„
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Janina Żurek
Sporządzanie rysunków technicznych i odręcznych
744[01].O1.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
1
Recenzenci:
dr inż. Marian Grabkowski
dr inż. Jacek Przepiórka
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Janina Żurek
Konsultacja:
mgr inż. Zdzisław Feldo
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 744[01].O1.03.
,,Sporządzanie rysunków technicznych i odręcznych”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu kaletnik 744[01]
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie
3
2. Wymagania wstępne
5
3. Cele kształcenia
6
4. Materiał nauczania
7
4.1. Rysunek techniczny – wiadomości ogólne
7
4.1.1. Materiał nauczania
7
4.1.2. Pytania sprawdzające
17
4.1.3. Ćwiczenia
17
4.1.4. Sprawdzian postępów
18
4.2. Rysunek techniczny
19
4.2.1. Materiał nauczania
19
4.2.2. Pytania sprawdzające
35
4.2.3. Ćwiczenia
35
4.2.4. Sprawdzian postępów
37
4.3. Rysunek odręczny
38
4.3.1. Materiał nauczania
38
4.3.2. Pytania sprawdzające
46
4.3.3. Ćwiczenia
46
4.3.4. Sprawdzian postępów
48
5. Sprawdzian osiągnięć
49
6. Literatura
54
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu rysunku technicznego
oraz rysunku odręcznego stosowanych w kaletnictwie z uwzględnieniem organizacji
stanowiska pracy, rodzajów i zasad wykonywania rysunków, technik wykonywania
i odczytywania rysunków, niezbędnych materiałów i przyborów kreślarskich.
W poradniku zamieszczono:
−
wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,
−
cele kształcenia, jakie powinieneś osiągnąć w czasie zajęć edukacyjnych tej jednostki
modułowej,
−
materiał nauczania umożliwiający Ci samodzielne przygotowanie się do wykonania
ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów,
−
pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń,
−
ćwiczenia, które umożliwią Ci nabycie umiejętności praktycznych oraz sprawdzenie
wiadomości teoretycznych,
−
sprawdzian postępów,
−
zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej
jednostki modułowej,
−
wykaz literatury, którą możesz wykorzystać do poszerzenia wiedzy.
Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co
oznacza, że opanowałeś materiał albo nie.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Jednostka modułowa: ,,Sporządzanie rysunków technicznych i odręcznych”, której treści
teraz poznasz jest jednym z elementów modułu 744[01].01 „Podstawy zawodu”
zamieszczonego na schemacie umieszczonym na stronie 4.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni, szkole, musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
4
Schemat układu jednostek modułowych
744[01].O1
Podstawy zawodu
744[01].O1.04
Stosowanie maszyn, urządzeń
i narzędzi kaletniczych
744[01].O1.03
Sporządzanie rysunków
technicznych
i odręcznych
744[01].O1.02
Charakteryzowanie wyrobów
kaletniczych
744[01].O1.01
Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony
środowiska
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
–
organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,
–
korzystać z różnych źródeł informacji,
–
przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,
–
uczestniczyć w dyskusji, prezentacji i ochronie prezentowanego przez siebie stanowiska,
–
współpracować w grupie,
–
rozpoznawać kształty figur i brył geometrycznych,
–
rozpoznawać i nazywać kształty wyrobów kaletniczych,
–
posługiwać sie techniką komputerową.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
−
określić rodzaje rysunków technicznych i zasady ich wykonywania,
−
dobrać materiały i przybory kreślarskie do rysowania,
−
zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii,
−
posłużyć się przyborami kreślarskimi,
−
dobrać rodzaj i grubość linii do określonych rysunków,
−
zastosować zasady normalizacji w rysunku,
−
opisać pismem technicznym rysunki elementów maszyn, urządzeń i wyrobów
kaletniczych,
−
wykonać rysunki rozwinięć i przekrojów brył,
−
wykonać rzuty aksonometryczne i prostokątne brył,
−
sporządzić rysunki przekrojów prostych części maszyn i urządzeń,
−
zastosować symbole graficzne w schematach kinematycznych, zwymiarować na
rysunkach części składowe wyrobów oraz proste części maszyn i urządzeń,
−
odczytać rysunki techniczne złożeniowe wyrobów kaletniczych,
−
przedstawić w perspektywie zbieżnej figury, bryły i wyroby kaletnicze,
−
wykonać odręczne rysunki brył i wyrobów kaletniczych,
−
zastosować zasady kolorystyki i kompozycji w projektowaniu wyrobów kaletniczych,
−
dobrać barwy do projektowanych wyrobów,
−
zaprojektować ornamenty w wyrobach kaletniczych,
−
określić wielkości i proporcje wyrobów odpowiednio do przeznaczenia,
−
określić kierunki mody dotyczące wyrobów kaletniczych, na podstawie analizy żurnali,
czasopism i pokazów,
−
zastosować różne techniki kopiowania rysunków żurnalowych,
−
zastosować techniki projektowania wyrobów kaletniczych,
−
wykonać projekty wyrobów kaletniczych z uwzględnieniem aktualnej mody oraz wzorów
historycznych i ludowych.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Rysunek techniczny – wiadomości ogólne
4.1.1. Materiał nauczania
Format arkuszy
Przy sporządzaniu rysunków technicznych wykorzystywane są głównie dwa rodzaje
materiałów
rysunkowych
(papier
rysunkowy
–
brystol
lub
kalka
techniczna)
o znormalizowanych formatach oznaczonych ogólnym symbolem A. Cyfra umieszczona za
symbolem określa długość i szerokość arkusza. Według normy PN-EN ISO 5457:2002
rysunek techniczny – formaty arkuszy. Formatem podstawowym jest format A4 o wymiarach
210x297 mm (rys. 1). Pozostałe formaty powstają przez zwielokrotnienie (mnożenie) lub
podział (dzielenie) formatu podstawowego przez dwa.
Np.:
A4·2
=
A3; A3·2
=
A2
A4:2
=
A5; itd.
Rys. 1. Format podstawowy A4 i pochodne [2, s. 13]
Przybory kreślarskie
Do wykonywania rysunków technicznych niezbędne są przybory kreślarskie
(rysunkowe). Należą do nich:
Ołówki grafitowe
Podstawowym narzędziem do wykonywania rysunków technicznych są ołówki grafitowe
w oprawie drewnianej lub z wymiennym grafitem o różnej twardości (miękkie, średnie
i twarde).
Ołówki miękkie oznacza się symbolem B, cyfra umieszczona przed symbolem określa
twardość Np.: 2B, 3B, …, 6B; przy czym, im większa cyfra przed symbolem tym ołówek jest
bardziej miękki. Używane są do szkicowania odręcznego.
Ołówki średnie oznacza się symbolem HB, F używane są do kreślenia linii grubych oraz do
opisywania rysunków.
Ołówki twarde oznacza się symbolem H, 2H, 3H, …, 9H; przy czym, im większa cyfra przed
symbolem tym ołówek jest bardziej twardy. Używane są do kreślenia linii cienkich.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
8
Aby utrzymać odpowiednią grubość linii należy dbać o prawidłowe ułożenie ołówka
podczas kreślenia jak również okresowe ostrzenie ołówka. Właściwe sposoby trzymania
(rys. 2) i ostrzenia ołówka (rys. 3) pokazane zostały na rysunkach:
Rys. 2. Prawidłowe prowadzenie ołówka [2, s. 15]
Rys. 3. Prawidłowo zaostrzony ołówek [2, s.15]
Ekierka i linijka
Ekierki służą do kreślenia linii pionowych, poziomych, ukośnych, prostopadłych
i równoległych (rys. 4); linijka natomiast służy do odmierzania wymiarów na rysunku,
do prowadzenia ołówka lub ekierki oraz do pogrubiania i przedłużania linii.
Rys. 4. Kreślenie linii równoległych i stycznej [2, s. 17]
Za pomocą dwóch ekierek: równoramiennej (z kątami 45
o
/45
o
/90
o
) oraz różnoramiennej
(z kątami 30
o
/60
o
/90
o
) można kreślić linie pod następującymi kątami: 15
o
, 30
o
, 45
o
, 60
o
, 75
o
,
90
o
, 105
o
, 120
o
, 135
o
, 150
o
, 165
o
(rys. 5).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
9
Rys. 5. Kąty w ekierkach [2, s. 17, 19]
Kątomierz
Służy do mierzenia kątów, które zawsze zawarte są pomiędzy dwoma liniami
przecinającymi się w jednym punkcie. Linie te nazwane są ramionami kąta a ich punkt
przecięcia wierzchołkiem (rys. 6).
Rys. 6. Kątomierz i ramiona kąta strona [2, s.19]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
10
Krzywiki
Służą do kreślenia linii krzywych, które nie są łukami okręgów. Najczęściej stosowany
jest zestaw składający się z trzech krzywików:
−
eliptycznego (I)
−
hiperbolicznego (II)
−
parabolicznego (III) (rys. 7).
Rys.7. Krzywiki [2, s. 20]
Cyrkiel i zerownik
Służy do kreślenia łuków i okręgów oraz do przenoszenia długości odcinków,
w przypadku łuków i okręgów o dużych promieniach należy zamocować ramię przedłużacza
cyrkla. Natomiast do kreślenia łuków i okręgów o małych promieniach (do 5 mm) stosuje się
zerownik (rys. 8).
Rys. 8. Cyrkiel i zerownik [2, s. 20,21]
Należy dbać o czystość stanowiska pracy, przyborów rysunkowych i rysunku, ponieważ
jest to warunkiem koniecznym uzyskania estetycznego wyglądu rysunku. Pamiętać należy
również o odpowiednim oświetleniu miejsca pracy; tzn. kreśląc prawą ręką źródło światła
powinno być z lewej strony i odwrotnie kreśląc ręką lewą, źródło światła powinno znajdować
się po stronie prawej.
Linie rysunkowe
Do odzwierciedlenia kształtu przedmiotów stosuje się różnego rodzaju linie rysunkowe;
podzielić je można ze względu na grubość linii jak również na ich rodzaj (rys. 9).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
11
Rys. 9. Rodzaje podstawowych linii rysunkowych [PN-EN ISO 128-20:2002]
Możliwe do są stosowania odmiany linii podstawowych takie jak falista, spiralna, zygzakowa
i inne. Szczegółowe informacje zawarte są w normie PN-EN ISO 128-20:2002. W powyższej
normie zawarte są również ustalenia grubości linii rysunkowych.
Grubość wszystkich rodzajów linii powinna być równa jednej z podanych niżej wartości,
zależnie od rodzaju i formatu rysunku. Podstawą tego szeregu jest stosunek liczbowy
1:√2 (≈1:1,4): 0,13 mm; 0,18 mm; 0,25 mm; 0,35 mm; 0,5 mm; 0,7 mm; 1 mm; 1,4 mm 2 mm
Grubość linii bardzo grubych, grubych i cienkich są w stosunku liczbowym 4:2:1.
Grubość każdej linii powinna być stała na całej dlugości.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
12
Tabliczka rysunkowa
Ograniczenie powierzchni przeznaczonej do kreślenia realizuje się poprzez naniesienie
ramki w znormalizowanych odległościach od krawędzi arkusza (rys. 10). Dla formatu A4
obramowanie kreśli się linią grubą 25 mm od lewej krawędzi oraz 5 mm od pozostałych;
umożliwia to wpięcie rysunku do teczki z dokumentacją techniczną projektu. Natomiast
tabliczkę rysunkową kreśli się w prawym dolnym rogu arkusza A4 zgodnie z normą
PN-EN ISO 7200:2007.
Rys. 10. Ramka formatu A4 [2, s. 33]
Przykładową tabliczkę rysunkową przedstawia rys 11
Rys. 11. Tabliczka rysunkowa [PN-EN ISO 7200:2007]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
13
Pismo techniczne
Wysokość i rodzaj pisma technicznego muszą być zgodne z obowiązującymi w rysunku
technicznym normami. Norma PN-EN ISO 3098-0:2002 określa wysokość oraz grubość liter,
cyfr i znaków pisma technicznego. W zależności od stosunku grubości pisma d do wysokości
pisma h rozróżnia się dwa rodzaje pisma A (h=14d) oraz B (h=10d). Obydwa rodzaje pisma
można stosować jako proste lub pochyłe (nachylone pod kątem 75
o
do podstawy wiersza).
Litery w piśmie technicznym dzielą się na: litery wielkie, litery małe wysokie oraz litery małe
niskie (rys. 12, 13, 14, 15).
Rys. 12. Wymagania ogólne dotyczące pisma technicznego [2, s.29]
Rys. 13. Pismo techniczne [2, s.30]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
14
Rys.14. Pismo techniczne – linie pomocnicze [2, s.31]
Rys. 15. Pismo techniczne – przykładowe kierunki kreślenia liter i cyfr [2, s.31]
Pismo techniczne można stosować przy użyciu norm PN-EN ISO 3098:2002
Dokumentacja techniczna wyrobu – Pismo – Część 0 – 6.
Podziałka rysunkowa
Zachowanie zależności pomiędzy wysokością, szerokością i długością kreślonego
przedmiotu jest podstawą prawidłowego odzwierciedlenia obiektu na obrazie, niezależnie od
rodzaju rzutowania. Podziałka jest to stosunek wymiaru liniowego elementu przedmiotu
przedstawionego na oryginale rysunku do wymiaru tego samego elementu na przedmiocie.
Jeżeli przedmiot przedstawiony jest w wielkości naturalnej to podziałka wynosi 1:1
Podziałki zalecane do stosowania na rysunkach technicznych
Rys. 16. Zalecane podziałki [PN-EN ISO 5455:1998]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
15
Pełne oznaczenia podziałki na rysunku składa się ze słowa „PODZIAŁKA” (lub jego
odpowiednika w języku użytym na rysunku), po którym następuje jej oznaczenie:
−
PODZIAŁKA 1:1 dla wielkości naturalnej;
−
PODZIAŁKA X:1 dla podziałki zwiększającej;
−
PODZIAŁKA 1:X dla podziałki zmniejszającej.
Oznaczenie podziałki stosowanej na rysunku należy wpisać do tabliczki rysunkowej
w miejscu do tego przeznaczonym.
Na rys 17 przedstawiono odwzorowanie przedmiotu w skali 1:1
Rys. 17. Podziałka jeden do jednego 1:1 [2, s.48]
Podziałka powiększająca stosowana jest przy zbyt małych obiektach, których obraz bez
powiększenia byłby nieczytelny. Powiększenia są znormalizowane w skalach: 2:1, 5:1, 10:1,
20:1, 50:1, 100:1; oznacza to, że obrazy są dwa, pięć, dziesięć itd. razy większe niż
rzeczywista wielkość przedmiotu (rys. 18).
Rys. 18. Podziałka dwa do jednego 2÷1 [2, s.48]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
16
Podziałka zmniejszająca stosowana jest przy zbyt dużych obiektach, których obraz bez
zmniejszania nie zmieści się na arkuszu. Zmniejszania również są znormalizowane w skalach:
1:2, 1:5, 1:10, 1:20, 1:50, 1:100; oznacza to, że obrazy są dwa, pięć, dziesięć itd. razy
mniejsze niż rzeczywista wielkość przedmiotu (rys. 19).
Rys.19. Podziałka jeden do dwóch 1:2 [2, s.48]
Rodzaje rysunków technicznych
Przez rysunek należy rozumieć graficzne odtwarzanie obiektu z uwzględnieniem jego
kształtu, położenia oraz zależności długości, szerokości i wysokości. Rozróżnia się trzy
zasadnicze rodzaje rysunków: artystyczne, ilustracyjne oraz techniczne (rys. 20). Rysunek
artystyczny wyraża ludzkie uczucia i przeżycia; rysunek ilustracyjny łatwy do zrozumienia
zastępuje lub uzupełnia opis słowny; rysunek techniczny wyjaśnia, w sposób ujednolicony dla
wszystkich krajów, szczegóły przedmiotu, pozwala się komunikować pomiędzy projektantem
a wykonawcą. Ujednolicone zasady wykonywania i tworzenia rysunków technicznych
nazwane są normami. Ze względu na sposób wykonania rysunku technicznego rozróżnia się
dwa rodzaje rysunku: rysunek techniczny odręczny tzw. rysunek szkicowy, który pozwala
ogólnie przedstawić zamysł tworzenia nowego obiektu lub wprowadzania zmian ewentualnie
uproszczeń do obiektów już istniejących oraz rysunek techniczny wykonany za pomocą
przyborów kreślarskich obrazujący w precyzyjny sposób kształt, położenie oraz wymiary
kreślonego obiektu.
Rys.20. Przykładowe rysunki (od lewej): ilustracyjny, artystyczny, techniczny [2, s. 7,8]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
17
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz formaty arkuszy?
2. Jakie wymiary ma arkusz A4?
3. Jakie znasz przybory kreślarskie?
4. Jakie znasz rodzaje ołówków?
5. Jakie znasz rodzaje pisma technicznego?
6. Jakie znasz rodzaje podziałek?
7. W której części arkusza wykreśla się tabelkę rysunkową?
8. Jakie znasz rodzaje ekierek?
9. Jakimi symbolami są oznaczone ołówki?
10. Jak powstają arkusze rysunkowe?
11. Jakie znasz rodzaje rysunków?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz na swoim stanowisku pracy przybory kreślarskie potrzebne do wykonania
rysunku technicznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym informacji na temat przyborów kreślarskich,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w miejscu gdzie będzie
realizowane ćwiczenie,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) zorganizować przyrządy pomiarowe,
5) zorganizować przyrządy kreślarskie,
6) przedstawić nauczycielowi do oceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
–
przyrządy kreślarskie: linijka, ekierka, cyrkiel, ołówki, kątomierz, itp.,
–
przybory do pisania,
–
blok lub karton,
–
literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Dokonaj podziału formatu arkusza A, zgodnie z obowiązującymi zasadami i normami.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym informacji na temat formatów arkuszy,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w miejscu gdzie będzie
realizowane ćwiczenie,
3) zapoznać się z zasadami i instrukcją bezpiecznej pracy na stanowisku,
4) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
5) przygotować przyrządy pomiarowe i kreślarskie potrzebne do wykonania ćwiczenia,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
18
6) przygotować arkusz (karton) o formacie A,
7) przygotować normy,
8) dokonać podziału arkusza o formacie A,
9) przedstawić nauczycielowi do oceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
–
stół roboczy,
–
przybory do rysowania i pisania,
–
arkusz o formacie A,
–
literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Wykonaj wielkimi literami pisma technicznego napis wskazany przez nauczyciela lub
wymyślony samodzielnie zgodnie z obowiązującymi normami.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym informacji na temat pisma technicznego,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w miejscu gdzie będzie
realizowane ćwiczenie,
3) zapoznać się normami stosowanymi w piśmie technicznym,
4) przygotować papier milimetrowy lub siatkę wykonaną samodzielnie,
5) przygotować ołówki i przybory kreślarskie potrzebne do wykonania ćwiczenia,
6) wykonać napis zgodnie z zasadami,
7) przedstawić nauczycielowi do oceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
papier milimetrowy lub blok techniczny,
−
ołówki,
−
przybory kreślarskie,
−
literatura z rozdziału 6.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak
Nie
1)
scharakteryzować rodzaje rysunków?
¨
¨
2)
scharakteryzować przybory kreślarskie?
¨
¨
3)
wykonać tabliczkę rysunkową?
¨
¨
4)
przygotować arkusz do kreślenia w znormalizowanym formacie?
¨
¨
5)
dobrać rodzaje ołówków do kreślenia rysunków technicznych?
¨
¨
6)
przygotować stanowisko pracy do kreślenia rysunków
technicznych?
¨
¨
7)
wymienić rodzaje linii rysunkowych?
¨
¨
8)
posługiwać się przyborami kreślarskimi?
¨
¨
9)
zastosować pismo techniczne w rysunku technicznym?
¨
¨
10) wymienić rodzaje i dobrać podziałkę rysunkową?
¨
¨
11) kreślić wybrane kąty za pomocą dwóch ekierek?
¨
¨
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
19
4.2. Rysunek techniczny
4.2.1. Materiał nauczania
Konstrukcje geometryczne
Kreślenia
geometryczne
pomagają
opanować
podstawy
techniki
rysowania.
W kreśleniach geometrycznych podstawowymi pojęciami są: punkt, prosta i płaszczyzna.
−
Punkt jest to przecięcie dwóch linii, oznacza się go dużą literą alfabetu A, B.
−
Prosta jest niekończącą się linią przechodzącą przez dwa dowolne punkty, oznacza się ją
małymi literami np. m, n. Część prostej zawarta między dwoma punktami nazywa się
odcinkiem.
−
Płaszczyzna jest powierzchnią, na której wykonuje się rysunek, a w odniesieniu do figur
lub brył jest polem figury lub bryły.
Aby uniknąć błędów rysunkowych należy, tam gdzie jest to możliwe, stosować kreślenia
figur za pomocą konstrukcji geometrycznych. Figury lub ich fragmenty, a w konsekwencji
całe rysunki są kreślone tylko przy użyciu ołówka, linijki i cyrkla.
Podział odcinka na połowy i równe części
−
zaznaczyć końce odcinka jako punkty A i B,
−
z punktu A i B wykreślić, skierowane do wewnątrz odcinka, łuki o tym samym promieniu
( r > ½ AB). Miejsce przecięcia się łuków kreślonych z punktu A z łukiem kreślonym
z punktu B oznaczyć jako punkty C i D,
−
połączyć linią prostą punkty C i D. Miejsce przecięcia się prostej AB z prostą CD
wyznacza środek odcinka AB. Można je zaznaczyć i opisać jako punkt E (rys. 21),
Rys. 21. Podział odcinka na połowy [2, s. 36]
−
przez punkt A odcinka należy wykreślić półprostą a i oznaczyć na niej cyrklem dowolną
ilość równych części,
−
połączyć koniec n-tego odcinka z punktem B. Przez kolejne punkty półprostej wykreślić
proste równoległe do odcinka NB,
−
punkty przecięcia się ich z odcinkiem AB są jego punktami (rys. 22).
Konstrukcja ta wykorzystywana jest do podziału odcinka na części w określonym stosunku.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
20
Rys. 22. Podział odcinka na równe części [2, s.37]
Konstrukcję prostej prostopadłej do danej prostej w danym punkcie wykreśla się następująco:
−
nakreślić prostą a oraz zaznaczyć na niej punkt A z którego ma wychodzić prosta
prostopadła do prostej a,
−
z punktu A na prostej a wykreślić łuk o dowolnym promieniu r tak, aby przecinał prostą
a w punktach B i C,
−
wykreślić z punktu B i C łuk o promieniu r
1
> AC tak, aby przecinały się ze sobą
w punkcie D,
−
wykreślona między punktami A i D prosta b jest prostopadła do prostej a (rys. 23).
Rys. 23. Konstrukcja prostej prostopadłej [2. s.38]
Podział kąta na połowy wykreśla się w następujący sposób:
−
z wierzchołka A kąta wykreśl łuk o dowolnym promieniu r tak, aby przecinał obydwa
ramiona kąta. Miejsca przecięcia oznaczamy punktami B i C,
−
z punktu B i C wykreśl łuki o promieniu r
1
>1/2 BC tak, aby przecięły się ze sobą
w punkcie D. Łącząc punk D z wierzchołkiem kąta A otrzymamy prostą dzielącą kąt BAC
na połowy, zwaną dwusieczną kąta (rys. 24).
Rys. 24. Podział kąta na połowy [2. s.38]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
21
Konstrukcję kwadratu wykreśla się następująco:
−
wykreślić dwie prostopadłe do siebie osie symetrii poziomą i pionową,
−
wykreślić okrąg o dowolnym promieniu i środku w punkcie będącym miejscem przecięcia
się ze sobą osi symetrii,
−
miejsca przecięcia się poziomej osi symetrii z okręgiem oznaczyć punktami A i C,
natomiast miejsca przecięcia się pionowej osi symetrii z okręgiem punktami B i D,
−
połączyć kolejno ze sobą punkty A z B, B z C, C z D, D z A proste łączące te punkty
tworzą kwadrat (rys. 25).
Rys. 25. Konstrukcja kwadratu [2. s. 39]
Kreślenia w wyrobach kaletniczych
Linie proste równoległe występują w wyrobach kaletniczych jako linie szycia,
wzmacniające połączenia oraz stanowiące element zdobniczy. Szycie przedstawia się na
rysunku jako pojedyncze lub kilkakrotnie powtarzane linie, zawsze równolegle od brzegu
wyrobu lub jego części składowych. Szwy rysuje się liniami przerywanymi. Linie szycia
i lamowania można wykonać odręcznie lub za pomocą przyrządów kreślarskich np. cyrkla
i krzywika (rys. 26).
Rys. 26. Zastosowanie linii równoległych w ściegach [3.s.38]
Podział odcinka na równe części stosuje się najczęściej przy paskach, na których należy
zaznaczyć otwory np. na trzpień sprzączki lub miejsca wykonania dziurek. Otwory powinny
znajdować się na środku szerokości paska i w równych odległościach. Pasek jest oznaczony
liniami punktowymi zgodnie z wymogami rysunku technicznego (rys. 27).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
22
Rys. 27. Zastosowanie kreśleń – podział odcinka [3. s. 39]
Dzielenie kątów i wykreślanie łuków ma zastosowanie np. przy wykonywaniu klapki torebki,
na której chcemy umieścić zapięcie lub do zaokrąglenia kątów przy wykonywaniu wzorników
części składowych wyrobów. Znajomość konstrukcji figur geometrycznych jest konieczna
i wykorzystywana przy sporządzaniu wzorników wyrobów kaletniczych.
Rozwinięcie bryły
W rysunku zawodowym często jest wykonywany model wyrobu. Aby poprawnie
skonstruować model, jego elementy rysuje się na płaszczyźnie rysunkowej w taki sposób, aby
stanowiły pewną całość oraz dały się łatwo wyciąć. Taki rysunek nazywa się rozwinięciem
bryły (rys. 28).
Rys. 28. Rozwinięcie powierzchni walca [3, s. 77]
Przekroje
W przypadku złożonej budowy wewnętrznej obiekt przedstawiony w rzucie
prostokątnym nie daje pełnego wyobrażenia o przedmiocie, wówczas zastosowanie mają
przekroje. PN – ISO 128 – 40 : 2006 Rysunek techniczny. Zasady ogólne przedstawione –
Część 40 : wymagania podstawowe dotyczące przekrojów i układów.
Rysunek przedmiotu w przekroju powstaje poprzez:
−
przecięcie płaszczyzną tnącą przez szczegóły wymagające dokładnego pokazania,
−
odrzucenie części przedmiotu podzielonego płaszczyzną przekroju,
−
narysowanie rzutu pozostałej części obiektu ustawionego płaszczyzną przecięcia w stronę
obserwatora (rys. 29, 30).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
23
Rys.29. Płaszczyzna tnąca zaznaczona na obiekcie [2, s. 103]
Rys. 30. Odrzucenie części obiektu [2, s. 103]
W celu poprawy czytelności rysunku wykonuje się co najmniej dwa rzuty, na jednym
zaznaczając ślad przechodzenia płaszczyzny przekroju, na drugim zaś przekrój tej bryły. Jeśli
zachodzi potrzeba wykonania kilku przekrojów tego samego przedmiotu to oznacza się
je kolejnymi wielkimi literami za wyjątkiem liter: I, O, R, Q, X.
Litery te musza być umieszczone jeszcze nad wykreślonym przekrojem, przy czym przy
przekroju rozdziela się je poziomą kreską. Przecięte powierzchnie obiektu kreskuje się pod
kątem 45
o
, natomiast dopuszcza się kreskowanie pod kątem 30
o
w przypadku pola przekroju
złamanego pod kątem 45
o
(rys. 31, 32).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
24
Rys. 31. Kreskowanie przekrojów [2, s.104]
Rys. 32. Kilka płaszczyzn przekroju [2, s.105]
Przy rysowaniu części maszyn i urządzeń konieczne jest zastosowanie uproszczeń,
w przeciwnym przypadku rysowanie było by bardzo czasochłonne lub w niektórych
przypadkach niemożliwe. Uproszczenia stosuje się przy rysowaniu np. części gwintowanych,
kołach zębatych, łożysk tocznych.
Normy: PN - ISO 129 : 1996 – Rysunek techniczny – Wymianowanie – zasady ogólne –
Definicje – Metody wykonywania i oznaczania specjalne.
PN - M - 01143 : 1982 Rysunek techniczny – Wymiarowanie Zasady wynikające
z Potrzeb konstrukcyjnych, technologicznych. Określają szczegóły dotyczące zasad
wynikających z potrzeb konstrukcyjnych i technologicznych oraz wymiarowania
rysunków technicznych.
Części współpracujące ze sobą podczas rysowania przekrojów kreskujemy w różnym
kierunku lub wyróżniamy zmieniając odległość między kolejnymi liniami kreskowania
(rys.33). Podczas rysowania obiektu z dużą ilością elementów powtarzających się np. łożyska
zgodnie z PN - EN ISO 8826 –1: 1998 Rysunek techniczny – Łożyska toczne –
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
25
Przedstawione umowne ogólne i PN – En ISO 8826 – 2: 2002 – Rysunek techniczny –
Łożyska toczne – Część 2 – Przedstawianie umowne szczegółowe. Można taki rysunek
uprościć (rys. 34).
Łożysko toczne kulkowe poprzeczne Łożysko toczne kulkowe wzdłużne
Rys. 33. Przykład obiektów z dużą ilością elementów powtarzających się [2, s.139]
a) b)
Rys. 34 Rysunki schematyczne łożysk
a) przedstawienie umowne ogólne [PN-EN ISO 8826-1:1998]
b) przedstawienie umowne szczegółowe [2, s.139]
Podobnie jest podczas rysowania części i urządzeń gwintowanych, nie rysujemy gwintu
w całości, a jedynie upraszczamy zgodnie z PN – EN ISO 6410 –1 : 200 Rysunek techniczny
– Gwinty i części gwintowane – zasady ogólne (rys. 35).
Rys. 35. Rysowanie gwintów w uproszczeniu [PN-EN ISO 6410-1:2000]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
26
Rzutowanie
Obiekt, którego obraz jest kreślony na rysunku nazywa się obiektem rzutowanym,
natomiast wykreślony obraz nazwany jest rzutem obiektu. Zasady rzutowania zawiera norma
PN – En ISO 5456 : 2002 Rysunek techniczny – metody rzutowania (arkusze 1–4).
Rzutowanie prostokątne umożliwia przedstawienie obiektów przestrzennych za pomocą
rzutów będących figurami płaskimi, z których każdy (rzut) obrazuje dwa wymiary bryły
przestrzennej. Dla dokładnego zobrazowania obiektu stosuje się układ trzech, wzajemnie
prostopadłych rzutni (rys. 36).
Rys. 36. Rzutowanie prostokątne [2, s.74]
Rzuty prostokątne w przedstawionym układzie mają następujące nazwy:
I – rzutnia pozioma – rzut z góry,
II – rzutnia pionowa – rzut z przodu,
III – rzutnia boczna – rzut od lewej strony (rys. 37).
I
II
III
Rys. 37. Rzutowanie prostokątne – nazwy rzutni [2, s.74]
Rzutowanie aksonometryczne umożliwia w sposób poglądowy przedstawienie obiektu za
pomocą jednego rzutu, podając trzy podstawowe wymiary: długość, szerokość, wysokość.
Rozróżnia się dwa rodzaje rzutów aksonometrycznych (rys. 38).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
27
a) b)
Rys. 38. Rzutowanie aksonometryczne [2, s.56]
a) izometria b) dimetria ukośna
Norma ta zaleca stosowanie izometrii, oraz dimetrii ukośnej dla perspektywicznego
odzwierciedlenia charakteru bryły.
Izometria charakteryzuje się jednakową wartością kątów zawartych pomiędzy kierunkami osi
X, Y, Z (rys. 39). W rysunku technicznym stosowana rzadko.
Rys. 39. Kąty w izometrii [2, s.57]
Dimetria ukośna charakteryzuje się realnym odwzorowaniem obiektu zachowując
równoległość i prostopadłość wszystkich odpowiadających sobie krawędzi obiektu realnego
i rysunku technicznego. Wartości kątów zawartych pomiędzy osiami X
−
Y, X
−
Z – wynoszą
135
o
, natomiast pomiędzy osiami Z
−
Y jest kąt prosty 90
o
(rys. 40).
Rys. 40. Kąty w dimetrii [2, s.60]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
28
Rozróżnia się dwa rodzaje dimetrii:
−
Dimetria ukośna prawostronna obrazuje ścianę przednią, górną i prawą (rys. 41).
Rys. 41. Demetria ukośna prawostronna [2, s.59]
−
Dimetria ukośna lewostronna obrazuje ścianę przednią, górną i lewą (rys. 42).
Rys. 42. Dimetria ukośna lewostronna [2, s.59]
Wymiarowanie
Rysunek wykonany w rzutach obrazuje jedynie kształt, nie odzwierciedla dokładnych
informacji o jego wymiarach. Dlatego rysunek taki musi być zwymiarowany
w sposób jednoznaczny i czytelny.
Kształt grota linii wymiarowej (strzałki), odpowiada zaczernionemu trójkątowi
o długości od 3 do 4 mm i kącie rozwarcia ramion od 15
o
do 20
o
(rys. 43).
Rys. 43. Grot linii wymiarowej [2, s.115]
Linię wymiarową prowadzi się równolegle do wymiarowanego odcinka w odległości od
10 do 15 mm od niego. Pomocniczymi liniami wymiarowymi są linie będące przedłużeniami
linii zarysu rzutu przedmiotu, pomiędzy którymi ma być kreślony wymiar (rys. 44).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
29
Rys. 44. Kreślenie linii wymiarowych [2, s.115]
Podczas kreślenia obiektów stosujemy podziałki rysunkowe, należy przy tym pamiętać,
aby wymiary podane na rysunku były takie same, jak rzeczywiste wymiary danego elementu,
niezależnie od zastosowanej podziałki rysunkowej. Wymiarując drobne szczegóły przedmiotu
można je narysować w podziałce powiększającej wycinając ten szczegół (rys. 45).
Rys. 45. Wymiarowanie szczegółów [2, s.129]
Wymiarując w uproszczeniu przedmioty symetryczne należy pamiętać by narysować osie
symetrii, a linie wymiarowe przeciągnąć poza nie (rys. 46).
Rys. 46. Wymiarowanie elementów symetrycznych [2, s.130]
Zalecenia porządkowe przy wymiarowaniu
Głównym powodem, dla którego wprowadza się uproszczenia jest czytelność rysunku.
Z tego samego powodu w wymiarowaniu wprowadzono zalecenia porządkowe:
−
rysowanie osi symetrii należy urwać tuż za końcem rzutu (rys. 47),
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
30
Rys. 47. Rysowanie osi symetrii [2, s.131]
−
osie otworów powinny przecinać się w środku otworu, rysowane cienką linią punktową
(wyjątkiem są otwory o średnicach do 12 mm – kreślone liniami ciągłymi cienkimi)
(rys. 48),
Rys. 48. Rysowanie osi otworów [2, s.131]
−
dopuszcza się umieszczanie linii wymiarowych w obrębie zarysu przedmiotu tylko
w przypadku, gdy nie komplikuje to rysunku, przy czym pamiętać należy, aby
przewidzieć miejsce na liczby wymiarowe (rys. 49),
Rys. 49. Umieszczanie linii wymiarowych [2, s.131]
−
należy łączyć kolejne linie wymiarowe w jedną prostą (rys. 50),
Rys. 50. Łączenie linii wymiarowych [2, s.131]
−
wymiarować należy tylko widoczne krawędzie obiektu – niedopuszczalne jest
wymiarowanie niewidocznych krawędzi rysowanych linią cienką (rys. 51),
Rys. 51. Wymiarowanie tylko widocznych krawędzi [2, s.131]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
31
−
wymiary ze sobą powiązane np. średnica i głębokość otworu, należy umieszczać blisko
siebie – w tym przypadku dopuszczalne jest przecinanie linii wymiarowych (rys. 52).
Rys. 52. Umieszczanie wymiarów powiązanych [2, s.131]
Zasady wymiarowania
Pamiętać należy, że przedmiot będzie wykonywany na podstawie rysunku i dlatego
należy zadbać o jego przejrzystość. Aby to osiągnąć należy zastosować poniższe zasady:
−
zasada wymiarów koniecznych – należy podać wszystkie wymiary niezbędne do
wykonania przedmiotu ze zwróceniem uwagi na wymiary gabarytowe, czyli zewnętrzne
(rys. 53),
Rys. 53. Wymiarowanie konieczne [2, s.133]
−
zasada pomijania wymiarów oczywistych – nie podaje się wymiarów wynikających
z równoległości i prostopadłości powierzchni przedmiotu lub jego symetrii (rys. 54),
Rys. 54. Pomijanie wymiarów [2, s.133]
−
zasada niepowtarzania wymiarów – nie należy powtarzać wymiarów na żadnym z rzutów
(rys. 55),
Rys. 55. Niepowtarzanie wymiarów [2, s.133]
−
zasada niezamykania łańcucha wymiarowego – podaje się kilka kolejnych wymiarów
(zwłaszcza gabarytowych) oprócz jednego (najmniej ważnego), który można obliczyć
z różnicy lub sumy pozostałych (rys. 56),
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
32
Rys. 56. Niezamykanie łańcucha wymiarowego [2, s.133]
−
zasada wymiarowania od baz – należy grupować wymiary i kreślić je od jak najmniejszej
ilości baz. Zasady wymiarowania zawiera norma PN ISO 129 : 1996 – Rysunek
techniczny – Wymiarowanie – Zasady ogólne – Definicje – Metody wykonywania
i oznaczenia specjalne.
Wymiarowanie wyrobów
Każdy rysunek (wyrobu, części składowej) należy zaopatrzyć w wymiary: długość,
szerokość i promienie krzywizn, tj. części wklęsłych i wypukłych, miejsce załamań i połączeń
poszczególnych części wyrobu, fragmenty sposobu połączeń, miejsca umocowania okuć itp.
(rys. 57, 58).
Rys. 57. Wymiary torby (1. s. 235)
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
33
Rys. 58. Wymiarowanie korpusu torebki ( 1. s. 235)
Perspektywa zbieżna
Podstawowym prawem perspektywy jest pozorne zmniejszanie się przedmiotów, w miarę
oddalania się od obserwatora oraz pozorna zbieżność w kierunku horyzontu. Słowo
perspektywa wywodzi się od słowa łacińskiego i znaczy – poprawnie widzieć. Obraz
perspektywiczny ma następujące cechy:
−
wszystkie linie równoległe do płaszczyzny obrazu pozostają równoległe względem siebie
na obrazie,
−
wszystkie linie prostopadłe do płaszczyzny obrazu zbiegają się w jednym punkcie (tzw.
punk widzenia),
−
wszystkie obrazy ulegają pomniejszeniu im dalej znajdują się od punktu widzenia.
Obrazy perspektywiczne sprawiają wrażenie pewnej niezgodności z rzeczywistością,
ponieważ są to złudzenia wzrokowe.
Zasadniczymi elementami perspektywy zbieżnej są:
−
punkt widzenia – O – leżący na linii horyzontu, na wprost oczu obserwatora,
−
stanowisko – S – miejsce zatrzymania się obserwatora,
−
płaszczyzna terenu – Pt – na której znajduje się obiekt rysowany,
−
płaszczyzna obrazu – Po – płaszczyzna, na której rysuje się widziany przedmiot,
−
horyzont – H – linia pozioma wzrostu lub płaszczyzna znajdująca się na wysokości oczu,
−
punkt oddalenia – od
1
i od
2
– odległość oka obserwatora od obrazu, umownie odmierza się
podwójnie odległość stanowiska obserwatora S od linii horyzontu H (rys. 59).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
34
Rys. 59. Rysunek kwadratu w perspektywie zbieżnej przy równym ustawieniu względem linii horyzontu [3.s.87]
Każdy widziany przedmiot może być odtworzony na rysunku perspektywicznym
z różnych punktów widzenia, w zależności od jego ustawienia, które może być czołowe
(rys. 60), boczne, krawędziowe.
Rys. 60. Perspektywa zbieżna czołowa [2, s.133]
Przy ustawieniu czołowym ściana rysowanego obrazu jest równoległa do płaszczyzny obrazu,
natomiast przy ustawieniu krawędziowym boki przedmiotu nie są prostopadłe do
płaszczyzny obrazu (rys. 61).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
35
Rys. 61. Perspektywa zbieżna krawędziowa [3, s.91], [2, s.55]
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak zaznacza się przekrój rysunku rzutowanego?
2. Pod jakim kątem wykonuje się kreskowanie przekroju?
3. Jak na rysunku zaznaczamy gwint?
4. Jakie zastosowanie w kaletnictwie ma umiejętność dzielenia odcinka?
5. Jaki układ rzutni stosuje się do dokładnego zobrazowania obiektu?
6. Jakimi wartościami kątów charakteryzuje się izometria?
7. Jakie wartości kątów występują w dimetrii?
8. Jaką prawidłową długość i kąt rozwarcia ramion powinien posiadać grot strzałki?
9. Jakie znasz zasady wymiarowania rysunków technicznych?
10. W jakiej odległości od obiektu rysujemy linię wymiarową?
11. Co znaczy słowo grot?
12. Jakie znasz cechy obrazu perspektywicznego?
13. Jakie znasz zasadnicze elementy perspektywy zbieżnej?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj podział odcinka na równe części stosując zasady rysunku technicznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym informacji na temat podziału odcinka,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w warsztatach lub w pracowni
gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) przygotować przyrządy kreślarskie potrzebne do wykonania ćwiczenia,
5) przygotować blok lub karton,
6) wykonać podział odcinka na równe części zgodnie z zasadami rysunku technicznego,
7) zapisać uwagi i wnioski w zeszycie,
8) wykonane ćwiczenie przedstawić do oceny.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
36
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
stół kreślarski,
−
blok lub karton,
−
przybory kreślarskie , linijka, ekierka, kątomierz, ołówki,
−
literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Narysuj pasek męski i zaznacz miejsce do montażu sprzączki i wykonania dziurek
zgodnie z zasadami rysunku technicznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym informacji na temat podziału elementów wyrobów,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w warsztatach lub w pracowni
gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) zorganizować przybory kreślarskie potrzebne do wykonania ćwiczenia,
5) zorganizować karton lub blok rysunkowy,
6) narysować pasek i oznaczyć wskazane miejsca zgodnie z zasadami rysunku
technicznego,
7) zapisać uwagi i wnioski w zeszycie,
8) przedstawić wykonane ćwiczenie nauczycielowi do oceny,
9) wziąć udział w dyskusji i podsumowaniu zajęć.
Wyposażenie stanowiska pracy:
–
stół kreślarski,
–
przybory kreślarskie: linijka, ekierka, kątomierz, ołówki,
–
blok lub karton,
–
literatura rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Wykonaj rysunek teczki męskiej w perspektywie zbieżnej krawędziowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym informacji na temat perspektywy zbieżnej,
2) zapoznać się z obowiązującymi zasadami bezpiecznej pracy na stanowisku,
3) wysłuchać wskazówek o sposobie wykonania ćwiczenia,
4) przygotować blok rysunkowy lub techniczny do wykonania ćwiczenia,
5) przygotować przybory kreślarskie potrzebne do wykonania ćwiczenia,
6) wykonać rysunek teczki męskiej w perspektywie zbieżnej,
7) zapisać poznane wiadomości w dzienniczku praktyk,
8) przedstawić wykonane ćwiczenie do oceny,
9) wziąć udział w dyskusji i podsumowaniu zajęć.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
37
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
przybory kreślarskie: linijka, ekierka, ołówki,
−
blok lub karton rysunkowy,
−
instrukcja bezpiecznej pracy na stanowisku do kreślenia,
−
literatura rozdziału 6.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak
Nie
1)
wykonać przekrój rysunku rzutowanego?
¨
¨
2)
wykonać rysunek maszynowy zaznaczając gwint?
¨
¨
3)
wymienić rodzaje skal stosowanych w rysunku?
¨
¨
4)
wymienić wartości kątów w izometrii?
¨
¨
5)
wymienić wartości kątów w dimetrii?
¨
¨
6)
narysować prawidłowo linię wymiarową zakończoną grotem?
¨
¨
7)
wykonać rysunek techniczny stosując zasady wymiarowania?
¨
¨
8)
wykonać rysunek wyrobu w perspektywie zbieżnej?
¨
¨
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
38
4.3. Rysunek odręczny
4.3.1. Materiał nauczania
Przed przystąpieniem do odręcznego szkicowania wyrobów kaletniczych należy
przeprowadzić tzw. ćwiczenia rozmachowe polegających na kreśleniu odręcznym linii
prostych następnie regularnych linii krzywych, natomiast na końcu ćwiczenia rysować należy
figury geometryczne przypominające swym kształtem elementy płaskie w poszczególnych
wyrobach (rys. 62).
Rys. 62. Ćwiczenia rozmachowe [3, s.94]
Sposoby rysowania odręcznego
Rysunki wyrobów kaletniczych można rysować:
−
z natury,
−
z pamięci,
−
z wyobraźni.
Rysunek z natury jest odtworzeniem przedmiotu znajdującego się przed obserwatorem.
Obiekt rysuje się w takiej pozycji, w jakiej się go widzi, w każdym momencie można
porównać szkic z oryginałem. Wyrabia się wówczas umiejętność odtwarzania kształtu
modeli. Rysunek z pamięci to odtworzenie przedmiotu, którego się nie widzi podczas
rysowania. Rysunek z pamięci jest utrwaleniem umiejętności rysowania z natury. Rysunek
z wyobraźni jest odzwierciedleniem kształtu przedmiotu, którego nie widzi się ani się nie
widziało, lecz o którym ktoś opowiadał lub, który sami chcemy zaprojektować. Rysunek
z wyobraźni wykorzystywany jest podczas projektowania nowych modeli lub podczas
dokonywania zmian w istniejącym obiekcie (rys. 63).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
39
Rys. 63. Powstawanie rysunku odręcznego [3, s.101]
Cechy barw
Światło słoneczne, mimo, że widzimy je jako białe, jest mieszaniną barw tworzących
tęczę, a mianowicie: czerwonej, pomarańczowej, żółtej, zielonej, niebieskiej i fioletowej.
Barwy, które występują w tęczy nazywamy czystymi (rys. 64).
Rys. 64. Barwy czyste [http://www.fotografia.goodspeed.com.pl/cz_3/14.html]
Jedną z wielu cech barw jest ich temperatura. Wyróżniamy dwie grupy kolorów,
z których pierwsza grupa przypomina wodę – są to barwy zimne, natomiast druga grupa
przypomina ogień – są to barwy ciepłe. Do barw ciepłych zaliczamy kolory: czerwony,
pomarańczowy i żółty, z których najcieplejszy jest pomarańczowy. Natomiast kolor niebieski,
zielony oraz fioletowy są barwami zimnymi, z których najzimniejszy jest niebieski (rys. 65).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
40
Rys. 65. Układ barw ciepłych i zimnych [http://piotrmichalak.com/readarticle.php?article_id=19]
Kolorystyka wyrobów kaletniczych
Nie wszystkie połączenia kolorów wyglądają ciekawie, dlatego należy głęboko się
zastanowić, jakie kolory do siebie pasują oraz z jakiego materiału będzie wykonany wyrób.
Niektóre kolory położone obok siebie wyglądają żywo, interesująco, inne bledną, wyglądają
jak brudne. Wyróżnia się dwa sposoby dobierania barw:
−
na zasadzie kontrastu,
−
wyraz kolorami jest bardziej mocny i bardziej zwracający uwagę. Barwy kontrastowe
powinny występować jako dodatki, harmonia barw,
−
wszystkie składniki współdziałają w wywołaniu dodatniego efektu.
W wyrobach kaletniczych występuje łączenie tkanin ze skórą i tworzywami sztucznymi.
Tkanina jest materiałem barwnym, lżejszym, ale słabszym od skóry, dlatego z tkanin
wykonuje się korpusy, a pozostałe części takie jak rączki, spody, naroża, paski, są wykonane
ze skóry. Podczas łączenia materiałów ze sobą w wyrobie musimy dobrać kolory, aby
harmonizowały ze sobą i wywołały dobry efekt końcowy wyrobu.
Kompozycje form płaskich
Podstawowymi elementami kompozycji form płaskich jest rytm i symetria. Symetria
powstaje przy powtarzaniu się elementów kompozycji, po obu stronach prostej zwanej osią
symetrii, w taki sposób, że jedna strona jest odwróconym odbiciem drugiej strony.
W kompozycji dekoracyjnej symetria odgrywa dużą rolę jako czynnik porządkujący jej
elementy. Układy symetryczne mogą mieć jedną oś symetrii, ale również ich więcej, np.
trójkąt równoboczny ma trzy, prostokąt dwie osie symetrii, a koło nieskończoną ilość. Poza
formami symetrycznymi są też formy asymetryczne, które nie mają osi symetrii, jedna jak
i druga strona nie są jednakowe i mogą różnić się kształtem, kolorem i wielkością.
W wyrobach kaletniczych najczęściej stosowana jest symetria. Można też projektować
wyroby stosując asymetrię ale wymaga to dużego przygotowania zawodowego.
Ornamenty są najstarszymi elementami sztuki zdobniczej, a motywy w nich występujące
są ściśle związane ze stylami różnych epok. Ornament, zwany zdobiną, nie ma wpływu na
użytkowanie wyrobu, ma podkreślać jego funkcjonalność, dekoracyjność, kształt i estetykę.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
41
Projektowanie ornamentu należy rozpocząć od opracowania elementu, który przedstawia
rys.66 a, który zestawiony w prostym układzie tworzy motyw, który przedstawia rys. 66b.
Opracowując motyw zdobniczy należy wyznaczyć rytm za pomocą osi lub podziałki rys. 66c.
Motywy komponowania z elementów podstawowych powtarzane z pewnym rytmem tworzą
ornament (rys. 66d).
Rys. 66. Przykład budowy ornamentu: a) element, b) motyw, c) wyznaczenie rytmu za pomocą osi lub podziałki,
d) rytmiczne powtarzanie motywu – ornament [3. s. 126]
Ornament w wyrobach kaletniczych ma duże znaczenie i różnorakie zastosowanie.
Podkreśla charakter, użytkowość modelu oraz podnosi dekoracyjność wyrobu. Wyroby
drobne jak etui na lusterko, grzebień, okulary ozdabia się z zewnętrznej strony. Na torebce
ornamentem może być klips. Stosuje się jeszcze nity, okucia, oczka metalowe, perforację,
dekoracyjne szycie grubymi kolorowymi nićmi itp. (rys. 67).
Rys. 67. Ornamenty w kaletnictwie [3, s.131]
Proporcje
Przy rysowaniu schematu sylwetek będziemy rozpatrywać ludzi wysokich,
proporcjonalnie zbudowanych, których wysokość głowy w stosunku do wysokości całej
sylwetki ma decydujące znaczenie w wyglądzie zewnętrznym. Wymiar głowy jest
podstawową miarą przy analizowaniu proporcji sylwetki ludzkiej. Proporcje głowy
w stosunku do wysokości ciała w zależności od wieku wynoszą:
u rocznego dziecka 1:4,
u dwuletniego dziecka 1:5,
u czteroletniego dziecka 1:5,5,
u dziecka w wieku 6-8 lat 1:6,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
42
w wieku 10 lat 1:6,5,
w wieku 14 lat 1:7,5,
w wieku 18-22 lat 1:8.
Wynika z tego, że głowa w stosunku do reszty ciała nieznacznie zmienia wymiar, przez
to wszystkie inne proporcje ulegają zmianie wraz z wiekiem i rozwojem fizycznym.
Biorąc pod uwagę proporcje postaci musimy uwzględnić wielkość wyrobów kaletniczych,
dopasowując wielkości wyrobów do osób w różnym wieku. Proporcje wyrobów kaletniczych
są uzależnione również od rodzaju i przeznaczenia. Znając przeznaczenie wyrobu
i użytkownika możemy dostosować proporcje wyrobu. Wyroby kaletnicze takie jak: teczki
szkolne, torby szkolne, tornistry szkolne, futerały, portfele i portmonetki ich kształt
i wielkość, czyli wymiary zewnętrzne podają normy, do których trzeba się dostosować
podczas projektowania. Pozostałe wyroby nie są objęte ścisłymi normami pod względem
wielkości.
Moda
Moda obejmuje bardzo szeroki zakres pojęć, bo moda to nie tylko wygląd, ale również
obyczaje i poglądy ludzi, ich potrzeby i upodobania. Bogata różnorodność przedstawiana
przez kreatorów mody, rzadko znajduje zastosowanie w praktyce. Dlatego z proponowanych
modeli należy wybierać te, które są ekonomiczne, racjonalne, ładne a przede wszystkim
funkcjonalne. Prawie wszystkie czasopisma wydawane w kraju i za granica są bogato
ilustrowane, przez co na ich podstawie można dokonać przeglądu mody skórzanej.
W kaletnictwie najczęstsze zmiany mody dotyczą torebek i pasków, rzadko walizek i teczek
(rys. 68). W zależności od zapotrzebowania na rynku pojawiają się drobne wyroby takie jak
futerały, portfele. Źródłem przekazującym nowe tendencje mody oraz środkiem
porozumiewawczym między klientem a wykonawcą są w większości żurnale.
Rys.68. Współczesne wyroby kaletnicze [8]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
43
Rys. 69. Współczesne wyroby kaletnicze [9]
Kopiowanie rysunków
W kolorowych czasopismach znajdują się przeważnie fotografie wyrobów lub ich
rysunki. Fotografie są mniej dokładne, rysunki natomiast obrazują całość wyrobu
i poszczególne jego elementy; kopiowanie rysunków realizować można poprzez
fotografowanie, drukowanie wyświetlanie, jednak jest wówczas potrzebny zaawansowany
sprzęt. W warunkach zarówno szkolnych jak i domowych do kopiowania tego typu rysunków
służy kalka techniczna. Na rysunek nakłada się kalkę techniczną i ołówkiem odrysowuje się
wszystkie widoczne linie. Podobieństwo kopii zależy od staranności i dokładności
odrysowania linii. Rysunek wykonany na kalce przykładamy na biały papier. Linie można
wzmocnić poprawiając tuszem a resztę wykończyć np. farbami. Rysując tuszem należy każdą
kreskę kontrolować i porównywać z oryginałem, ponieważ każda zmiana grubości linii lub jej
kierunku może zniekształcić model. Nieczytelne szczegóły pomijamy, jak również nie
uzupełniamy brakujących linii, gdyż lepiej narysować jest mniej kresek.
Technika kopiowania tzw. Technika siatki rysunkowej polega na tym, że na oryginalnym
rysunku wykreśla się siatkę rysunkową kwadratową lub prostokątną i oznacza się jej pola.
Następnie ustalić należy, w jakiej skali ma być wykonana kopia. Przy zmniejszaniu rysunku
w skali 1:2 należy taką samą siatkę rysunkową wykonać w dwukrotnym zmniejszeniu. Należy
uważać, aby linie siatki były dokładnie równoległe względem siebie, gdyż każde nawet
minimalne odchylenie deformuje kopię (rys. 70).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
44
Rys. 70. Kopiowanie techniką siatki rysunkowej [2, s.170]
Projektowanie
Atrakcyjność wyrobów kaletniczych można uzyskać przez właściwie dobrany rodzaj
surowca, odpowiednie wykończenie, ciekawie dobrane zestawienia kolorystyczne jak również
zastosowanie różnych rozwiązań zdobniczych, np. okucia, tłoczenia, aplikacje itp.
Projektowanie wyrobów kaletniczych zaczynać należy od przejrzenia katalogów i żurnali
a następnie wykonania szkicu na kartonie z uwzględnieniem zdobień proponowanych przez
współczesną modę (rys. 70). Stosując ozdoby należy zachować proporcję wielkości oraz ich
właściwy dobór do charakteru wyrobu. Z charakterystyką i rodzajami wyrobów oraz
dodatkami zostałeś zapoznany w jednostce modułowej 744[01.O1.02. Na kształt i budowę
wyrobu ogromny wpływ ma moda, która powinna mieć zawsze swoje odbicie w projekcie.
Po niżej przedstawiono przykładowy sposób projektowania torebki damskiej.
Na kartonie kilkoma liniami szkicujemy na przykład prostokąt, którego podstawą jest
krótszy bok. W tym prostokącie rysujemy grubszą linią przednią ściankę (korpus) torebki,
zaokrąglając dwa dolne naroża. Ponieważ torebka będzie z klapką zaznaczamy ją szkicując
linię poziomą od góry mniej więcej 1/3 wysokości torebki. Planujemy, że klapka podobnie
jak torebka, będzie miała zaokrąglone naroża, aby współgrały elementy ze sobą. Możemy
zaplanować kieszeń na przedniej ściance wyrobu, więc obieramy kształt tak, aby pasował do
całego wyglądu wyrobu. Następnie zaznaczamy pasek nośny i sposób mocowania. Jeżeli
szkic jest narysowany w perspektywie, należy zaznaczyć bok torebki. Właściwe brzegi
wyrobu rysujemy grubszą linią. Wykonany szkic malujemy, zestawiając odpowiednio kolory.
Następnie ustalamy kolor wyrobu, rodzaj surowca oraz wymiary i proporcje.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
45
Rys. 70. Przykładowy projekt torby damskiej i jej wzorniki [3.s.208]
Przy projektowaniu wyrobów kaletniczych projektant powinien zwrócić uwagę na:
−
jedność elementów w systemie ubioru, która wyraża się we wzajemnym dążeniu do siebie
takich elementów jak np. torebka, rękawiczki, pasek i obuwie,
−
zasadę podobieństwa lub kontrastu. Kontrast (przeciwstawienie) w projektowaniu jest
aktywnym środkiem oddziaływania w procesie postrzegania. W zasadzie podobieństwa,
jeden element czy jeden geometryczny kształt rozwija się i powtarza w różnych
wariacjach,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
46
−
proporcjonalność – przy opracowaniu wyrobu, określa stosunek wielkości części do
całości i poszczególnych części między sobą,
−
symetrię i asymetrię. Symetria, czyli równość lub analogiczny układ form po każdej
stronie osi symetrii lub punktu w wyrobie. Asymetria oznacza naruszenie symetrii, ubytek
jej elementów, przewagę jednej tendencji nad drugą.
Po wykonaniu projektu przystępujemy do modelowania wzorników. Ze szczegółowym
sposobem modelowania wyrobów kaletniczych zostaniesz zapoznany w jednostce modułowej
744[01].Z2.01.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie ćwiczenia należy wykonać przed przystąpieniem do rysowania odręcznego?
2. Jakie znasz sposoby wykonywania rysunków odręcznych?
3. Jakie znasz barwy czyste?
4. Jakie znasz cechy barw?
5. W jaki sposób należy dobierać kolory do wyrobów kaletniczych?
6. Jak powstaje ornament?
7. Co to jest motyw?
8. Jak powstaje rytm we wzorze?
9. Jakie ma znaczenie ornament w wyrobach kaletniczych?
10. Jakie znaczenie użytkowe ma moda w wyrobach kaletniczych?
11. Jakie pierwsze czynności należy wykonać przed przystąpieniem do projektowania?
12. W jakim celu wykonujemy szkic wyrobu?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj rysunek z natury wskazanego wyrobu kaletniczego oraz dobierz kolory do
wyrobu stosując barwy ciepłe.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym informacji na temat rysunków odręcznych
i kolorystyki,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować wyrób do wykonania rysunku z natury,
4) przygotować karton lub blok rysunkowy,
5) przygotować ołówki,
6) przygotować farby lub kredki,
7) wykonać rysunek i kolorystykę wyrobu,
8) przedstawić pracę do oceny,
9) podzielić się uwagami z innymi.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
47
Wyposażenie stanowiska pracy:
– wyrób kaletniczy,
– blok lub papier rysunkowy,
– ołówki,
– kredki lub farby,
– koło barw (układ barw ciepłych i zimnych),
– literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Zaprojektuj ornament i zastosuj go do ozdobienia klapy w wyrobie kaletniczym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym informacji na temat budowy i zastosowania
ornamentu,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować przybory kreślarskie,
4) przygotować karton do wykonania rysunku,
5) zaprojektować motyw,
6) zaprojektować i wykonać ornament,
7) wykonać rysunek klapy wyrobu z ornamentem,
8) podzielić się uwagami z innymi,
9) przedstawić pracę do oceny,
10) wziąć udział w dyskusji i podsumowaniu zajęć.
Wyposażenie stanowiska pracy:
– przybory do rysowania, ołówki,
– karton do rysowania,
– przykładowe ornamenty,
– literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Wykonaj kopiowanie wyrobu kaletniczego z żurnala za pomocą kalki technicznej
stosując zasady kopiowania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym informacji na temat technik kopiowania,
2) zapoznać się z obowiązującymi zasadami bezpiecznej pracy na stanowisku,
3) wysłuchać wykładu i wskazówek na temat technik kopiowania,
4) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
5) przygotować żurnale z wyrobami kaletniczymi,
6) przygotować przybory kreślarskie potrzebne do wykonania ćwiczenia,
7) przygotować kalkę do kopiowania,
8) wybrać wyrób z żurnala do kopiowania,
9) wykonać kopiowanie zgodnie z zasadami,
10) przedstawić wykonane ćwiczenie do oceny,
11) podzielić się wiadomościami z innymi.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
48
Wyposażenie stanowiska pracy:
–
przybory kreślarskie: ołówki,
–
kalka do kopiowania,
–
żurnale z wyrobami kaletniczymi,
–
przybory do pisania,
–
literatura z rozdziału 6.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak
Nie
1)
wykonać ćwiczenia rozmachowe?
¨
¨
2)
wykonać rysunek wyrobu z natury?
¨
¨
3)
wykonać rysunek wyrobu z pamięci?
¨
¨
4)
wymienić barwy czyste?
¨
¨
5)
wymienić barwy ciepłe i zimne?
¨
¨
6)
dobrać kolory do wyrobów?
¨
¨
7)
zaprojektować motyw zdobniczy?
¨
¨
8)
zaprojektować ornamentykę w wyrobach kaletniczych?
¨
¨
9)
wykonać kopiowanie wyrobów żurnalowych za pomocą siatki
rysunkowej?
¨
¨
10)
wykonać szkic wyrobu kaletniczego?
¨
¨
11)
określić kierunki mody wyrobów na podstawie żurnali?
¨
¨
12)
wyjaśnić co to jest ,,zdobina”?
¨
¨
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
49
5.
SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących sporządzania rysunków technicznych i odręcznych
.
Wszystkie pytania są pytaniami wielokrotnego wyboru.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
–
w pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź znakiem X
(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).
6. Odpowiedzi udzielaj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję
z wykonanego zadania.
7. Trudności mogą przysporzyć Ci pytania: 7, 12, 14, 17, gdyż są one na poziomie
trudniejszym niż pozostałe.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
50
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Według normy PN – EN ISO 5457 : 2002 podstawowym formatem papieru jest
a) A2.
b) A3.
c) A4.
d) A5.
2. Linie rysunkowe ze względu na grubość podzielić można na linie
a) cienkie, średnie, grube.
b) cienkie, średnie, bardzo grube.
c) chude, średnie, grube.
d) cienkie, grube, bardzo grube.
3. Tabliczkę rysunkową, zgodnie z normą PN - EN ISO 7200 : 2007, kreśli się na arkuszu w
a) prawym górnym rogu.
b) prawym dolnym rogu.
c) lewym dolnym rogu.
d) lewym górnym rogu.
4. Litery w piśmie technicznym dzielą się na
a) wielkie, małe wysokie, małe niskie.
b) duże, małe wysokie, małe.
c) wysokie, średnie, niskie.
d) wielkie, wysokie, niskie.
5. Według normy PN - EN ISO 5455 : 1998 stosuje się trzy rodzaje podziałek
a) stała, zmienna, dowolna.
b) pomniejszająca, dowolna, powiększająca.
c) powiększająca, stała, zmniejszająca.
d) zmniejszająca, dowolna, zwiększająca.
6. Rozróżnia się trzy zasadnicze rodzaje rysunków
a) techniczny, odręczny, szkicowy.
b) profesjonalny, amatorski, dziecięcy.
c) profesjonalny, ilustracyjny, techniczny.
d) artystyczny, ilustracyjny, techniczny.
7. Zgodnie z PN - EN ISO 128 – 20 : 2002 grubość linii cienkiej, średniej i grubej mają się do
siebie w stosunku
a) 1:2:3 lub 1:2:6.
b) 1:2:4 lub 1:3:6.
c) 1:2:5 lub 1:3:6.
d) 1:2:6 lub 1:3:9.
8. W zależności od stosunku grubości pisma d do wysokości pisma h, rozróżnia się dwa
rodzaje pisma oznaczone literami
a) C, B.
b) A, B.
c) B, C.
d) C, D.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
51
9. Pismo pochyłe w rysunku technicznym jest nachylone do podstawy wiersza pod kątem
a) 30
o
.
b) 45
o
.
c) 75
o
.
d) 90
o
.
10. Rzut z boku obiektu przedstawia rysunek
a) A. b) B. c) C. d) D.
11. Ołówki twarde oznacza się symbolem
a) H.
b) B.
c) HB, F.
d) F.
12. Do przyborów kreślarskich zalicza się m. in. ekierkę. Ekierka równoramienna posiada
kąty
a) 45
o
/60
o
/75
o
.
b) 75
o
/75
o
/90
o
.
c) 60
o
/60
o
/90
o
.
d) 45
o
/45
o
/90
o
.
13. Do kreślenia łuków i okręgów o małych promieniach (do 5 mm) stosuje się
a) cyrkiel.
b) krzywik.
c) zerownik.
d) kątomierz.
14. W celu poprawy czytelności rysunku
a) wykonuje się dwa rzuty.
b) wykonuje się trzy rzuty.
c) wykonuje się cztery rzuty.
d) nie wykonuje się żadnego rzutu.
15. Ze względu na sposób wykonania rysunku technicznego rozróżnia się dwa rodzaje
rysunku
a) odręczny i artystyczny.
b) odręczny i szkicowy.
c) szkicowy i artystyczny.
d) ilustracyjny i artystyczny.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
52
16. Kątomierz służy do pomiaru kątów zawartych pomiędzy
a) dwoma liniami przecinającymi się w dwóch punktach.
b) trzema liniami przecinającymi się w dwóch punktach.
c) trzema liniami przecinającymi się w jednym punkcie.
d) dwoma liniami przecinającymi się w jednym punkcie.
17. Podczas projektowania nowych wyrobów kaletniczych stosowany jest rysunek z
a) wyobraźni.
b) natury.
c) pamięci.
d) ilustracji.
18. Rozróżniamy następujące temperatury barw?
a) Zimne, gorące.
b) Ciepłe, zimne.
c) Ciepłe, chłodne.
d) Zimne, obojętne.
19. Do ciepłych barw zaliczamy kolory
a) czerwony, fioletowy, żółty.
b) pomarańczowy, fioletowy, czerwony.
c) żółty, zielony, pomarańczowy.
d) czerwony, pomarańczowy, żółty.
20. Do ręcznego kopiowania rysunków służy
a) ksero.
b) skaner.
c) kalka techniczna.
d) kalka ołówkowa.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
53
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ……………………………………………………..
Sporządzanie rysunków technicznych i odręcznych
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
zadania
Odpowiedź
Punktacja
1
a
b
c
d
2
a
b
c
d
3
a
b
c
d
4
a
b
c
d
5
a
b
c
d
6
a
b
c
d
7
a
b
c
d
8
a
b
c
d
9
a
b
c
d
10
a
b
c
d
11
a
b
c
d
12
a
b
c
d
13
a
b
c
d
14
a
b
c
d
15
a
b
c
d
16
a
b
c
d
17
a
b
c
d
18
a
b
c
d
19
a
b
c
d
20
a
b
c
d
Razem:
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
54
6. LITERATURA
1. Christ J. W.: Kaletnictwo – Podręcznik technologii dla ZSZ. WSiP, Warszawa 1991
2. Jasiński S., Topolski J. Słowiński A.: Rysunek techniczny z zagadnieniami
uzupełniającymi Bełchatów 1998
3. Korczak K. Szymańska J.: Rysunek zawodowy dla szkół przemysłu skórzanego
Warszawa 1988
4. Kubalska-Sulkiewicz K. (red.): Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2004
5. Moda skórzana – kwartalnik Wyd. TWiL Warszawa
6. Odzież – miesięcznik Wyd. NOT
7. Olszewski A.: Kompozycje plastyczne w projektowaniu obuwia. Skrypt WSI Radom
1993
8. www.vipfirma.com.pl/rysunki/torebki.jpg
9. www.vip-firma.com.pl/ rysunki/pucinni1800.jpg
10. http://www.fotografia.goodspeed.com.pl/cz_3/14.html
11. http://piotrmichalak.com/readarticle.php?article_id=19
