13. Zachowania prospołeczne: dlaczego pomagamy innym 

 
Zachowanie prospołeczne: każde zachowanie ukierunkowane na niesienie korzyści 
innej osobie 
 

1.

  Zjawisko obojętnego przechodnia 

 
Im  większa  liczba  świadków  przygląda  się  krytycznemu  zdarzeniu,  tym 
mniejsza jest szansa udzielenia pomocy 
 
Obecność przynajmniej jeszcze jednego świadka sprzyja rozproszeniu 
odpowiedzialności i uchylaniu się od przyjęcia osobistej odpowiedzialności 
 
Niewiedza wielu – świadkowie jakiegoś, być może krytycznego, zdarzenia 
stwierdzają, że nic się nie stało, na podstawie wzajemnego obserwowania 
swojego braku reakcji. 

•  zanika, gdy sytuacja nabiera jednoznaczności i nie sposób zinterpretować jej 

inaczej niż jako wypadek. 

•  pewne role społeczne hamują to zjawisko (np. rola lidera). 
•  wzrost kompetencji sprzyja udzielaniu pomocy. 
•  zanika, gdy świadkowie krytycznej sytuacji znają się przed jej wystąpieniem 

bądź wiedzą, że będą mogli ze sobą porozmawiać po interwencji lub 
przynajmniej przedyskutują szybko zdarzenie przed interwencją 

 

2.

  Dlaczego pomagamy innym 

 

2.1.

  Socjobiologia 

 

•  podstawowe założenia: 

o

  wiele naszych zachowań społecznych ma podłoże biologiczne 

(wyposażenie genetyczne) 

o

 

w toku ewolucji niektóre z tych zachowań były bardziej utrwalane niż inne i 
stanowią część naszego genetycznego dziedzictwa (dobór naturalny, walka o byt, 
przetrwają najsilniejsi)

 

•  skrajne postacie socjobiologii sugerowały: 

o

  wszelkie nasze działania służą jedynie efektywnemu przenoszeniu genów 

o

  człowiek stanowi jedynie ciało umożliwiające przeniesienie genów 

•  skąd się biorą zachowania altruistyczne – reakcja na swych krewniaków, 

ale również: norma wzajemności – założenie, że inni będą nas traktować w 
ten sam sposób, w  jaki my traktujemy ich (jeśli ja pomogę Tobie, Ty kiedyś 
pomożesz mi) 

 

2.2.

  Wymiana społeczna 

•  podstawowe założenia: 

o

  zasada maksymalizacji zysków i minimalizacji kosztów najlepiej 

wyjaśniają społeczne relacje 

•  altruizm, czyli dążenie do zapewnienia pomyślności drugiej osobie z 

pominięciem własnego interesu – nie istnieje 

 
ALE: Postępowanie w sytuacji kryzysowej silniej zależy od wielkości kosztów 
udzielenia niż zaniechania pomocy. 

•  w ramach tego modelu nie da się wyjaśnić licznych przypadków pomocy 

impulsywnej. 

•  w warunkach silnej empatii skłonność do pomagania jest jednakowo 

niezależne od możliwości wycofania się z kontaktu z ofiarą 

Zatem istnieją takie sytuacje, w których nawet przy niskich kosztach 
zaniechania jedynym sposobem zredukowania napięcia jest poprawa stanu 
ofiary – udzielenie pomocy 
 

2.3.

  Empatia i altruizm: pomoc bezinteresowna 

 

•  empatia – zdolność do postawienia siebie na miejscu drugiej osoby i 

odbierania w podobny sposób zachodzących wydarzeń oraz odczuwania 
podobnych emocji (np. radości i smutku) 

•  hipoteza empatii-altruizmu – empatia odczuwana względem drugiej osoby 

skłania do udzielenia jej pomocy bez względu na konsekwencje podjętych 
działań 

 

2.4.

  Różnice indywidualne 

 

•  efekt socjalizacji 

o

  zgubny wpływ nagród (efekty nadmiernego uzasadnienia) – 

nagradzanie osoby, nie zachowania (jesteś wspaniała!!!) 

o

  pozytywne wzorce do naśladowania 

•  osobowość altruistyczna – osobowość, którą charakteryzuje tendencja do 

udzielania pomocy innym osobom 

•  płeć jako determinanta zachowań prospołecznych (w zależności od 

kontekstu społecznego!!!) 

•  wpływ samopoczucia na udzielanie pomocy 

o

  „czujesz się dobrze – czynisz dobrze” a „czujesz się źle – czynisz 

dobrze” 

 

 
 
 
 
 

Model pobudzenia – bilansu – obserwator waży: 

koszty udzielenia 

pomocy: 

koszty zaniechania 

pomocy: 

zyski z pomagania: 

zyski z zaniechania 

pomocy: 

• 

czas 

•  samoobwinianie się 

•  podziw innych świadków  •  uniknięcie straty czasu 

• 

wysiłek 

•  negatywne reakcje 
innych 

•  wzrost samooceny 

•  uniknięcie zagrożenia 
ż

ycia 

• 

narażenie się na 

niebezpieczeństwo, 
bezpośrednie lub 
odroczone 

•  perspektywa dalszych 
kontaktów z ofiarą  

•  wzrost poczucia własnej 
skuteczności  

•  uniknięcie wysiłku 

• 

dezaprobata 

społeczna w wypadku 
niewłaściwego skutku 
interwencji 

•  empatyczne: własne 
cierpienie z powodu 
cierpienia ofiary, której się 
nie pomogło  

•  uniknięcie 
odpowiedzialności prawnej 
za nieudzielenie pomocy 

• 

odstręczające cechy 

ofiary 

•  silna zależność losów 
ofiary od decyzji świadka 

•  rozgłos i sława 

•  nieangażowanie się w 
relacje z ludźmi, którzy są 
dla nas odpychający