna interpretacja o charakterze ontologicznym w sporze o uniwersalia - nie jest to
teza epistemologiczna.

[Kołakowski str. 14]: związek przyczynowy jest empirycznie nieuchwytny wg Hume'a.

-> Ernest Gellner: epistemologiczna interpretacja w sporze o uniwersalia [atomizm
fenomenalistyczny]: Świat składa się z obserwowalnych faktów:

Poszczególne fakty to atomy. Cały świat można porównać do worka ziemniaków, w którym
każdy, zgranulowany, fakt jest sam dla siebie, nie są powiązane przyczynowo - występują
koło siebie. Powiązania te są przypadkowe.

-> Reizm/konkretyzm Kotarbińskiego: klasyczny przykład nominalizmu zinterpretowanego
ontologicznie.

Reguła pozytywistycznego neutralizmu aksjologicznego: wyłączanie z nauki twierdzeń
wartościujących;

Twierdzenia takie nie są empirycznie weryfikowalne;

Odmawia im się wartości logicznej;

Nie mówią niczego o rzeczywistości.

Pozytywiści: W nauce nie może być żadnych twierdzeń wartościujących.

-> Wartość dodatkowa składa się z nieopłaconej pracy co jest zwykłym faktem.

Pojęcie wiedzy
jest szerokie;

Wiedza może być
zarówno potoczna
jak i naukowa.

Pozytywizm - stanowisko
normatywne.

Terminy:
Obserwacyjne - Teoretyczne

-> reprezentatywny dla
subiektywistycznego nurtu
jest Hume i [wczesny]
Carnap.

Nazwy:
Jednostkowe - Ogólne

-> Kołakowski nominalizm
traktował historycznie jako spór o
uniwersalia.

-> Interpretacja epistemologiczna
nominalizmu.

W naukach społecznych muszą
znaleźć się twierdzenia
wartościujące!

-> MARKSIZM, DZIWKO!

Semestr V Strona 2

Pozytywiści: W nauce nie może być żadnych twierdzeń wartościujących.

-> Wartość dodatkowa składa się z nieopłaconej pracy co jest zwykłym faktem.
[zdanie to odnosi się do ekonomii kapitalistycznej].

Czy w zdaniu tym jest sens wartościujący?

-> Nieopłacona praca. - zwrot ten jest normatywny, wartościujący [kojarzy się z
niesprawiedliwością].
Zwrot ten ma dwa sensy:
- Opisowy: ma sens czysto opisowy.
- Normatywny: w określonym historycznym momencie, miejscu, może mieć sens
normatywny; na gruncie doktryny Marksizmu [nieopłacenie ma wartość negatywną] ten
zwrot ma sens normatywny.

-> Stanowisko łagodniejsze: powyższe zdanie może zostać uznane jako zdanie naukowe
tylko gdy przyjmie się jego sens opisowy. Nie wolno jednak socjologom, ekonomom
rozpatrywać tego zdania normatywnie.
Nawet jeżeli ten sens normatywny jest czyimś ideałem.
Nie można nimi jednak niczego uzasadniać jako, że nie mają wartości poznawczej i nie
obejmuje ich kategorie prawdy i fałszu.

-> Na gruncie jakiej orientacji filozoficznej odmawia się oddzielania faktów od wartości:

Pragmatyzm: nie ma sensu podziału na fakty i wartości

Max Weber sformułował podobną tezę o neutralności aksjologicznej co pozytywiści.

Naturalizm metodologiczny:
Jest to reguła jedności metody wiedzy.

W przypadku poznańskiej szkoły: unizm metodologiczny [stanowisko podobne do
pozytywistycznego]
-> Pozytywizm: jedność metody naukowej w naukach społecznych i przyrodniczych
pochodzących z nauk przyrodniczych.

-> Unizm metodologiczny: zakłada jedność metod w naukach społecznych i przyrodniczych
bez przesądzania skąd te metody są brane [czy z nauk społecznych, czy z nauk
przyrodniczych]

Indukcja:
Wszystkie warianty pozytywizmu posługują się indukcją.
Popper jest antyindukcjonistą.

[więcej na wykładzie].

Na następne zajęcia:
M. Schlick: Punkt zwrotny w filozofii.

Ćwiczenia 3., 2011-10-12

[za tydzień 19. 10. 2011r zajęć nie ma]

Dlaczego Moritz Schlick uważa, że neopozytywizm jest zwrotnym punktem w filozofii?

M. Schlick: Punkt zwrotny w filozofii:

-> Budowanie nowego podejścia do filozofii i nauki - punkt zwrotny w którym filozofię zaczął
interesować język nauki.

Metody;

Logika

Przedmiotem filozofii staje się język nauki, potrzebne są do tego:

Po co ów zwrot jest potrzebny?
-> Nie ma rozwiązań;

-> MARKSIZM, DZIWKO!

-> Problem ten pojawia się ogólnie
w naukach społecznych.

Nie jest to już stanowisko
pozytywizmu - wyłącznie
interpretacja rygorystycznego
kryterium.

Putnam: ten podział nie jest
podziałem uzasadniony.
W ogóle nie jest możliwe
rozdzielenie wartości od faktów w
nauce.

Terminy antynaturalizm i
naturalizm pochodzą od Poppera.

-> Mniej radykalne stanowisko od
pozytywizmu [pewna opozycja do
pozytywizmu];
Stanowisko się nie upowszechniło.

Dyskusje odnośnie książki
Kołakowskiego nr 2. Myśli
filozoficzne, z roku 1967r.

Filozofia jako analiza języka nauki,
R. Carnap.

-> Postęp: jest to

Semestr V Strona 3

Logika

Po co ów zwrot jest potrzebny?
-> Nie ma rozwiązań;
W porównaniu z nauką w filozofii brak jest postępu.

Schlick stawia pytanie czy filozofia dokonała w okresie swojego trwania jakiegokolwiek
postępu?

W filozofii jest aksjologicznie nacechowany pozytywnie;

W nauce jest to zmiana regresywna, bądź progresywna.

Pojęcie Rozwoju:

Różnica między nauką a filozofią: kiedy Schlick mówi, że nie dokonał się w filozofii postęp, to nie
chodzi o postęp taki jak w nauce, bo nauka != filozofii.
Twierdzenie pozytywistów jest bezzasadne, bo pojęciem postępu nie można się posługiwać na
terenie filozofii.
Pojęcie postępu jest pojęciem wartościującym.

E. Gilson O doświadczeniu:
Filozofia grzebie swoich grabarzy.
-> Filozofia późniejsza zastępuje następna, grzebiąc poprzednika ad infinitum;

R. Rorty:
Wreszcie mamy taką sytuację w filozofii, że filozofia kończy swój żywot w takim kształcie w jakim
była uprawiana w taki sposób w jaki była uprawiana przez wieki. Za to powinna pojawić się inna
refleksja.
-> Koniec następuje, że przez te wieki do żadnych sensownych, ostatecznych, rozstrzygnięć nie
doszła. [Nie dowiedzieliśmy się czym jest prawda!].

Aby obronić tezę, że filozofia != nauka:

Sposób wzrostu określany jako absorpcję i eliminację:

Rozwój rozumiany jako wzrost dziedzictwa kulturowego rozumiany jest w sposób taki w jaki
to się dzieje w nauce: jedne teorie absorbują poprzednie teorie, lub je eliminują.
-> zastępowanie jednych teorii przez kolejne [współczesny fizyk nie musi uczyć się
mechaniki Newtonowskiej].
-> rozwój charakterystyczny dla nauki

Sposób wzrostu przez pomnażanie [kumulowanie]:

Jest charakterystyczny dla kultury symbolicznej, np. filozofii [dla tego wszystkiego co nie
jest nauką].
W filozofii nie można zapomnieć o filozofach uprzednich dla interpretacji współczesnych,
wszystko późniejsze po Pierwszych Filozofach pomnaża refleksje filozoficzne.
Innym przykładem jest sztuka -> jedynie przy środkach artystycznych [sposoby techniczne]
przy pomocy, których można wytwarzać wartości estetyczna, mamy do czynienia z
postępem poznawczym na wzór nauki.

-> Filozofia pełni inne funkcje niż nauka.

Istnieją dwa sposoby wzrostu tego co się nazywa dziedzictwem kulturowym:

Co to kurwa jest filozofia?
-> Filozofia jest jak sztuka.

Na następne zajęcia:
Popper: Epistemologia bez podmiotu poznającego.

[dziedziny kultury u Kmity - powtórzyć].

M. Shlick Punkt zwrotny w filozofii:

Rozwój w sensie integrująco-różnicującym: przyrasta ilość elementów i relacji między
elementami;

○

Rozwój w sensie aksjologicznym: ustalona wartość jako punkt docelowy i do niej
zmierza się w ramach tego pojęcia rozwoju.

○

-> Postęp: jest to
jednokierunkowa zmiana z
gorszego do lepszego.
Jest wartością poznawczą
[pozytywnie interpretowana];

[postęp obejmuje jedynie zmiany
progresywne, polegające na
doskonaleniu organizacji,
przechodzeniu od szczebli niższych
do szczebli wyższych;

-> Rozwój: jest to zmiana
kierunkowa (ma ustalony
kierunek), uporządkowana w jakiś
sposób, monotoniczna względem
jakiegoś parametru (wielkości; tzn.
Sprawiająca, że dana wielkość
albo nieustannie rośnie, albo
nieustannie maleje -> zmiana
regresywna, jak i progresywna to
rozwój).

[Inaczej rozwija się nauka, inaczej
filozofia i jest to niewspółmierne]

por. koncepcje Ptolemeusza i
koncepcje Kopernikańską
[wchłonięta i wyeliminowana
Ptolemeusza]

Wzrost przez pomnażanie, w
równym stopniu potrzebny jest
Platon, Kant, Hegel, itd.

Ideał w filozofii = wartość.

Pewien ideał jest wartością [np.

Semestr V Strona 4

elementami;

Rozwój w sensie aksjologicznym: ustalona wartość jako punkt docelowy i do niej
zmierza się w ramach tego pojęcia rozwoju.

○

Rozwój w sensie nomologicznym: są to pewne zmiany w ciągu prawidłowości.

○

-> Zmiana w nauce daje się wyjaśnić przez odwołanie do prawidłowości już
sformułowanych w nauce.
-> Rozwój sensu stricto na gruncie nauki; nie jest to rozwój na gruncie sztuki, religii,
filozofii.

-> Absorbcja i eliminowanie [np. teorii naukowych];
-> Pomnażanie, dokładanie - każdy zespół nowych elementów jest tak samo ważny jak
poprzednie [np. filozofii].

-> Jaki wg Schlicka ma być podział pracy między nauką a filozofią?
[co przynależy do nauki, a co do filozofii wg jego nowej koncepcji filozofii]:
Filozofia: wyjaśnia zdania i mówi o tym co znaczą zdania;
Epistemologia: ma zająć się logiczną analizą języka nauki [odkrywanie znaczeń, nadawanie
znaczeń];
Nauka: zajmuje się weryfikacją zdań;

Zdezaktualizowane zostają problemy filozoficzne jak granice poznania [w takim rozumieniu
epistemologii]: granice [metafizyczne] nie istnieją, bo zostają wskazane przez analizę.

Metafizyka, etyka, estetyka i psychologia zostają odrzucone.

Krytyczne nawiązanie do Husserla, który twierdził, że filozofia powinna być pierwszą i
ostatnią instancją.

○

-> Słusznie przypuszczano, że filozofia dostarcza zarówno fundamentu jak i zwieńczenia
gmachu nauki - pomyłką był jednakże sąd, że fundament jest zbudowany z twierdzeń
filozofii.

Kryterium potwierdzenia nauki;

○

Funkcja technologiczna nauki -> asymilacja wiedzy w świecie [przyjmowanie przez
szersze rzesze];

○

-> Wielki badacz jest zawsze filozofem:

-> Na czym polega jeszcze jedna modyfikacja w sposobie myślenia o epistemologii
stosunku do tradycyjnego o niej myślenia?
Indukcja nigdy nie jest uprawomocniona;

Idea że jej twierdzeniom była obca dawniejszym myślicielom (…).
-> Epistemologia nie składa się z twierdzeń, lecz aktem nadawania znaczeń. Epistemologia
to akty nadawania znaczeń - jest działalnością.

Do tej pory kolejni filozofowie bardzo często lamentowali nad końcem filozofii - lecz jego
końca nie widać. Trzeba sobie uświadomić, że każda koncepcja filozoficzna jest jedną z
koncepcji filozoficznych. W XX. Wieku następuje kolejny przełom filozoficzny, tzn.
Postmodernizm [Rorty: Filozofia a zwierciadło natury - wyrzuca filozofię znów].

E. Gilson: Każda następna filozofia grzebie swoich grabarzy.

Ostatnio modna jest hermeneutyka wg Pani Profesor.

Popper jako opozycjonista pozytywizmu i neopozytywizmu [antypsychologizm,
antyindukcjonizm];

Popperowska zasada racjonalnego krytycyzmu;

Jakie dwie sytuacje poznawcze mogą mieć miejsce w wyniku zastosowania falsyfikacji [jako
metody];

Uzasadnić za Popperem tytuł Epistemologia bez podmiotu poznającego.

K. Popper Epistemologia bez podmiotu poznającego:

Ćwiczenia 4., 2011-11-09

/brak/

Ideał w filozofii = wartość.
Pewien ideał jest wartością [np.
absolutny duch Hegla jest pewną
wartością].

-> logika jest bazą.

-> Str. 16.
-> metafora domu [gmachu,
piramidy, etc.].

-> Str. 18.

->Funkcja technologiczna jako
kryterium prawdziwości twierdzeń
naukowych.

-> str. 18

-> Epistemologia jest działaniem -
jest zespołem aktem nadawania
znaczeń.

Semestr V Strona 5

Ćwiczenia 4., 2011-11-09

/brak/

Ćwiczenia 5., 2011-11-16

Zasada racjonalnego krytycyzmu <= P

-> PT -> EB -> P

↓ ↓

Zasada rozwoju nauki Eliminacja błędu

↓

…

- problem - formułuje się pytanie o wyjaśnienie;

PT - próbna teoria [w przeciwieństwie do pozytywizmu mamy do czynienia z teorią; jest to
hipoteza teoretyczna].

EB - procedura eliminacji błędu [próbny test teorii: próbną teorię konfrontuje się z potencjalnym
falsyfikatorem].

Potencjalny falsyfikator jest to zdanie obserwacyjne - egzystencjalne.
-> Zdania obserwacyjne: są odwoływalne; obciążone hipotetycznie; zdania wobec, których panuje
powszechna zgoda naukowców; zgodne są z wiedzą tła [wiedza zaplecza].
-> wiedza tła, to wiedza zaakceptowana przez naukowców i jest zgodna z potencjalnymi
falsyfikatorami.

-> Człon EB czteroczłonowego cyklu - jakie dwie sytuacje mogą zaistnieć i która z nich jest
korzystniejsza w sensie poznawczym dla nauki?

-> w przypadku sflasyfikowania teorii pozostaje wiedza tła [obserwacyjna] w przypadku gdy teoria
się utrzyma, to należy zbadać wiedzę tła i zbadać dlaczego ta wiedza nie jest w stanie teorii
sfalsyfikować.
-> w przypadku koroboracji wiedza teoretyczna jest utrzymywana i jest to korzystniejsze.

Psychologiczny proces rozwoju wiedzy [empiryzm przed Popperem] a logiczny proces rozwoju
wiedzy [antypsychologiczny Popper].
-> Popper badał logiczny kontekst odkrycia naukowego.

Koncepcja Poppera uwzględnia historyzm w rozwoju nauki [wiedza rozwija się tak, że jedne
teorie zastępują drugie przez eliminacje, dlatego historyczny rozwój wiedzy -> wiedza
wzrasta];

Koncepcja Poppera jest ahistoryczna [ahistoryzm przejawia się w tym, że nauka rozwija się
według …;

Dwie interpretacje:

Str. 150: eksperyment myślowy: odbudowa świata przez pozostawione książki.
Str. 162: eksperyment myślowy: inna cywilizacja przejmuje naszą wiedzę w książce.

-> Domek dla ptaków jako odpowiednik trzeciego świata:

Str. 163: teza metafizyczna o istnieniu trzech światów: jest to teza metafizyczna. Można jej bronić
wskazując na jej biologiczny odpowiednik (…).

Kwestia autonomii trzeciego świata:

Ćwiczenia 6., 2011-11-23

Wilhelm Dilthey: Rozumienie i życie; Określenie nauk o życiu:

-> Poz. 4., spisu lektur antynaturalistyczne epistemologie humanistyki - liczba mnoga
ponieważ różnych koncepcji, które podlegają, jest kilka - różnią się między sobą na
tyle, żeby dało się od siebie odróżnić - przynajmniej trzy Rickert, Weber, Dilthey, a w

Antynaturalizm:

Semestr V Strona 6

-> Antypozytywizm może być rozumiany szerzej przeciwstawiający się
pozytywizmowi w innych sferach niż teoriopoznawcze.

-> Antypozytywizm jest odbierany jako opozycja do pozytywizmu - może być
używane jako zamiennik dla antynaturalizmu metodologicznego, ale nie jest to
dokładnie tym samym:

-> Postpozytywizm: następuje po pozytywizmie, bywa że rozumie się jako
postmodernizm jako opozycja do modernizmu;

O co chodziło, czego dotyczył spór zwolenników antynaturalistów
metodologicznych z naturalistami: model metodologiczny nauk
humanistycznych [spór o uprawianie nauk] - spór: druga połowa XIX wieku,
trwał w środowisku filozofów niemieckich, inicjatorem i projektodawcą
programu badawczego antynaturalizmu był Wilhelm Dilthey.

-> nie była wiele warta dla rozwijającego się kapitalizmu, i takie tam.

Naukowość nauk humanistycznych w antynaturalizmie: za właściwe nauki
uznawano science - nauki przyrodnicze, im przyznawano status poznawczy -
humanistyka była traktowana po macoszemu, pierwsze humanistyczne
dyscypliny kształtują się w połowie XIX wieku.

Pozytywiści: chcieli unaukowić humanistykę: redukując ją do nauk
przyrodniczych, proponując metody przyrodnicze;

Dilthey, Rickert, Weber: próbowano opracować dla niej jakąś teorię
poznania, co miało mieć wpływ na jej unaukowienie i możliwość
rozpatrywania jej w ramach metodologicznych.

Była to chęć unaukowienia humanistyki:

Antynaturalizm metodologiczny: stanowi, że nauki humanistyczne są
niewspółmierne do przyrodniczych i posiada własną metodologię.

○

Antynaturalizm:

Co wg Diltheya jest przedmiotem humanistyki, czym się ma zajmować? Co jest
przedmiotem refleksji humanistycznej [nauk o duchu]?

○

Str. 188: obiekt duchowy jest przedmiotem nauk humanistycznych;



Str. 189: cechy różnicujące nauki humanistyczne od przyrodniczych: ;
przedmiotem nauk humanistycznych są ludzkie stany, przejawiają się w życiu i
rozumienie tych ekspresji.



Życie

ekspresja

rozumienie

Termin
zrozumiały.

Przejawy życia:

Stany psychiczne;

Uzewnętrznianie przeżyć.

-> W przypadku czynności i
wytworach tkwią określone
sensy, nadawane przez
ludzie - twórca danych
wytworów, autor danych
czynności.
Dilthey: gdy jesteśmy w
stanie zrozumieć przeżycia,
które towarzyszyły
wytworom/działaniom
wtedy jesteśmy w stanie je
zrozumieć.

Wytwory kultury: ludzkie - ducha:
- Czynności ludzkich;
- Wytwory ludzkie.

Epoka.

Wilhelm Dilthey:

-> naturalizm metodologiczny:
wspólność metod n.
humanistycznych i przyrodniczych.

-> założenie metafizyczne,
bo nie da się rozstrzygnąć
czy modernizm minął;

-> powinien być rozumiany
jako następujący po
modernizmie.

-> postmodernizm: rozumiana
jako opozycja do modernizmu.

-> Dilthey posługuje się
swobodnym językiem, można go
opatrznie rozumieć.

Semestr V Strona 7

wtedy jesteśmy w stanie je
zrozumieć.

Epoka.

-> twory społeczne jako trwałe obiektywizacje ducha: twór społeczności
takie jak prawo, instytucje, etc.

-> kultura materialna: twory materialne, mające fizyczną
podstawę;
-> kultura duchowa: wszelkie inne.
Pani profesor: wszystko to co nazywamy kulturę traktuje jako
rzeczywistość myślową, jeśli wyartykułowaną w formie zdań tworzy
reguły - jedne wskazują cele do realizacji, inne wskazują przepisy do
realizacji celów.
Dilthey podobnie rozumie kulturę.

Str. 48: Duch obiektywny: społeczność i kultura [duchowa] jest
przedmiotem poznania nauk o duchu.

Obiektywizacja ducha w tworach społecznych: ekspresja jednego podmiotu jest
odbierana w ten sam sposób przez inny podmiot.

Jakie jest zadania nauk humanistycznych?

○

Cel poznawczy nauk humanistyki: poznanie całej rzeczywistości, którą tworzy kultura.
Poznanie rzeczywistości społeczno-historycznej.

Jakimi metodami powinny się zajmować nauki o duchu?

○

Głowna metoda, która powinna być stosowana w naukach humanistycznych:



Str. 46: rozumienie jest pewną władzą poznawczą, jednocześnie metodą, jest
też fragmentem doświadczenia wewnętrznego - introspekcja. Jest naczelną
metodą poznawczą - w ramach doświadczenia wewnętrznego rozumiemy
własne stany wewnętrzne, a dzięki rozumieniu jesteśmy w stanie rozumieć
czyjeś stany.

-> wtórne przeżywanie: podmiot uzewnętrzniając swoje przeżycia w
swoich czynnościach/wytworach - wtórne: powinni umieć odtworzyć
przeżycia, które ingerowały z powstawaniem pewnych wytworów i
czynności.

Co uchwytujemy w aktach rozumienia: cudze stany psychiczne, obiekty kultury
[czynności i wytwory].

Str. 47:

Zmysłowo dane z zewnątrz znaki: np. wiersz, dzieło sztuki, obraz;
Do czego służy ekstraspekcyjne poznanie u Diltheya: jest punktem wyjścia
poznania - w pierwszym kontakcie zmysłowym dla poznania.
Fundamentem poznania jest rozumienie!

[Historia: szukamy w niej wytworów ludzkich, takich jak np. magia, religia, etc.]

Metody aby poznać kulturę [rzeczywistość społeczno-historyczną]:

Ćwiczenia 7., 2011-11-30

Wilhelm Dilthey, c.d.:

Doświadczenie u:

○

Naturalizm pozytywistyczny

Antynaturalizm Diltheya

Ekstraspekcja, z wyjątkiem nurtu
subiektywistycznego w ramach którego
przedmiotem poznania są dane naszej
świadomości, mimo że punktem wyjścia
jest zmysłowe oglądanie doświadczenia.

Introspekcja.

Doświadczenie zewnętrzne.

Doświadczenie wewnętrzne.

Zmysłowe.

Rozumienie elementarne.

•

Rozumienie [oparte na przeżyciu] -
odtworzenie przeżycia jest niezbędne
dla poznania. Dwa rodzaje rozumienia:

-> konwencje rozumiane jako
normy i dyrektywy?

Problem jak można poznać obce
kultury?
-> Dilthey nie rozwiązał problemu i
chyba nikt go nie rozwiązał.

introspekcja Diltheyowska

to taki rodzaj
doświadczenia w ramach,
którego uchwytujemy
całościowo sens
doświadczenia [np. Dzieło
sztuki, rzeźba, obraz, które
nie rozwija się w czasie, ale
jest już czymś statycznym
[więc nie literatura, czy

-> różnica między pozytywistyczną
a Diltheyowską introspekcją:

Semestr V Strona 8

Zmysłowe.

Rozumienie elementarne.

•

Rozumienie wyższe.

•

Rozumienie [oparte na przeżyciu] -
odtworzenie przeżycia jest niezbędne
dla poznania. Dwa rodzaje rozumienia:

Zmysłowe doświadczenie jest podstawą
wokle.

Zmysłowe doświadczenie jest
niezbędna jako punkt wyjścia: należy je
uzewnętrznić.

Poznanie Diltheyowskie jest
pozapojęciowe: jest to akt intuicyjny w
którym uchwytujemy sens pomiędzy
przeżyciem a wytworem.

Proste: różne wytwory, obiekty kulturowe, poznajemy w ramach rozumienia
elementarnego [mimika, gesty, pojedyncze słowa, pojedyncze zdania, etc. -
chwytamy sens tego działania/wytworu - nie wymagają większego wysiłku aby
ów sens zrozumieć].





-> Trzy etapy rozumienia wyższego:

Złożone: poznajemy w ramach rozumienia wyższego. Nie da się ich poznać w
jednym akcie, są to np. dzieła sztuki, do których potrzeba więcej aktów
rozumienia aby uchwycić sens; biografie; prądy; architektura, etc.



Wyrazy życia duchowego [stopień skomplikowania owych wytworów]:

Na następne zajęcia: H. Rickert Obiektywność historii kultury;

Obiektywność poznania historycznego [historycznych nauk o kulturze], a obiektywność
poznania przyrodoznawczego;

Na czym polega faktyczne uznawanie wartości kulturowych i jakie są epistemologiczne
konsekwencje tego faktu.

Warunki tworzenia historii uniwersalnej;

Prawo natury a wartość;

Historyczność nauk o kulturze a historyczność nauk przyrodniczych.

Zwrócić uwagę na:

Ćwiczenia 8., 2011-12-07

H. Rickert: Obiektywność historii kultury:

Karkowski:

Młodohegliści

Starohegliści

Oddziaływanie heglizmu w środowisku niemieckim:

Umieranie heglizmu, die bitch, die.

Filozofia przyrody była krytykowana.

Marksiści: odwrócić heglizm z głowy na nogi;

○

Kantyści: na Kancie filozofia się skończyła.

○

Osłabienie statusu filozofii na rzecz nauk szczegółowych.

Efekt: powrót do Kanta: Lindman, Zeller, Fischer, Helmholtz, Lange -> neokantyzm.

Krytycyzm, aprioryzm, fenomenalizm, agnostycy - wspólne mianowniki szkół
neokantowskich.

○

Neokantyzm: 1870 - 1920r [najszerszy okres działania]; z początku interpretacja Krytyki
czystego rozumu, z czasem pojawiały się tendencje przeformułowań Kanta i budowy filozofii
autorskich na bazie Kanta.

Wspólny mianownik: krytyka stosowania rozróżnienia na rzecz samą w sobie i
fenomen;

○

Odrzucali empiryzm ze względu na akcydentalność doświadczeń zmysłowych i
niemożność budowy wiedzy pewnej;

○

Nie zajmowanie się sferą noumenów;

○

Ograniczenie badań filozoficznych do pojęć abstrakcyjnych;

○

Szkoła Marburska: neokantyzm transcendentalno-logiczny [Cohen, Cassirer, Hartman].

Wprowadzenie do neokantyzmu:

sztuki, rzeźba, obraz, które
nie rozwija się w czasie, ale
jest już czymś statycznym
[więc nie literatura, czy
muzyka], patrząc na dane
dzieło chwytamy w jednym
akcie jego ogólny sens - są
nimi terminy wyrażające
nastroje, w drugim
spojrzeniu na dzieło sztuki
wyszczególniamy jego
elementy - podsensy,
któremu patronuje główny
sens. Trzeci etap: ponownie
chwytamy sens, ale jest on
wzbogacony o pojedyncze
elementy
wyszczególnione];

Introspekcja
pozytywistyczna jest
rozumiana asocjacyjnie -
wyodrębnia poszczególne
elementy, potem je układa
w całość [redukcjonizm].

Dilthey widzi rozumienie jako
odczucie tego co stało za
powstaniem jakiegoś dzieła
[przeżycia] - wczucie się w twórcę.

-> Interpretacja psychologiczna
biologiczna oraz transcendentalna

Semestr V Strona 9

Ograniczenie badań filozoficznych do pojęć abstrakcyjnych;

○

Antypsychologizm;

○

Za modelowy przykład wiedzy obiektywnej uważano nauki matematyczne,
przyrodnicze, etc. [pracowano nad ich teoretycznością].

○

Winderband przejął katedrę po Fischerze, ponadto Rickert, ;

○

Antynaturalizm.



Odrzucenie uniwersalnej metodologii naukowej [specyficzne metody dla każdej nauki
szczegółowej];

○

Aksjologia, normy, wyznaczają nasze poznanie - przynajmniej wchodzą w grę; w
opozycji do neopozytywistycznego neutralizmu aksjologicznego.

○

Szkoła Badeńska:

Pierwsza fala: ciągła analiza Kanta;

○

Druga fala: reinterpretacja Kanta.

○

Powrót do Kanta:

-> Epistemologie uznano za centralną dla filozofii [akcent na filozofię poznanie i
odsunięcie metafizyki/ontologii];
Kant z okresu przedkrytycznego to Kant zainteresowany ontologią/metafizyką;
Kant z okresu krytycznego to Kant-epistemolog.
-> Próbowano wykorzystać Kantowską epistemologię odniesioną do poznania
przyrodniczego: przewrót Kopernikański Kanta - rewolucjonista w ramach
epistemologii [teorii poznania], przedmiot poznania dostosowujący się do podmiotu
poznającego - podmiot w pewnym sensie konstruuje przedmiot swojego poznania.
Neokantyści próbowali mówić w taki sposób o przedmiocie poznania aby wskazać iż
jest on tworzony w aktach poznawczych.

Chciano się uwolnić od Kanta, ale neokantyzm zakłada pewien powrót do Kanta - na czym
polegać miał ten powrót? W jaki sposób został Kant wykorzystany?

Celem mowy było ukazanie zadania filozofii bez uciekania się do psychologii, historii,
czy działalności politycznej.

○

Różnica nauk szczegółowych od filozofii: filozofia jako swój przedmiot ustanawia
horyzont, nauka poniżej horyzontu.

○

Logika: logik działa tak, że nie wymyśla zasad postępowania, ani ich nie tworzy ale
rozważa dostępne metody. Zadaniem logika jest ustalenie m.in. Określenie zakresu
stosowalności metod, formalizacji;

○

Problem uniwersalizmu metodologicznego: nie jest w stanie wyróżnić dziedzin
naukowych [i narzucanie jednej metodologii]; Kryterium przedmiotowe: metafizyczne
[ducha i materia]. Kryterium metafizyczne w ówczesnym czasie było nie do przyjęcia.

○

Idiograficzne: jednostkowe, różne od siebie zdarzenia/fakty. Chodzi o uzyskanie
oglądu danej sytuacji w całym bogactwie efemerycznych zdarzeń - w tym sensie
podobne do sztuki.
-> Doxa.



Nomotetyczne: traktują swój przedmiot jako typ - idealizacyjny charakter nauki.



-> Episteme.

Windelband proponuje powrót do rozróżnienia metodologicznego; podziela nauki na:

○

Mowa rektorska Windelband: Historia, a przyrodoznawstwo:

Problem wartości: przeszkoda w uzyskaniu obiektywności poznania [są
warunkowane przez kulturę, są prywatne - jednostkowe], nie są stałe i
niezmienne. Grozi to relatywizmem w poznaniu [nie do przyjęcia w XIX wieku].



Na czym będzie polegała obiektywność w naukach o kulturze:



Pragnie odejść od czystych danych empirycznych - chce ustalić uniwersalne
wartości, które uwzględniałyby zmienność kultur ale abstrahowałyby od historii
i kultury.
Obiektywność poznania w różnych naukach łączą się jeszcze pewne cechy -
musi mieć zapewnioną [z epistemologicznego punktu widzenia]: prawomocność
poznania [kryteria tej prawomocności], decydujące aby określić poznanie za
obiektywne.
Faktyczne uznawanie wartości [we wspólnocie, kulturze, etc.] = obowiązują, tzn.

W odniesieniu do nauk idiograficznych - obiektywność poznania historycznego:

○

Obiektywność historii kultury:

Analiza zagadnień z Rickerta:

Interpretacja biologiczna:
właściwe dla każdej
rozumnej [obdarzonej
rozumem] istocie
przysługuje uposażenie
aprioryczne;

Interpretacja
psychologiczna:

Interpretacja
transcendentalna
[kulturowa]: zakłada
relatywizm [chyba, że
założy się niezmienność
pewnej kultury] ponieważ
zakłada się wielość kultur to
trzeba założyć ich
zmienność.

biologiczna oraz transcendentalna
kwestii aprioryzmu Kantowskiego.

Szkoła Marburska przyjęła
interpretację.

-> metodologia nauk
humanistycznych była dziurą w
ziemi, cholera wie co było z nią
zrobić.

[kartografowie, biała plama na
mapie: tam żyją lwy. -
analogicznie metodologia
humanistyki.

ładna metafora - zapamiętać].

Semestr V Strona 10

musi mieć zapewnioną [z epistemologicznego punktu widzenia]: prawomocność
poznania [kryteria tej prawomocności], decydujące aby określić poznanie za
obiektywne.

-> respektowanie wartości w działaniu: nie działa wbrew tym wartościom,
ale nie musi ich akceptować;
-> respektowanie akceptujące: przyjmuje te wartości za swoje.

Faktyczne uznawanie wartości [we wspólnocie, kulturze, etc.] = obowiązują, tzn.
regulują działanie ludzi = realizując wartości kierują się ludzie dyrektywami =
ludzie wartości przynajmniej respektują.

Obiektywnie - niezależnie od ludzkiego poznania;

□

Subiektywnie - jako jednostkowe odczucia;

□

Ingarden: dzieło schematyczne, które istnieje obiektywnie, posiadające
miejsce niedookreślenia [które należy wypełnić], z drugiej strony jest
odbiorca, który te miejsca niedookreślenia wypełnia - wytwarza się sens
dzieła. Wartość jest traktowana w sensie relacyjnym [musi być odbiorca
konkretyzujący dzieło i dzieło schematyczne;

□

Kulturowy sposób istnienia wartości: pewne stany rzeczy w danej
wspólnocie/kulturze, są uznawane za wartości o ile w ramach
światopoglądu grup ludzi są uznane za wartości;

□

Istnienie wartości nie byłoby to właściwe: związek z podmiotem zostaje
rozluźniony - "istnienie" wartości:

Obiektywność w naukach przyrodniczych:



W odniesieniu do nauk nomotetycznych - obiektywność poznania przyrodniczego:

○

Obiektywność poznania w n. społecznych i zestawienie jej z obiektywnością poznania w
naukach przyrodniczych.

Prawomocność oraz uzasadnienie poznania.

Pojęcie kultury - jak ją rozumie.

Idee wartościujące [idee wartości]

Typy idealne [pojęcie typu idealnego i jego rola w poznaniu kultury].

○

Weberowska metoda poznawania kultury [w naukach społecznych przede wszystkim].

Stosunek Webera do wartościowania.

Na następne zajęcia: M. Weber Obiektywność poznania w naukach społecznych. Kwestie do
omówienia:

Ćwiczenia 9., 2011-12-14

H. Rickert:

Podmiot konstytuuje świat;

-> obowiązują [ponadindywidualnie] ale nie istnieją ponadindywidualnie.

Wartości są zmienne, obowiązują [one nie istnieją w mocnym ontologicznym sensie].

Idealizm z materializmem łączą się ze sobą w różnych punktach - w przypadku Rickerta i
neokantystów nie ma miejsca na idealizm obiektywny, bo:

Ćwiczenia 10., 2011-12-21

Obiektywność poznania [kryteria obiektywnej ważności prawd naukowych]:

-> relatywizacja historyczna - typ nauki, które nie wykształciły Chiny: o charakterze
teoretycznym [to w Europie].
-> zachwianie wiary w naukę - postmodernizm [u Rortyego: poznanie naukowe i
prawda naukowa nie jest niczym wyróżnionym spośród innych typów poznania].

Wiara w wartość prawdy naukowej jest produktem określonych kultur:

-> Fundamentalne założenie dla każdej nauki o kulturze, które każda nauka o kulturze
powinna przyjąć [transcendentalne założenie]:

-> Rodząc się: w sensie biologicznym należymy do gatunku ludzkiego; w sensie
kulturowym nie jesteśmy - mamy predyspozycje jedynie, pewną potencjalność.
-> Dziedziczenie biologiczne [genotyp, fenotyp] - dziedziczenie społeczne
[dziedziczenie wartości; nauka, edukacja].

Czy możliwa jest sytuacja kiedy ktoś może być pozakulturą.

Może istnieć wiele kultur obowiązujących, w ramach różnych kultur są różne sensy
realizowane [w relatywizmie radykalnym: nie mamy jednej kultury ze względu na
którą można porównywać inne kultury; kultury są niewspółmierne].

Forma konstytuowania poznania kulturowego:

M. Weber: Obiektywność poznania w naukach społecznych

-> użycie terminu istnienie
traktuje wartości automatycznie
jako byty - tego nie uznają
neokantyści.

-> łączy się z tym pragmatyzm oraz
funkcjonalizm.

-> str. 99

-> Dwa typy wiedzy naukowej:
nawiązująca do doświadczenia
społecznego [przedteoretyczne
stadium nauki] a potem stadium
teoretyczne [w Chinach się nie
wykształciło].

-> str. 73

Semestr V Strona 11

[dziedziczenie wartości; nauka, edukacja].

Warunki konstytuowania rzeczywistości kulturowej - idee wartości [idee wartościujące]:

-> światopoglądowe sensy podejmowanych działań charakteryzowane przez normy.

Weber mówi, że idee wartościujące można nazwać myślami i ideałami [te, które odgrywają
dominującą rolę i uzyskały znaczenie jako cechy charakterystyczne dla pewnej grupy
kulturowej].

-> Obiektywność poznania w naukach społecznych polega na

Warunki konstytuowania poznania kulturowego:

Idee wartości to pierwszy krok w budowie typu idealnego. Wyabstrahowane cechy

Kulturą jest skończony wycinek , któremu nadajemy sens i znaczenie.

○

Pojęcie typu idealnego - w jaki sposób Weber rozstrzyga kwestię wartościowania
[deskryptywność nauk o kulturze]:
Typ idealny ma unaocznić zjawiska kulturowe, wskazać związki i upraszczać aby badać w
łatwiejszy sposób owe zjawiska.
Pojęcia typowo idealne nie istnieją nigdzie - bada się jak rzeczywistość zbliża się/oddala od
tego idealnego modelu.

W jaki sposób konstrukcja pojęć typowo idealnych pomaga do zdystansowania się od
wartościowania w naukach o kulturze?

[8. wiersz od góry, str. 100 - zinterpretować fragment pod kątem dwóch koncepcji
epistemologicznych - jakie dwie koncepcje epistemologiczne można przywołać z których to
w ramach jednej jest mowa o tym co metaforycznie mówi zbieraczami materiału, o drugich
mówi jako zbieraczach sensu].

Następna lektura: E. Husserl: Idea fenomenologii; Kryzys nauk europejskich;

Wykład 1.: Co to jest postawa naturalna i co to jest postawa duchowa [filozoficzna];

Sceptycyzm Hume'owski i sposób jego przezwyciężenia;
Charakterystyka poznania filozoficznego [w szczególności różnego od poznania naukowego];

Wykład 2.: Epoche [redukcja], co to za procedura badawcza;

Jak ustanowić krytykę poznania aby doprowadzić do "istoty" poznania [czym jest poznanie,
co to jest poznanie];
Immanencja, co to takiego;

-> Epistemologia ufa/nie ufa nauce;

Krytyka pozytywistycznej teorii poznania [psychologizm - Husserl protestuje przeciwko
psychologii uprawomacniającej poznanie];

Poznanie naturalne, a poznanie fenomenologiczne;

Omawiamy:

Wykład 3.: Czym jest fenomenologia i jak jest możliwa;

Co to jest analiza istotowa i badanie istotowe;

Wykład 4.: efektywność immanentna oraz immanencja konstytutywna;

Rola dedukcji fenomenologicznej;
Poznanie intuicyjne.

Kołakowski o Husserlu - lektura samodzielna.

Ćwiczenia 11., 2012-01-04

Husserl: Idea fenomenologii:

Zarówno postawa naturalna, jak i filozoficzna jest duchowa.
Postawa naturalna: opis przedmiotów;

Postawa naturalna:
strona 30.: rozwiązuje problemy w sposób
czysto logiczny, rzeczowy.

Postawa filozoficzna:
str. 36.: metafizyka i krytyka naturalnego
poznania.

Postawa filozoficzna: sens tych przedmiotów

-> str. 68 - 69

Pojęcia nomologiczne - pojęcia
ogólne (tak dla przypomnienia).

Muszę firanki powiesić.

-> str. 99.

-> od str. 80.

Str . 81. przykład
gospodarki kapitalistycznej.

-> Warto przeczytać: wstęp do
książki. Ahihi.

Semestr V Strona 12

Postawa naturalna:
strona 30.: rozwiązuje problemy w sposób
czysto logiczny, rzeczowy.
Badacz: reprezentuje nauki empiryczne;
prowadzi praktykę badawczą i uzyskuje
jakieś rezultaty badawcze [proces
uzyskiwania tych rezultatów nie czyni
przedmiotem swoich badań].

Postawa filozoficzna:
str. 36.: metafizyka i krytyka naturalnego
poznania.
Filozof [fenomenolog]: przedmiotem
swojego poznania czyni samo poznanie
[metapoziom] i próbuje uchwycić istotę
poznania [odpowiadają na pytanie: czym jest
poznanie].

Warunkiem, potrzebnym do uzyskania
wiedzy na temat tego czym jest samo
poznanie:

Zdroworozsądkowe [wiedzy
potocznej];

Naukowe [przyjmuje przedmiot
poznania jako pewnik];

Filozoficzne [w sensie dotychczasowej
refleksji teoriopoznawczej].

Abstrakcja na trzech płaszczyznach:

-> Żeby to uczynić należy zastosować
metodę: wskaźnik zerowości
epistemologicznej [EPOCHE].

Aby abstrahować należy: przyjąć postawę
fenomenologiczną, odrzucić realizm, pomija
się kwestię istnienia przedmiotów.

Postawa filozoficzna: sens tych przedmiotów

[str 37]: Fenomenologia krytykuje naturalizm metodologiczny, Kartezjusza [matematyka, i
zmatematyzowane nauki przyrodnicze], pozytywizm, psychologizm [pozytywizm przyjmował
psychologię dla uprawomocnienia poznania];
Opowiada się za metodę specyficznej dla filozofii, odrzuca metodę postawy naturalnej.

Epoche [redukcja fenomenologiczna]: zawieszenie sądów egzystencjalnych ontologicznych
[dotychczasowych kwestii poznania]; dystansujemy się od poznania wszelkiego typu; zawieszenie
tych sądów trwa póki nie ustali się czym jest poznanie.
Następnie musi zastosować metodę, aby uzyskać istotę poznania: metoda ejdetyczna [intuicja
ejdetyczna] - jest to metoda bezpośrednia, niezapośredniczona przez cokolwiek [jeżeli przedmiot
poznania jest przez coś zapośredniczony: reprezentacjonizm [np. pozytywizm]; bezpośrednie,
intuicyjne poznanie: prezentacjonizm [fenomenologia]].
W wyniku zastosowania epoche zawiesiliśmy świat, wyniki poznania [procesy psychiczne,
zmysłowe, etc.], znajdujemy się w sferze immanentnej, po obustronnej redukcji podmiotu
poznającego, otrzymujemy czysty podmiot [w przypadku pozytywistów jest to podmiot
empiryczny, po redukcji fenomenologicznej dochodzi dopiero do czystego podmiotu].

-> W ramach bezzałożeniowej epistemologii miał nadzieje uzyskać pewność poznania.

Husserl twierdził, że kiedy prowadzono refleksje nad poznanie, to w żadnym z tych przypadków
nie można stwierdzić, że uzyskuje się poznanie pewne.

Metoda kartezjańska: odrzucanie każdej kolejnej warstwy, aż do dotarcia do pewnego poznania [u
Kartezjusza kryteria jasności i oczywistości - psychologiczne kryteria, Husserl odrzucał wszelkie
takie kryteria]; Należy przyjąć zespół cech konstytutywnych dla pewnego przedmiotu oraz cechy
współistniejące [ale niekonieczne] -> bada zatem znaczenie słów w konwencji, która przyjmuje te
terminy.
[str. 68 - 69]: Absolutna prezentacja.

-> Fenomenologia: metoda
istotowa [uchwycenie istoty].

-> fragment wykorzystywany na
egzaminie!.

-> Idea bezzałożeniowości

-> Przedmiot poznania redukuje
się do fenomenu [reprezentacji
przedmiotu];

-> Podmiot empiryczny
zredukowany do czystego
podmiotu.

-> Poznanie pewne = poznanie
prawomocne.

Semestr V Strona 13