mit\374

Wydrukowane w: SłuŜba śyciu, 2005, nr.1, s. 15 – 19.

Dorota Kornas – Biela

Dr psychologii, Instytut Pedagogiki KUL

MIT O NIESZKODLIWOŚCI ŚRODKÓW WCZESNOPORONNYCH

I ICH ANTYKONCEPCYJNYM DZIAŁANIU:

KONTEKST PSYCHOSPOŁECZNY

Ustosunkowanie

się

zagadnienia

szkodliwości

stosowania

rodków

wczesnoporonnych napotyka na trudności z kilku niezaleŜnych od siebie powodów.

Pierwszym z nich i najwaŜniejszym, bo wprowadzającym na wstępie wiele zamieszania jest

fakt traktowania większości z tych środków jako jedynie antykoncepcyjnych. Kamuflowanie

faktu, iŜ mają one oprócz działania utrudniającego poczęcie równieŜ działanie

wczesnoporonne powoduje trudności w ujęciu ich jako środków niszczących zaistniałe Ŝycie

ludzkie. Ukrywanie prawdy szkodzi rozwojowi naukowych badań nad wieloraką

szkodliwością tych środków oraz manipuluje mentalnością społeczną w celu zdobycia ich

konsumenta. Poza tym, wobec jednych i drugich środków stosuje się ten sam zabieg –

przekonywania potencjalnych uŜytkowników o zaletach z przemilczeniem negatywnych

objawów ubocznych lub konsekwencji zdrowotnych.

Interesującym w tym zakresie jest fakt, iŜ nawet wtedy, gdy w publikacji omawia się

wczesnoporonne działanie środka farmakologicznego, analizując jego antyimplantacyjne

znaczenie, powodowanie zmian w jajowodzie i macicy, zmian w endometrium i w

implantującym się zarodku, to często pomimo tego uŜywa się na ich określenie „środki

antykoncepcyjne”. To „współczesne podejście” obrazuje cytat: „hormonalna antykoncepcja

po stosunku…zapobiegająca implantacji blastocysty w endometrium” (Williams, 1986, s.

254) lub inny: „antykoncepcja po stosunku powstrzymuje implantację zapłodnionego jaja”

Klima, 1998). NiezaleŜnie od przyznania, Ŝe działanie tych farmaceutyków ma charakter

aborcji we wczesnym okresie ciąŜy, postuluje się rozpowszechnianie tych środków i

konieczność kampanii na ich rzecz jako antykoncepcji koniecznej, gdy zaistniało ryzyko

ciąŜy (Glasier, Baird, 1990). Jest to „schizofreniczne rozkojarzenie” – uŜywamy określenia

sugerującego działanie zapobiegające poczęciu do sytuacji, gdy ono miało miejsce. A

wszystko po to, by uśpić czujność potencjalnego uŜytkownika, osłabić konflikt moralny,

zmniejszyć poczucie winy. Zbudowany na fałszu gmach poczucia „wszystko jest o’key”

niestety prędzej czy później moŜe runąć.

Jednym ze stosowanych zabiegów zdobycia społecznej akceptacji dla dystrybucji

rodków wczesnoporonnych jest argument, iŜ słuŜą one jedynie jako „pomoc” w rzadkich

sytuacjach (np. gdy kobieta została przymuszona do współŜycia, nie było warunków, by się

„zabezpieczyć”). Po wprowadzeniu wczesnoporonnej pigułki w uŜycie przyjęła się na jej

określenie nazwa „pigułka dnia następnego” (the morning after pill), natomiast ze względu na jej

niemedyczne brzmienie i słabą nośność motywacyjną postulowano przyjęcie terminu postcoital

contraception („antykoncepcja po stosunku”, np. Percival – Smith, Abercrombie, 1988) lub

emergency contraception (antykoncepcja w nagłych przypadkach, w krytycznej sytuacji, w

stanie wyjątkowym – np. Burton, Savage, 1990). Samo więc nazewnictwo stosowane na

określenie tego rodzaju metody kontroli urodzeń budzi skojarzenia ewentualności poczęcia

dziecka z sytuacją niebezpieczeństwa dla Ŝycia i zdrowia kobiety (emergency to nazwa

stosowana w krajach anglojęzycznych dla pogotowia ratunkowego), a więc zastosowanie tego

rodka to pomoc w zagroŜeniu, szybka interwencja powypadkowa. Sugeruje równieŜ, Ŝe

pigułka jest „wyjściem zapasowym” (porównaj: emegency exit), naprawą na poczekaniu i

ekspresową (porównaj: emergency repairs).

Tymczasem badania naukowe prowadzone na Zachodzie wskazują jednak na coś wręcz

przeciwnego - pomimo łatwej dostępności środków antykoncepcyjnych oraz szerokiego ich

stosowania wskaźnik nieplanowanego poczęcia dziecka jest bardzo wysoki, np. w USA połowa

wszystkich ciąŜ jest oceniona jako nieplanowana (3.5 mln rocznie), jedna trzecia jest wynikiem

nieskutecznej antykoncepcji, jedna trzecia kończy się aborcją. Wśród kobiet sięgających po

rodki wczesnoporonne od jednej trzeciej (29%, Sorensen i in., 2000) do trzech czwartych tej

grupy korzystała uprzednio z antykoncepcji (najczęściej z prezerwatywy, ponad 70%) i ze

względu na jej zawodność sięga po następny środek zabezpieczający przed urodzeniem dziecka

(Breitbart i in. 1998; Harvey, Beckman, 1999). Do ewentualnego poczęcia dziecka nie prowadził

więc najczęściej ani gwałt lub przypadkowe współŜycie (większość uŜytkowniczek jest w

stabilnych relacjach z ojcem dziecka, starsza wiekiem i dobrze wykształcona – np. Sorensen i in.

2000). Środki wczesnoporonne są najczęściej stosowane nie po „niezabezpieczonym”

współŜyciu, ale przeciwnie – po współŜyciu obsłuŜonym, jak się okazuje, zawodną

antykoncepcją. Podane wyŜej fakty świadczą o tym, Ŝe nieplanowane poczęcie po nieefektywnej

antykoncepcji zwiększa 2 a nawet 3 krotnie ryzyko skorzystania z środka wczesnoporonnego lub

późniejszej aborcji. NaleŜy więc z naciskiem odnotować, Ŝe uŜytkownikami środków

wczesnoporonnych są w zdecydowanej większości uprzedni uŜytkownicy metod barierowych

(np. kapturka), prezerwatywy (która pękła, ześlizgnęła, została źle lub za późno załoŜona) oraz

pigułki hormonalnej (np. nieregularnie przyjmowanej), której uŜywanie nie budzi u kobiety

pewności, co do jej przeciwpoczęciowego działania, stąd z powodu lęku, na wszelki wypadek,

sięga po środek wczesnoporonny. Jest on, jak wskazują najnowsze badania prowadzone w

Londynie, stosowany przez kobiety jako jeszcze jedna forma antykoncepcji i aŜ 70%

relacjonowało uprzednie stosowanie tej formy kontroli urodzeń (Dupont i in. 2002). MoŜna więc

mówić o uzaleŜniającym wpływie tych środków na mentalność kobiety – te, które są skłonne

podejmować ryzyko nieplanowanego poczęcia oraz które charakteryzuje duŜy niepokój mają

skłonność sięgać po środki wczesnoporonne jako dodatkowe zabezpieczenie i czynią to

wielokrotnie. Fakt, iŜ to niepokój o niedostateczne antykoncepcyjne działanie uŜytych środków

jest najczęściej przyczyną podjęcia działań przeciw urodzeniu dziecka jest potwierdzone przez

znaną postawę - zwolennicy jednych środków są równieŜ zwolennikami drugich i

upowszechniają pogląd o braku róŜnic między nimi.

Podejmowanie działań wczesnoporonnych jest więc ściśle związane z mentalnością

antykoncepcyjną, jest jej kontynuacją, co znajdujemy wyraz w formułowanym w literaturze

przedmiotu postulacie: środki wczesnoporonne są waŜnym i niezbędnym uzupełnieniem opcji

dostępnych kobiecie w zakresie kontroli urodzeń (Van Santen, Haspels, 1987; Williams, 1987 s.

252; Klima, 1998; Harvey, Beckman 1999). Coraz częściej od profesjonalistów wymaga się, by

drukowane materiały dotyczące środków wczesnoporonnych rozdawali swoim pacjentkom w

czasie regularnych wizyt i umieszczali je jako ścienne gazetki w poczekalniach (Klima, 1998),

wydawanie recept na zakup pigułek antykoncepcyjnych uzupełnili o informację na temat

dostępności środków wczesnoporonnych, zwłaszcza pigułki dnia następnego (Sundby i in.,

1999) i traktowali je jako jedną z waŜnych usług podstawowej opieki zdrowotnej dla kobiet w

wieku prokreacyjnym (Wertheimer, 2000). Podobne postulaty formułowane są wobec

uŜytkowniczek metod barierowych i spermicydów, którym powinno udostępnić się

„antykoncepcję po stosunku” (Klima, 1998). RównieŜ wobec prezerwatywy wysuwane jest

Ŝą

danie umieszczania na opakowaniu adnotacji, iŜ w razie niewłaściwego uŜycia lub jej

zawodności naleŜy zastosować „pigułkę dnia następnego” (Grossman, Grossman, 1994), a nawet

ich łącznego sprzedawania, z informacją, jakich uŜyć leków przeciw objawom ubocznym.

MoŜna przewidywać, Ŝe jeśli zastosowany środek okazałby się nieskuteczny, większość kobiet

skorzystałaby z aborcji. Wśród uŜytkowniczek środka wczesnoporonnego jest znacznie więcej

kobiet po aborcjach niŜ w normalnej populacji (51% kobiet z grupy 262 badanych w Oregon,

Vermont i Washington – Beckman, Harvey, 1997; 46% z grupy 235 kobiet badanych w San

Diego - Harvey, Beckman 1999), tym bardziej, jeśli wielokrotnie stosowały środki

wczesnoporonne (Percival – Smith, Abercrombie, 1988; Sorensen i in. 2000). Niektórzy autorzy

wręcz postulują, by aktywne seksualnie kobiety w wieku prokreacyjnym miały stały dostęp do

rodków wczesnoporonnych i wyraŜają pogląd, Ŝe „niebezpieczeństwo związane z

nieplanowanym poczęciem mogłoby by być aŜ w 75% przypadków odwrócone dzięki

zastosowaniu środka wczesnoporonnego (Lindberg, 1997). Wprawdzie „pigułka dnia

następnego” nie powinna być stosowana regularnie jako comiesięczna interwencja wywołująca

miesiączkę, ale powinna być zdaniem lekarzy dostępna jako uzupełnienie antykoncepcji

hormonalnej (Van Santen, Haspels, 1987).

Inną przyczyną mitu o nieszkodliwości środków wczesnoporonnych jest fakt ich

róŜnorodności. Fizyczny, medyczny i psychologiczny kontekst zastosowania takiego środka,

jakim jest wewnątrzmaciczna spirala róŜni się od pigułki uŜytej w krótkim czasie po

współŜyciu seksualnym z powodu lęku przed poczęciem dziecka (np. Postinor), róŜnią się teŜ

oba wspomniane rodzaje tych środków od farmakologicznie sprowokowanej aborcji,

dokonanej przez kobietę na zasadzie „zrób to sobie sama” (np. RU 486). Wczesnoporonne

działanie mogą mieć bowiem zarówno środki stosowane przez kobietę w celu zapobiegania

poczęciu, jak teŜ w celu ewentualnego zakończenia rozwoju zarodka ludzkiego, jeśli doszło

do poczęcia lub „przywrócenia miesiączki” opóźniającej się z powodu stwierdzonego faktu

zaistnienia ciąŜy. RóŜnorodność tych środków zarówno co do intencji ich stosowania, rodzaju

podjętych procedur (wizyty lekarskie związane z przepisaniem środka, jego np. załoŜeniem,

sprawdzaniem prawidłowości lokalizacji lub efektywności działania), zastosowanie danego

rodka, reakcja uŜytkownika w odpowiedzi na objawy uboczne, niepokojące lub dyskomfort),

stopnia pewności co do faktycznej obecności dziecka w łonie, farmakologicznych komponent

oddziałujących na organizm kobiety – utrudnia zgeneralizowanie opinii co do stopnia ich

szkodliwości zdrowotnej oraz kwalifikacji moralnej czynu.

Następne źródło trudności ujęcia psychospołecznych i etycznych aspektów stosowania

rodków

wczesnoporonnych

wynika

faktu

powszechności

ich

stosowania.

Rozpowszechnianie środków antykoncepcyjnych o działaniu wczesnoporonnym stało się w

cywilizacji zachodniej, a poprzez nią równieŜ w krajach trzeciego świata, zjawiskiem

społecznym tak częstym, iŜ obycie się bez nich wydaje się staroświeckie i niemoŜliwe.

Wpisały się one w styl Ŝycia współczesnego człowieka, ich uŜywanie jest lansowane jako

synonim nowoczesności, racjonalności a nawet odpowiedzialności. Zwiększająca się liczba

konsumentów wywołuje odczucie znormalizowania patologii, tzn. sprawia wraŜenie, Ŝe

uŜywanie środków wczesnoporonnych jest normalne w znaczeniu prawidłowe, poŜądane a

nawet konieczne. Niestety kaŜdy rodzaj patologii społecznej w miarę rozpowszechniania się

zmniejsza wraŜliwość społeczną i potępienie dla niego, zdobywa zwolenników

usprawiedliwiających konieczność akceptacji społecznej. Myli się w tym wypadku tzw.

normę statystyczną od normy psychofizycznej i moralnej. Rzecz ma się w tym wypadku

podobnie jak z alkoholem – ogromna liczba konsumentów nie zmienia faktu jego

szkodliwości.

Akceptacji poglądu o nieszkodliwości środków wczesnoporonnych pomaga równieŜ

fakt instytucjonalizacji ich produkcji, dystrybucji i reklamy. ZaangaŜowanie placówek

naukowych w opracowywanie coraz to nowych środków, badania nad nimi i testowanie ich

na zwierzętach oraz ludziach, wciągnięcie przemysłu chemicznego i farmaceutycznego w ich

produkcję, wielu instytucji w ich dystrybucję – sprzyja równieŜ uśpieniu czujności

potencjalnego uŜytkownika, gdyŜ daje złudne poczucie bezpieczeństwa. Obywatelowi zdaje

się bowiem, Ŝe instytucje te są zatroskane o jego zdrowie i ich ogromne zaangaŜowanie w

szukanie coraz to nowych ” wynalazków” w tym względzie jest odczytywane jako forma

kierowanej do niego pomocy.

Szczególne znaczenie dla uśpienia rozsądku uŜytkownika środków wczesnoporonnych

ma fakt zaangaŜowania się w ich dystrybucję i reklamę świata medycznego. Fakt, Ŝe to

lekarzy wykorzystuje się do niszczenia naturalnej płodności jest przemocą dokonywaną na

medycynie jako nauce niosącej pomoc człowiekowi w chorobie. W kontekście antykoncepcji

i aborcji – medycyna traci swoje powołanie. To co fizjologicznie prawidłowe zostaje

wiadomie niszczone, norma zostaje zastąpiona patologią, a czynią to ci, których ludzkim i

zawodowym obowiązkiem są działania całkowicie przeciwne. Niestety, fakt zalecania,

przepisywania środków wczesnoporonnych oraz prowadzenie pacjentki od strony

diagnostycznej i terapeutycznej przez lekarzy wywołuje u pacjentek złudne poczucie

bezpieczeństwa zdrowotnego. Ma ona wraŜenie, iŜ zaopatrzenie jej przez specjalistę

gwarantuje całkowitą nieszkodliwość dla zdrowia zastosowanej procedury niszczenia

płodności. ZaangaŜowanie lekarza stwarza przekonanie, Ŝe nic jej nie grozi, gdyŜ

profesjonalista wszystko dobrze kontroluje, a jedyną intencją jego działania jest pomóc jej w

trudnej sytuacji. Autorytet medycyny wprzęgnięty w działania antykoncepcyjno – aborcyjne

usypia racjonalne myślenie uŜytkowniczek i nadaje środkom wczesnoporonnym charakter

rodka leczniczego, bezpiecznego lub co najmniej – neutralnego dla zdrowia.

Zainteresowanie przez lekarzy zyskiem finansowym związanym z prowadzeniem pacjentki –

uŜytkowniczki środka antykoncepcyjnego lub wczesnoporonnego jest tak duŜe, Ŝe prowadzi

do zaniku obiektywizmu myślenia, uczciwości i troski o długofalowe dobro pacjentki.

Następnym waŜnym czynnikiem sprzyjającym marginalizowaniu problemów

zdrowotnego aspektu środków wczesnoporonnych jest medialna reklama. Media,

wspomagane finansowo przez firmy farmaceutyczne Ŝywotnie zainteresowane zyskiem

ekonomicznym związanym z produkcją i dystrybucją tych środków, lansują styl Ŝycia, w

który wpisane jest uŜywanie tych środków tak, jak innych zabiegów higienicznych. Celem

zwiększenia siły sugestywnego przekonywania, angaŜuje się do reklamy cenione osoby

publiczne, idoli młodzieŜowych, autorytety ze świata nauki, sztuki, polityki. WyraŜana przez

nich aprobata, przedstawiane przykłady z ich Ŝycia mają działać zachęcająco, stanowić wzór

postępowania i utrwalać pogląd o nieszkodliwości zdrowotnej oraz dopuszczalności moralnej

antykoncepcji i aborcji. Poza tym, komercyjne motywy stymulują media do

rozpowszechniania w świadomości społecznej stereotypowego poglądu, iŜ stosunek do

prokreacji i poczętego Ŝycia jest wyłącznie prywatną sprawą kobiety, a argumenty na rzecz

jego ochrony wywodzą się jedynie z przesłanek religijnych a nie naukowych. Tymczasem

wczesna aborcja nie jest tylko sprawą osobistą kobiety, ale równieŜ społeczną, gdyŜ jest

interwencją w system rodzinny, pozbawiając go jednego z członków oraz w system

społeczny, który tworzą rodziny. Poza tym to społeczeństwo tworzy sytuację, sprzyjającą

przemocy, jaką jest aborcja. Mamy tu do czynienia z wieloraką przemocą; przemocą wobec

kobiety, która godzi się na aborcję przymuszona sytuacją (nazywając to własnym wyborem);

przemocą kobiety wobec nieurodzonego dziecka, które ginie; przemocą wobec ojca, którego

część obecną w dziecku aborcja niszczy; przemocą wobec rodzeństwa, którego pozbawia się

brata lub siostry; przemocą wobec społeczności zuboŜonej o swojego członka.

rodki wczesnoporonne są tak powszechnie zalecane przez lekarzy, z taką

niefrasobliwością przepisywane, tak medialnie reklamowane, Ŝe trudno w świadomości

społecznej utrzymać przekonanie, iŜ są one szkodliwe. Propaganda ekologicznego podejścia

do Ŝycia pomija konsekwentnie sferę prokreacji, tak jakby nasza skóra potrzebowała zdrowej

odzieŜy i kremów, włosy zdrowych szamponów, przewód pokarmowy zdrowego Ŝywienia,

układ oddechowy zdrowego powietrza (np. zakładanie filtrów, walka z paleniem papierosów),

cały organizm zdrowych leków (preferencja ziół), a układ rozrodczy był szczelnie

odizolowany od reszty organizmu i mógł być niefrasobliwie truty i niszczony. Tymczasem

rodki wczesnoporonne nie mogą nie mieć negatywnych dla zdrowia fizycznego i psychicznego

następstw ze względu na ścisłe powiązania psychosomatyczne i somatopsychiczne w ludzkim

organizmie. Wkraczając inwazyjnie w jego funkcjonowanie zmieniają naturalne procesy

fizjologiczne, są więc jednoznacznie niebezpieczne dla zdrowia fizycznego i psychicznego. Nie

leczą, przeciwnie niszczą to, co przebiega cykliczne, co jest normalne, co jest objawem zdrowia,

co jest prawidłową reakcją na pojawienie się w drogach rodnych męskiego nasienia, na

zapłodnienie lub implantację ludzkiego zarodka w macicy. Jeśli te prawidłowe neurohormonalne

procesy zaburza się, to nie moŜna wyobrazić sobie, by nie miało to mniej lub bardziej nasilonych

skutków ubocznych w ciele i psychice, chociaŜ konsekwencje nie muszą być natychmiast

dostrzegalne. Ponadto środki te, zmieniając fizjologiczne procesy, nie pozwalają na uchwycenie

oznak nieprawidłowości i zmian chorobowych w ramach organu rozrodczego, co utrudnia

profilaktykę.

Fakt małej liczby rzetelnych analiz w zakresie psychospołecznych aspektów

stosowania środków wczesnoporonnych ukazuje ogromną lukę w naszej wiedzy na ich temat

Znaczącym jest, iŜ w literaturze naukowej częściej rozwaŜa się psychologiczne aspekty

zabiegów stomatologicznych, operacji plastycznych czy ambulatoryjnych wizyt u lekarza, niŜ

przeŜycia kobiet związane ze stosowaniem antykoncepcji i środków wczesnoporonnych, które

traktowane są jako lecznicze, a tymczasem przeciwnie, przerywają normalny przebieg

procesów fizjologicznych rozpoczętych poczęciem dziecka (Chazan 1993; Kornas - Biela

2003) Zajmowanie się tym problemem jest traktowane jako politycznie niepoprawne, a

wyniki nie potwierdzające słuszności antykoncepcyjnego i aborcyjnego podejścia są

przemilczane i fałszowane. Liczba naukowców podejmujących powaŜne badania nad

głębszymi problemami, niŜ tylko identyfikowanie postaw społecznych wobec antykoncepcji i

aborcji, jest znikoma. Dopóki nie będzie prowadzonych systematycznych, długofalowych,

interdyscyplinarnych i spełniających wymogi metodologiczne badań w tym zakresie, tak

długo trudno będzie uznać posiadaną wiedzę za pełny obraz rzeczywistości. Wycinkowe

badania kilkudziesięciu osób jakąś niemiarodajną metodą w jednym zakątku świata niewiele

mówi o indywidualnych przeŜyciach kobiet w innych sytuacjach społeczno – kulturowych.

Kolejną przyczyną trudności przedstawienia zdrowotnych problemów związanych ze

stosowaniem środków wczesnoporonnych jest fakt niejednoznaczności otrzymywanych

wyników badań, zwłaszcza dotyczących konsekwencji dla psychiki rodziców. ZaleŜą one

bowiem od postawionych w pracy badawczej pytań i hipotez, które chce się potwierdzić, od

zastosowanej metody badań (np. rozmowa, ankieta, wywiad, test, metody psychometryczne),

cech grupy badanych osób (np. wieku, zdrowia psychicznego, dojrzałości osobowości,

stopnia religijności, stanu cywilnego, sytuacji rodzinnej, uprzednich doświadczeń

prokreacyjnych), czasokresu badań (przed czy po aborcji i w jakim czasie po niej).

Metody antykoncepcyjne, a zwłaszcza te o działaniu równieŜ wczesnoporonnym

niszcząc środowisko Ŝycia dziecka i uszkadzając strukturę i funkcjonowanie narządów

rozrodczych, wpływają równieŜ negatywnie na psychikę kobiety, ustawiając ją przeciw dziecku.

Wrogie lub lękowe ustosunkowanie się do moŜliwości poczęcia, moŜe niekorzystnie wpłynąć na

procesy biochemiczne w jajowodzie i macicy, powodując trwałą niepłodność. UŜywanie metod

antykoncepcyjnych niszczy nie tylko łono matki, ale teŜ jej serce, gdyŜ nie jest ona w stanie

otworzyć się na kaŜde dziecko, przyjąć je bez warunków i cieszyć się nim takim, jakie ono jest.

Jeśli dziecko musi spełnić warunek, by pojawić się w porę, będzie zapewne musiało spełnić

wiele innych warunków, np. być zdrowe, zdolne, posłuszne. Niespełnienie przez niego

oczekiwań rodziców moŜe spowodować jego odrzucenie poprzez aborcję lub uŜycie diagnostyki

prenatalnej celem selekcji, jeśli okaŜe się chore. Pozytywna postawa wobec antykoncepcji jest

bowiem ściśle związana z pozytywną postawą wobec aborcji, gdyŜ obie są wyrazem tej samej

mentalności, skierowanej przeciw Ŝyciu, przeciw dziecku, przeciw bezwarunkowej miłości

rodzicielskiej. Są objawem chorej cywilizacji śmierci.

Tymczasem dziecko, oprócz prawa do godnego człowieka poczęcia, ma równieŜ prawo

do tego, aby być traktowanym jako byt autonomiczny, którego nikt nie ma prawa posiadać. Nie

moŜe być one niczyją własnością i traktowane tak jak traktuje się rzeczy lub część ciała

własnego (np. jako zawartość brzucha matki), którą moŜna dowolnie dysponować i pozbyć się

poprzez aborcję. Oczywiście antykoncepcję i aborcję przedstawia się zwykle jako wyraz

„prawa kobiety do wyboru” a nie jako przejaw agresji wobec dziecka. Pomija się bowiem

fakt, iŜ wybór ten nie dotyczy jedynie „ciąŜy” jako stanu fizjologicznego kobiety, ale równieŜ

i przede wszystkim mającego się począć lub juŜ rozwijającego się dziecka, któremu juŜ wtedy

przysługują prawa socjalne - prawo do Ŝycia, do opieki rodzicielskiej, do ewentualnego

zabezpieczenia po urodzeniu zastępczego środowiska rodzinnego oraz do szczególnej

ochrony ze strony nie tylko rodziny ale i społeczeństwa oraz państwa. Te cztery prawa

socjalne oraz prawo do prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego odnoszą się nie

tylko do dziecka po urodzeniu, ale równieŜ do okresu jego prenatalnego rozwoju.

Naruszenie tych praw jest formą przemocy wobec dziecka (Jundziłł 1993, s. 22).

Spopularyzowanie i łatwa dostępność środków antykoncepcyjnych oraz legalizacja

róŜnych form wczesnej aborcji prowadzi do upowszechnienia społecznej akceptacji

stosowania ich jako sposobu manifestowania tzw. wolnego wyboru i rozwiązania tzw. trudnej

sytuacji Ŝyciowej. Ma to jednocześnie dalekie konsekwencje o charakterze kryzysu nie tylko

duchowego, moralnego, psychicznego, społecznego, kulturowego, ale teŜ ekologicznego i

cywilizacyjnego. Kampania na rzecz rozpowszechnienia środków wczesnoporonnych ma nie

tylko motywy komercyjne, finansowe, ale równieŜ ideowe. Związana jest z laicką koncepcją

ycia człowieka, postmodernistycznym podejściem do sfery prokreacji (nieograniczona

wolność, relatywizm, indywidualizm, subiektywizm i sytuacjonizm w ocenie wartości

moralnej podejmowanych decyzji, nastawienie pragmatyczne i utylitarne). Zastosowanie tych

rodków jest zgodne z lansowanym wobec współczesnego człowieka oczekiwaniem, iŜ musi

swoje problemy rozwiązywać sam („take care for yourself”), wszystko jest w stanie, co

zaplanował osiągnąć, jeśli się tylko postara (you can do it) i niezaleŜnie co zrobi, jeśli zrobi

to, na co miał ochotę – jest w porządku (you are o'kay).

Niebezpieczeństwem społecznym rozpowszechniania się środków wczesnoporonnych

jest zmiana mentalności człowieka, w której płodność przestaje być wartością i objawem

zdrowia, przeciwnie stanem poŜądanym staje się bezpłodność i bezdzietność (lub co najwyŜej

realizowana zgodnie z planem małodzietność). Partnerzy seksualni oceniają siebie w aspekcie

bezpieczeństwa, a środki farmakologiczne pomagają ustrzec się przed zagroŜeniem ze strony

płodności partnera lub teŜ uniknąć jej juŜ zaistniałych konsekwencji w sposób, który nazwano

„mniejszym złem” (powstaje pytanie: „dla kogo mniejszym?”).

Kobieta, „obdarowana” moŜliwością tzw. „wyboru”, zostaje oddelegowana, by przez

zastosowanie wczesnoporonnego środka oczyścić Ŝyciową przestrzeń, by nic (nikt), co nie

planowane, nie zamąciło tego obszaru. To ona zostaje wyselekcjonowana do spełniania

waŜnej misji – eliminowania ze społeczeństwa niechcianego obywatela w najwcześniejszej

fazie jego rozwoju. Tym samym, w imię wolności i prawa do „zawartości własnego brzucha”

zostaje

obarczona

odpowiedzialnością

skutki

współŜycia

seksualnego

uprzedmiotowiona. Sama staje się drugą (dziecko jest pierwszą) ofiarą aborcji. Jednocześnie

męŜczyzna moŜe z łatwością nigdy nie dowiedzieć się, Ŝe był ojcem dziecka, wobec którego

zastosowano śmiercionośny środek, a tym samym czuje się „wykastrowany” – pozbawiony

siłą swej męskiej płodności. Kobieta zdobywa tym samym panowanie nad męską płodnością

– jej wybór decyduje nie tylko o Ŝyciu dziecka; ale teŜ o ojcostwie męŜczyzny. MoŜe

ubezpłodnić się bez jego wiedzy lub juŜ poczęte dziecko wyabortować i nic nie chroni prawa

ojca do posiadania informacji o zaistnieniu dziecka, ani jego prawa do ochrony Ŝycia i

zdrowia dziecka, dopóki matka dziecka na to nie przyzwoli. Taka antagonizacja płci ma

dalekie konsekwencje psychologiczne i społeczne (Kornas – Biela, 2001). Media lansują

autonomię i niezaleŜność kobiety od męŜczyzny równieŜ w sferze płciowej i płodności, stąd

coraz częściej nie informują one męŜczyzny o ojcostwie i same podejmują decyzję o wczesnej

aborcji. Nie naraŜają się na wciągnięcie problemu aborcji we wzajemne relacje i czują się z

tym znacznie lepiej, niŜ gdyby męŜczyzna wiedział o utraconym ojcostwie (Westhoff, 2003).

Powstaje jednak pytanie co do tego, czyje jest dziecko i czy nauczymy męŜczyzn

odpowiedzialności za skutki ich aktywności seksualnej, jeśli nie mają prawa znać prawdy,

wyraŜać opinie i ich zdanie nie liczy się w tym względzie.

Bibliografia

Beckman L.J., Harvey S.M. (1997). Experience and acceptability of medical abortion with mifepristone

and misoprostol among U.S. women. Womens Health Issues, 7 (4): 253 – 262.

Breitbart V. i in. (1998). The impact of patient experience on practice: the acceptability of emergency

contraceptive pills in inner – city clinics. Journal of the American Medical Women’s

Association, 53 (5): 255 – 257.

Burton R. Savage W. (1990). Knowledge and use of postcoital contraception: a survey among health

professionals in Tower Hamlets. British Journal of General Practitioners, 40 (337): 326 – 330.

Chazan B. (1993). Medyczne następstwa przerywania ciąŜy. Studia Demograficzne, 1 (111): 103 -

111.

Dupont S., Webber J., Dass K., Thornton S. (2002). Emergency contraceptive pill (ECP) and sexual

risk behaviour. International Journal of STD and AIDS. 13 (7): 482 – 485.

Fielding S.L., Edmunds E., Schaff E.A. (2002). Having an abortion using mifepristone and home

misoprostol: a quantitative analysis of wome’s experiences. Perspectives on Sexual and

Reproductive Health, 34 (1): 34 – 40.

Glasier A., Baird D.T. (1990). Post – ovulatory contraception. Baillieres Clin.Obstet.Gynaecol. 4 (2):

283 – 291.

Grossman R.A., Grossman B.D. (1994). How frequently is emergency contraception prescribed?

Family Planning Perspectives, 26 (6): 270 – 271.

Harvey S.M., Beckman L.J. 1999). Women’s experience and satisfaction with emergency

contraception. Family Planning Perspectives, 31 (5): 237 – 240, 260.

Jundziłł I. (1993). Dziecko - ofiara przemocy. Warszawa, WSiP.

Klima C.S. (1998). Emergency contraception for midwifery practice. Journal Nurse Midwifery, 43

(3): 182 – 189.

Kornas - Biela D. (2001). Współczesny kryzys ojcostwa. W: Oblicza ojcostwa, pod red. D. Kornas

– Biela, Lublin, TN KUL, s. 171 – 192.

Kornas - Biela D. (2002). Wokół początku Ŝycia ludzkiego. Warszawa, PAX.

Lindberg C.E. (1997). Emergency contraception: the nurse’s role in providing postcoital options.

Journal of Obstetrics, Genecology, Neonatal Nursing, 26 (2): 145 – 152.

Percival – Smith R.K., Abercrombie B. (1988). Postcoital contraception: some characteristics of

women who use this method. Contraception, 37 (4): 425 – 429.

Sorensen M.B., Pedersen B.L., Nyrnberg L.E. (2000). Differences between users and non – users of

emergency contraception after a recognized unprotected intercourse. Contraception, 62 (1): 1

– 3.

Sundby J., Svanemyr J., Maehre T. (1999). Avoiding unwanted pregnancy – the role of

communication, information and knowledge in the use of contraception among young

Norwegian women. Patient Educ. Couns. 38 (1): 11 – 19.

Van Santen M.R., Haspels A.A. (1987). Post coital interception with steroids. Wiener Medizinische

Wochenschrift, 137 (18 – 19): 465 – 470.

Westhoff C., Picardo L., Morrow E. (2003). Quality of life following early medical or surgical

abortion. Contraception, 67 (1): 41 – 47.

Wertheimer R.E. (2000). Emergency postcoital contraception. American Family Physician, 62 (10):

2219 – 2220, 2222, 2225 – 2226.

Williams N. (red.). Contraceptive technology. 1986 – 1987. New York, Irvington Publishers, Inc.