plik

Rok LXXVI 2008 nr 11

NORMY – WYMAGANIA – PRZEPISY

Dr inż. Krzysztof Billewicz – WINUEL, Wrocławski Park Biznesu

Parametry jakościowe energii elektrycznej

Krzysztof Billewicz

Zagadnienia związane z parametrami jakościowymi

dostarczanej energii elektrycznej są coraz częściej

omawiane. Za niedotrzymanie tych parametrów przez

operatora systemu dystrybucyjnego (OSD) odbiorcy

powinny należeć się bonifikaty. Celem niniejszego artykułu

jest przybliżenie uporządkowanej podstawowej wiedzy

na temat parametrów jakościowych oraz przebrnięcie

przez zawiłości prawne i niejednoznaczności niektórych

przepisów.

podstawową – obowiązującą w krajach unii i w polsce – normą

z zakresu jakości energii jest pN-eN 50160:2002/ap1:2005 Para-

metry napięcia zasilającego w publicznych sieciach rozdzielczych.

do regulacji tej normy dostosowane zostały zapisy w odpowiednich

aktach prawnych.

Ustawa Prawo energetyczne [5, art. 9, ust. 3] określa, że minister

właściwy do spraw gospodarki określi, w drodze rozporządzenia,

szczegółowe warunki funkcjonowania systemu elektroenergetycz-

nego, biorąc pod uwagę określone w odrębnych przepisach:

− bezpieczeństwo i niezawodne funkcjonowanie tego systemu,

− równoprawne traktowanie użytkowników systemu elektroenerge-

tycznego,

− wymagania w zakresie ochrony środowiska oraz budowy i eks-

ploatacji urządzeń, instalacji i sieci.

rozporządzenie to powinno określać w szczególności [5, art. 9

ust. 4, p. 12] parametry jakościowe energii elektrycznej. Na podsta-

wie delegacji prawnej wiadomo, że mowa tutaj o Rozporządzeniu

Ministra Gospodarki w sprawie szczegółowych warunków funkcjo-

nowania systemu elektroenergetycznego [4], w skrócie nazywanym

rozporządzeniem systemowym. zgodnie z tym rozporządzeniem

[4, §13, ust. 1–3], przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się

przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej świadczy usługi

przesyłania lub dystrybucji tej energii na warunkach określonych

w koncesji, w taryfie, w umowie o świadczeniu usług przesyłania

lub dystrybucji energii elektrycznej lub w umowie kompleksowej

oraz w instrukcji i eksploatacji sieci przesyłowej/dystrybucyjnej.

usługa przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej polega na

utrzymywaniu m.in.:

− ciągłości i niezawodności dostarczania energii elektrycznej,

− parametrów jakościowych energii elektrycznej.

Ustawa Prawo energetyczne [5, art. 46, ust. 3] określa, że minister

właściwy do spraw gospodarki, po zasięgnięciu opinii prezesa ure,

określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady kształtowa-

nia i kalkulacji taryf dla energii elektrycznej oraz szczegółowe zasa-

dy rozliczeń w obrocie energią elektryczną, biorąc pod uwagę:

− politykę energetyczną państwa,

− zapewnienie pokrycia uzasadnionych kosztów przedsiębiorstw

energetycznych, w tym kosztów ich rozwoju,

− ochronę interesów odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem

cen i opłat,

− poprawę efektywności dostarczania i wykorzystywania energii

elektrycznej,

− równoprawne traktowanie odbiorców,

− eliminowanie subsydiowania skrośnego,

− przejrzystość cen i stawek opłat.

rozporządzenie to powinno określać w szczególności [5, art. 46,

ust. 4, p. 8] sposób ustalania bonifikat za niedotrzymanie para-

metrów jakościowych energii elektrycznej. Na podstawie dele-

gacji prawnej wiadomo, że mowa tutaj o Rozporządzeniu Mini-

stra Gospodarki w sprawie szczegółowych zasad kształtowania

i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną

[3], w skrócie nazywanym rozporządzeniem taryfowym. zgod-

nie z tym rozporządzeniem [3, §5, ust. 2, p. 4], przedsiębiorstwo

energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie

dystrybucji energii elektrycznej zawiera w taryfie m.in. sposób

ustalania bonifikat za niedotrzymanie parametrów jakościowych

energii elektrycznej.

Parametry jakościowe w rozporządzeniu dotyczącym

szczegółowych warunków funkcjonowania systemu

elektroenergetycznego

rozporządzenie systemowe ministra gospodarki określa, że

przedsiębiorstwo energetyczne w zakresie standardów jakościo-

wych obsługi odbiorców – na pisemny wniosek odbiorcy, po rozpa-

trzeniu i uznaniu jego zasadności – udziela bonifikaty w wysokości

określonej w taryfie za niedotrzymanie parametrów jakościowych

energii elektrycznej (o których mowa w [4, §38, ust. 1 i 3] lub które

określono w umowie [4, § 42, p. 10]).

wymienia ono bardziej szczegółowo parametry jakościowe ener-

gii [4, §38, ust. 1]:



wartość średnia częstotliwości mierzonej przez 10 sekund

w miejscach przyłączenia dla grup przyłączeniowych i–V powinna

być zawarta w przedziale:

50 Hz ±1% (od 49,5 do 50,5 Hz) przez 99,5% tygodnia,

50 Hz +4/-6% (od 47 do 52 Hz) przez 100% tygodnia.

w każdym tygodniu 95% ze zbioru 10–minutowych średnich

wartości skutecznych napięcia zasilającego powinno mieścić się

w przedziale odchyleń:

− dla grup przyłączeniowych i i ii:

±10% napięcia znamionowego dla sieci o napięciu znamionowym

110 kV i 220 kV,

+5/–10% napięcia znamionowego dla sieci o napięciu znamiono-

wym 400 kV,

− dla grup przyłączeniowych iii–V:

±10% napięcia znamionowego.

Rok LXXVI 2008 nr 11

NORMY – WYMAGANIA – PRZEPISY



przez 95% czasu każdego tygodnia wskaźnik długookresowego

migotania światła Plt spowodowanego wahaniami napięcia zasilają-

cego nie powinien być większy od 0,8 (grupy przyłączeniowe i i ii)

albo 1 (grupy przyłączeniowe iii–V).



w ciągu każdego tygodnia 95% ze zbioru 10–minutowych śred-

nich wartości skutecznych:

− harmonicznej składowej symetrycznej kolejności przeciwnej na-

pięcia zasilającego powinno mieścić się w przedziale od 0 do 1%

wartości składowej kolejności zgodnej,

− dla każdej harmonicznej napięcia zasilającego powinno być

mniejsze lub równe wartościom określonym w tabeli znajdującej

się w rozporządzeniu (grupy przyłączeniowe i–ii [4, art. 38, ust. 1,

p. 4b] oraz grupy przyłączeniowe iii–V [4, art. 38, ust. 3, p. 4b]).



współczynnik odkształcenia wyższymi harmonicznymi napięcia

zasilającego THD, uwzględniający wyższe harmoniczne do rzędu

40, powinien być mniejszy lub równy 3% (grupy przyłączeniowe i i

ii) albo 8% (grupy przyłączeniowe iii–V).



warunkiem utrzymania parametrów napięcia zasilającego w gra-

nicach określonych w pkt. 1–5 jest pobieranie przez odbiorcę mocy

czynnej nie większej od mocy umownej, przy współczynniku tgφ

nie większym niż 0,4.

dla podmiotów zaliczanych do grup przyłączeniowych i i ii para-

metry jakościowe energii elektrycznej dostarczanej z sieci, o których

mowa w ust. 1, mogą być zastąpione w całości lub w części inny-

mi parametrami jakościowymi tej energii określonymi przez strony

w umowie sprzedaży energii elektrycznej albo w umowie o świad-

czeniu usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej.

przedsiębiorstwo energetyczne, do sieci którego są przyłączeni

odbiorcy, dla poszczególnych grup przyłączeniowych może ustalić

dopuszczalne poziomy zaburzeń parametrów jakościowych ener-

gii elektrycznej nie powodujących pogorszenia parametrów okre-

ślonych w ust. 1 i 3 albo ustalonych w umowie sprzedaży energii

elektrycznej lub umowie przesyłowej. Napięcie znamionowe sieci

niskiego napięcia odpowiada wartości 230/400 V.

dla grupy przyłączeniowej Vi parametry jakościowe energii elek-

trycznej dostarczanej z sieci określa umowa o świadczeniu usług

przesyłania lub dystrybucji albo umowa kompleksowa.

Parametry jakościowe w taryfie i rozporządzeniu taryfowym

w przykładowej taryfie osd [1, p. 6.1] mówi się o bonifikatach za

niedotrzymanie parametrów jakościowych energii elektrycznej. Ta-

ryfa odwołuje się do rozporządzenia taryfowego [3], które wyszcze-

gólnia przypadki [3, §37, ust. 1] w zależności od tego, czy wartość

odchylenia napięcia od dopuszczalnych wartości granicznych prze-

kracza czy nie przekracza 10%. w obydwu przypadkach odbiorcy

przysługuje bonifikata w okresie doby. dla każdego przypadku jest

ona wyliczana wg innego wzoru.

za każdą niedostarczoną jednostkę energii elektrycznej odbiorcy

przysługuje bonifikata w wysokości pięciokrotności średniej ceny

energii elektrycznej określanej przez prezesa ure [5, art. 23, ust. 2,

p. 18b], za okres, w którym wystąpiła przerwa w dostarczaniu tej

energii. ilość niedostarczonej energii elektrycznej w dniu, w któ-

rym miała miejsce przerwa w jej dostarczaniu, ustala się na pod-

stawie poboru tej energii w odpowiednim dniu poprzedniego tygo-

dnia, z uwzględnieniem czasu dopuszczalnych przerw określonych

w umowie lub w odrębnych przepisach [3, §37, ust. 2].

za niedotrzymanie parametrów jakościowych energii elektrycznej

określonych w odrębnych przepisach, czyli w rozporządzeniu syste-

mowym [5, art. 9, ust. 4, p. 12] odbiorcom – na ich wniosek – przy-

sługują bonifikaty w wysokości określonej w taryfie lub w umowie

[3, §39, ust. 1].

w skrócie można zatem stwierdzić, że rozporządzenie systemo-

we wylicza parametry jakościowe, które powinny być dotrzyma-

ne. Natomiast rozporządzenie taryfowe określa wartość bonifikaty

w przypadku niedostarczenia energii oraz informuje, że to taryfa

powinna określać wartości bonifikat za niedotrzymanie pozostałych

parametrów.

Współczynnik odkształcenia wyższymi harmonicznymi

Harmoniczne napięcia to napięcia sinusoidalne o częstotliwości

równej całkowitej krotności częstotliwości podstawowej napięcia

zasilającego. Harmoniczne mogą być wyznaczane indywidualnie

przez ich względną amplitudę U

(odniesioną do składowej pod-

stawowej U

, gdzie h jest rzędem harmonicznej) lub łącznie, przez

współczynnik odkształcenia harmonicznymi THD. przez współ-

czynnik odkształcenia wyższymi harmonicznymi napięcia zasilają-

cego THD należy rozumieć współczynnik określający łącznie wyż-

sze harmoniczne napięcia u

, obliczany według wzoru

gdzie:

– wartość względna napięcia w procentach składowej podstawo-

wej,

h – rząd wyższej harmonicznej.

jednym z kryteriów określających jakość energii elektrycznej jest

poziom wyższych harmonicznych w napięciu zasilającym. ujmu-

jąc rzecz w wielkim skrócie – wyższe harmoniczne pojawiają się,

gdy kształt krzywej napięcia odbiega od matematycznej sinusoidy.

przyczyną tego zjawiska jest m.in. stosowanie przez odbiorców tzw.

odbiorników nieliniowych (np. stacji prostownikowych, zasilaczy

impulsowych) bez zastosowania odpowiedniej filtracji.

istnienie wyższych harmonicznych w sieci jest niekorzystne, przy

czym w większym stopniu konsekwencje ich występowania doty-

kają dostawców energii, w mniejszym zaś odbiorców, zwłaszcza na

niskim napięciu. w przypadku stwierdzenia wystąpienia wyższych

harmonicznych, w sieci dokonywane są stosowne pomiary, mające

na celu wykrycie ich źródła, a następnie właściciel (odbiorca ener-

gii) zostaje zobowiązany do podjęcia odpowiednich działań elimi-

nujących to zjawisko [6].

Migotanie światła

migotanie światła to wrażenie niestabilności postrzegania wzro-

kowego spowodowane przez bodziec świetlny, którego luminancja

lub rozkład spektralny zmieniają się w czasie. uciążliwość migo-

tania światła to poziom dyskomfortu wzrokowego odczuwanego

przez człowieka, spowodowanego migotaniem światła. uciążliwość

ta określana jest na drodze pomiarowej.

przez wskaźnik długookresowego migotania światła P

należy ro-

zumieć wskaźnik obliczany na podstawie sekwencji 12 kolejnych

wartości wskaźników krótkookresowego migotania światła P

wy-

stępujących w okresie 2 godzin, według wzoru

( )

∑

THD

( )

∑

THD

Rok LXXVI 2008 nr 11

NORMY – WYMAGANIA – PRZEPISY

gdzie:

– wskaźnik długookresowego migotania światła, mierzonego

przez 10 minut,

– wskaźnik krótkookresowego migotania światła.

Dopuszczalne przerwy

jednym z parametrów jakościowych jest zapewnienie ciągłości

zasilania. oczywiście, podczas normalnej pracy mogą wystąpić

przerwy w dostarczaniu energii elektrycznej. rozporządzenie wy-

różnia następujące rodzaje przerw [3, §40, ust. 1]:

●

planowane – wynikające z programu prac eksploatacyjnych sieci

elektroenergetycznej. czas trwania tej przerwy jest liczony od mo-

mentu otwarcia wyłącznika do czasu wznowienia dostarczania ener-

gii elektrycznej, przy czym przerwa planowana, o której odbiorca

nie został powiadomiony w formie określonej przez prawo [3, §42,

pkt. 4], jest traktowana jako przerwa nieplanowana.

●

Nieplanowane – spowodowane wystąpieniem awarii w sieci elek-

troenergetycznej, przy czym czas trwania tej przerwy jest liczony od

momentu uzyskania przez przedsiębiorstwo energetyczne zajmują-

ce się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej informacji

o jej wystąpieniu do czasu wznowienia dostarczania energii elek-

trycznej.

przerwy w dostarczaniu energii elektrycznej, w zależności od cza-

su ich trwania, dzieli się na [3, §40, ust. 2]:

− przemijające (mikroprzerwy), trwające krócej niż 1 sekundę,

− krótkie, trwające nie krócej niż 1 sekundę i nie dłużej niż 3 mi-

nuty,

− długie, trwające nie krócej niż 3 minuty i nie dłużej niż 12 go-

dzin,

− bardzo długie, trwające nie krócej niż 12 godzin i nie dłużej niż

24 godziny,

− katastrofalne, trwające dłużej niż 24 godziny.

dla podmiotów zaliczanych do grup przyłączeniowych i–iii i Vi

dopuszczalny czas trwania jednorazowej przerwy planowanej i nie-

planowanej w dostarczaniu energii elektrycznej oraz dopuszczalny

łączny czas trwania w ciągu roku kalendarzowego wyłączeń pla-

nowanych i nieplanowanych określa umowa o świadczeniu usług

przesyłania lub dystrybucji albo umowa kompleksowa.

dla podmiotów zaliczanych do grup przyłączeniowych iV i V do-

puszczalny czas trwania:



jednorazowej przerwy w dostarczaniu energii elektrycznej nie

może przekroczyć w przypadku:

− przerwy planowanej – 16 godzin,

− przerwy nieplanowanej – 24 godzin,



przerw w ciągu roku, stanowiący sumę czasów trwania przerw

jednorazowych długich i bardzo długich, nie może przekroczyć

w przypadku:

− przerw planowanych – 35 godzin,

− przerw nieplanowanych – 48 godzin.

Informowanie odbiorców

operator elektroenergetycznego systemu dystrybucyjnego podaje

do publicznej wiadomości na swojej stronie internetowej następują-

ce wskaźniki dotyczące czasu trwania przerw w dostarczaniu energii

elektrycznej [3, §41, ust. 2]:

∑

sti

∑

sti

●

wskaźnik przeciętnego systemowego czasu trwania przerwy dłu-

giej (saidi), stanowiący sumę iloczynów czasu jej trwania i liczby

odbiorców narażonych na skutki tej przerwy w ciągu roku, podzie-

loną przez łączną liczbę obsługiwanych odbiorców,

●

wskaźnik przeciętnej systemowej częstości przerw długich (saiFi),

stanowiący liczbę wszystkich tych przerw w ciągu roku, podzieloną

przez łączną liczbę obsługiwanych odbiorców – wyznaczony od-

dzielnie dla przerw planowanych i nieplanowanych,

●

wskaźnik przeciętnej częstości przerw krótkich (maiFi), stano-

wiący liczbę wszystkich przerw krótkich w ciągu roku, podzieloną

przez łączną liczbę obsługiwanych odbiorców.

Uzasadniony poziom wartości parametrów jakościowych

Należy podkreślić fakt, że sieci elektroenergetyczne w polsce

budowane były do początku lat 90. według zupełnie innych stan-

dardów, urządzeń i materiałów niż miało to miejsce np. w krajach

europy zachodniej. Na skutek tego obecnie w polsce wymagane są

znacznie większe nakłady finansowe na uzyskanie takich samych

parametrów jakościowych [7].

działania zmierzające do poprawy jakości energii elektrycznej są

działaniami bardzo kosztownymi. zwłaszcza przekroczenie – dla

poszczególnych parametrów – określonego poziomu ich wartości

powoduje, że dalsze prace dają już niewielki efekt, mimo iż wyma-

gają one coraz większych nakładów finansowych. dlatego działania

zmierzające do poprawy jakości energii nie mogą być celem samym

w sobie.

Należy dążyć do pewnych poziomów: z jednej strony uzasadnio-

nych ekonomicznie, a z drugiej – akceptowalnych przez obie stro-

ny, tj. dostawcę i odbiorcę energii. dalsza poprawa jakości energii

elektrycznej powoduje konieczność znacznie większych nakładów

inwestycyjnych, nie uzasadnionych zarówno ekonomicznie, jak

i technicznie. dlatego odbiorcy posiadający specjalne wymagania

co do jakości energii elektrycznej powinni płacić za nią odpowied-

nio wyższą cenę, tak aby koszty spełnienia tych specjalnych wyma-

gań nie były ponoszone przez pozostałych odbiorców. innym roz-

wiązaniem jest zastosowanie indywidualnie przez tych odbiorców

(i na ich koszt) urządzeń do poprawy jakości energii elektrycznej do

wymaganych przez nich ponadstandardowych poziomów [7].

Dylematy związane z parametrami jakościowymi

Różnice w liczbie parametrów jakościowych

można zauważyć, że za niedotrzymanie części parametrów jakoś-

ciowych opisanych w rozporządzeniu taryfowym nie przysługują

bonifikaty, np. za niedotrzymanie określonej wartości współczyn-

nika odkształcenia wyższymi harmonicznymi napięcia zasilającego

THD oraz za niedotrzymanie częstotliwości w określonym zakre-

sie.

prawo nakłada obowiązek dostarczania energii określonej jakości.

przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dys-

trybucją energii elektrycznej świadczy usługi przesyłania lub dys-

trybucji, które polegają m.in. na utrzymywaniu parametrów jakoś-

ciowych energii elektrycznej. rozporządzenie taryfowe [5, art. 46,

ust. 4, p. 8] określa w szczególności sposób ustalania bonifikat za

niedotrzymanie parametrów jakościowych energii elektrycznej.

rozporządzenie to mówi o bonifikatach za niedotrzymanie napięcia

w określonym przedziale.

Rok LXXVI 2008 nr 11

NORMY – WYMAGANIA – PRZEPISY

za niedotrzymanie pozostałych parametrów jakościowych energii

elektrycznej określonych w rozporządzeniu systemowym [5, art. 9,

ust. 4, p. 12] odbiorcom (na ich wniosek) przysługują bonifikaty

w wysokości określonej w taryfie lub umowie [3, §39, ust. 1]. Nie-

stety, taryfa nic nie mówi na ich temat.

wydaje się, że nie jest dobrym rozwiązaniem fakt, że to sama

spółka dystrybucyjna określa bonifikaty (czyli własne niższe przy-

chody) na świadczone przez siebie usługi dystrybucyjne. stąd za-

pewne wynika brak bonifikat za niedotrzymanie części parametrów

jakościowych. jak zatem można wyegzekwować dotrzymywanie

tych parametrów?

Czysto teoretyczna możliwość niedotrzymania częstotliwości

starsze liczniki energii nie rejestrują w żaden sposób przypadku

niedotrzymania częstotliwości. Nowsze wyliczają to według wzoru

z rozporządzenia i w sytuacji stwierdzenia wystąpienia niedotrzy-

mania częstotliwości w określonym przedziale określone zdarzenie

można odczytać z licznika. oczywiście, nie wszystkie systemy po-

miarowe obecnie stosowane w spółkach energetycznych umożli-

wiają odczyt i analizę takiego przypadku, ale nawet w przypadku

zarejestrowanego wystąpienia takiego zdarzenia mogłoby pojawić

się trochę problemów.

częstotliwość znamionowa w krajowym systemie elektroenerge-

tycznym wynosi 50 Hz. od października 1995 roku polski system

elektroenergetyczny, wraz z systemami czech, słowacji i węgier

pracuje synchronicznie z połączonymi systemami elektroenerge-

tycznymi europy zachodniej (ucTe). oznacza to, że każdy odbior-

ca energii elektrycznej – od portugalii począwszy, a skończywszy

na polsce – ma w gniazdku napięcie o takiej samej częstotliwości.

sam fakt połączenia systemów elektroenergetycznych, który o kilka

lat wyprzedził nasz akces do unii europejskiej, świadczy o tym,

że polski system spełnia ostre wymagania jakościowe i regulacyjne

stawiane przez grupę ucTe.

stabilność częstotliwości w systemach połączonych jest bardzo

wysoka. według wspomnianego wyżej rozporządzenia, maksymal-

ne odchylenie częstotliwości od wartości znamionowej 50 Hz nie

może przekraczać

0,5 Hz lub + 0,2 Hz. w praktyce tak duże odchy-

lenia częstotliwości świadczą o nienormalnej pracy całego systemu

i – jak dotąd – od roku 1995 nie wystąpiły [6].

operator systemu dystrybucyjnego nie ma wpływu na poziom

częstotliwości. jeżeli dochodzi do sytuacji nadmiernego obciążenia

krajowego systemu elektroenergetycznego, częstotliwość w sieci

spada, natomiast w przypadku niedociążenia częstotliwość rośnie.

podmiotem, który może na to oddziaływać, są polskie sieci elek-

troenergetyczne, które w takich przypadkach mogą dołączyć do-

datkową elektrownię lub wyłączyć jedną z podłączonych do kse.

zasadne zatem stają się pytania:

dlaczego osd musiałby uwzględniać bonifikaty dla odbiorców

za niedotrzymywanie parametru, na który nie ma wpływu?

częstotliwość to parametr globalny. czy zatem stwierdzenie nie-

dotrzymania tego parametru w jednej części mogłoby być podstawą

do dochodzenia bonifikaty w innej części sieci, w szczególności

u innego operatora systemu dystrybucyjnego?

Na szczęście (dla operatora) za niedotrzymanie tego parametru

odbiorcy nie przysługuje bonifikata.

Podstawa stwierdzenia przez odbiorcę

niedotrzymania parametrów

Na podstawie czego odbiorca może wnioskować o bonifikatę za

niedotrzymanie parametrów jakościowych? Nawet jeżeli ma zain-

stalowany u siebie nowoczesny, elektroniczny licznik rejestrujący te

parametry, to i tak nie może ich sczytać i przeanalizować.

Na stronach firmy Vattenfall [8] jest krótka instrukcja informują-

ca o możliwości sprawdzenia parametrów jakościowych. wystar-

czy wysłać zlecenie przeprowadzenia kontroli tychże parametrów.

wtedy do odbiorcy przyjdzie monter, który zainstaluje odpowied-

nie urządzenie. jeżeli zostaną wykryte nieprawidłowości, koszt po-

miarów oraz badania przyczyn występowania problemu poniesie

osd, natomiast jeżeli nie będzie nieprawidłowości, koszt ponosi

odbiorca.

Weryfikacja niedotrzymania parametrów przez OSD

starsze liczniki – niestety – nie rejestrują parametrów jakościo-

wych. liczniki indukcyjne pokazują na bieżąco jedynie wskazanie

licznika. Nowsze urządzenia pomiarowe umożliwiają rejestrację

i zapis określonych parametrów jakościowych. przechowują rów-

nież piętnastominutowy lub godzinowy profil zużycia energii przez

odbiorcę. oczywiście, nie wszystkie systemy pomiarowe stosowane

obecnie w spółkach energetycznych umożliwiają odczyt i analizę

takich parametrów.

Nasuwają się pytania:

jak – w sposób, pewny i wiążący – stwierdzić, że miało miejsce

niedotrzymanie parametrów jakościowych, jeżeli urządzenia zaku-

pione przez operatora systemu dystrybucyjnego (podmiot uwzględ-

niający bonifikaty) nie rejestruje tychże parametrów?

czy osd jest zainteresowany zakupem urządzeń (np. dla taryf g),

umożliwiających rejestrację i zapis określonych parametrów ja-

kościowych, czyli ponoszenia określonych dodatkowych kosztów,

jeżeli jest świadomy, że stwierdzenie niedotrzymania parametrów

jakościowych może wiązać się tylko z niższymi przychodami

spółki?

Określenie wielkości bonifikaty

rozporządzenie taryfowe [3] mówi: za każdą niedostarczoną jed-

nostkę energii elektrycznej odbiorcy przysługuje bonifikata w wyso-

kości pięciokrotności średniej ceny energii elektrycznej określanej

przez prezesa ure, za okres, w którym wystąpiła przerwa w dostar-

czaniu tej energii. ilość niedostarczonej energii elektrycznej w dniu,

w którym miała miejsce przerwa w jej dostarczaniu, ustala się na

podstawie poboru tej energii w odpowiednim dniu poprzedniego

tygodnia, z uwzględnieniem czasu dopuszczalnych przerw określo-

nych w umowie lub w odrębnych przepisach.

w okresie, w którym nie były dotrzymane parametry jakościowe

energii elektrycznej, a układ pomiarowo–rozliczeniowy uniemoż-

liwia określenie ilości energii elektrycznej dostarczonej odbiorcy,

ilość tej energii ustala się na podstawie poboru energii elektrycz-

nej w analogicznym okresie rozliczeniowym tego samego dnia

tygodnia w poprzednim tygodniu oraz proporcji liczby godzin,

w których parametry jakościowe energii elektrycznej nie zostały

dotrzymane, do całkowitej liczby godzin w okresie rozliczeniowym

[3, §37, ust. 3].

Rok LXXVI 2008 nr 11

NORMY – WYMAGANIA – PRZEPISY

jak można wyznaczyć ilość energii niedostarczonej odbiorcy, je-

żeli posiada on zainstalowany licznik indukcyjny, z którego odczy-

tywane jest jedynie wskazanie raz na kwartał lub raz na pół roku?

Na podstawie profili standardowych czy w inny sposób?

Bonifikata na wniosek odbiorcy

jeżeli operator systemu dystrybucyjnego stwierdzi niedotrzyma-

nie parametrów jakościowych, to odbiorca otrzyma bonifikatę tylko

wtedy, gdy złoży wniosek. z ekonomicznego punktu widzenia osd

jest zainteresowany tym, żeby akurat wtedy odbiorca nie złożył

stosownego wniosku. jeżeli operator sczytywałby te parametry na

bieżąco, informacja o niedotrzymaniu parametrów jakościowych

mogłaby wyciec z osd do odbiorcy. bezpieczniej zatem jest czytać

je dopiero po wpłynięciu wniosku o bonifikatę.

Takie podejście, czyli rozpatrywanie bonifikat dopiero po złożeniu

wniosku przez odbiorcę, niestety, nie służy do zapewnienia go, że

dostaje towar dobrej jakości.

Świadomość odbiorców

Świadomość odbiorców, że energia elektryczna powinna być do-

starczana przy dotrzymaniu określonych parametrów jakościowych,

jest znikoma, chociaż z czasem nieznacznie się zwiększa. podob-

nie jest z wiedzą na temat bonifikat oraz kwestii składania o nie

wniosków. kto i za czyje pieniądze powinien prowadzić kampanię

uświadamiającą odbiorców energii elektrycznej? czy osd jest

zainteresowany prowadzeniem takiej kampanii, czyli ponoszenia

określonych dodatkowych kosztów, jeżeli jest świadomy, że wiąże

się to tylko i wyłącznie z niższymi przychodami spółki?

Podsumowanie

kwestia dotrzymania parametrów jakościowych dostarczanej

energii elektrycznej jest problemem złożonym, podobnie jak okre-

ślanie wielkości bonifikat przysługujących odbiorcom.

aby zapisy taryfy nie były martwymi zapisami, należałoby zain-

stalować u odbiorców odpowiednie analizatory sieci lub nowoczes-

ne elektroniczne liczniki energii. Te urządzenia należałoby odczy-

tywać zdalnie lub przy pomocy inkasenta, a następnie zapisywać

zgromadzone dane i weryfikować w odpowiednim systemie pomia-

rowym, sprzężonym z systemem billingowym. Niestety, jak dotąd,

w niewielu przypadkach taka weryfikacja jest możliwa.

wśród odbiorców oraz energetyków wiedza o parametrach jakoś-

ciowych nie jest powszechna. dla części odbiorców mówienie, że

„prąd w gniazdku” może mieć jakieś parametry jakościowe, które

mogą być niedotrzymanie, jest określeniem abstrakcyjnym.

operator systemu dystrybucyjnego jest monopolistą, dlatego nie

musi obawiać się, że klient zmieni spółkę dystrybucyjną na taką, która

dostarcza energię elektryczną o lepszych parametrach jakościowych.

a jednocześnie – przewidując przypadki wystąpienia niedotrzymania

tych parametrów – spółka dystrybucyjna sama określa w taryfie ewen-

tualne bonifikaty.

liTeraTura

[1] Taryfa operatora systemu dystrybucyjnego energiapro koncern energetyczny sa

na 2008 rok. wrocław 2008

[2] rozporządzenie ministra gospodarki i pracy z dnia 20 grudnia 2004 r. w sprawie

szczegółowych warunków przyłączenia podmiotów do sieci elektroenergetycz-

nych, ruchu i eksploatacji tych sieci. Dz.U. 2005 nr 2, poz. 6

[3] rozporządzenie ministra gospodarki z dnia 2 lipca 2007 r. w sprawie szczegóło-

wych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elek-

tryczną. dz.u. 2007 nr 127, poz. 895

[4] rozporządzenie ministra gospodarki z dnia 4 maja 2007 r. w sprawie szczegóło-

wych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego. dz.u. z 29 maja

2007 r. (na podstawie art. 9 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – prawo

energetyczne – dz.u. 2006 nr 89, poz. 625, z późn. zm.)

[5] prawo energetyczne – ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. dz.u. 2003 nr 153, poz. 1504

i nr 203, poz. 1966, 2004 nr 29, poz. 257, nr 34, poz. 293, nr 91, poz. 875, nr 96, poz.

959, nr 173, poz. 1808; 2005 nr 62, poz. 552, nr 163, poz. 1362, nr 175, poz. 1462

[6] wodawski m.: jakość energii elektrycznej.

Gniazdko Domowe 2001 nr 4

[7] komunikat końcowy ii konferencji „jakość energii elektrycznej w sieciach elek-

troenergetycznych w polsce. zmiana napięcia w sieciach nn”. pTpiree, jelenia

góra 2003

[8] http://www.vattenfall.pl/www/vf_pl/vf_pl/196628gospo/474323czxst/9742406/

898690zlece/index.jsp

[9] pasko m., maciążek m., buła d.: wprowadzenie do zagadnień analizy jakości

energii elektrycznej. Wiadomości Elektrotechniczne 2007 nr 4

[10] wakieć a., rózga j., olesz m.: wykorzystanie pomiarów jakości energii elektrycz-

nej do analizy zwarć w systemie elektroenergetycznym. Przegląd Elektrotechnicz-

ny 2007 nr 3

[11] bielecki s.: jakość energii elektrycznej na rynku energii.

Przegląd Elektrotechnicz-

ny 2007 nr 7–8

[12] malska w., łatka m.: wpływ odbiorników nieliniowych na parametry jakości

energii elektrycznej. Wiadomości Elektrotechniczne 2007 nr 10

[13] rogóż m.: w trosce o przyszłość – jakość energii elektrycznej.

Wiadomości Elek-

trotechniczne 2005 nr 3

[14] janik p.: interpretacja i pomiar wybranych parametrów jakości energii w sieciach

rozdzielczych. Wiadomości Elektrotechniczne 2006 nr 3

[15] pawlęga a.: problematyka przerw w dostarczaniu energii elektrycznej odbiorcom

końcowym. Wiadomości Elektrotechniczne 2005 nr 11

[16] barlik r., Nowak m.: jakość energii elektrycznej – stan obecny i perspektywy.

Przegląd Elektrotechniczny 2005 nr 7–8

[17] liszyński z.: monitorowanie parametrów jakości energii elektrycznej w sieci sN.

Wiadomości Elektrotechniczne 2005 nr 9