1
PODSTAWY FINANSÓW
ZAKŁADÓW
UBEZPIECZE
Ń
Ubezpieczeniowy cykl
produkcyjny
FAZA I
Akwizycja
FAZA II
Zawieranie
umów
ubezpieczenia
FAZA III
Ochrona
ubezpieczenio-
wa
FAZA IV
Odszkodowania
i
ś
wiadczenia
Działalno
ść
przygotowawcza
Ź
ródło: G
ą
siorkiewicz L., Finanse zakładów ubezpiecze
ń
maj
ą
tkowych, s.34
Przepływy finansowe w działalno
ś
ci
ubezpieczeniowej
Ś
rodki własne
Fundusz
ubezpieczeniowy
wpływy z
działalno
ś
ci
operacyjnej
wpływy z działalno
ś
ci
lokacyjnej
wpływy z działalno
ś
ci
finansowej
WPŁYWY
WYDATKI
wydatki z tyt.
działalno
ś
ci
lokacyjnej
wydatki z tyt.
działalno
ś
ci
finansowej
wydatki z tyt.
działalno
ś
ci
operacyjnej
Składki i odszkodowania/
ś
wiadczenia w
zakładzie ubezpiecze
ń
SKŁADKA BRUTTO
Cena usługi
ubezpieczeniowej
SKŁADKA NETTO
(czysta)
Ś
rodki
na wypłat
ę
odszkodowa
ń
i
ś
wiadcze
ń
DODATEK
BEZPIECZE
Ń
STWA:
NARZUTY
NA SKŁADK
Ę
NETTO
-koszty akwizycji
-koszty administracji
-dodatek na prewencj
ę
-dodatek na zysk
Złote reguły ubezpieczeniowe
Równowaga składki i
ś
wiadczenia – suma
składek równa jest sumie zobowi
ą
za
ń
Proporcjonalno
ść
składki i
ś
wiadczenia –
wysoko
ść
składki jest proporcjonalna do sumy
ubezpieczenia
Równowarto
ść
składki i
ś
wiadczenia – warto
ść
składki jest proporcjonalna do wielko
ś
ci ryzyka
2
Metody kalkulacji składek
ubezpieczeniowych
Metoda repartycji
Metoda składki stałej
Metoda składki mieszanej
Metody kalkulacji składek ubezpieczeniowych w
zale
Ŝ
no
ś
ci od ryzyka
Metoda składki zró
Ŝ
nicowanej
Metoda składki przeci
ę
tnej
Metoda składki mieszanej
Składka w ubezpieczeniach na
Ŝ
ycie:
ubezpieczenia klasyczne (długoterminowe,
u
ś
rednienie ryzyka, rezerwa matematyczna,
techniczna stopa oprocentowania)
Przykład
składka jednorazowa, okres ubezpieczenia 25lat
1/(1+0,05)^25=0,2953
1/(1+0,03)^25=0,4776
Ubezpieczenie z funduszem inwestycyjnym
(brak u
ś
rednienia składki za ryzyko)
Struktura składki według działów
Dominacja ubezpiecze
ń
maj
ą
tkowych do roku 2004 i niemal wyrównanie
udziałów w 2005 i dominacja ubezpiecze
ń
Ŝ
yciowych od roku 2006 (65,7% w
2008)
Składka przypisana brutto i dynamika składki
262
163
145144
151
146
133129
120 111
107113
114
120
138
121
153
78
104
122
143
130130145
152
124
113
108 105 100
103
110105105109113104108
60
110
160
210
260
0
5 000
10 000
15 000
20 000
25 000
30 000
35 000
40 000
45 000
19911992199319941995199619971998199920002001200220032004200520062007200820092010
M
ili
o
n
y
DZIAŁ I
Ś
wiadczenie ubezpieczeniowe
PIENI
Ęś
NE
ODSZKODOWAWCZE – ZAKAZ
KUMULACJI ODSZKODOWA
Ń
(w ka
Ŝ
dym typie ubezpieczenia maj
ą
tkowego i
w cz
ęś
ci ubezpiecze
ń
osobowych np. zwrot
kosztów leczenia)
NIEODSZKODOWAWCZE
W WYJ
Ą
TKOWYCH SYTUACJACH
Ś
WIADCZENIE NIEPIENI
Ęś
NE
3
Suma ubezpieczenia
-
Kwota na któr
ą
ubezpieczono dany przedmiot
Górna granica odpowiedzialno
ś
ci
zakładu ubezpiecze
ń
w ubezpieczeniu
osobowym
JEDYNA
w ubezpieczeniu
maj
ą
tkowym
WZGL
Ę
DNA
(zwi
ą
zana
z warto
ś
ci
ą
ubezpieczenia)
Odpowiedzialno
ść
zakładów ubezpiecze
ń
w ubezpieczeniach
Ŝ
yciowych
ZASADA DOBREJ WIARY
NIEODSZKODOWAWCZY CHARAKTER
Ś
WIADCZENIA UBEZPIECZENIOWEGO
KUMULACJA
Ś
WIADCZE
Ń
Suma i warto
ść
ubezpieczenia w
ubezpieczeniach maj
ą
tkowych
Warto
ść
ubezpieczenia to wyra
Ŝ
ona w jednostkach
pieni
ęŜ
nych warto
ść
rzeczywista przedmiotu
ubezpieczenia
UBEZPIECZENIE W
PEŁNEJ WARTO
Ś
CI
NADUBEZPIECZENIE
NIEDOUBEZPIECZENIE
SU = WU
SU > WU
SU < WU
Podstawowe systemy ubezpieczenia:
na sumy stałe
na pierwsze ryzyko
•SKUTKI NIEDOUBEZPIECZENIA
Szkoda
całkowita
Szkoda cz
ęś
ciowa
Ubezpieczenie na
sumy stałe
Odszkodowanie
= suma
ubezpieczenia
Odszkodowanie (O)
wypłacane jest w proporcji
Ubezpieczenie na
pierwsze ryzyko
Odszkodowanie
= suma
ubezpieczenia
Odszkodowanie pokrywa w
cało
ś
ci szkod
ę
do wysoko
ś
ci
sumy ubezpieczenia
SKUTKI NADUBEZPIECZENIA
Odszkodowanie nie przekroczy warto
ś
ci ubezpieczenia
Ubezpieczaj
ą
cy płaci zwi
ę
kszon
ą
składk
ę
WU
SU
szkody
wys
O
*
_
=
Techniczne ograniczenia odpowiedzialno
ś
ci
odszkodowawczej zakładu ubezpiecze
ń
Udział własny
Franszyzy:
Integralna
Redukcyjna
4
Techniczne ograniczenia odpowiedzialno
ś
ci odszkodowawczej zakładu ubezpiecze
ń
udział własny
•
mo
Ŝ
e by
ć
ustalany na
jedno lub kilka zdarze
ń
•
stanowi wyra
Ŝ
on
ą
kwotowo lub
procentowo cz
ęść
szkody za któr
ą
zakład
ubezpiecze
ń
nie ponosi
odpowiedzialno
ś
ci
odszkodowawczej
•
Stosowany:
•
w celach prewencyjnych
•
Jako instrument
zatrzymania ryzyka
franszyza redukcyjna
•
mo
Ŝ
e by
ć
ustalana na
jedno lub kilka
zdarze
ń
•
stanowi wyra
Ŝ
on
ą
kwotowo lub
procentowo cz
ęść
warto
ś
ci przedmiotu
ubezpieczenia za
któr
ą
zakład
ubezpiecze
ń
nie
ponosi
odpowiedzialno
ś
ci
odszkodowawczej
•
Stosowany:
•
W celu uwolnienia
zakładu ubezpiecze
ń
od odpowiedzialno
ś
ci
za ubytki naturalne
•
Jako instrument
zatrzymania ryzyka
franszyza integralna
•
mo
Ŝ
e by
ć
ustalana na
jedno lub kilka
zdarze
ń
•
stanowi wyra
Ŝ
on
ą
kwotowo lub
procentowo cz
ęść
warto
ś
ci przedmiotu
ubezpieczenia do
której zakład
ubezpiecze
ń
nie
ponosi
odpowiedzialno
ś
ci
odszkodowawczej
•
Stosowany:
•
w celu uwolnienia
zakładu ubezpiecze
ń
od odpowiedzialno
ś
ci
za małe szkody
•
Jako instrument
zatrzymania ryzyka
DEFINICJA i CEL STOSOWANIA
Techniczne ograniczenia odpowiedzialno
ś
ci odszkodowawczej zakładu ubezpiecze
ń
ZASADY DZIAŁANIA
udział własny
udział własny 10%
Odszkodowanie
360
franszyza redukcyjna
Franszyza red. 10%
Odszkodowanie
300
franszyza integralna
Franszyza int 10%
Odszkodowanie
400
(brak potr
ą
cenia)
Suma ubezpieczenia 1000; warto
ść
ubezpieczeniowa 1000; wielko
ść
szkody
400
Techniczne ograniczenia odpowiedzialno
ś
ci odszkodowawczej zakładu ubezpiecze
ń
0
50
100
150
200
250
300
350
400
udział
własny
franszyza
red.
franszyza
int.
odszkodowania
potrącenie
KAPITAŁY WŁASNE I
OBCE W ZAKŁADACH
UBEZPIECZE
Ń
Struktura pasywów dział I
Kapitał własny
13%
Rezerwy
techniczno -
ubezpieczeniowe
80%
Udział
reasekuratorów
w rezerwach
techniczno -
ubezpieczeniowy
ch (wielko
ść
ujemna)
2%
Pozostałe
rezerwy
1%
Pozostałe
zobowi
ą
zania i
fundusze
specjalne
2%
Pozostałe
2%
Struktura pasywów dział II
Kapitał własny
41%
Rezerwy
techniczno -
ubezpieczeniowe
46%
Udział
reasekuratorów
w rezerwach
techniczno -
ubezpieczeniowy
ch (wielko
ść
ujemna)
5%
Pozostałe
rezerwy
1%
Pozostałe
zobowi
ą
zania i
fundusze
specjalne
5%
Pozostałe
2%
5
Kapitały
całokształt zasobów finansowych
zaanga
Ŝ
owanych w przedsi
ę
biorstwo
zasoby finansowe zainwestowane w
przedsi
ę
biorstwo przez jego wła
ś
cicieli lub
wierzycieli w zamian za wynagrodzenie
(kapitały własne i obce)
Kapitał podstawowy
Pierwotny wkład wła
ś
cicieli wniesiony przy zakładaniu
przedsi
ę
biorstwa i ewentualnie podwy
Ŝ
szany w trakcie
działalno
ś
ci
Kapitał akcyjny w ubezpieczeniowych spółkach
akcyjnych
Kapitał zakładowy w towarzystwach ubezpiecze
ń
wzajemnych
Ś
rodki na kapitał podstawowy w zakładach ubezpiecze
ń
nie mog
ą
pochodzi
ć
ze
ź
ródeł nielegalnych lub
nieujawnionych, ani te
Ŝ
z kredytu lub po
Ŝ
yczki
Funkcje kapitału podstawowego:
tworz
ą
ca – zało
Ŝ
ycielska
gwarancyjna
Kapitał zapasowy
Ź
ródło finansowania aktywów zakładu
ubezpiecze
ń
w trakcie jego działalno
ś
ci,
Tworzony:
obligatoryjnie,
dobrowolnie.
Pełni funkcj
ę
gwarancyjn
ą
– pokrycie strat
bilansowych wg decyzji władz zakładu
ubezpiecze
ń
Kapitały zapasowe
Kapitały zapasowe
6
REZERWY TECHNICZNO-
UBEZPIECZENIOWE
kapitały obce w zakładzie ubezpiecze
ń
Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe
stanowi
ą
cz
ęść
kapitałów zakładu ubezpiecze
ń
wyodr
ę
bniona w celu zagwarantowania
ś
rodków
na wypłaty odszkodowa
ń
i
ś
wiadcze
ń
z tytułu
zawartych umów ubezpieczenia
konieczno
ść
ich tworzenia wynika z podstawowej
zasady gospodarki finansowej zakładu
ubezpiecze
ń
– współmierno
ś
ci przychodów i
kosztów z danego okresu ubezpieczenia do
okresu sprawozdawczego
Rodzaje rezerw techniczno-
ubezpieczeniowych
rezerwa składek,
rezerwa na ryzyka niewygasłe,
rezerwa na niewypłacone odszkodowania i
ś
wiadczenia, w
tym na skapitalizowan
ą
warto
ść
rent,
rezerwa na wyrównanie szkodowo
ś
ci (ryzyka),
rezerwa w dziale ubezpiecze
ń
na
Ŝ
ycie,
rezerwa w dziale ubezpiecze
ń
na
Ŝ
ycie, gdy ryzyko lokaty
ponosi ubezpieczaj
ą
cy,
rezerwa na rabaty i premie dla ubezpieczonych,
rezerwy na zwrot składek dla członków,
pozostałe rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe okre
ś
lone w
statucie
Cele tworzenia rezerw:
wymóg ustawy o działalno
ś
ci ubezpieczeniowej
s
ą
niezb
ę
dne zakładowi ubezpiecze
ń
dla zapewnienia
ci
ą
gło
ś
ci i płynno
ś
ci prowadzonych przez niego operacji
finansowych,
s
ą
gwarantem długookresowej wypłacalno
ś
ci
ubezpieczyciela z uwzgl
ę
dnieniem wszystkich
elementów, jakie wyst
ę
puj
ą
w działalno
ś
ci
ubezpieczeniowej i w sferze pozaubezpieczeniowej,
tworzenie rezerw przyczynia si
ę
do zapewnienia
realno
ś
ci ochrony ubezpieczeniowej,
decyduj
ą
o wyniku z działalno
ś
ci ubezpieczeniowej
(technicznym) towarzystwa ubezpieczeniowego oraz
maj
ą
wpływ na wysoko
ść
obci
ąŜ
e
ń
podatkowych w skali
całego towarzystwa ubezpieczeniowego
umo
Ŝ
liwiaj
ą
prawidłow
ą
kalkulacj
ę
składki
ubezpieczeniowej
AKTYWA ZAKŁADÓW
UBEZPIECZE
Ń
(zarz
ą
dzanie działalno
ś
ci
ą
lokacyjn
ą
zakładów
ubezpiecze
ń
)
Struktura aktywów dział I
A. Warto
ś
ci
niematerialne i
prawne
0%
B. Lokaty
59%
C. Aktywa netto
ubezpiecze
ń
na
Ŝ
ycie, gdy ryzyko
lokaty
(inwestycyjne)
ponosi
ubezpieczaj
ą
cy
36%
D. Nale
Ŝ
no
ś
ci
1%
E. Inne składniki
aktywów
1%
F. Rozliczenia
mi
ę
dzyokresowe
3%
7
Struktura aktywów dział II
A. Warto
ś
ci
niematerialne i
prawne
1%
B. Lokaty
84%
D. Nale
Ŝ
no
ś
ci
8%
E. Inne składniki
aktywów
1%
F. Rozliczenia
mi
ę
dzyokresowe
6%
Działalno
ść
lokacyjna zakładów
ubezpiecze
ń
Lokaty stanowi
ą
najistotniejsz
ą
pozycj
ę
aktywów zakładu ubezpiecze
ń
,
Lokaty stanowi
ą
istotne
ź
ródło przychodów
zakładu ubezpiecze
ń
Przedmiotem działalno
ś
ci lokacyjnej s
ą
:
ś
rodki własne zakładu
ś
rodki stanowi
ą
ce pokrycie rezerw techniczno-
ubezpieczeniowych
Czynniki determinuj
ą
ce polityk
ę
inwestycyjn
ą
zakładu ubezpiecze
ń
WEWN
Ę
TRZNE
zakres działalno
ś
ci
ubezpieczeniowej
długofalowe cele
towarzystwa
wielko
ść
i forma prawna
zakładu
kwalifikacje i
do
ś
wiadczenie kadry
mened
Ŝ
erskiej
zasoby finansowe
zakładu
strategia finansowa
ZEWN
Ę
TRZNE
koniunktura rynkowa
krajowy i mi
ę
dzynarodowy
rynek finansowy
stopy procentowe
rynek nieruchomo
ś
ci
stan i tendencje rynku
ubezpiecze
ń
polityka pa
ń
stwa w
zakresie zadłu
Ŝ
ania
sytuacja polityczna kraju
regulacje prawne
RENTOWNO
ŚĆ
PŁYNNO
ŚĆ
BEZPIECZE
Ń
STWO
Zakład ubezpiecze
ń
jest obowi
ą
zany do lokowania
ś
rodków
finansowych w taki sposób, aby uwzgl
ę
dniaj
ą
c rodzaj i
struktur
ę
prowadzonych ubezpiecze
ń
osi
ą
gn
ąć
jak najwi
ę
kszy
stopie
ń
bezpiecze
ń
stwa i rentowno
ś
ci przy jednoczesnym
zachowaniu płynno
ś
ci
ś
rodków.
Art. 153. ustawy o działalno
ś
ci ubezpieczeniowej
Ograniczenia dotycz
ą
ce lokowania rezerw
techniczno-ubezpieczeniowych
Aktywa na pokrycie rezerw powinny spełnia
ć
zasady:
waluty
dywersyfikacji
dopasowania
ustawowego okre
ś
lenia aktywów dopuszczalnych
limitowania
terytorialno
ś
ci
Zakład ubezpiecze
ń
powinien posiada
ć
okre
ś
lone w
ustawie aktywa w wysoko
ś
ci nie ni
Ŝ
szej ni
Ŝ
warto
ść
rezerw techniczno-ubezpieczeniowych brutto
Działalno
ść
lokacyjna a bezpiecze
ń
stwo
zakładu ubezpiecze
ń
Zabezpieczenie funduszu ubezpieczeniowego i środków własnych przed deprecjacją
Generowanie dodatkowego dochody wpływającego na wysokość środków własnych
zakładu
Działalność
lokacyjna
Bezpieczeństwo
zakładu ubezpieczeń
8
PRZYCHODY I KOSZTY,
WYNIK FINANSOWY
PRZYCHODY
TECHNICZNE
-
KOSZTY
TECHNICZNE
WYNIK
TECHNICZNY
WYNIK
TECHNICZNY
+ POZOSTAŁE
PRZYCHODY
- POZOSTAŁE
KOSZTY
WYNIK NA
DZIAŁALNO
Ś
CI
OPERACYJNEJ
+ZYSKI
NADZWYCZAJNE
-STRATY
NADZWYCZAJNE
WYNIK BRUTTO
-OBOWI
Ą
ZKOWE
OBCI
Ąś
ENIA
WYNIK NETTO
Wynik finansowy zakładu
ubezpiecze
ń
Wykorzystanie zysków z
działalno
ś
ci
-podwy
Ŝ
szenie
kapitałów własnych
-podwy
Ŝ
szenie
rezerw (zysk „ukryty”
w rezerwach)
- rozwój sieci
sprzeda
Ŝ
y
-nowe produkty
-inwestycje
infrastukturalne
-rozwój kadry
-dywidenda
-udział w zysku
ubezpieczonych
WYPŁACALNO
ŚĆ
ZAKŁADU
UBEZPIECZE
Ń
U
stawowe wymogi finansowe
Ś
rodki własne;
Minimalny kapitał gwarancyjny;
Margines wypłacalno
ś
ci;
Pokrycie rezerw techniczno-
ubezpieczeniowych odpowiednimi
aktywami;
Maksymalna warto
ść
pojedynczego ryzyka
na udziale własnym.
Ś
rodki własne
Aktywa zakładów ubezpiecze
ń
z wył
ą
czeniem
aktywów przeznaczonych na pokrycie
wszelkich przewidywalnych zobowi
ą
za
ń
i
warto
ś
ci niematerialnych i prawnych
9
Ś
rodki własne
podstawowe:
kapitały własne
w TUW – warto
ść
zobowi
ą
za
ń
wobec członków, je
ś
li
spełniaj
ą
wymogi ustawy
uzupełniaj
ą
ce
Ś
rodki własne maj
ą
zapewni
ć
prawidłowe i
nieprzerwane wykonywanie zada
ń
przez
zakłady ubezpiecze
ń
Minimalny kapitał gwarancyjny
Wielko
ść
ś
rodków finansowych, których
posiadaniem musi wykaza
ć
si
ę
zakład
ubezpiecze
ń
aby uzyska
ć
pozwolenie na
prowadzenie działalno
ś
ci ubezpieczeniowej.
Wielko
ść
ta musi by
ć
równie
Ŝ
utrzymywana
przez cały czas prowadzenia działalno
ś
ci
MKG w zakładach ubezpiecze
ń
musi by
ć
nie ni
Ŝ
szy ni
Ŝ
minimalny kapitał gwarancyjny
(MKG)
Kwoty bazowe
od 1.01.2004
Kwoty bazowe
od 1.01.2007
Kwoty bazowe
od 1.01.2010
Dział I (w EURO)
3 000 000
3 200 000
3 500 000
Dział II (w EURO)
dla ka
Ŝ
dej z grup 1-9 i 16-18
2 000 000
2 200 000
2 300 000
dla grup 10-15
3 000 000
3 200 000
3 500 000
Wysoko
ść
kwot kapitału bazowego, co roku okre
ś
la
organ nadzoru w swoim dzienniku urz
ę
dowym bior
ą
c
pod uwag
ę
europejski indeks cen konsumpcyjnych
Margines wypłacalno
ś
ci
Jest to najni
Ŝ
sza, obliczona rachunkowo
warto
ść
ś
rodków własnych jak
ą
powinien
posiada
ć
zakład ubezpiecze
ń
na danym
etapie działalno
ś
ci.
Ma zastosowanie wył
ą
czne wówczas gdy jego
wysoko
ść
jest wy
Ŝ
sza ni
Ŝ
MKG
Kapitał gwarancyjny
KG = max (1/3 marginesu wypłacalno
ś
ci,
minimalny kapitał gwarancyjny)