1
BANKOWOŚĆ WYKŁAD 1 06.10.2012
Dr .Andrzej Bogus
Konstultacje: czwartek 15:00-16:00, piątek 16:00 -17:00 sala T307
W dniach zjazdów od 8.30 – 10.00
Egzamin – test jednokrotnego wyboru – ok. 25 pytań, część opisowa z 3 zagadnień na 2 trzeba odpowiedzieć.
Termin zerowy 26 stycznia 2013 i termin sesyjny
Ocena z ćwiczeń podnosi ocenę z wykładów
Podręcznik - Bankowość Zbigniew Dobosiewicz 2011– korzystać z najnowszych wydań
W sektorze bankowym widać wszystkie problemy wynikające z zapaści rynków finansowych.
FED – bank rezerw federalnych – bank centralny USA
EBC – bank UE Frankfurt am Mein
SEKTOR BANKOWY W SYSTEMIE FINANSOWYM
I.
System finansowy - klasyfikacja sektorowa gospodarki
NBP od marca 2002 roku wprowadził nową klasyfikację sektorową gospodarki zgodną ze standardami UE i
EBC (Europejskiego Banku Centralnego)
Wyróżnia się trzy sektory – każdy podmiot zaliczany jest do jednej z nich:
1. sektor finansowy, który obejmuje 4 główne elementy:
a. monetarne instytucje finansowe (bank centralny, banki komercyjne) MIF
b. instytucje ubezpieczeniowe i fundusze emerytalne ( rynkowe)
c. instytucje pośrednictwa finansowego ( firmy leasingowe, spółki faktoringowe – pośredniczy -
sprzedaż należności, domy maklerskie, fundusze inwestycyjne, powiernicze)
d. pomocnicze instytucje finansowe – ( giełda, kantory, instytucje sprzedaży ratalnej)
2. Drugim filarem jest sektor niefinansowy:
a. gospodarstwa domowe ( osoby fizyczne, rolnicy indywidualni, mikro podmioty gospodarcze -
zatrudniające do 9 osób)
b. przedsiębiorstwa
c. instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domowych – stowarzyszenia, fundacje,
charytatywne, dobrowolne.
3. III sektor instytucji rządowych i samorządowych
a. instytucje rządowe szczebla centralnego i wojewódzkiego
b. Instytucje samorządowe
c. Fundusze ubezpieczeń społecznych – celowe (ZUS, KRUS, NFZ)
II.
Funkcje systemu finansowego
System finansowy ma szczególne znaczenie w stabilność całej gospodarki. Stabilność rynków finansowych jest
fundamentem efektywności gospodarki.
Realizacja tych funkcji rzutuje na stabilność sytemu finansowego.
1. Funkcja monetarna
– system generuje, tworzy pieniądz - tylko w tym systemie, dlaczego to jest ważne
– nadwyżkowa podaż pieniądza tworzy inflację, destabilizującą gospodarkę, niedobór – bariera
inwestycyjna, presja restrykcyjna, zatory płatnicze, drogi pieniądz, mała dostępność kredytów.
((STAGFLACJE – wzrost cen, wzrost bezrobocia, spadek produkcji))
2. Funkcja transformacji oszczędności w kapitał
– wyznacznikiem gospodarki są oszczędności, dają
inwestycje, jeśli kraj nie ma oszczędności to musi importować kapitał. Polacy mają około 1 biliona
oszczędności i problem polega na transformacji oszczędności w kapitał. To zależy od rozwoju rynku
finansowego.
Mamy 2 rodzaje transformacji:
a. mechanizm bezpośredniej alokacji (przemieszczania) w kapitał
–giełda, pożyczki w
spółkach na podstawie umowy
b. mechanizm pośredniej alokacji
– oszczędzający nie adresują swoich oszczędności
konkretnemu odbiorcy, tylko lokuje u pośrednika – depozyt czyli banki.
2
Bank – jest pośrednikiem, przyjmuje kapitały, by innym je udostępnić. Ma spredy – czyli marżę
odsetkową, główne źródło przychodów banku i zysków, ale również prowizje (spredy
walutowe)(ceną pieniądza jest procent).
Fundusze inwestycyjne ( otwarte, zamknięte) – sprzedają jednostki uczestnictwa (rozwój
budownictwa – opiera się na możliwości udzielania kredytów długoterminowych, czyli nie może
robić tego bank z bieżących depozytów. Nie może finansować kredytu 30 letniego z 3
miesięcznych depozytów. Bank musiał poszukać dawcy depozytów długoterminowych – czyli
firmy ubezpieczeniowe – OFE – list zastawny (instrument transferowania oszczędności w
kapitał) – emitują banki hipoteczne, które powinny skupować firmy typu OFE, aby za 20, 30 lat
móc wypłacać emerytury i renty, a dzięki temu bank ma pieniądze na udzielanie kredytów na
długi okres.
3. Funkcja redystrybucji ryzyka
Ryzyko jest niezbywalnym elementem sektora redystrybucji – zmniejszenie skutków. Na rynkach
finansowych pojawiają się nowe elementy, które zabezpieczają operacje. Trzeba wykorzystać pewne elementy,
instrumenty pochodne, aby zabezpieczyć się przed ryzykiem.
ZNACZENIE SEKTORA BANKOWEGO W SYSTEMIE FINANSOWYM
1. !!! Aktywa systemu finansowego w relacji do PKB na tle innych krajów !!!
wskaźnik aktywów finansowych do PKB
Kraje
2004
2006
2008
2010
Polska
78,6 %
96,5 %
110,3 % 117,6 %
Kraje o rynkach wschodzących
Spadek bo w 2009 było więcej
Czechy
119,3 % 125,6 % 137,3 % 136,0 %
Węgry
110,0 % 128,4 % 152,3 % 162,0 %
Strefa Euro 365,7 % 416,4 % 461,2% 493,6 %
Mimo dynamicznego rozwoju w Polsce, poziom aktywów finansowych jest nie za wysoki do PKB, kraj
należy do rynków wschodzących.
2. Struktura aktywów finansowych polskiego sektora finansowego w latach 2004- 2010 w mld
złotych
wyszczególnienie
2004
2007
2008
2009
2010
W mld zł
W %
Banki komercyjne i
spółdzielcze
538,5
792,8
1039,1
> bilion
1059,6
1185,5
70,1 %
zapamiętaj
SKOK-i
4,2
7,3
9,4
11,6
14,1
0,8 %
Zakłady ubezpieczeniowe
77,9
126,9
137,9
139,0
145,1
8,6 %
Fundusze inwestycyjne
37,6
133,8
73,9
93,4
116,5
6,9 %
OFE
62,6
140,0
138,3
178,6
221,3
13,1 %
Podmioty maklerskie
5,5
11,8
8,0
9,9
9,2
0,5 %
OGÓŁEM
726,3
1210,6
1407,2
1412,10
1691,7
100 %
3. Stopień rozwoju sektora bankowego w Polsce na tle innych krajów –
PKB w Polsce 1.5 biliona zł
Kraje
Aktywa / PKB
Kredyty / PKB
(należności/ PKB)
Depozyty / PKB
2005
2010
2005
2010
2005
2010
Polska
59,6 %
81,8 %
26,3 %
49,2 %
33,5 %
43,6 %
Czechy
98,9 %
114,2 %
37,6 %
54,7 %
58,6 %
65,8 %
Węgry
79,7 %
103,7 %
39,3 %
52,3 %
58,1 %
34,8 %
Strefa Euro
280,4 %
338,6 %
122,3 %
120,5 %
102,0 %
85,4%
Aktywa - wykorzystując wskaźnik aktywów sektora finansowego w relacji do PKB oznacza niedorozwój
sektora bankowego w Polsce od krajów wysokorozwiniętych.
Kredyty – (w odniesieniu do banków należności=kredyty).
Depozyty w sektorze bankowym w relacji do PKB – sektor bankowy wyraźnie się rozwija, ma pozycję lidera w
systemie finansowym.
3
STRUKTURA PODMIOTOWA SEKTORA BANKOWEGO
1. Zasada dwupoziomowości
Fundamentalną, naturalną, niezbywalną cechą systemów bankowych w gospodarce rynkowej jest
dwupoziomowość.
Oznacza ona funkcjonowanie w dwóch poziomach podmiotów bankowych :
a. bankowość centralna (pierwszy bank centralny powstał w Anglii – Bank Anglii – 1694)
b. banki handlowe
(komercyjne, spółdzielcze)
Przeciwieństwem modelu dwupoziomowego ( gospodarka rynkowa) jest tzw. monobank. Oznacza on łączenie
banku centralnego i banku handlowego, jest on immanentną cechą gospodarki nakazowo – rozdzielczej.
W której alokacja kapitału w pieniądza opiera się na rozdzielnictwie, a pieniądz nie jest przedmiotem transakcji
kupna – sprzedaży. Pieniądz nie pełni roli aktywnej, o tym decydowało wejście do planu.
Przesłanki występowania systemu dwupoziomowości:
a. Zapewnienie efektywnej alokacji – przepływów kapitału w gospodarce. Warunkiem efektywnej
gospodarki jest funkcjonowanie samodzielnych, konkurujących ze sobą banków, tam się dokonuje
proces oceny wykorzystania przysłowiowej 1 zł.
b. Przeciwdziałanie utracie stabilności banków i przeciwdziałać efektowi „domina”.
2. Transformacja bankowości w Polsce
Transformacja bankowości
– przejście od systemu monobanku do systemu dwupoziomowego.
W Polsce proces ten rozpoczął się 1 stycznia 1989, do tego czasu dominującą rolę pełnił NBP, który pełnił
funkcję banku centralnego i handlowym. (były wtedy PKO BP od 1909, PKO S.A., rzemiosła, BGŻ, BRE,
Handlowy -1870 – najstarszy bank komercyjny w Polsce) – te banki były przybudówkami banku centralnego.
Akty:
ustawy z 31 stycznia 1989 roku Prawo Bankowe i Ustawa o Narodowym Banku Polskim – fundamentalne akty
przekształcające system monobanku w system dwupoziomowy.
Ewolucja systemu bankowego realizowała się w dwóch dziedzinach:
a. rozwój ilościowy banków handlowych
(samodzielnych konkurujących ze sobą). Rozwój ilościowy
banków handlowych zapoczątkowany został wyodrębnieniem pierwszych dziewięciu banków ze
struktury NBP. Te oddziały przekształciły się w samodzielny bank, spółki skarbu państwa – PBG W
WARSZAWIE, POMORSKI BANK GOSPODARCZY W SZCZECINIE, BANK GDAŃSKI W
GDAŃSKU, WIELKOPOLSKI BANK GOSPODARCZY W POZNANIU, POWSZECHNY BANK
GOSPODARCZY W ŁODZI, BANK ŚLĄSKI W KATOWICACH, BANK ZACHODNI WE
WROCŁAWIU, BANK PRZEMYSŁOWO – HANDLOWY W KRAKOWIE, BANK
DEPOZYTOWO – KREDYTOWY W LUBLINIE. ŁÓDZKI BANK ROZWOJU – pierwszy bank poza
strukturami NBP
b. zmiana roli banku centralnego
– przekształcenia NBP w bank centralny, przestał być bankiem
handlowym. BPU – bankowe postępowanie ugodowe – zapłacone z budżetu pieniądze na uratowanie
bankowości polskiej po transformacji
II etap transformacji to 1998 roku, 29 sierpnia 1997 r nowa ustawa o NBP i Prawo Bankowe., weszły w
życie 1 stycznia 1998 roku. Od tego roku Bank Centralny nie może przyjmować już żadnych depozytów, ani od
przedsiębiorstw, ani osób prywatnych, więc wcześniej nie był do końca BC. Ustawa o Listach Zastawnych i
Bankach Hipotecznych i RPP – decyduje o sprawach pieniężnych( 9 -3 senat, 3 sejm, 3 prezydent), a do 1998
prezes NBP decydował o stopach procentowych. W wyniku ewolucji systemu bankowego ukształtowały się
następujące jego elementy:
1. NBP jako bank centralny
2. Banki komercyjne
3. Banki spółdzielcze
4. Spółdzielcze Kasy oszczędnościowo –kredytowe
5. Instytucje wspierające –
ZBP - Związek banków Polskich
KIR – Krajowa Izba Rozliczeniowa
BIK – Biuro Informacji Kredytowej
BFG – Bankowy Fundusz Gwarancyjny