Okładka.indd

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

Od 1996 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych realizuje program re-
habilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej, kierując ubez-
pieczonych na turnusy organizowane przez ośrodki rehabilitacyjne,
z którymi współpracuje. Niżej omówiono efekty programu rehabilita-
cji leczniczej w 2004 r.

Rehabilitacja lecznicza ZUS w 2004 r.

O programie

Program rehabilitacji leczniczej w ramach pre-

wencji rentowej ZUS skierowany jest do osób:

ubezpieczonych w ZUS

w wieku produkcyjnym

aktualnie czasowo niezdolnych do pracy, ale rów-

nocześnie rokujących powrót do pracy po zakończe-
niu rehabilitacji.

Od 1996 r. programem rehabilitacji leczniczej w ZUS

są objęci ubezpieczeni ze schorzeniami narządu ruchu
i układu krążenia; w 2001 r. rozszerzono ofertę o rehabi-
litację leczniczą w schorzeniach układu oddechowego,
a w 2004 r. – o rehabilitację leczniczą w schorzeniach
psychosomatycznych.

Program rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji

rentowej ZUS – poza rehabilitacją fizyczną – obejmuje
rehabilitację psychologiczną, edukację zdrowotną, na-
ukę zasad zdrowego żywienia oraz promocję zdrowia,
która jest jednym z głównych celów Narodowego Pro-
gramu Zdrowia na lata 1996-2005.

Podstawa prawna

Zakład Ubezpieczeń Społecznych realizuje za-

dania w zakresie prewencji rentowej na podstawie
art. 55, 57 i 69 ustawy o systemie ubezpieczeń spo-
łecznych z dnia 13 października 1998 r. (Dz.U. nr 137,
poz. 887 z późn. zm.).

Zadania w zakresie kierowania ubezpieczonych

na rehabilitację leczniczą w ramach prewencji ren-
towej oraz udzielania zamówień na usługi rehabili-
tacyjne realizowane są na podstawie rozporządze-
nia Rady Ministrów z dnia 12 października 2001 r.
w sprawie szczegółowych zasad i trybu kierowania
przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na rehabi-
litację leczniczą oraz udzielania zamówień na usłu-
gi rehabilitacyjne (Dz.U. nr 131, poz. 1457).

Współpraca ZUS
z ośrodkami rehabilitacyjnymi

W 2004 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w ra-

mach prewencji rentowej współpracował z 41 krajo-
wymi ośrodkami rehabilitacyjnymi.

Miejscowości, w których znajdują się ośrodki re-

habilitacyjne współpracujące z ZUS w 2004 r. przed-
stawia poniższa mapka.

Ośrodki rehabilitacyjne w tym czasie pozostawiły

do dyspozycji Zakładu łącznie 61 806 miejsc. Szcze-
gółowe dane dotyczące liczby miejsc w ośrodkach
rehabilitacyjnych w podziale na rodzaje schorzeń
przedstawia tabela 1.

Sanatorium uzdrowiskowe Energetyk w Inowrocławiu.

Fot.: A. Serafińska

Wykonał: R. Perzyński

Ustka

Sopot

Gołdap

Augustów

Konstancin

Ciechocinek

Bydgoszcz

Kołobrzeg

Dziwnówek

Kamień Pom.

Szczecin

Połczyn

Puszczykowo

Gorzów Wlkp.

Wrocław

Cieplice

Gościm

Opole

Lublin

Busko

Rymanów

Iwonicz

Muszyna

Szczawnica

Ustroń

Katowice

Lądek

Szczawno

Polanica

Kraków

Rzeszów

Inowrocław

Wieniec

OŚRODEK REHAB. SCHORZEŃ
PSYCHOSOMATYCZNYCH

OŚRODEK REHAB. UKŁ. ODDECHOWEGO

OŚRODEK REHAB. UKŁ. KRĄŻENIA

OŚRODEK REHAB. NARZĄDU RUCHU

OŚRODEK AMBULATORYJNEJ
REHAB. NARZ. RUCHU

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

Skierowania na rehabilitację

Na rehabilitację leczniczą kierowani są ubezpie-

czeni  zagrożeni  całkowitą  lub  częściową  niezdol-
nością  do  pracy  albo  pobierający  rentę  okresową,
rokujący  odzyskanie  zdolności  do  pracy  w  wyniku
prowadzenia  rehabilitacji,  wobec  których  lekarz
prowadzący leczenie wystawił zaświadczenie o cza-
sowej niezdolności do pracy oraz sporządził wniosek
o rehabilitację leczniczą

O potrzebie rehabilitacji orzeka lekarz orzecznik

ZUS. Może to uczynić w przypadku, gdy kontroluje
prawidłowość  orzekania  o  czasowej  niezdolności
do  pracy  z  powodu  choroby  oraz  wystawiania
zaświadczeń  lekarskich  –  gdy  lekarz  prowadzący
leczenie sporządził wniosek o rehabilitację. Potrze-
bę  przeprowadzenia  rehabilitacji  leczniczej  lekarz

orzecznik powinien też rozważyć w przypadkach,
gdy:

orzeka o przedłużeniu okresu pobierania

zasiłku chorobowego

orzeka o okolicznościach

uzasadniających przyznanie świadczenia rehabili-
tacyjnego lub

orzeka o niezdolności do pracy do

celów rentowych.

Skierowanie osoby ubezpieczonej do ośrodka

rehabilitacyjnego sporządza komórka prewencji, re-
habilitacji i świadczeń rzeczowych oddziału ZUS na
podstawie wydanego przez lekarza orzecznika ZUS
orzeczenia o potrzebie rehabilitacji leczniczej.

W 2004 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

wpłynęły 6922 wnioski o rehabilitację leczniczą

lekarzy prowadzących leczenie, natomiast lekarze
orzecznicy w tym samym czasie wydali 62 090 orze-
czeń o potrzebie rehabilitacji (co stanowi spadek
o około 14,5% w stosunku do 2003 r.).

Tabela 1

Miejsca pozostawione do dyspozycji ZUS przez ośrodki rehabilitacyjne w 2004 r. według rodzaju schorzenia

Rodzaj schorzenia

Liczba miejsc w turnusie

Łączna liczba miejsc wynikająca z umów

Narząd ruchu

3 000

42 000

Narząd ruchu w systemie ambulatoryjnym

325

4 550

Układ krążenia

850

11 900

Układ oddechowy

300

3 200

Schorzenia psychosomatyczne

156

Razem

4 501

61 806

Źródło: Dane Departamentu Prewencji i Rehabilitacji Centrali ZUS.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 października

2001 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kierowania
przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na rehabilitację lecz-
niczą oraz udzielania zamówień na usługi rehabilitacyjne (Dz.U.
nr 131, poz. 1457).

Dane dotyczące liczby wniosków o rehabilitację, liczby

orzeczeń o potrzebie rehabilitacji oraz liczby ubezpieczonych
skierowanych na rehabilitację leczniczą pochodzą z „Informacji
o realizacji spraw związanych z rehabilitacją leczniczą, przyznawa-
niem świadczeń, pokryciem kosztów leczenia z zakresu stomato-

Wykres 1

Wnioski o rehabilitację leczniczą, orzeczenia o potrzebie rehabilitacji

i ubezpieczeni skierowani na rehabilitację leczniczą w latach 1996-2004

Źródło: Dane Departamentu Statystyki Centrali ZUS („Informacja o realizacji spraw związanych z rehabilitacją ... – druk Z9”).

80 000

70 000

60 000

50 000

40 000

30 000

20 000

10 000

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

Liczba wniosków
o rehabilitację
leczniczą

Liczba orzeczeń
o potrzebie
rehabilitacji

Liczba
ubezpieczonych
skierowanych
na rehabilitację
leczniczą

12 444

13 591

29 538

18 194

18 235

25 157

34 153

37 375

43 319

40 851

42 071

46 345

53 471

57 055

16 206

8 697

7 843

6 922

60 212

62 090

72 834

75 124

73 906

76 042

67 987

57 485

49 132

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

Skutkiem tak znacznego spadku orzeczeń

o  potrzebie  rehabilitacji  leczniczej  jest  mniejsza  niż
w  2003  r.  liczba  osób  skierowanych  na  rehabilita-
cję  leczniczą.  W  2004  r.  skierowano  do  ośrodków
rehabilitacyjnych  współpracujących  z  ZUS  60  212
ubezpieczonych, co w stosunku do 2003 r., kiedy to
skierowano 75 124 osoby, stanowi spadek o blisko
19,5% (wykres 1).

Populacja ubezpieczonych
poddanych
rehabilitacji leczniczej

Rehabilitację leczniczą w ramach prewencji ren-

towej ZUS w 2004 r. ukończyło 53 245 osób, z tego
rehabilitację w związku ze schorzeniami:

narządu ruchu – 35 766 osób,

układu krążenia – 9985 osób,

układu oddechowego – 3121 osób,

psychosomatycznymi

– 144 osoby,

narządu ruchu w systemie ambulatoryjnym –

4229 osób.

Przedstawione wyżej dane ilustruje wykres 2.

W grupie ubezpieczonych poddanych rehabili-

tacji  leczniczej  w  ramach  prewencji  rentowej  ZUS
w  2004  r.  większość  stanowili  mężczyźni.  Wśród
53  245  ubezpieczonych,  którzy  ukończyli  rehabili-
tację,  było  ich  34  613  (65,01%).  Natomiast  kobiet
poddanych  rehabilitacji  leczniczej  w  ramach  pre-

wencji rentowej ZUS w tym samym czasie było tylko
18 632 (34,99%).

Trwałą tendencję można zauważyć w odniesieniu

do miejsca zamieszkania. Od pięciu lat udział ubez-
pieczonych poddanych rehabilitacji leczniczej w ra-
mach prewencji rentowej zamieszkałych w miastach
nie był niższy od 70%. W 2004 r. na 53 245 ubezpie-
czonych poddanych rehabilitacji 38 857 osób miesz-
kało w mieście (72,98%); na wsi mieszkało 14 388
ubezpieczonych (27,02%).

Najliczniejszą grupę wśród ubezpieczonych pod-

danych  rehabilitacji  leczniczej  w  2004  r.  stanowiły
osoby  w  wieku  41-50  lat.  Ubezpieczeni  z  tej  grupy
wiekowej  stanowili  43,68%  ogółu  rehabilitowanych
w ramach prewencji rentowej. Drugą w kolejności najlicz-
niejszą grupę tworzyły osoby pomiędzy 51 a 60 rokiem

Wykres 2

Struktura ubezpieczonych

poddanych rehabilitacji leczniczej ZUS w 2004 r.

według rodzaju schorzenia

logii, szczepień ochronnych i zaopatrzenia w przedmioty ortope-
dyczne oraz rozliczaniem kosztów badań zawartości alkoholu,
środków odurzających lub substancji psychotropowych w organi-
zmie” – druk Z9 – Departament Statystyki Centrali ZUS.

Rehabilitację w zakresie schorzeń psychosomatycznych

włączono do programu rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji
rentowej w drugiej połowie 2004 r.

Wykres 3

Struktura ubezpieczonych poddanych rehabilitacji leczniczej ZUS w 2004 r.

według miejsca zamieszkania i płci

Mężczyźni

Kobiety

Miasto

Wieś

Źródło: Dane Departamentu Prewencji i Rehabilitacji Centrali ZUS.

40 000

35 000

30 000

25 000

20 000

15 000

10 000

5 000

24 466

14 391

10 147

4 241

Narząd ruchu

(w systemie

ambulatoryjnym)

7,95%

Schorzenia

psychosomatyczne

0,27%

Narząd ruchu

67,17%

Układ oddechowy

5,86%

Układ krążenia

18,75%

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

życia.  Stanowiły  one  33,77%  ogółu  rehabilitowanych.
Następne  według  liczebności  grupy  rehabilitowanych
tworzyły  osoby  w  wieku:  31-40  lat  (15,15%),  21-30  lat
(6,74%), 61 lat i więcej (0,46%) oraz 20 lat i mniej (0,20%).
Szczegółowe dane przedstawia tabela 2.

Podobne tendencje można zauważyć, rozpatru-

jąc populację ubezpieczonych poddanych rehabilita-
cji leczniczej według płci. Zarówno wśród kobiet, jak
i wśród mężczyzn najliczniej reprezentowaną grupę
tworzyły osoby w wieku 41-50 lat. Jednakże udział
procentowy mężczyzn w tej grupie wiekowej (nieco
podnad 40%) jest mniejszy niż kobiet (około 50%).

Tabela 2

Struktura ubezpieczonych

poddanych rehabilitacji leczniczej ZUS w 2004 r.

według wieku i płci

Wiek

ubezpieczonych

Rehabili-

towani

Mężczyźni

Kobiety

20 lat i mniej

0,20

0,25

0,11

21-30

6,74

7,45

5,40

31-40

15,15

15,46

14,58

41-50

43,68

40,72

49,19

51-60

33,77

35,48

30,59

61 lat i więcej

0,46

0,64

0,13

Ogółem

100,00

Źródło: Dane Departamentu Prewencji i Rehabilitacji Centrali ZUS.

Średni wiek ubezpieczonych poddanych reha-

bilitacji  leczniczej  w  ramach  prewencji  rentowej
ZUS w omawianym czasie wyniósł blisko 46,0 lat.
Dane te nie odbiegają od wyników z lat poprzed-
nich. Różnice wieku osób poddanych rehabilitacji
kształtują  się  w  zależności  od  miejsca  zamiesz-
kania  i  płci  (wykres  4).  O  ile  różnice  średniego
wieku kobiet i mężczyzn wynosiły 0,2 roku, o tyle
między ubezpieczonymi zamieszkałymi w mieście
a ubezpieczonymi zamieszkałymi na wsi różnica ta
wynosi  1,0  rok  –  odpowiednio  46,0  lat  w  mieście
i 45,0 lat na wsi.

Analiza rodzaju schorzeń, które były przyczyną

skierowania ubezpieczonych na rehabilitację leczni-
czą w 2004 r. jednoznacznie wskazuje, że najczęst-
szą przyczyną rehabilitacji były schorzenia narządu
ruchu, a wśród nich zapalenie krążka międzykręgo-
wego  –  M51.  Zapalenie  krążka  międzykręgowego
stanowiło  podstawę  rehabilitacji  u  ponad  21,50%
ubezpieczonych  poddanych  rehabilitacji  leczniczej
narządu ruchu (7893 osób, tj. 22,07% rehabilitowa-
nych  było  w  systemie  stacjonarnym  oraz  726  osób
w  systemie  ambulatoryjnym,  co  stanowi  17,17%
tych  ubezpieczonych).  Drugą  chorobą,  która  była
przyczyną  rehabilitacji  20%  ogółu  ubezpieczonych
rehabilitowanych  w  schorzeniach  narządu  ruchu
były  zmiany  zwyrodnieniowe  kręgosłupa.  Chorobę
tę odnotowano u 7883 osób rehabilitowanych (w tym
7206 osoby poddane były rehabilitacji w trybie sta-
cjonarnym i 677 osób w trybie ambulatoryjnym).

W schorzeniach układu krążenia najczęściej

odnotowywano  przewlekłą  chorobę  niedokrwienną
serca  –  I25.  Według  rozpoznania  dokonywanego
każdorazowo  w  ośrodku  rehabilitacyjnym  przewle-
kła choroba niedokrwienna serca w blisko 50% była
przyczyną  skierowania  na  rehabilitację  leczniczą
schorzeń  układu  krążenia  (4767  przypadków,  co
stanowi  47,74%).  Wśród  schorzeń  układu  krążenia
odnotowano  również  dużą  liczbę  zachorowań  na
dusznicę  bolesną  –  I20.  Według  danych  ośrodków
rehabilitacyjnych  2187  ubezpieczonych  wymagało
rehabilitacji ze względu na to schorzenie.

Wśród schorzeń układu oddechowego naj-

częściej występowały dwa: dychawica oskrzelowa
– J45 oraz inne przewlekłe zaporowe choroby płuc
–  J44.  W  2004  r.  1442  rozpoznania  w  ośrodkach
rehabilitacyjnych  wskazywały  jako  przyczynę  re-
habilitacji dychawicę oskrzelową – J45 (co stanowi
46,20%  ubezpieczonych  poddanych  rehabilitacji
układu oddechowego), natomiast inne przewlekłe
zaporowe choroby płuc – J44 zostały stwierdzone
w  1106  przypadkach,  co  stanowi  35,44%  ubez-

Średni wiek ubezpieczonych poddanych rehabilitacji leczniczej ZUS w 2004 r. według miejsca zamieszkania i płci

46,40
46,20
46,00
45,80
45,60
45,40
45,20
45,00
44,80
44,60

Miasto

Wieś

Źródło: Dane Departamentu Prewencji i Rehabilitacji Centrali ZUS.

46,31

45,33

46,13

45,15

Mężczyźni

Kobiety

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

pieczonych rehabilitowanych z powodu schorzeń
układu krążenia).

W grupie schorzeń, w których ubezpieczeni od

niedawna  są  poddawani  rehabilitacji  w  ramach
prewencji  rentowej,  w  schorzeniach  psychoso-
matycznych,  wiodące  są  inne  zaburzenia  lękowe
– F41. Wystąpiły one, według danych ośrodków re-
habilitacyjnych, u 39 ubezpieczonych, co stanowi
27,08%  ubezpieczonych  poddanych  rehabilitacji
w  tej  grupie  schorzeń.  Dość  często  u  ubezpie-
czonych występowały schorzenia reakcji na ciężki
stres  i  zaburzenia  adaptacyjne  –  F43,  zaburzenia
depresyjne  nawracające  –  F33  oraz  inne  zabu-
rzenia  nerwicowe  –  F48.  Wszystkie  one  oscylują
w granicach 13%.

Najczęściej występujące u ubezpieczonych pod-

danych  rehabilitacji  leczniczej  w ramach  prewencji
rentowej  ZUS  choroby  (z  uwzględnieniem  numeru
statystycznego)  z  podziałem  na  rodzaj  schorzenia
przedstawia tabela 3.

Koszty rehabilitacji leczniczej

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w 2004 r. wy-

dał na rehabilitację leczniczą 75 429 021,02 zł, co
daje średni koszt programu rehabilitacji leczniczej
w ramach prewencji rentowej ZUS na jednego ubez-
pieczonego w wysokości około 1416,50 zł przy śred-
niej długości turnusu rehabilitacyjnego 23,5 dnia.

Ubezpieczonym skierowanym na rehabilitację

leczniczą Zakład Ubezpieczeń Społecznych refundo-
wał koszty dojazdu do i z ośrodka prowadzącego re-
habilitację. Wydatkowano na ten cel 2 381 347,69 zł.
Zakład  poniósł  również  koszty  opłaty  miejscowej
za  ubezpieczonych  przebywających  na  rehabilitacji
w  niektórych  ośrodkach  rehabilitacyjnych  na  łączną
kwotę 1 900 203,28 zł.

Razem na realizację programu rehabilitacji lecz-

niczej w ramach prewencji rentowej ZUS w 2004 r.
wydatkowano kwotę 79 710 571,99 zł.

Efekty rehabilitacji leczniczej
w ramach prewencji rentowej ZUS

Po upływie 1 roku od zakończenia rehabilitacji

leczniczej  Zakład  corocznie  opracowuje  analizę
efektywności  prowadzonej  rehabilitacji  w  ramach
prewencji  rentowej  ZUS.  Na  podstawie  analizy
danych  o  ubezpieczonych,  skierowanych  na  re-

habilitację leczniczą, określony został procent
ubezpieczonych, którzy nie pobierali żadnych
świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
a tym samym odzyskali możliwość podjęcia pracy
zarobkowej.

Efektywność prowadzonych przez Zakład działań

w zakresie realizacji programu rehabilitacji leczniczej
za lata 1997-2002 przedstawia tabela 4.

Tabela 3

Ubezpieczeni poddani rehabilitacji leczniczej ZUS

według rodzaju schorzenia i numeru statystycznego choroby (w %)

Narząd ruchu

Układ krążenia

Układ oddechowy

Schorzenia

psychosomatyczne

Narząd ruchu w systemie

ambulatoryjnym

numer

statystyczny

choroby

podsta-

wowej

razem

numer

statystyczny

choroby

podsta-

wowej

razem

numer

statystyczny

choroby

podsta-

wowej

razem

numer

statystyczny

choroby

podsta-

wowej

razem

numer

statystyczny

choroby

podsta-

wowej

razem

M51

22,07

I25

47,74

J45

46,20

F41

27,08

M51

17,17

M47

20,15

I20

21,90

J44

35,44

F43

13,89

M47

16,01

G54

9,17

I10

14,46

J42

4,97

F33

12,50

G54

12,93

T93

8,29

I11

9,04

J41

2,56

F48

12,50

T93

6,12

T92

4,18

I70

0,92

J60

1,12

F32

11,81

T92

4,09

M50

3,41

I21

0,60

D86

0,93

F45

7,64

M50

3,88

S82

2,85

I42

0,51

J43

0,77

F06

2,78

S83

3,76

M17

2,28

E78

0,30

B90

0,74

F34

2,78

S82

2,91

S83

2,12

I48

0,28

A15

0,48

F38

1,39

M23

2,58

M16

2,05

E11

0,27

J37

0,48

F44

1,39

M17

2,36

Razem

76,57

Razem

96,02

Razem

93,69

Razem

93,76

Razem

71,81

Pozostałe

23,43

Pozostałe

3,98

Pozostałe

6,31

Pozostałe

6,24

Pozostałe

28,19

Ogółem

100,00

Ogółem

100,00

Ogółem

100,00

Ogółem

100,00

Ogółem

100,00

Źródło: Dane Departamentu Prewencji i Rehabilitacji Centrali ZUS.

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

Tabela 4

Ubezpieczeni, którzy w pierwszym roku po rehabilitacji

nie pobierali świadczeń z FUS

Lata

ubezpieczonych, którzy w pierwszym roku

po zakończeniu rehabilitacji

nie pobierali świadczeń z FUS*

1997

35,8

1998

44,6

1999

44,1

2000

39,7

2001

37,4

2002

32,2

* Łącznie z ubezpieczonymi, którzy pobierali bezpośrednio

po rehabilitacji zasiłek chorobowy przez co najwyżej 20 dni.

Źródło: Dane Departamentu Statystyki Centrali ZUS (cykliczne

opracowanie pt. „Ubezpieczeni poddani rehabilitacji leczniczej
w ramach prewencji rentowej ZUS...” – dotyczące lat 1997-2002,
Waszawa 1999-2004).

W 2004 r. po raz pierwszy opublikowano wyniki

badań dotyczących efektywności rehabilitacji lecz-
niczej ubezpieczonych, poddanych rehabilitacji
w 2000 r., po upływie dwóch lat od zakończenia

rehabilitacji leczniczej. Na podstawie analizy da-
nych o ubezpieczonych, skierowanych na rehabili-
tację leczniczą w 2000 r., określony został procent
ubezpieczonych, którzy w dwa lata po ukończeniu
rehabilitacji leczniczej nie pobierali żadnych świad-
czeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a tym
samym odzyskali możliwość podjęcia pracy zarob-
kowej (tabela 5).

Tabela 5

Ubezpieczeni, którzy w drugim roku po rehabilitacji

nie pobierali świadczeń z FUS

Lata

ubezpieczonych, którzy w drugim roku

po zakończeniu rehabilitacji

nie pobierali świadczeń z FUS

2000

50,9

Źródło: Dane Departamentu Statystyki Centrali ZUS („Informa-

cja o ubezpieczonych po upływie dwóch lat od zakończenia reha-
bilitacji leczniczej, której zostali poddani w 2000 roku w ramach
prewencji rentowej ZUS”, Warszawa 2004).

Grzegorz Krupa

Departament Prewencji i Rehabilitacji

Zasiłki chorobowe

W dniu 17 grudnia 2004 r. Sejm RP uchwalił

ustawę o zmianie ustawy o świadczeniach pienięż-
nych z ubezpieczenia społecznego w razie choro-
by i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw,
która następnie została ogłoszona w Dzienniku
Ustaw nr 10 z 2005 r., pod pozycją 71. Ustawa ta
weszła w życie z dniem 8 lutego 2005 r.

W niniejszym artykule zostaną omówione za-

sady nabywania i utraty prawa do zasiłku choro-
bowego.

Kto podlega
ubezpieczeniu chorobowemu?

Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadcze-

niach  pieniężnych  z  ubezpieczenia  społecznego
w  razie  choroby  i  macierzyństwa  (tekst  jednolity:
Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267) – zwana dalej ustawą
–  określa  zasady  ustalania  prawa  do  zasiłków,  ich
wysokości oraz zasady wypłaty zasiłków dla wszyst-
kich osób podlegających ubezpieczeniu chorobowe-
mu  określonemu  w  ustawie  z  dnia  13  października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.
nr 137, poz. 887 ze zm.).

Obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu pod-

legają:

pracownicy,

członkowie rolniczych spółdzielni produkcyj-

nych i spółdzielni kółek rolniczych,

osoby odbywające służbę zastępczą.

Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu pod-

legają:

osoby wykonujące pracę nakładczą,

osoby wykonujące pracę na podstawie umowy

agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy
o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem
cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia
oraz osoby z nimi współpracujące,

osoby prowadzące pozarolniczą działalność

oraz osoby z nimi współpracujące,

duchowni,

osoby wykonujące odpłatnie pracę na pod-

stawie skierowania do pracy w czasie odbywania
kary pozbawienia wolności lub tymczasowego
aresztowania.

Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. w przypadku

powstania niezdolności do pracy przewiduje nastę-
pujące rodzaje świadczeń:

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

zasiłek chorobowy,

świadczenie rehabilitacyjne,

zasiłek wyrównawczy,

zasiłek macierzyński,

zasiłek opiekuńczy.

Prawo do wynagrodzenia
za czas niezdolności do pracy
oraz prawo do zasiłku chorobowego

Zgodnie z art. 92 Kodeksu pracy pracownik za-

chowuje prawo do wynagrodzenia za czas nie-
zdolności do pracy łącznie za 33 dni w roku ka-
lendarzowym.  Od  34.  dnia  niezdolności  do  pracy
w roku kalendarzowym pracownikowi przysługuje
prawo  do  zasiłku  chorobowego.  Te  33  dni  wlicza
się  do  okresu  zasiłkowego,  tj.  182  lub  270  dni
(o których mowa w art. 8 i 9 ustawy z dnia 25 czerw-
ca 1999 r.), na równi z dniami, za które wypłacono
świadczenia.

W przypadku gdy nieprzerwana niezdolność do

pracy z powodu choroby przypada na przełomie ro-
ku kalendarzowego, a w dniu 31 grudnia pracownik
ma  prawo  do  wynagrodzenia  na  podstawie  art.  92
Kodeksu pracy, to od 1 stycznia pracownikowi temu
przysługuje,  tak  jak  dotychczas,  wynagrodzenie.
Okres  33  dni,  za  które  w  nowym  roku  kalendarzo-
wym przysługuje wynagrodzenie, liczy się ponownie
od 1 stycznia.

Okres 33 dni niezdolności do pracy, o którym mo-

wa wyżej, ustala się sumując poszczególne okresy
niezdolności do pracy w roku kalendarzowym, nawet
jeśli między nimi występują przerwy i jeśli pracownik
w danym roku kalendarzowym był zatrudniony u wię-
cej niż jednego pracodawcy.

Jeżeli w ciągu roku kalendarzowego pracownik

podejmie dodatkowe zatrudnienie, do okresu 33 dni
niezdolności do pracy, w którym zachowuje prawo
do wynagrodzenia, wliczone zostają również okresy
wypłaty tego wynagrodzenia przed podjęciem do-
datkowego zatrudnienia.

Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r.

ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku choro-
bowego:

— po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpie-

czenia chorobowego – w razie podlegania obowiąz-
kowo temu ubezpieczeniu,

— po upływie 180 dni nieprzerwanego ubez-

pieczenia chorobowego – gdy jest ubezpieczony
dobrowolnie.

Do wymienionych wyżej okresów ubezpieczenia

chorobowego wlicza się poprzednie okresy ubezpie-
czenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie
przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem
bezpłatnym, urlopem wychowawczym albo odby-
waniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza
niezawodowego.

Ustawa przewiduje również przypadki, w których

prawo do zasiłku chorobowego przysługuje od pierw-

szego dnia ubezpieczenia chorobowego. Prawo,
o którym mowa, przysługuje:

absolwentom szkół lub szkół wyższych, któ-

rzy  zostali  objęci  ubezpieczeniem  chorobowym  lub
przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu
90  dni  od  dnia  ukończenia  szkoły  lub  uzyskania
dyplomu  ukończenia  studiów  wyższych,  tj.  od  daty
podanej w świadectwie ukończenia szkoły lub dyplo-
mie ukończenia studiów wyższych,

jeżeli niezdolność do pracy została spowodo-

wana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy,

ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają

wcześniejszy  co  najmniej  10-letni  okres  obowiąz-
kowego  ubezpieczenia  chorobowego;  do  10-letnie-
go  okresu  ubezpieczenia  zalicza  się  także  okresy
obowiązkowego  ubezpieczenia  społecznego  przed
1  stycznia  1999  r.,  które  uprawniało  do  świadczeń
pieniężnych  z  ubezpieczenia  społecznego  w  razie
choroby  i  macierzyństwa,  niezależnie  od  tego,  jak
długo trwały przerwy między okresami ubezpiecze-
nia  (do  10-letniego  obowiązkowego  ubezpieczenia
chorobowego  nie  zalicza  się  okresu  urlopu  wycho-
wawczego i bezpłatnego),

posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubez-

pieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończe-
nia kadencji.

Ustawa przewiduje również prawo do zasiłku cho-

robowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia cho-
robowego, w przypadku gdy niezdolność do pracy
trwa bez przerwy co najmniej 30 dni i jeżeli powstała:

— nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu

ubezpieczenia chorobowego,

— nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania

tytułu ubezpieczenia chorobowego w razie choroby
zakaźnej,  której  okres  wylęgania  jest  dłuższy  niż
14  dni,  lub  innej  choroby,  której  objawy  chorobo-
we  ujawniają  się  po  okresie  dłuższym  niż  14  dni
od  początku  choroby.  Wówczas  w  zaświadczeniu
lekarskim  o  czasowej  niezdolności  do  pracy  (druk
ZUS ZLA) lekarz leczący, w polu 13, zamieszcza kod
literowy „E”.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres po

ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli
osoba niezdolna do pracy:

posiada ustalone prawo do emerytury lub renty

z tytułu niezdolności do pracy,

kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła

działalność zarobkową,

nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpie-

czenia (30 lub 180 dni wymaganego ubezpieczenia),

jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych,

zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przed-
emerytalnego.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres nie-

zdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia
chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało po wy-
czerpaniu prawa do zasiłku chorobowego.

W myśl ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. zasiłek

chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

do pracy, w których ubezpieczony – na podstawie
przepisów o wynagradzaniu – zachowuje prawo do
wynagrodzenia. Okresy te wliczane są do okresu
zasiłkowego.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy nie-

zdolności do pracy przypadające w czasie:

—  urlopu bezpłatnego,
—  urlopu wychowawczego,
—  tymczasowego  aresztowania  lub  odbywania

kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypad-
ków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpie-
czenia chorobowego osób wykonujących pracę na
podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania
kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresz-
towania.

Wymienionych wyżej okresów niezdolności do

pracy, w których zasiłek nie przysługuje, nie wlicza
się do okresu zasiłkowego.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje ubezpieczo-

nemu  będącemu  pracownikiem,  odsuniętemu  od
pracy  z  powodu  podejrzenia  o  nosicielstwo  zaraz-
ków choroby zakaźnej, jeżeli nie podjął proponowa-
nej mu przez pracodawcę innej pracy niezabronionej
takim  osobom,  odpowiadającej  jego  kwalifikacjom
zawodowym lub którą może wykonywać po uprzed-
nim przeszkoleniu.

Zgodnie z art. 15 ustawy zasiłek chorobowy nie

przysługuje za cały okres niezdolności do pracy, je-
żeli niezdolność ta spowodowana została w wyniku
umyślnego przestępstwa lub wykroczenia popełnio-
nego przez tego ubezpieczonego. Okoliczności te
stwierdza się na podstawie prawomocnego orzecze-
nia sądu.

Natomiast ubezpieczonemu, którego niezdolność

do pracy spowodowana została nadużyciem alkoho-
lu, zgodnie z art. 16 ustawy, zasiłek chorobowy nie
przysługuje za okres pierwszych 5 dni tej niezdol-
ności. W tych przypadkach na druku zaświadczenia
lekarskiego o czasowej niezdolności do pracy (druk
ZUS ZLA) lekarz leczący, w polu 13, wpisuje kod lite-
rowy „C”.

Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej

niezdolności do pracy pracę zarobkową albo wyko-
rzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny
z celem tego zwolnienia, zgodnie z art. 17 ustawy,
traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres
niezdolności do pracy objęty tym zwolnieniem.

Ubezpieczony traci również prawo do zasiłku, gdy

ma miejsce sfałszowanie zaświadczenia lekarskiego.

Okresy wypłaty
zasiłku chorobowego

Zgodnie z art. 8 znowelizowanej ustawy o świad-

czeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego
w razie choroby i macierzyństwa zasiłek chorobowy
przysługuje przez okres trwania niezdolności do pra-
cy, nie dłużej jednak niż przez 182 dni i wypłacany

jest za każdy dzień orzeczonej niezdolności do pracy
z  powodu  choroby.  W  przypadku  gdy  niezdolność
do  pracy  spowodowana  została  gruźlicą,  zasiłek
chorobowy  przysługuje  nie  dłużej  niż  przez  okres
9 miesięcy (270 dni).

Na równi z niezdolnością do pracy z powodu

choroby traktuje się niemożność wykonywania
pracy:

w wyniku decyzji wydanej przez właściwy or-

gan albo uprawniony podmiot na podstawie przepi-
sów o zwalczaniu chorób zakaźnych albo o zwalcza-
niu gruźlicy,

z powodu przebywania w:

— stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwyko-

wego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego,

— stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej

w celu leczenia uzależnienia od środków odurzają-
cych lub substancji psychotropowych.

Do okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie nie-

przerwane okresy niezdolności do pracy spowodo-
wane tą samą chorobą lub różnymi chorobami. Do
okresu tego wlicza się również okresy niezdolności
do pracy spowodowane tą samą chorobą, gdy
przerwa między okresami niezdolności do pracy nie
przekracza 60 dni.

Do okresu zasiłkowego wlicza się okresy orze-

czonej niezdolności do pracy, za które przysługuje
wynagrodzenie i zasiłek chorobowy. Do okresu
tego wlicza się także okresy, w których brak jest
prawa do zasiłku chorobowego z przyczyn okreś-
lonych w art. 14-17 ustawy, tj.:

gdy ubezpieczony będący pracownikiem, od-

sunięty od pracy w wyniku decyzji wydanej przez
właściwy organ albo uprawniony podmiot na podsta-
wie przepisów o zwalczaniu chorób zakaźnych bądź
o zwalczaniu gruźlicy, z powodu podejrzenia o nosi-
cielstwo choroby zakaźnej – nie podjął proponowa-
nej mu przez pracodawcę innej pracy niezabronionej
takim osobom, odpowiadającej jego kwalifikacjom
zawodowym lub którą może wykonywać po uprzed-
nim przeszkoleniu,

jeżeli niezdolność do pracy spowodowana

została w wyniku umyślnego przestępstwa lub wy-
kroczenia popełnionego przez ubezpieczonego;
dowodem stanowiącym podstawę do odmowy
wypłaty zasiłku chorobowego jest w tym przypadku
wyrok sądu,

gdy niezdolność do pracy spowodowana zo-

stała nadużyciem alkoholu – za okres pierwszych
5 dni tej niezdolności do pracy; zaświadczenie le-
karskie w takim przypadku, w polu 13, zawiera kod
literowy „C”,

w razie wykonywania w okresie orzeczonej

niezdolności pracy zarobkowej lub wykorzystywania
zwolnienia lekarskiego od pracy niezgodnie z celem
tego zwolnienia,

w przypadku sfałszowania zaświadczenia le-

karskiego.

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

Wysokość zasiłku chorobowego

Wysokość zasiłku chorobowego wynosi:

80% podstawy wymiaru zasiłku,

70% podstawy wymiaru zasiłku za okres poby-

tu w szpitalu,

100% podstawy wymiaru zasiłku, jeżeli niezdol-

ność do pracy:

przypada w okresie ciąży,

powstała wskutek poddania się niezbędnym

badaniom  lekarskim  przewidzianym  dla  kandyda-
tów  na dawców  komórek,  tkanek  i  narządów  lub
poddania  się  zabiegowi  pobrania  komórek,  tkanek
i narządów,

powstała wskutek wypadku w drodze do pracy

lub z pracy,
w tym także za okres pobytu w szpitalu.

Podstawą do wypłaty zasiłku chorobowego

w wysokości 100% podstawy wymiaru z tytułu nie-
zdolności do pracy przypadającej na okres ciąży jest
zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do
pracy z kodem literowym „B” lub odrębne zaświad-
czenie stwierdzające stan ciąży.

Podstawę do wypłaty zasiłku chorobowego

w  wysokości  100%  podstawy  wymiaru  z  tytułu  nie-
możności wykonywania pracy wskutek poddania się
niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla
kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów
oraz  niezdolności  do  pracy  wskutek  poddania  się
zabiegowi  pobrania  komórek,  tkanek  i narządów
stanowi dodatkowe zaświadczenie wystawione przez
lekarza na zwykłym blankiecie.

Jeżeli przyczyną niezdolności do pracy jest wypa-

dek w drodze do pracy lub z pracy, zasiłek chorobo-
wy  w  wysokości  100%  podstawy  wymiaru  wypłaca
się  na  podstawie  potwierdzających  tę  przyczynę
dokumentów,  sporządzonych  zgodnie  z  odrębnymi
przepisami.

W przypadku gdy zaświadczenie lekarskie obej-

muje  nie  tylko  okres  pobytu  w  szpitalu,  ale  także
okres niezdolności do pracy przypadający po wypi-
saniu  ubezpieczonego  ze  szpitala,  należy  przyjąć,
że pobyt w szpitalu przypada na czas od pierwszego
dnia  okresu  objętego  zaświadczeniem  lekarskim
przez okres odpowiedni do liczby dni pobytu w szpi-
talu, podanej w polu 11 formularza ZUS ZLA.

Wynagrodzenie wypłacane na podstawie art. 92

Kodeksu pracy z tytułu niezdolności do pracy z po-
wodu choroby przysługuje w wysokości co najmniej
80% lub 100% podstawy jego wymiaru także za
okres pobytu w szpitalu.

W przypadku gdy po okresie niezdolności do

pracy spowodowanej chorobą, za który zasiłek cho-
robowy został wypłacony w wysokości 70% lub 80%
podstawy wymiaru, pracownica urodziła dziecko,
przysługuje jej wyrównanie zasiłku chorobowego do
wysokości 100% podstawy wymiaru. Wyrównanie to
powinno zostać wypłacone z urzędu za okres trwania

niezdolności do pracy, jednakże za okres nie dłuższy
niż 6 miesięcy poprzedzających datę porodu, bez ko-
nieczności składania przez pracownicę zaświadcze-
nia lekarskiego stwierdzającego stan ciąży w okre-
sie niezdolności do pracy.

Zasiłek chorobowy za okres dłuższy niż 6 mie-

sięcy może być wyrównany do wysokości 100%
podstawy wymiaru, na wniosek pracownicy, po udo-
kumentowaniu przez nią okresu trwania ciąży.

Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień

niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych
od pracy.

Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecz-

nego w razie choroby i macierzyństwa finansowane
są ze środków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
– z funduszu chorobowego. Jednakże, jeżeli przy-
czyną niezdolności do pracy jest wypadek przy pra-
cy lub choroba zawodowa, zasiłek chorobowy oraz
świadczenie rehabilitacyjne za okres tej niezdolności
finansowane są z funduszu wypadkowego, a ich wy-
sokość wynosi 100% podstawy wymiaru.

Jeżeli niezdolność do pracy wynika z później-

szych  następstw  zaistniałych  w  stanie  zdrowia
w  związku  z  wcześniej  stwierdzonym  wypadkiem
przy  pracy,  w  drodze  do  pracy  lub  z  pracy  albo
chorobą zawodową, zasiłek chorobowy przysługu-
je  w  wysokości  100%  podstawy  wymiaru.  Związek
tej niezdolności do pracy z wypadkiem przy pracy,
w drodze do pracy lub z pracy albo chorobą zawo-
dową powinien zostać potwierdzony przez lekarza
zaświadczeniem  lekarskim  wystawionym  na  zwy-
kłym blankiecie.

Jeśli występują okoliczności uprawniające do

zasiłku chorobowego w wysokości 100% podstawy
wymiaru, a zasiłek przysługuje z więcej niż jednego
tytułu, zasiłek chorobowy przysługuje w tej wysoko-
ści z każdego z tych tytułów.

Podstawa wymiaru
zasiłku chorobowego

Przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r.

ujednoliciły okres, z którego ustala się podstawę
wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego
pracownikom.

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 36 ustawy

o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia spo-
łecznego w razie choroby i macierzyństwa podsta-
wa wymiaru zasiłku chorobowego, przysługującego
ubezpieczonemu będącemu pracownikiem, ustala-
na jest z uwzględnieniem wynagrodzenia wypłaco-
nego za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprze-
dzających miesiąc, w którym powstała niezdolność
do pracy.

Jeżeli niezdolność do pracy powstanie przed

upływem 12 miesięcy zatrudnienia u danego pra-
codawcy, podstawę wymiaru zasiłku chorobowe-
go stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.
Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego nie pod-
lega waloryzacji. Zasada ta dotyczy również za-
siłku chorobowego przysługującego za okres do
270 dni w razie niezdolności do pracy spowodo-
wanej gruźlicą.

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ustala

się  z  uwzględnieniem  wysokości  wynagrodzenia
uzyskanego  u  płatnika  składek  w  okresie  nieprze-
rwanego  ubezpieczenia  chorobowego,  w  trakcie
którego  powstała  niezdolność  do  pracy,  po  odli-
czeniu  potrąconych  przez  pracodawcę  składek  na
ubezpieczenia  emerytalne,  rentowe  oraz  na  ubez-
pieczenie  chorobowe,  finansowanych  ze  środków
pracownika.

Dokumentowanie prawa
do zasiłków chorobowych

Przy ustalaniu prawa do zasiłków i ich wysokości

dowodami stwierdzającymi czasową niezdolność do
pracy z powodu choroby, konieczność osobistego
sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny,
pobyt w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej
są zaświadczenia lekarskie.

Zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdol-

ności do pracy z powodu choroby lub pobytu w sta-
cjonarnym  zakładzie  opieki  zdrowotnej,  konieczno-
ści osobistego sprawowania przez ubezpieczonego
opieki nad chorym członkiem rodziny jest wystawia-
ne  na  druku  ZUS  ZLA,  według  wzoru  określonego
w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z  dnia  27  lipca  1999  r.  w  sprawie  szczegółowych
zasad  i  trybu  wystawiania  zaświadczeń  lekarskich,
wzoru  zaświadczenia  lekarskiego  i  zaświadczenia
lekarskiego  wydanego  w  wyniku  kontroli  lekarza
orzecznika  Zakładu  Ubezpieczeń  Społecznych
(Dz.U. nr 65, poz. 741).

Zgodnie z § 3 wymienionego rozporządzenia

zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności
do pracy wystawia się na okres od dnia, w którym
przeprowadzono badanie, lub od dnia bezpośrednio
następującego po dniu badania.

Zaświadczenie to może być wystawione na

okres  3  dni  poprzedzających  dzień  badania,  jeżeli
wyniki  badania  wskazują,  że  ubezpieczony  w  tym
okresie  niewątpliwie  był  niezdolny  do  pracy.  Na-
tomiast  w  przypadku  badań  przeprowadzanych
przez  lekarza  psychiatrę,  zaświadczenie  lekarskie
może  być  wystawione  na  okresy  wcześniejsze  niż
3  dni  przed  badaniem  –  w  razie  stwierdzenia  lub
podejrzenia  zaburzeń  psychicznych  ograniczają-
cych zdolność ubezpieczonego do oceny własnego
postępowania.

Obowiązujące postanowienia ustawy z dnia

25 czerwca 1999 r. nie przewidują stosowania kodów
w odniesieniu do absencji spowodowanej wypad-
kiem w drodze do pracy lub z pracy, wypadkiem przy
pracy albo choroby zawodowej. Miesięczny zasiłek

chorobowy w tych przypadkach wynosi 100% pod-
stawy jego wymiaru. Zasady uznawania zdarzeń za
wypadek w drodze do pracy lub z pracy, wypadek
przy pracy oraz za chorobę zawodową określają od-
rębne przepisy.

W zaświadczeniu lekarskim o czasowej nie-

zdolności do pracy z powodu choroby, lub poby-
tu w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej,
informacje o okolicznościach mających wpływ na
prawo do zasiłku chorobowego lub jego wysokość
podaje się z zastosowaniem następujących kodów
literowych:

kod „A” – oznacza niezdolność do pracy powstałą

po przerwie nieprzekraczającej 60 dni, spowodowa-
ną tą samą chorobą, która była przyczyną niezdol-
ności do pracy przed przerwą,

kod „B” – oznacza niezdolność do pracy przypa-

dającą w okresie ciąży,

kod „C” – oznacza niezdolność do pracy spowo-

dowaną nadużyciem alkoholu,

kod „D” – oznacza niezdolność do pracy spowo-

dowaną gruźlicą,

kod „E” – stosuje się, zgodnie z art. 7 pkt. 2

ustawy  z  dnia  25  czerwca  1999  r.,  w  przypadku
niezdolności  do  pracy  powstałej  po  ustaniu  tytułu
ubezpieczenia  chorobowego,  gdy  niezdolność  do
pracy trwa bez przerwy co najmniej 30 dni i powsta-
ła nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytu-
łu ubezpieczenia chorobowego – dotyczy on choro-
by zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż
14  dni,  lub  innej  choroby,  której  objawy  ujawniają
się  po  okresie  dłuższym  niż  14  dni  od  początku
choroby.  Zasiłki  chorobowe  w  tych  przypadkach
wypłaca wyłącznie oddział ZUS.

W przypadku niezdolności do pracy objętej koda-

mi „ A”, „B”, „C”, „D” i „E” pole 13 na druku zaświad-
czenia lekarskiego ZUS ZLA lekarz leczący wypełnia
obowiązkowo. Na pisemny wniosek ubezpieczonego
w zaświadczeniu lekarskim nie umieszcza się kodu
„B” i „D”.

Zaświadczenie lekarskie wystawia się z dwiema

kopiami:

oryginał zaświadczenia lekarskiego wystawia-

jący zaświadczenie przesyła, w ciągu 7 dni od dnia
wystawienia zaświadczenia, bezpośrednio do tere-
nowej jednostki organizacyjnej ZUS,

pierwszą kopię zaświadczenia lekarskiego

otrzymuje ubezpieczony, który, zgodnie z art. 62
ustawy, zobowiązany jest w ciągu 7 dni doręczyć ją
płatnikowi zasiłków.

drugą kopię wystawiający zaświadczenie prze-

chowuje przez okres 3 lat.

Kody literowe wpisuje się na oryginale i obu

kopiach zaświadczenia lekarskiego, a numery sta-
tystyczne – ustalone według Międzynarodowej Sta-
tystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowot-
nych – tylko na oryginale i na drugiej kopii.

Zaświadczenie lekarskie wystawiane jest jedynie

na druku ZUS ZLA. W razie zagubienia zaświadcze-

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

nia lekarskiego lekarz, który je wydał – na wniosek
ubezpieczonego – sporządza wypis z kopii tego za-
świadczenia.

W odniesieniu do ubezpieczonego, któremu

orzeczenie  o  niezdolności  do  pracy  wydawane
jest na okres powyżej 30 dni, lekarz leczący przed
wydaniem  takiego  zaświadczenia  ocenia  jedno-
cześnie,  czy  stan  zdrowia  uzasadnia  potrzebę
przeprowadzenia  rehabilitacji  leczniczej.  W  razie
wystąpienia  takiej  potrzeby  wypełnia  stosowny
wniosek.

Zaświadczenie lekarskie zawiera informacje iden-

tyfikujące ubezpieczonego, któremu zostało ono
wystawione, jego płatnika składek, wystawiającego
zaświadczenie lekarskie i jego miejsce wykonywania
zawodu oraz:

okres orzeczonej czasowej niezdolności

do  pracy,  w  tym  okres  pobytu  w  stacjonarnym
zakładzie  opieki  zdrowotnej,  numer  statystyczny
choroby  ustalony  według  Międzynarodowej  Sta-
tystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdro-
wotnych, kody literowe, o których mowa w art. 57
ustawy  z  dnia  25  czerwca  1999  r.,  i  wskazania
lekarskie,

okres zwolnienia od wykonywania pracy

z  powodu  konieczności  sprawowania  osobistej
opieki  nad  chorym  członkiem  rodziny,  datę  uro-
dzenia  członka  rodziny  i  jego  stosunek  pokre-
wieństwa z ubezpieczonym.

Zaświadczenie lekarskie jest poufne.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych prowadzi re-

jestr zaświadczeń lekarskich, zawierający informacje,
o których mowa wyżej.

Wystawiający zaświadczenia lekarskie są obowią-

zani  do  zawiadamiania  terenowej  jednostki  organi-
zacyjnej  Zakładu  Ubezpieczeń  Społecznych,  która
wydała  druki  zaświadczeń  lekarskich,  o  każdym
przypadku zagubienia, zaginięcia lub kradzieży dru-
ków zaświadczeń lekarskich.

Zaświadczenie lekarskie ubezpieczony jest

obowiązany dostarczyć, nie później niż w ciągu
7 dni od daty jego otrzymania, płatnikowi zasił-
ków (zgodnie z art. 62 ustawy z dnia 25 czerwca
1999 r.).

Ubezpieczony, którego płatnik składek zgłasza do

ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubez-
pieczonych, obowiązany jest dostarczyć zaświad-
czenie lekarskie, w ciągu 7 dni od daty jego otrzyma-
nia, płatnikowi składek; płatnik składek przekazuje je
niezwłocznie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
podając datę dostarczenia tego zaświadczenia przez
ubezpieczonego.

Niedopełnienie obowiązku, o którym mowa

wyżej, powoduje obniżenie o 25% wysokości
zasiłku przysługującego za okres od 8. dnia orze-
czonej niezdolności do pracy do dnia dostarczenia
zaświadczenia lekarskiego, chyba że niedostar-
czenie zaświadczenia nastąpiło z przyczyn nieza-
leżnych od ubezpieczonego.

Podmioty wypłacające
zasiłki chorobowe

Prawo do zasiłków ustalają oraz zasiłki te wypłacają:

płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe,

którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego
więcej niż 20 ubezpieczonych – swoim ubezpieczo-
nym w czasie trwania ubezpieczenia,

oddziały ZUS:

— ubezpieczonym, których płatnicy składek zgła-

szają do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż
20 ubezpieczonych,

— ubezpieczonym prowadzącym pozarolniczą

działalność i osobom z nimi współpracującym,

— ubezpieczonym będącym duchownymi,
— osobom uprawnionym do zasiłków za okres

po ustaniu tytułu ubezpieczania chorobowego.

Okres przejściowy

Zgodnie z art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r.

zasiłki chorobowe, do których prawo powstało przed
dniem wejścia w życie ustawy, wypłaca się na warun-
kach i w wysokości określonych w przepisach dotych-
czasowych, za cały okres nieprzerwanej niezdolności do
pracy, tj.:

w wysokości 100% podstawy wymiaru od

91. dnia nieprzerwanej niezdolności do pracy, także
jeżeli 91. dzień niezdolności do pracy przypada po
wejściu w życie ustawy,

w dotychczasowej wysokości, mimo że niezdol-

ność do pracy powstała wskutek poddania się nie-
zbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kan-
dydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz
zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów,

przez okres zasiłkowy określony przed zmianą

ustawy, tj.:

— z możliwością przedłużenia okresu zasiłkowe-

go po upływie podstawowego okresu zasiłkowego,
jeżeli ubezpieczony rokuje odzyskanie zdolności
do pracy, maksymalnie do 270 dni, a w przypadku
gruźlicy – do 360 dni, nawet jeżeli podstawowy okres
zasiłkowy upływa po wejściu w życie ustawy,

— przez okres nie dłuższy niż 365 dni – w przypad-

ku pracowników mających prawo do rocznego okresu
zasiłkowego, o ile nadal pozostają w stosunku pracy.

Jeżeli po wejściu w życie ustawy z dnia 17 grudnia

2004 r. w niezdolności do pracy wystąpi przerwa, po
przerwie zasiłek chorobowy przysługuje w wysokości
i przez okres przewidziany znowelizowanymi przepi-
sami. Oznacza to m.in.:

brak prawa do zasiłku cho-

robowego  w  wysokości  100%  podstawy  wymiaru  za
okres  niezdolności  do  pracy  trwającej  nieprzerwanie
dłużej  niż  90  dni

brak uprawnień do przedłużenia

okresu zasiłkowego na okres dalszych trzech miesięcy

brak prawa do rocznego okresu zasiłkowego.

Hipolit Piętka

Departament Świadczeń Krótkoterminowych

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

VI Międzynarodowy Kongres –

Urazy przy Pracy, Prewencja, Rehabilitacja,

Odszkodowania – Rzym 2004

iędzynarodowe kongresy – urazy przy pracy,

prewencja, rehabilitacja, odszkodowania mają

już swoją tradycję

, gdyż odbywają się – co 2 lata – od

1993  r.  Prewencja,  rehabilitacja  i  odszkodowania  są
podstawowymi zadaniami nowoczesnego ubezpiecze-
nia wypadkowego, dlatego też spotkania te pełnią rolę
światowych  kongresów  ubezpieczenia  wypadkowe-
go.  VI  Międzynarodowy  Kongres  –  Urazy  przy  Pracy,
Prewencja,  Rehabilitacja,  Odszkodowania  odbył  się
w dniach od 30 listopada do 3 grudnia 2004 r. i wzięło
w  nim  udział  około  700  uczestników  z  40  państw  ze
wszystkich kontynentów.

Jak już wspomniano, organizatorem i gospoda-

rzem kongresu był Włoski Instytut Ubezpieczenia Wy-
padkowego (INAIL), który – będąc instytucją publiczną
– prowadzi całokształt spraw związanych z realizacją
zadań ubezpieczenia wypadkowego, tj. prewencją,
rehabilitacją oraz wypłatą odszkodowań. Należy pod-
kreślić, iż Włochy mają długoletnie tradycje w zakre-
sie ubezpieczenia wypadkowego – INAIL obchodził
w 1998 r. 100-lecie swojej działalności.

Oprócz gospodarzy na kongresie najliczniej re-

prezentowane były Niemcy, USA, Kanada i Australia.
Stronę  polską  reprezentowała  jedynie  3-osobowa
delegacja  Centralnego  Instytutu  Ochrony  Pracy.
Przedstawiciele  Instytutu  wygłosili  następujące
referaty:  Bożena  Kurkus-Rozowska  –  „Telepraca
– szansa i obowiązek dla ludzi niepełnosprawnych”,
Małgorzata  Pęciłło  –  „Zarządzanie  procesowe  ja-
ko  narzędzie  wspomagania  decyzji  pracodawców
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy” oraz Jan
Rzepecki – „Nowy system ubezpieczenia wypadko-
wego w Polsce”.

Tematyka obrad obejmowała trzy bloki (grupy) te-

matyczne:

modele zapobiegania zagrożeniom za-

wodowym w krajach rozwiniętych i rozwijających się

różnorodne formy zatrudnienia jako odpowiedź na

określone potrzeby słabszej kategorii pracowników
oraz

globalizacja i przemieszczanie się kapitału

a wraz z nim ryzyka zawodowego – od gospodarki
przemysłowej do gospodarki opartej na wiedzy: in-
nowacja, organizacja pracy, przenoszenie produkcji
za granicę. W trakcie sesji plenarnych i tematycz-
nych wygłoszono 220 referatów.

Przy końcu ubiegłego roku w Rzymie odbył się
VI Międzynarodowy Kongres – Urazy przy Pra-
cy, Prewencja, Rehabilitacja, Odszkodowania.
Organizatorem i gospodarzem kongresu był
Włoski Instytut Ubezpieczenia Wypadkowego
(INAIL). Znaczna część referatów wygłoszonych podczas spo-
tkania dotyczyła wyzwań, jakie globalizacja gospodarki świa-
towej, liberalizacja handlu i zmiany form zatrudnienia stawiają
systemom prewencji, rehabilitacji i odszkodowań.

Widok na Bazylikę i plac Świętego Piotra.

Fot.: J. Rzepecki

Pierwsze dwa kongresy odbyły się w 1993 i 1995 r. w Izraelu,

kolejne: w 1997 r. w Monachium, w 1999 r. w Toronto oraz w 2001 r.
w Adelajdzie (Australia).

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

Ceremonii otwarcia kongresu dokonał dyrektor

INAIL, Vinzenzo Mungari, który wskazał na budzący
niepokój fakt, iż każdego dnia na świecie ma miejsce
3000  śmiertelnych  wypadków  przy  pracy.  Zwrócił
także uwagę na ekonomiczny aspekt występowania
urazów przy pracy, podkreślając, że społeczne kosz-
ty tych wypadków wynoszą we Włoszech 3% PKB, co
odpowiada stracie 170 mln dni roboczych. Podobne
wskaźniki  można  także  znaleźć  w  opracowaniach
Europejskiej  Agencji  Bezpieczeństwa  i  Zdrowia  w
Pracy z Bilbao. Mungari podkreślił ponadto, iż – jeśli
uda się ograniczyć liczbę urazów przy pracy – moż-
liwe będzie uzyskanie zmniejszenia liczby procesów
sądowych  o  odszkodowania  oraz  kosztów  stałych
i w efekcie przeznaczenie większych środków na in-
westowanie w infrastrukturę, badania i innowacje.

ierwszego dnia podczas sesji plenarnej, po -

święconej modelom zapobiegania zagrożeniom

zawodowym  w  krajach  rozwiniętch  i  rozwijających
się,  referat  wprowadzający  w  imieniu  gospodarzy
poprzedniego  kongresu  w  Adelajdzie  wygłosiła
Keith  Brown.  W  swoim  wystąpieniu  –  stanowiącym
niejako  ogniwo  łączące  poprzedni  kongres,  który
miał miejsce w 2001 r. w stolicy Południowej Austra-
lii, z obecnym – przedstawiła wyniki, jakie przyniosło
poprzednie spotkanie. Podzieliła się ponadto reflek-
sjami dotyczącymi kierunków zmian i doskonalenia
systemów  prewencji,  rehabilitacji  i  odszkodowań
w warunkach zmian w gospodarce światowej, poja-
wiania  się  nowych  form  zatrudnienia  oraz  stosowa-
nia nowoczesnych technologii komunikowania się.

Timothy Walker, dyrektor Brytyjskiej Inspekcji Pra-

cy (HSE), uwydatnił – narastający w Wielkiej Brytanii,
a także w innych krajach Unii Europejskiej (UE) – pro-
blem  robotników  imigrujących.  Wskazał,  iż  wzrost
roli tej grupy pracowników jest jedną z konsekwencji
zmian następujących w ciągu ostatnich 30 lat w struk-
turze zatrudnienia. T. Walker omówił realizację progra-
mu podjętych przez HSE prac, których istotna część
dotyczy  narażenia  na  wypadki  przy  pracy  i  choroby
zawodowe wśród pracowników zagranicznych. Prace
te uwzględniają także ocenę działań podejmowanych
zarówno przez HSE, jak i inne agendy rządowe, w celu
zapewnienia lepszego przepływu informacji skierowa-
nych do pracowników zagranicznych, a dotyczących
m.in.  zrozumienia  przez  nich  podstawowych  zasad
bhp. T. Walker wskazał na potrzebę ścisłej współpracy
między partnerami społecznymi w celu ograniczenia
liczby urazów przy pracy i chorób zawodowych wśród
tej grupy pracowników.

Ximena C. R. Gonzales, dyrektor Instytutu Ubez-

pieczeń  Społecznych  w  Chile,  przedstawiła  analizę
porównawczą  w  zakresie  ustawodawstwa  dotyczą-
cego  zagrożeń  zawodowych  na  przykładzie  wybra-
nych  krajów  Ameryki  Łacińskiej  (Chile,  Argentyny,
Kolumbii, Meksyku oraz Kostaryki). Koncentrując się
na zagadnieniach prewencji, rehabilitacji i odszkodo-
wań, wykazała najważniejsze różnice i podobieństwa

w zakresie uregulowań prawnych w wymienionych
krajach.

W trakcie pierwszego dnia obrad odbyło się

17 sesji tematycznych dotyczących m.in. takich pro-
blemów, jak:

rola partnerów społecznych

nowe

rozwiązania w polityce bhp

wyzwania i przyszłe

strategie dla inspekcji pracy

narażenie na substan-

cje oraz czynniki niebezpieczne

bezpieczeństwo

w transporcie

doświadczenia z 6 krajów z zaist-

niałych wypadków przy pracy

szkolenia

modele

prewencji

choroby zawodowe

systemy ubezpie-

czenia wypadkowego

aspekty prawne.

drugim dniu kongresu podczas sesji plenar-
nej, poświęconej różnorodnym formom za-

trudnienia  jako  odpowiedzi  na  określone  potrzeby
słabszej kategorii pracowników, Hans Horst Konko-
lewsky,  dyrektor  Europejskiej  Agencji  Bezpieczeń-
stwa  i  Zdrowia  Pracy  w  Bilbao,  wygłosił  referat  do-
tyczący nowych wyzwań dla prewencji w warunkach
zróżnicowania  siły  roboczej.  Charakteryzując  to
zróżnicowanie  w  odniesieniu  do  krajów  członkow-
skich UE, zwrócił uwagę na trzy zjawiska polegające
na:

starzeniu się siły roboczej

wzroście udziału

kobiet wśród ogółu pracujących oraz

imigracji

pracowników do państw UE.

Wśród imigrantów znajdują się zarówno pracow-

nicy o wysokich kwalifikacjach, jak i robotnicy niewy-
kwalifikowani, którzy pracują w trudnych warunkach.
Ponadto w krajach UE wzrasta udział zatrudnionych
w usługach, co – na skutek kontaktów z klientami,
pacjentami itd. – może prowadzić do zagrożenia
stresem lub przemocą w miejscu pracy.

Występuje też zjawisko tzw. ruchomego czasu

pracy co powoduje wydłużanie czasu pracy i zwięk-
szanie obciążenia pracowników pracą zmianową
i nocną. Następuje także wzrost intensywności pracy
we wszystkich krajach UE.

Obserwuje się ponadto tendencję do zwiększania

elastyczności  zatrudnienia  polegającej  na  wzroście
udziału  pracowników  „dorywczych”  oraz  zatrudnio-
nych  czasowo  w  ramach  kontraktu.  Warunki  pracy
tych  zatrudnionych,  zwłaszcza  pracowników  fizycz-
nych, są na ogół gorsze niż zatrudnionych na stałe.
W  organizacji  pracy  następują  zmiany  związane
z  pracą  zespołową,  decentralizacją  zadań  pomoc-
niczych,  rozszerzeniem  zakresu  pracy  na  danym
stanowisku,  rotacją  na  stanowiskach,  jak  i  rotacją
międzywydziałową,  zarządzaniem  wiedzą,  telepra-
cą,  pracą  w  sieci,  nowymi  wzorcami  godzin  pracy.
Zmiany  te  mają  na  celu  poprawę  efektywności  za-
rządzania  lub  organizacji  i  jakości  pracy.  Jednakże
nie zawsze towarzyszy im poprawa warunków pracy.
Wprost przeciwnie, niektóre innowacje doprowadzi-
ły  do  zwiększenia  intensywności  pracy  i  w  efekcie
do  zwiększenia  obciążenia  obowiązkami.  Telepraca
i  praca  w  sieci  umożliwiają  wykonywanie  różnych
zadań  w  domu,  co  może  wiązać  się  z  nowymi  ro-
dzajami  ryzyka.  W  zakładach  pracy  obserwuje  się

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

ogromny  wzrost  zakresu  informacji  i  systemów  in-
formatycznych, a także szybkie zmiany stosowanych
technologii  obejmujące  również  sieci  komputerowe
i  elektroniczną  wymianę  danych.  Często  powodują
one pojawianie się nowych rodzajów ryzyka w miej-
scu pracy.

W ramach sesji plenarnej drugiego dnia kon-

gresu referat wygłosił także Alfredo Violante, który
– na podstawie włoskich doświadczeń – poruszył
tematykę  poprawy  reintegracji  osób  poszkodo-
wanych  w  wypadkach  przy  pracy.  Wskazał,  iż
w ostatnich latach INAIL opracował nowe globalne
podejście do problemu osób niepełnosprawnych,
mające  na  celu  spełnienie  potrzeb  tych  osób
w  zakresie  dostępu  do  informacji  i  ich  integracji
w  szybko  zmieniającym  się  społeczeństwie
i  w  świecie  produkcji.  Punktem  wyjścia  wystą-
pienia  było  stwierdzenie,  iż  obecnie  dostępne
są  ogromna  wiedza  i  doświadczenie  dotyczące
niepełnosprawności,  którymi  można  dzielić  się
on  line,  doskonalić  system  wymiany  informacji
itp.  Mając  to  na  uwadze,  INAIL  utworzył  Sistema
Superabile.  Superabile  stanowi  w  pełni  dostępne
zintegrowane  centrum  kontaktowe  (telefoniczne
i portal internetowy). System ten jest adresowany
do osób niepełnosprawnych, pracowników socjal-
nych  oraz  instytucji,  dostarczając  informacji  bez-
płatnie  bądź  po  minimalnym  koszcie.  Superabile
stanowi  również  integralny,  innowacyjny  środek
służący  przekazywaniu  informacji,  komunikacji
oraz  działalności  szkoleniowej.  Ponadto  może
oferować  swoim  użytkownikom  różnego  rodzaju
usługi  realizowane  przez  INAIL,  co  w  każdym
przypadku  pozostaje  nadrzędnym  celem  tego
sposobu integracji społecznej.

Działalność centrum telefonicznego Superabi-

le jest adresowana do ogółu opinii publicznej i tych
osób, które preferują tradycyjny sposób dostępu
do informacji. Umożliwia uzyskanie bezpośrednich
odpowiedzi z pierwszej ręki oraz poradnictwo na

temat  pomocy,  ustawodawstwa,  miejsc  pracy  itp.
Centrum  telefoniczne  czynne  jest  od  poniedział-
ku  do  soboty.  Oferuje  ono  informacje  w  formie
odbieranego  drogą  słuchową  biuletynu,  który  za-
wiera  podsumowanie  najważniejszych  wydarzeń,
przydatne informacje, a także różne stałe pozycje.
Z  centrum  telefonicznym  Superabile  łączyć  się
można  poprzez  bezpłatny  numer  (800  810  810).
Od marca 2001 r., tj. od początku funkcjonowania
centrum telefonicznego, udzielonych zostało oko-
ło  205  000  odpowiedzi  (z  których  92,8%  natych-
miast).

W 2002 r. w ramach systemu Superabile stwo-

rzono portal internetowy

, www.superabile.it,

którego  celem  jest  dostarczanie  w  sieci  informacji
i  porad  w  zakresie  integracji  osób  niepełnospraw-
nych,  co  stanowi  nowość  nie  tylko  we  Włoszech.
Superabile został opracowany jako magazyn w sie-
ci,  jest  aktualizowany  kilka  razy  dziennie  i  zawiera
informacje oraz artykuły tematyczne, a także zwraca
uwagę  na  określone  problemy  związane  z  niepeł-
nosprawnością. Ponadto system ten oferuje usługi
i dostęp do obszarów tematycznych podłączonych
do  centrum  telefonicznego.  Daje  w  ten  sposób
możliwość uczestnictwa w różnego rodzaju forach
i czatach, stając się również centrum spotkań, które
umożliwiają  określenie,  a  także  wyartykułowanie
tych  niewyrażonych  do  tej  pory  potrzeb  osób  nie-
pełnosprawnych  i  osób,  które  im  oferują  profesjo-
nalną pomoc oraz wartościowe odpowiedzi. Obec-
nie ten w pełni dostępny portal odwiedza dziennie
około 5000 osób, które korzystają z niego średnio
przez 11 minut.

Stephen Adler (Izrael), podsumowując sesję

plenarną  drugiego  dnia  kongresu,  poruszył  m.in.
kwestię  ekonomiczną  rehabilitacji.  Wskazał,  iż  na-
kłady  na  rehabilitację  są  opłacalne  ekonomicznie,
ale tylko do określonego poziomu. Mimo to odniósł
się  krytycznie  do  stosowania  tutaj  rachunku  eko-
nomicznego,  podkreślając,  iż  rehabilitacja  osób
poszkodowanych  w  wypadkach  stanowi  przede
wszystkim  obowiązek  moralny  państw  i  społe-
czeństw.

Po zakończeniu sesji plenarnej drugiego dnia

kongresu odbyły się sesje tematyczne poświęcone
takim zagadnieniom, jak:

schorzenia mięśniowo-

szkieletowe związane z pracą

dom jako miejsce

pracy i telepracy

nowe perspektywy i wyzwania

w poszerzonej UE

kwestie ergonomiczne

młodzi

pracownicy

aspekty prawne

integracja osób

niepełnosprawnych

jakość życia w miejscu pracy

rola władz lokalnych w bhp

zagadnienia zdrowia

sprawy kobiet

stres w pracy

imigranci i bhp

uciążliwe czynności

ustawodawstwo o rehabili-

tacji

bezpieczeństwo pracy w szkołach, na stadio-

nach i w sporcie.

Portal internetowy jest dostępny jedynie w języku włoskim

(przyp. Autora).

Palazzo di Congresso, w którym odbywał się VI Międzynarodowy Kongres – Urazy przy
Pracy, Prewencja, Rehabilitacja, Odszkodowania.

Fot.: J. Rzepecki

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

Podczas sesji tematycznej dotyczącej nowych

perspektyw i wyzwań w rozszerzonej UE Bernhard
Pabst (Niemcy) scharakteryzował systemy ubezpie-
czenia wypadkowego w starych i nowych krajach
UE. Wskazał, iż w starych krajach UE systemy ubez-
pieczenia wypadkowego dzielą się, w zależności od
sposobów finansowania, m.in. na systemy:

oparte na modelu bismarckowskim i finanso-

wane przez składki, zarządzane przez partnerów
społecznych (Niemcy, Austria, Luksemburg, Francja,
Włochy);

oparte na modelu Beveridge’a i finansowane

z podatków (Wielka Brytania, Irlandia);

zarządzane przez prywatne firmy ubezpiecze-

niowe (Belgia, Finlandia, Portugalia);

skandynawskie, mieszane systemy (Dania,

Szwecja).

W nowych krajach UE po 1990 r. następowało

stopniowe  wypieranie  dotychczasowych  ujednoli-
conych  systemów  ubezpieczenia  wypadkowego,
opartych  na  modelu  radzieckim,  poprzez  systemy
zachodnie.  W  ramach  tych  zmian  adoptowano
bądź system bismarckowski (np. Polska, Litwa, Sło-
wacja),  bądź  system  ubezpieczenia  prywatnego
(np.  Czechy).  B.  Pabst  podkreślił,  iż  wybór  mode-
lu  bismarckowskiego  przez  niektóre  nowe  kraje
UE jest nawiązaniem do prawnych tradycji sięgają-
cych okresu przedwojennego. Kontynuację proble-
matyki poruszonej przez B. Pabsta stanowił referat
autora niniejszego artykułu, który scharakteryzował
nowy – obowiązujący od 2003 r. – system ubezpie-
czenia wypadkowego w Polsce.

odczas sesji plenarnej trzeciego dnia kongresu,

poświęconej globalizacji i przemieszczaniu ryzy-

ka,  przedstawiciel  Międzynarodowej  Organizacji
Pracy  (MOP),  Alberto  Lopez  Valcarcel  z  Hiszpanii,
przedstawił  wpływ  globalizacji  na  bezpieczeństwo
i zdrowie w miejscu pracy. Podkreślił, iż globaliza-
cja gospodarki wraz z towarzyszącym jej rozwojem
nowych  technologii  informatycznych  i  telekomu-

nikacyjnych  zapoczątkowała  proces  radykalnych
zmian społecznych, tworząc nowy globalny podział
pracy.  Zachodzące  procesy  stwarzają  jednak  za-
grożenie, iż sprawy bhp mogą być marginalizowa-
ne,  co  stanowi  wyzwanie  dla  rządów  poszczegól-
nych  państw.  Jedną  z  najważniejszych  reperkusji
integracji  ekonomicznej  i  procesów  liberalizacji
handlu  w  odniesieniu  do  bhp  jest  harmonizacja
systemu  norm  obowiązujących  w  tej  dziedzinie.
Konieczność  sprostania  konkurencji  na  globalnym
rynku powoduje, iż niezbędne jest wdrażanie odpo-
wiednich  systemów  zarządzania  bhp,  co  przynosi
przedsiębiorstwom  wymierne  korzyści  w  postaci
racjonalizacji  działań  w  zakresie  bhp  oraz  mini-
malizacji  strat  związanych  z  możliwymi  skutkami
zaniedbań  lub  niewłaściwych  decyzji  w  procesie
zarządzania. Ponadto wzrasta presja konsumentów
na te jednostki gospodarcze, które nie dotrzymują
warunków  stosowania  dostatecznych  standardów
w  dziedzinie  społecznej  i  ochrony  środowiska.
Powoduje  to  opracowywanie  przez  wiele  przed-
siębiorstw  dobrowolnych  kodeksów  zachowań,
co  odgrywa  ważną  rolę  w  dziedzinie  bhp.  Nowy
rodzaj  wymuszonej  konkurencji  międzynarodowej,
sprawia,  że  krajowe  systemy  bhp  są  coraz  bar-
dziej  szczegółowo  badane  pod  kątem  ich  wkładu
w konkurencyjność poszczególnych państw.

Jedną z konsekwencji procesów globalizacji

gospodarki  jest  stopniowe  odchodzenie  od  trady-
cyjnego  zatrudnienia  długoterminowego  i  powsta-
wanie nowych jego form. Referat plenarny Michaela
Quinlana  z  Australii  dotyczył  globalnej  ekspansji
zatrudnienia  okresowego  i  dorywczego

oraz jego

aspektów  prawnych.  Autor  referatu  podkreślił,  iż
gwałtowny rozwój tej formy zatrudnienia w krajach
uprzemysłowionych  stwarza  szereg  problemów
z  punktu  widzenia  bhp,  w  związku  z  czym  usta-
wodawcy  stają  wobec  licznych  wyzwań.  Przepro-
wadzona  analiza  wyników  prac  badawczych  oraz
uregulowań  prawnych  dotyczących  zatrudnienia
okresowego  i  dorywczego,  a  także  związanych
z nim warunków bhp w Australii, Ameryce Północnej
i Europie wykazała, iż w 80% tej formie zatrudnienia
towarzyszą gorsze warunki pracy, co stwarza szereg
problemów związanych z prewencją i wskazuje na
konieczność  podjęcia  odpowiednich  działań  usta-
wodawczych.  W  grupie  zatrudnionych  okresowo
i dorywczo występowały także problemy dotyczące
odszkodowań oraz opłacania składek.

W trakcie trzeciego dnia kongresu odbyły się

sesje tematyczne dotyczące takich zagadnień, jak:

komunikacja i bhp

sprawy bhp

zagrożenia

psychospołeczne

małe i średnie przedsiębiorstwa

Jako zatrudnionych okresowo i dorywczo (ang. precarious

employment) należy rozumieć samozatrudniających się podwy-
konawców (łącznie z przemieszczającymi się lub pracującymi
w domu), zatrudnionych na okres czasowy (w tym na wezwanie),
pracowników wypożyczonych oraz zatrudnionych w ramach kon-
traktów terminowych.

Sesja dotycząca nowych perspektyw i wyzwań w rozszerzonej UE. Od lewej:
G. Dounias (Grecja), B. Pabst (Niemcy), U. Raschke (Niemcy), G. Ortolani (Włochy),
A. Jotti (Włochy), J. Rzepecki (Polska).

Fot.: J. Rzepecki

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

krajowe rozwiązania w zakresie urazów przy pra-

globalizacja, okresowe i dorywcze zatrudnie-

nie

interdyscyplinarne podejście do rehabilitacji,

prewencji i odszkodowań

krajowe rozwiązania

w zakresie bhp.

odsumowując VI Międzynarodowy Kongres

– Urazy przy Pracy, Prewencja, Rehabilitacja,

Odszkodowania,  należy  stwierdzić,  iż  znaczna
część  referatów  wygłoszonych  podczas  obrad
dotyczyła  wyzwań,  jakie  globalizacja  gospodarki
światowej,  liberalizacja  handlu,  pojawianie  się
nowych  form  zatrudnienia  oraz  stosowanie  no-
woczesnych  technologii  stawiają  systemom  pre-
wencji, rehabilitacji i odszkodowań. Na podstawie
wspomnianych  wystąpień  sformułować  można
następujące wnioski:

globalizacja gospodarki światowej wpływa

na  wzrost  znaczenia  rachunku  kosztów  zarówno
w  działalności  instytucji  ubezpieczeniowych,  jak
i  przedsiębiorstw,  powodując,  iż  zdolność  do  po-
dejmowania decyzji w zakresie prewencji, rehabi-
litacji i odszkodowań znajduje się pod stałą presją
gospodarczą,  zmierzającą  w  kierunku  obniżenia
kosztów  pracy  i  zapewnienia  konkurencyjności
produkowanych towarów i usług oraz przyciągania
inwestycji;

współczesne systemy prewencji i odszko-

dowań  odnoszą  się  głównie  do  dużych  zakładów
pracy  i  standardowych  zawodów,  podczas  gdy
często poza zasięgiem tych systemów znajduje się
rosnąca liczba osób odchodzących od pracy w peł-
nym  wymiarze  czasu  pracy,  pracujących  w  domu
(telepraca),  zleceniobiorców,  pracowników  kon-
traktowych,  samozatrudniających  się  oraz  małych
zakładów pracy.

treści wygłoszonych podczas kongresu refera-
tów wynika, iż tendencja do obniżania kosz-

tów przez instytucje ubezpieczeniowe dotyczy
wyłącznie kwestii odszkodowań i jest znacznie
silniejsza w USA, Kanadzie i Australii niż w krajach
Unii Europejskiej.

W większości krajów UE obowiązują ogólno-

krajowe  systemy  ubezpieczenia  wypadkowego,
obejmujące  większość  sektorów  gospodarki.
W USA, Kanadzie i Australii systemy ubezpieczenia
wypadkowego znajdują się natomiast w gestii po-
szczególnych stanów lub prowincji, co dodatkowo
tworzy  wewnątrzkrajową  presję  na  obniżkę  kosz-
tów  w  celu  zwiększenia  konkurencyjności

. Ten-

dencji tej nie obserwuje się natomiast w stosunku
do nakładów na świadczenia rzeczowe z ubezpie-
czenia wypadkowego, tj. prewencję i rehabilitację.
Wprost przeciwnie, nakłady te w wymienionych

krajach  stale  wzrastają.  W  tym  kontekście,  w  od-
niesieniu  do  Polski,  niepokój  budzi  obserwowane
szczególnie od 2004 r. zmniejszanie się nakładów
na tzw. prewencję rentową, a zwłaszcza nikłe na-
kłady na prewencję wypadkową. Na 2005 r. zapla-
nowano  bowiem  w  Polsce  wydatki  na  prewencję
wypadkową w wysokości zaledwie 1 250 tys. zł, co
stanowi około 0,03% wydatków z funduszu wypad-
kowego, podczas gdy np. we Francji i Niemczech
wydatki te sięgają setek milionów euro, co stanowi
od  4,6%  do  8%  ogółu  wydatków  z  ubezpieczenia
wypadkowego.

Tendencje dotyczące zmian struktury i form

zatrudnienia obserwuje się także w naszym kraju.
Szczególny  niepokój  budzi  fakt,  iż  pracodawcy
–  w  celu  obniżenia  kosztów  pracy  przez  ograni-
czenie  konieczności  realizacji  obowiązków  wyni-
kających z zapewnienia warunków bhp, z których
muszą  się  wywiązywać  w  stosunku  do  pracowni-
ków zatrudnionych na podstawie umowy o pracę
–  wynajmują  jednoosobowe  firmy  (pracowników
samozatrudniających  się)  lub  zlecają  wykony-
wanie  prac  w  ramach  telepracy  w  ramach  umów
cywilnoprawnych.

Problemy i wyzwania dotyczące urazów przy

pracy,  stojące  przed  systemami  prewencji,  re-
habilitacji  i  odszkodowań,  jako  nadal  aktualne
będą  zapewne  poruszane  podczas  kolejnego
kongresu,  który  odbędzie  się  w  czerwcu  2006  r.
w Hongkongu.

Jan Rzepecki

Centralny Instytut Ochrony Pracy

W poszczególnych stanach lub prowincjach USA, Australii

i Kanady obowiązują zróżnicowane wysokości świadczeń pienięż-
nych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

VIII robocze spotkanie uczestników

europejskiej sieci instytucji

ubezpieczeń społecznych

dla zdrowia – Helsinki 2005

W dniach 27-28 stycznia 2005 r. w Helsinkach odbyło się ko-
lejne spotkanie uczestników sieci europejskich instytucji ubez-
pieczeń  społecznych  dla  zdrowia  (European  Network  of  So-
cial Insurance Institution for Heath – ENSIfH) poświęcone pro-
blematyce  promocji  zdrowia  w  programach  prewencyjnych.
Gospodarzem  spotkania  była  fińska  instytucja  ubezpieczeń
społecznych KELA.

brady w Helsinkach stanowiły kontynuację

wcześniejszych spotkań: w Bonn (maj 1999 r.),

Reykjaviku  (marzec  2000  r.),  Florencji  (listopad
2001  r.),  Barcelonie  (czerwiec  2002  r.),  Osuchowie
(grudzień  2002  r.),  Sztokholmie  (wrzesień  2003  r.)
oraz Linzu (maj 2004 r.).

Uczestnikami omawianych obrad byli przedstawi-

ciele instytucji ubezpieczeń społecznych z Niemiec,
Szwecji, Szwajcarii, Finlandii i Polski. Zakład Ubezpie-
czeń Społecznych reprezentowała Alicja Barwicka –
wicedyrektor Departamentu Prewencji i Rehabilitacji.

Spotkanie prowadził kierujący siecią instytucji ubez-

pieczeń społecznych dla zdrowia dr Gregor Breucker,
z niemieckiej instytucji ubezpieczeń BKK

, natomiast go-

ściem honorowym był dr Eero Lahtinen – naczelny lekarz
w Ministerstwie Spraw Socjalnych i Zdrowia Finlandii.

Obrady podzielono na cztery części, poświęcone

odrębnym zagadnieniom. Ich tematy brzmiały:

1. Przedstawienie przez uczestników spotkania

informacji na temat aktualnego stanu realizacji zadań
w zakresie działań prewencyjnych, ze szczególnym
uwzględnieniem promocji zdrowia.

2. Omówienie wyników konferencji, zorganizowa-

nej w początkach stycznia 2005 r. w Helsinkach przez
Światową Organizację Zdrowia (WHO), poświęconej ak-
tualnym problemom związanym z zapobieganiem scho-
rzeniom psychosomatycznym i propozycjom rozwiązań
w zakresie prewencji rentowej w tej grupie schorzeń.

3. Przedstawienie stanu przygotowań do wydania

wspólnej publikacji, zawierającej „Krajowe Profile”.

4. Rozwój sieci i jej dalsze zadania.

czestnicy spotkania przedstawili informacje

odnośnie bieżącej realizacji zadań w zakresie

działań prewencyjnych w reprezentowanych przez sie-
bie krajowych instytucjach ubezpieczeń społecznych
oraz plany w tym zakresie na najbliższą przyszłość.

W związku z przyjęciem do realizacji przez większość

krajów europejskich „Strategii powrotu do pracy” – za-
proponowanej przez Komisję Europejską –  w okresie
ostatniego  półrocza  w  Szwecji,  Niemczech  i  Finlandii
nastąpiły  istotne  zmiany  w  przepisach  dotyczących
obowiązków instytucji ubezpieczeń społecznych na polu
prewencji, promocji zdrowia i rehabilitacji.

Szczególnie interesujące zapisy prawa odnotowa-

no w Szwecji. Z uwagi na ciągle wysoki odsetek pra-
cowników  czasowo  niezdolnych  do  pracy,  wprowa-
dzono tam prawny obowiązek przeprowadzania spo-
tkań (tzw. case meetings) z osobą niezdolną do pracy
z  powodu  choroby  –  już  po  14  dniach  niezdolności
do pracy. Spotkanie ma na celu określenie rokowania
odnośnie możliwości odzyskania zdolności do pracy,
ewentualnie  podjęcie  działań  w  zakresie  rehabilitacji
leczniczej  lub  zawodowej.  Inicjatorem  rozpoczęcia
„negocjacji co do powrotu zdolności do zarobkowa-
nia” jest instytucja ubezpieczenia społecznego.

Przepis prawa przewiduje także podjęcie przez pra-

codawcę działania, takiego jak wyżej wymienione, jeśli:

pracownik jest nieobecny w pracy co najmniej

4 tygodnie – nawet jeśli korzysta w części ze zwolnienia
lekarskiego, a w części z urlopu wypoczynkowego,

był nieobecny w pracy z powodu choroby (na-

wet poniżej 14 dni), ale co najmniej sześciokrotnie
w ciągu roku,

takie wskazania widzi lekarz zakładowy.

Betriebskrankenkasse (Zakładowa Kasa Chorych).

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

W spotkaniu, o którym mowa, poza osobą zainte-

resowaną uczestniczą: lekarz prowadzący leczenie,
lekarz orzecznik, specjalnie przeszkolony pracownik
administracyjny i pracodawca.

W sytuacjach tego wymagających, po przeprowa-

dzeniu rehabilitacji zawodowej, zespół pracowników
socjalnych ma za zadanie znalezienie pracy osobie
ubezpieczonej na rynku pracy.

Wprowadzenie powyższych regulacji prawnych

było poprzedzone przeprowadzeniem w szwedzkiej
instytucji ubezpieczeń społecznych, w ciągu ostat-
nich 2 lat, szkoleń dla kadry administracyjnej i leka-
rzy. Przyjęto założenie, że wydatki z tytułu przedłuża-
jącej się absencji chorobowej, wynoszące w 2002 r.
95 mln euro, zostaną ograniczone do końca 2007 r.
do 46 mln euro.

Z kolei w Niemczech zmiany w przepisach

prawa instytucji ubezpieczeń społecznych – BKK
oraz HVBG

– przewidują znaczne zwiększenie

intensywności współpracy z pracodawcami w za-
kresie działalności edukacyjnej i szkoleniowej od-
nośnie możliwości działań prewencyjnych i dbałości
o zachowanie zdrowia w środowisku pracy. W opinii

niemieckich specjalistów zakład pracy powinien być
miejscem, w którym pracownik może zdobyć wiedzę
m.in. na temat czynników ryzyka chorób układu
sercowo-naczyniowego, znaczenia właściwego od-
żywiania się itp.

W ostatnim półroczu udoskonalono organizację

sieci krajowych oraz międzynarodowych instytucji
realizujących zadania w zakresie promocji zdrowia.
Uczestnikami  niektórych  z  wymienionych  sieci  są
również  przedstawiciele  polskich  przedsiębiorstw
i  organizacji.  Zakres  działania  poszczególnych
grup  jest  określany  w  planach  na  dany  rok  ka-
lendarzowy i koordynowany przez wspólnego dla
kilku  sieci  moderatora  działań.  Najważniejszym
zadaniem odrębnych grup roboczych jest zawsze
promocja  zdrowia.  Programy  są  finansowane
z funduszy ubezpieczeń oraz dotowane centralnie
i przez samorządy.

Podobne działania szkoleniowo-edukacyjne – pro-

wadzone we współpracy z pracodawcami i połączo-
ne  z  konsekwentnie  egzekwowanym  obowiązkiem
poddania  się,  w  każdym  medycznie  uzasadnionym
przypadku,  rehabilitacji  leczniczej  lub  zawodowej
– przyniosły w ostatnim roku wymierne oszczędności
w wypłatach świadczeń z ubezpieczenia społeczne-
go w Finlandii.

Od kilku lat priorytetem programów rehabilitacji

leczniczej prowadzonych w ramach działań prewen-
cyjnych  KELA  jest  rehabilitacja  lecznicza  w  scho-
rzeniach  psychosomatycznych,  ponieważ  odsetek
orzeczeń o niezdolności do pracy w tej grupie scho-
rzeń jest ciągle wysoki – wynosi 11%. Zaniepokoje-
nie  budzi  też  wzrost,  w  stosunku  do  lat  ubiegłych,
liczby  osób,  które  w  2004  r.  otrzymały  orzeczenie
o długotrwałej niezdolności do pracy. Przyczyną jest
niewątpliwie zwiększenie w populacji obywateli Fin-
landii odsetka osób po 60 roku życia oraz rosnące
bezrobocie (obecnie 7,7%).

Przedstawiciel Szwajcarii przedstawił aktualną

sytuację w zakresie realizacji zadań dotyczących
promocji zdrowia, z uwzględnieniem odrębnych roz-
wiązań dla poszczególnych kantonów. Poinformował
między innymi, iż zależnie od potrzeb zdrowotnych
społeczności lokalnych, tematy zajęć z zakresu pro-
mowania zdrowia dotyczą konkretnej grupy zagad-
nień – tak podczas realizacji programów rehabilitacji
leczniczej i zawodowej, jak i podczas szkoleń organi-
zowanych dla pracodawców.

W Szwajcarii od lat dominującą przyczyną choro-

bową niezdolności do pracy są zaburzenia i następ-
stwa urazów narządu ruchu.

Przedstawiając stan realizacji zadań w zakre-

sie  prewencji  rentowej,  wypadkowej  i  niektórych
zdrowotnych  świadczeń  rzeczowych  przez  Zakład
Ubezpieczeń  Społecznych  (Polska),  podkreślono
społeczne i zdrowotne efekty stosowanych działań,
z  uwzględnieniem  wyników  rehabilitacji  leczniczej.
Szczególnie zaakcentowano możliwość przekazania
osobom  ubezpieczonym,  w  trakcie  prowadzonej

Hauptverband der gewerblichen Berufsgenossenschaften

(instytucja zajmująca się ubezpieczeniem wypadkowym).

Sobór Uspieński – jeden z największych kościołów grekokatolickich w Europie.

Fot.: A. Barwicka

Plac Senatu – z pomnikiem cara Aleksandra II, który ustanowił Helsinki stolicą.

Fot.: A. Barwicka

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

Zgłoszono takie problemy, jak:

różnorodność rozwiązań organizacyjnych

–  w  poszczególnych  krajowych  instytucjach
ubezpieczenia  społecznego  –  dotyczących  dzia-
łalności  w  zakresie  prewencji,  promocji  zdrowia
i rehabilitacji,

częste zmiany zapisów prawa, powodujące,

że przygotowany materiał staje się częściowo nie-
aktualny,

niezrozumiałe wymagania edytorskie,

trudności w dotarciu do odpowiedniej literatury

fachowej.

Uczestnicy spotkania postanowili, że zakończona

praca, przed oddaniem jej do druku, zostanie prze-
kazana do oceny i uwag ekspertowi Komisji Europej-
skiej, Richardowi Enealsowi, z irlandzkiej instytucji
ubezpieczenia społecznego.

czestnicy sieci zobowiązali się do zaintereso-

wania zadaniami w zakresie promocji zdro-

wia,  podejmowanymi  w  ramach  działań  prewen-
cyjnych,  instytucji  ubezpieczeń  społecznych
krajów  członkowskich  Unii  Europejskiej  (innych
niż  reprezentowane  w  sieci)  a  zwłaszcza  krajów
przyjętych  do  UE  po  1  maja  2004  r.  Postanowio-
no  zwrócić  się  przede  wszystkim  do  właściwych
instytucji  Estonii,  Czech,  Węgier,  Hiszpanii,  a  po-
nadto Norwegii – państwa Europejskiego Obszaru
Gospodarczego.

Ustalono, że prace nad „Krajowymi Profilami”

powinny zostać zakończone do czerwca 2005 r., tak,
aby podczas konferencji w Sztokholmie, w dniach
1-4 czerwca br., można było ustalić wersją roboczą
tego opracowania.

Uzgodniono, że następne robocze spotkanie

uczestników europejskiej sieci instytucji ubezpieczeń
społecznych dla zdrowia odbędzie się w Berlinie we
wrześniu 2005 r.

Alicja Barwicka

Departament Prewencji i Rehabilitacji

rehabilitacji leczniczej, wiedzy na temat dbałości
o zdrowie i odpowiedzialności za jego stan, czynni-
ków ryzyka w środowisku pracy, czynników ryzyka
tzw. chorób cywilizacyjnych itp.

a początku stycznia 2005 r. w Helsinkach Świa-

towa Organizacja Zdrowia zorganizowała kon-

ferencję naukową poświęconą aktualnym proble-
mom zapobiegania schorzeniom psychosomatycz-
nym i propozycjom rozwiązań w zakresie prewencji
rentowej w tej grupie schorzeń.

W spotkaniu – poza przedstawicielami WHO i Ko-

misji Europejskiej – wzięło udział około 300 naukow-
ców  z  różnych  krajów  świata  oraz  50  europejskich
ministrów  zdrowia.  Ustalono,  że  liczba  zachorowań
na choroby psychiczne i psychosomatyczne wzrosła
w  ostatnich  latach  we  wszystkich  krajach  europej-
skich  (w  Polsce  liczba  orzeczeń  o  niezdolności  do
pracy  z  wymienionych  powodów  stanowiła  16,4%
wszystkich orzeczeń o niezdolności do pracy wyda-
nych dla celów rentowych w 2002 r.).

W większości krajów przygotowano plany ograni-

czenia dalszych zachorowań oraz zwiększenia moż-
liwości diagnostycznych i leczniczych, jednak – jak
dotychczas – nie zaobserwowano poprawy sytuacji
w tym zakresie.

Podczas omawianej konferencji przygotowa-

no  Deklarację  Ochrony  Zdrowia  Psychicznego
w  Europie,  rekomendującą  ministerstwom  zdrowia
krajów  europejskich  stosowanie  wspólnych  działań
prewencyjnych  w  wymienionej  grupie  schorzeń.  Za
przyjęciem  tej  deklaracji  opowiedzieli  się  wszyscy
uczestnicy spotkania.

trakcie obrad na temat przygotowań do wyda-
nia wspólnej publikacji, zawierającej „Kra-

jowe  Profile”  (tj.  obejmującej  rozwiązania  w  za-
kresie  prewencji,  promocji  zdrowia  i  rehabilitacji
w  instytucjach  ubezpieczenia  społecznego  dane-
go  państwa),  omówiono  dotychczasowe  działania
w  tym  zakresie  oraz  harmonogram  dalszych  prac
(do czerwca 2005 r.) mających na celu przygotowa-
nie i wydanie tej publikacji.

Nadbrzeże portowe w Helsinkach.

Fot.: A. Barwicka

Zabytkowy skład celny.

Fot.: A. Barwicka

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

Rola prewencji w chorobie wieńcowej

U 32 milionów osób, które każdego roku za-

padają  na  choroby  układu  krążenia  na  świecie,
stwierdza  się  jeden,  a  najczęściej  więcej,  czyn-
ników  zwiększających  ryzyko  ich  występowania.
Większości  z  tych  przypadków  udałoby  się  za-
pobiec  dzięki  odpowiednio  wczesnemu  wprowa-
dzeniu  działań  profilaktycznych,  propagujących
prozdrowotny styl życia

Rodzaje profilaktyki zdrowotnej

Zdrowie, według definicji ogłoszonej w 1946 r.

przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), to peł-
ny dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie
tylko brak choroby lub niedomagania.

W 1974 r. były minister zdrowia i opieki społecznej

Kanady,  Marc  Lalonde,  opublikował  raport  o  „No-
wych  perspektywach  dla  zdrowia  Kanadyjczyków”,
w którym określił główne determinanty zdrowia, tzw.
pola  zdrowotne.  Według  tego  opracowania  opieka
medyczna, jej organizacja, funkcjonowanie i jakość,
ma  jedynie  10%  wpływ  na  stan  naszego  zdrowia.
Środowisko  naturalne,  w  którym  człowiek  żyje,
a także takie czynniki jak promieniowanie jonizujące,
hałas  oraz  szkodliwe  zanieczyszczenia  chemiczne
i  biologiczne  stanowią  21%.  Kolejne  16%  przypada
czynnikom  genetycznym.  Największy,  bo  aż  53%,
wpływ na nasze zdrowie ma styl życia, a więc aktyw-
ność  fizyczna,  sposób  odżywiania  się,  umiejętność
radzenia sobie ze stresem oraz takie używki jak tytoń,
czy  alkohol

. Dlatego też tak istotne jest wdrażanie

działań  mających  na  celu  zapobieganie  chorobom
poprzez kontrolowanie określonych czynników ryzy-
ka, związanych ze stylem życia, usposabiających do
występowania schorzeń. Takimi właśnie działaniami
– ukierunkowanymi na redukcję czynników chorobo-
twórczych,  wczesne  wykrycie  zmian  chorobowych
oraz  zapobieganie  skutkom  choroby  –  zajmuje  się
profilaktyka zdrowotna.

Profilaktyka zdrowotna obejmuje działania zarów-

no na poziomie populacyjnym, jak i indywidualnym,
i może być realizowana na kilku poziomach, jako:

profilaktyka wczesna (primordial prevention),

adresowana do osób potencjalnie zdrowych, mająca
na celu utrwalenie prawidłowych wzorców zdrowego
stylu życia oraz zapobieganie szerzeniu się nieko-
rzystnych zachowań zdrowotnych,

profilaktyka pierwotna (primary prevention

– I fazy), mająca na celu zapobieganie zdrowotnym
skutkom narażenia na czynniki szkodliwe, poprzez

możliwie jak najwcześniejsze działania, uprzedza-
jące wystąpienie zaburzeń stanu zdrowia, uzyskane
dzięki systematycznej kontroli czynników ryzyka,

profilaktyka wtórna (secondary prevention

–  II  fazy),  której  celem  jest  zahamowanie  postępu
choroby,  poprzez  wczesne  wykrycie  skutków  zdro-
wotnych,  które  mogą  być  konsekwencją  działania
czynników ryzyka,

profilaktyka III fazy, czyli działania zmierza-

jące  do  minimalizacji  dalszych  ujemnych  skutków,
u  osób  u  których  wystąpiły  już  zaburzenia  zdrowia
lub  schorzenia  na  skutek  narażenia  na  określone
czynniki, dzięki wprowadzeniu skutecznego leczenia
i programu rehabilitacji

W odniesieniu do profilaktyki chorób układu

krążenia (CHUK), Komisja Ekspertów do Spraw
Promocji Choroby Wieńcowej Światowej Organizacji
Zdrowia (the World Health Organization Expert Com-
mittee on Prevention of Coronary Heart Disease),
w raporcie z 1982 r., określiła trzy możliwe strategie
działania prewencyjnego:

strategię populacyjną (population strategy),

mającą za zadanie kontrolę – w całej populacji osób
narażonych  –  tych  czynników  środowiskowych
i stylu życia oraz ich społecznych i ekonomicznych
wyznaczników,  które  wpływają  na  zwiększone  ry-
zyko  występowania  chorób  układu  krążenia  w  tej
zbiorowości,

strategię wysokiego ryzyka (high risk strategy),

skierowaną do osób, u których prawdopodobieństwo
rozwinięcia się choroby wieńcowej jest bardzo duże,
w celu obniżenia poziomu tego ryzyka poprzez reduk-
cję czynników usposabiających do jego wzrostu,

strategię profilaktyki wtórnej (secondary pre-

vention strategy), obejmującą osoby z symptomami
choroby wieńcowej, której działania zmierzają do za-
hamowania postępu choroby i uniknięcia przyszłych
incydentów wieńcowych

Strategia populacyjna

Od ponad 20 lat w krajach Europy Zachodniej

i USA wdrażane są działania polegające na zwalcza-
niu, eliminowaniu czynników ryzyka i propagowaniu
prozdrowotnego stylu życia, które powodują zmniej-
szenie umieralności i zachorowalności na chorobę
niedokrwienną serca.

Już od lat sześćdziesiątych XX wieku dostępne są

wskazówki żywieniowe odnośnie zapobiegania zabu-

Integrated Management of Cardiovascular Risk. WHO, Ge-

newa 2002.

M. Lalonde, A New Perspective on the Health of Canadians

(www.phac-aspc.gc.ca/ph-sp/phdd/pdf/perspective.pdf).

R.M. Kaplan, Two pathways to prevention. American Psycho-

logist 2000, tom 55, nr 4, s. 382-396.

Prevention of Coronary Heart Disease. Report of a WHO

Expert Committee. WHO Technical Report Series No. 678, WHO,
Genewa 1981.

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

rzeniom gospodarki tłuszczowej, czyli tzw. dyslipidemii.
Dotyczą one zmniejszenia całkowitego spożycia tłusz-
czu, tłuszczów nasyconych, częściowego zastąpienia
tłuszczów nasyconych jedno- lub wielonienasyconymi,
zwiększenia  spożycia  błonnika,  szczególnie  rozpusz-
czonego  w  wodzie,  zmniejszenia  cholesterolu  oraz
nadwagi. Sformułowano również wskazówki odnośnie
prowadzenia  takiego  trybu  życia,  który  zapobiegałby
nadciśnieniu. Zalecenia te dotyczą ograniczenia spoży-
cia soli, alkoholu, kontrolowania potasu, zmniejszenia
nadwagi,  unikania  siedzącego  trybu  życia.  Kolejne
wprowadzone zalecenia mówią o zwiększeniu spoży-
cia warzyw i owoców, produktów białkowych, beztłusz-
czowych lub o małej zawartości tłuszczów oraz o ogra-
niczeniu  spożycia  pokarmów  tłustych  (tzn.  redukcję
łącznej  zawartości  tłuszczów  w  diecie,  a  szczególnie
tłuszczów nasyconych i cholesterolu)

W 1972 r. w Finlandii zaczęto realizować program

prewencji i promocji zdrowia, tzw. Program Północ-
no-Karelski, i po 15 latach obserwacji okazało się,
iż  umieralność  na  chorobę  niedokrwienną  serca
wśród  mężczyzn  objętych  badaniem  zmniejszyła
się  o  39%,  a  wśród  kobiet  –  o  45%.  Od  początku
lat  osiemdziesiątych  wystąpiły  korzystne  zmiany
na  całym  obszarze  Finlandii.  Ogólny  stan  zdrowa
społeczeństwa uległ poprawie, a obniżenie ogólnej
umieralności doprowadziło w krótkim okresie czasu
do wydłużenia przeciętnego dalszego trwania życia.
Dostarczono więc argumentów przemawiających za
słusznością  poglądu,  że  tryb  życia,  a  szczególnie
nawyki żywieniowe, w połączeniu ze skłonnościami
dziedzicznymi, wpływają na średnie stężenie chole-
sterolu w surowicy i średnie ciśnienie tętnicze krwi,
zarówno  w  przypadku  poszczególnych  osób,  jak
i w skali całej populacji oraz że kontrola tych czyn-
ników prowadzi do ograniczenia liczby zachorowań
i zgonów

W 1974 r. w Genewie odbyło się ogólnoeuropejskie

spotkanie  specjalistów  poświęcone  kompleksowej
kontroli CHUK. Wyniki międzynarodowego Programu
Systematycznej Kontroli Środowiskowej Chorób Ukła-
du  Krążenia  (Comprehensive  Cardiovascular  Com-
munity Control Programmes in Europe), analogiczne-
go do Programu Północno-Karelskiego, w ciągu 10 lat
udowodniły jeszcze raz możliwość obniżenia poziomu
czynników  ryzyka  w  populacji  i  zmniejszenia  umie-
ralności  z  powodu  choroby  niedokrwiennej  serca,
dzięki  prowadzeniu  zintegrowanych  działań  profilak-
tycznych obejmujących całe społeczeństwo

. Wyniki

kolejnych populacyjnych badań, opartych na próbach

o  dużej  liczebności,  wykazały,  że  wyeliminowanie
głównie  trzech  zasadniczych  czynników  ryzyka  cho-
roby wieńcowej – zwiększonego stężenia cholesterolu
w  surowicy,  nadciśnienia  tętniczego,  palenia  tytoniu
– przyczynia się do zmniejszenia umieralności z po-
wodu  choroby  wieńcowej,  chorób  układu  krążenia
oraz umieralności ogólnej, a także powoduje wydłuże-
nie dalszego trwania życia

W Polsce pierwsze kompleksowe badania kar-

diologiczne, umożliwiające ocenę stanu zdrowia
populacji generalnej, rozpoczęły się w 1985 r. Były
prowadzone przez dwa niezależne ośrodki, w Kra-
kowie i Warszawie, w ramach międzynarodowego
Programu Prewencji Chorób Układu Krążenia WHO
MONICA Projekt (WHO MONICA Project Multinatio-
nal Monitoring of Trends and Determinants in Car-
diovascular Disease), znanego w Polsce pod nazwą
Pol-Monica.

W 1987 r. rozpoczęto realizację programu profi-

laktyki antycholesterolowej, a rok później – programu
zwalczania palenia tytoniu. Oba były prowadzone
w Warszawie; pierwszy przez Instytut Żywności i Ży-
wienia, drugi przez Instytut Onkologii.

Od 1992 r. Polska jest jednym z 24 krajów uczest-

niczących  w  programie  zintegrowanej  profilaktyki
przewlekłych  chorób  niezakaźnych,  w  tym  głównie
chorób układu krążenia i nowotworów (Countrywide
Integrated Noncommunicable Disease Intervention),
stanowiącym składową część strategii „Zdrowie dla
wszystkich  w  roku  2000”.  Program  ten  obejmuje
m.in. promowanie zdrowia jako wartości nadrzędnej,
swoiste działania profilaktyczne w stosunku do grup
ludności i poszczególnych osób obciążonych szcze-
gólnym ryzykiem utraty zdrowia, wczesną diagnosty-
kę i szybkie, skuteczne leczenie wczesnych stanów
patologii.  Celem  zintegrowanej  prewencji  chorób
niezakaźnych w Polsce jest zmniejszenie przedwcze-
snej zachorowalności i umieralności z powodu cho-
rób  układu  krążenia  i  innych  chorób  przewlekłych,
poprzez zwalczanie i kontrolę czynników zagrożenia,
często wspólnych dla tych schorzeń, głównie takich,
jak: palenie tytoniu, spożycie alkoholu, nieodpowied-
nie  nawyki  żywieniowe,  niska  aktywność  fizyczna,
nadciśnienie  tętnicze,  zaburzenia  lipidowe,  otyłość
i cukrzyca

Od 1990 r. w naszym kraju realizowany jest także

Narodowy  Program  Zdrowia  (NPZ).  Była  to  pierw-
sza  próba  włączenia  w  działania  na  rzecz  ochrony
zdrowia  wszystkich  resortów,  instytucji  centralnych
i całego społeczeństwa. Program jest skierowany do

K. Okrainec, D.K. Banerjee, M.J. Eisenberg, Coronary artery

disease in the developing world. American Heart Journal 2004,
tom 148, nr 1, s. 7-15.

P. Pus

ka, 25 lat programu zintegrowanej profilaktyki chorób

niezakaźnych w Finlandii i Północnej Karelii [w:] Postępy prewencji
i leczenia chorób niezakaźnych. Łódź 1998.

P. Pus

ka, Comprehensive cardiovascular community control

programs in Europe. WHO Euro Reports and Study 106. WHO, Ko-
penhaga 1988.

Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of

High Blood Cholesterol in Adults, Executive Summary of The Third
Report of The National Cholesterol Education Program (NCEP),
Expert Panel on Detection, Evaluation, And Treatment of High Blo-
od Cholesterol In Adults (Adult Treatment Panel III). JAMA 2001,
tom 285, nr 19, s. 2486-2497.

W. Sapiński, Rozwój programu zintegrowanej prewencji

chorób niezakaźnych (CINDI) w Polsce [w:] Postępy profilaktyki
i leczenia przewlekłych chorób niezakaźnych. Łódź 1998.

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

realizacji przez społeczności lokalne, samorządy i or-
ganizacje społeczne. Celem strategicznym NPZ jest
poprawa zdrowia Polaków – i związanej z nim jakości
życia – przez:

stwarzanie warunków oraz kształtowanie mo-

tywacji, wiedzy i umiejętności zdrowego stylu życia,
a także podejmowanie działań na rzecz zdrowia włas-
nego i innych,

kształtowanie sprzyjającego zdrowiu środowi-

ska życia, pracy i nauki,

zmniejszenie różnic w zdrowiu i dostępie do

świadczeń zdrowotnych.

Narodowy Program Zdrowia na lata 1996-2005

zawiera  osiemnaście  celów  operacyjnych  i  zadań
służących  ich  osiągnięciu.  Wśród  oczekiwanych
korzyści  zdrowotnych  wymienia  się  m.in.  mniejszą
o 15% – w stosunku do 1995 r. – umieralność z po-
wodu  chorób  układu  krążenia.  Mają  temu  służyć
następujące cele operacyjne:

zwiększenie aktywności fizycznej ludności,

poprawa sposobu żywienia ludności,

zmniejszenie zjawiska palenia tytoniu,

zmniejszenie i zmiana struktury spożycia alko-

holu oraz zmniejszenie szkód zdrowotnych spowo-
dowanych alkoholem,

zwiększenie skuteczności edukacji zdrowotnej

społeczeństwa oraz działań w zakresie promocji
zdrowia,

promocja zdrowia psychicznego i zapobiega-

nie występowaniu zaburzeń psychogennych,

zwiększenie sprawności i skuteczności pomo-

cy doraźnej w nagłym zagrożeniu życia,

zwiększenie dostępności i usprawnienie pod-

stawowej opieki zdrowotnej,

usprawnienie wczesnej diagnostyki i czynnej

opieki nad osobami z ryzykiem rozwoju niedokrwien-
nej choroby serca

Wiele danych dowodzi, że przeprowadzona

w  skali  ogólnonarodowej  profilaktyka  pierwotna
– dotycząca wszystkich zasadniczych czynników ry-
zyka – jest kluczem do ograniczenia zapadalności na
chorobę wieńcową i chorób układu krążenia. Wyniki
ostatnio  przeprowadzonych  badań  uzupełniają  jed-
nak dotychczasową wiedzę o inne, nowe czynniki ry-
zyka i potencjalne metody prewencji, gdyż klasyczne
czynniki ryzyka miażdżycy nie mogą w pełni wyjaś-
nić, dlaczego niektórzy ludzie zapadają na chorobę
wieńcową  a  inni  nie

. Czynniki te zaprezentowano

w tabeli 1.

Mimo atrakcyjności nowych terapii prewencyjnych,

dotychczas nie uzyskano potwierdzenia ich słusz-
ności w wystarczającej ilości badań epidemiologicz-
nych; z wyciągnięciem ostatecznych wniosków należy
poczekać na wyniki toczących się dużych badań kli-
nicznych. W związku z powyższym obecnie należy po-
łożyć nacisk przede wszystkim na leczenie uznanych
czynników ryzyka i konsekwentne stosowanie terapii,
o których wiemy, że zmniejszają umieralność i choro-
bowość z przyczyn sercowo-naczyniowych.

Stwarzane przez biologię molekularną i genetykę

możliwości  lepszego  rozpoznawania  narażonych
osób  i  populacji,  przewidywania  rozwoju  choroby
u  danego  pacjenta,  identyfikacji  nowych  czynników
ryzyka i doskonalenia leczenia farmakologicznego są
niewątpliwie  obiecujące  i  warte  dalszej  pracy  w  tym
zakresie. Jednak w naszych warunkach najważniejsze
są takie działania, jak: obniżanie ciśnienia tętniczego
krwi,  walka  z  otyłością,  paleniem  tytoniu  i  brakiem
aktywności  fizycznej,  wprowadzanie  modyfikacji  die-
tetycznych.  Znaczącą  rolę  w  przebiegu  tych  działań
i  ich  skuteczności  odgrywa  edukacja  zdrowotna,

Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej. Międzyresortowy

Zespół Koordynacyjny Narodowego Programu Zdrowia: Narodo-
wy Program Zdrowia 1996-2005 /www.pczp.atlasnet.pl/images/
npz.rtf/.

M.F. Linton, S. Fazio, A practical approach to risk asses-

sment to prevent coronary artery disease and its complications.
American Journal of Cardiology 2003, tom 92, nr 1A, s. 19i-26i.
A także: P.W. Wilson, Assessing coronary heart disease risk with
traditional and novel risk factors. Clinical Cardiology 2004, tom 27,
sup. III, s. III7-III11.

Tabela 1

Nowe czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego

i nowe strategie zapobiegania

Nowe czynniki ryzyka

sercowo-naczyniowego

Nowe

strategie zapobiegania

Prawidłowy poziom
cholesterolu, glukozy
i ciśnienia krwi

Przyjęcie niższych norm
w leczeniu osób
z grup wysokiego ryzyka

Utlenianie lipoprotein
o niskiej gęstości

Antyoksydanty

Aktywacja układu renina-
-angiotensyna aldosteron

Inhibitory enzymu
konwertującego angiotensynę

Hyperhomocysteinemia

Kwas foliowy,
witamina B

, witamina B

Nieprawidłowości
krzepnięcia krwi:

fibrynogen
czynnik VII
czynnik von Willebranda

Nowe metody leczenia prze-
ciwkrzeplinowego
(np. zapobiegawcze
stosowanie warfaryny,
nowe leki przciwpłytkowe)

Białko C-reaktywne

Utrata wagi ciała, statyny

Lipoproteina Lp(a)

Niacyna, estrogeny

Okres postmenopauzalny

Estrogeny, leki selektywnie
wpływające na receptor
dla estrogenów

Przewlekłe zakażenie
i zapalenie

Antybiotyki,
leki przeciwzapalne

Nieprawidłowości
genetyczne

Leczenie ukierunkowane
na określone geny lub ich
genotypową ekspresję

Czynniki żywieniowe
Czynniki psychologiczne
Czynniki środowiskowe
Czynniki socjoekonomiczne

Źródło: Emerging approaches in cardiovascular prevention.

British Medical Journal 1999, tom 318, nr 7194, s. 1337-1341
(z modyfikacjami autorki).

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

koncentrująca się głównie na kształtowaniu przeko-
nań, motywacji i umiejętności zdrowotnych jednostki
w celu realizacji zachowań służących zdrowiu.

Strategia wysokiego ryzyka

Do grupy osób, które powinny być włączone do pro-

gramu profilaktyki wysokiego ryzyka, zalicza się głównie
jednostki  z  klinicznym  udokumentowaniem  miażdżycy
tętnic,  rodzinnym  występowaniem  podwyższonego
poziomu lipidów w surowicy, nałogiem palenia tytoniu,
zaburzeniami  lipidowymi  oraz  chorujące  na  nadciśnie-
nie tętnicze i cukrzycę. Osoby z takimi dolegliwościami
powinny być objęte działaniami profilaktycznymi w moż-
liwie  jak  najwcześniejszym  okresie,  poprzedzającym
wystąpienie poważnych zaburzeń stanu zdrowia, w tym
incydentów wieńcowych

. Główne wytyczne odnośnie

prowadzenia profilaktyki pierwotnej chorób układu krą-
żenia, w zależności od nasilenia ogólnego ryzyka choro-
by wieńcowej, przedstawia rycina 1.

Poprawa stylu życia, za szczególnym uwzględnie-

niem  diety,  jest  podstawowym  zaleceniem  dla  każ-
dego pacjenta włączonego do programu profilaktyki
chorób układu krążenia. Osoby z łagodnym ryzykiem
nie wymagają postępowania przewidzianego strategią
zwiększonego  ryzyka.  Powinny  natomiast  korzystać
z informacji dotyczących zdrowego stylu życia i kon-
troli czynników ryzyka choroby wieńcowej, dostarcza-
nych społeczeństwu w ramach strategii populacyjnej.
Wykonanie pełnego profilu badań lipidowych i pomiar
ciśnienia  tętniczego  konieczne  są  natomiast  prawie
u wszystkich pacjentów z ryzykiem CHUK większym
niż  łagodne.  Obowiązuje  też  całkowita  rezygnacja
z palenia tytoniu oraz abstynencja (lub umiar w spo-
żywaniu  alkoholu),  a  także  zwiększenie  aktywności
fizycznej  do  trwających  przynajmniej  30  minut,  co
najmniej 3 razy w tygodniu, takich ćwiczeń jak: bieg,
marsz, jazda na rowerze lub pływanie

Na stan swojego zdrowia powinny zwracać

uwagę szczególnie osoby chorujące na cukrzycę.

Rycina 1

Wytyczne odnośnie prowadzenia profilaktyki pierwotnej chorób układu krążenia

U osoby powyżej 20 roku życia należy ocenić czynniki ryzyka związane ze stylem życia i cechy indywidualne niepoddające się modyfi-

kacji oraz zbadać stężenie cholesterolu całkowitego, glukozy, ciśnienie tętnicze i masę ciała. Jeśli frakcja HDL cholesterolu ‡ 60 mg/dl, od
ogólnego ryzyka chorób układu krążenia można odjąć jeden z czynników.

Jeżeli badany nie pali i nie ma czynników ryzyka wynikających

z  cech  indywidualnych  niepoddających  się  modyfikacji,  a  chole-
sterol  całkowity  <  230  mg/dl,  glukoza  <126  mg/dl  (7,0  mmol/l),
ciśnienie  tętnicze  <160/100  mmHg,  masa  ciała  jest  prawidłowa
lub nieznacznie zwiększona, to ryzyko chorób układu krążenia jest
łagodne i należy przyjąć następujące postępowanie:

Jeżeli badany ma co najmniej jeden z następujących czynników

ryzyka: pali, cholesterol całkowity ‡ 230 mg/dl, glukoza ‡126 mg/dl,
ciśnienie tętnicze rozkurczowe ‡ 100 mmHg i/lub ciśnienie tętnicze
skurczowe ‡160 mmHg, wskaźnik masy ciała BMI ‡ 30,0, sympto-
my choroby wieńcowej, to należy wykonać pełen profil lipidowy, okreś-
lić kategorię ryzyka i odpowiednio wdrożyć postępowanie:

Ryzyko łagodne

Ryzyko umiarkowane

Ryzyko duże

Ryzyko bardzo duże

poinformować o zdrowym sty-

lu życia i zdrowym żywieniu

następna kontrola TC za 5 lat,

masy ciała za 2 lata,
ciśnienia tętniczego za 2 lata
(jeżeli jest prawidłowe)

uzyskać RR * 140/90 mmHg

zachęcić do odchudzania,

jeśli jest nadwaga

zalecić zmianę stylu życia

z uwzględnieniem diety,
niepalenia
oraz aktywności fizycznej

uzyskać LDL -chol * 160 mg/dl

uzyskać TG * 180 mg/dl

uzyskać RR * 140/90 mmHg

jeżeli występuje znaczna

nadwaga lub otyłość,
zalecić zmniejszenie masy
ciała co najmniej o 10%

zalecić zmianę stylu życia

z uwzględnieniem diety,
niepalenia
oraz aktywności fizycznej

uzyskać LDL -chol * 130 mg/dl

uzyskać TG * 180 mg/dl

uzyskać RR * 140/90 mmHg

jeżeli występuje znaczna

nadwaga lub otyłość,
zalecić zmniejszenie masy
ciała co najmniej o 10%

zalecić zmianę stylu życia

z uwzględnieniem diety,
niepalenia
oraz aktywności fizycznej

uzyskać LDL -chol * 100 mg/dl

uzyskać TG * 180 mg/dl

uzyskać HDL -chol

§ 35 mg/dl u mężczyzn
§ 40 mg/dl u kobiet

u osób z cukrzycą uzyskać

dobrą kontrolę glikemii
LDL -chol * 100 mg/dl
TG* 150 mg/dl
RR * 130/80 mmHg

jeżeli występuje znaczna

nadwaga lub otyłość,
zalecić zmniejszenie masy
ciała co najmniej o 10%

Objaśnienia użytych skrótów:

TC – cholesterol całkowity

TG – trójglicerydy

LDL-chol – frakcja LDL cholesterolu

HDL-chol – frak-

cja HDL cholesterolu

RRS – ciśnienie tętnicze skurczowe

RRR – ciśnienie tętnicze rozkurczowe.

Źródło: T.A. Pearson, S.N. Blair, S.R. Daniels i wsp., AHA Guidelines for Primary Prevention of Cardiovascular Disease and Stroke:

2002 Update Consensus Panel Guide to Comprehensive Risk Reduction for Adult Patients Without Coronary or Other Atherosclerotic Vascu-
lar Diseases. Circulation 2002, tom 107, nr 16, s. 388-391 (z modyfikacjami autorki).

B. Cybulska i wsp., Profilaktyka choroby niedokrwiennej

serca. Rekomendacje Komisji Profilaktyki Polskiego Towarzystwa
Kardiologicznego. Kardiologia Polska 2000, tom 53, sup. I.

R. McKechnie, L. Mosca, Physical Activity and Coronary He-

art Disease: Prevention and Effect on Risk Factors. Cardiology in
Review 2003, tom 11, nr 1, s. 21-25.

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

W przypadku tej grupy osób narażonych – oprócz
kontroli poziomu cukru we krwi – niezmiernie ważne
są kontrola ciśnienia tętniczego krwi (<130/80 mmHg)
i stężenia cholesterolu o niskiej gęstości w surowicy
(<100 mg/dl) oraz kształtowanie prawidłowych nawy-
ków żywieniowych

Strategia profilaktyki wtórnej

Działania profilaktyki wtórnej choroby wieńcowej

mają na celu zapobieganie dalszym konsekwencjom
tej choroby, poprzez m.in. kontrolowanie czynników
ryzyka zwiększających prawdopodobieństwo jej
występowania. Założenia redukcji czynników ryzyka
są podobne do tych, jakie określono dla profilaktyki
pierwotnej chorób układu krążenia.

Przede wszystkim obowiązuje całkowity zakaz

palenia tytoniu, co niewątpliwie wpływa na poprawę
zdrowia i zmniejszenie ryzyka rozwinięcia się póź-
niejszych incydentów wieńcowych. Pacjenci z symp-
tomami chorób sercowo-naczyniowych powinni tak-
że bezwzględnie przestrzegać zaleceń dietetycznych
umożliwiających obniżenie wagi ciała (patrz: tabela 2),

obniżenia ciśnienia tętniczego krwi, stężenia cho-
lesterolu oraz glukozy – szczególnie osoby, które
chorują na cukrzycę.

Najważniejsze zalecenia żywieniowe obejmują:

redukcję całkowitego spożycia tłuszczów

–  do  30%  lub  mniej  całkowitego  dziennego  po-
boru  energetycznego,  w  tym  tłuszcze  nasycone
powinny  stanowić  nie  więcej  niż  1/3  wszystkich
przyjmowanych;  cholesterol  nie  powinien  prze-
kraczać 300 mg/dl,

redukcję spożycia soli – nie więcej niż 6g (jed-

na łyżeczka) dziennie,

ograniczenie picia alkoholu – nie więcej niż

2 drinki dziennie w przypadku mężczyzn i nie więcej
niż 1 drink dziennie w przypadku kobiet,

zwiększenie spożycia świeżych owoców i wa-

rzyw – do pięciu porcji dziennie (400-500 g),

zwiększenie spożycia tłustych ryb, głównie tuń-

czyka, makreli i łososia – do przynajmniej trzech razy
w tygodniu

Kolejne zalecenia profilaktyki wtórnej choroby

wieńcowej dotyczą zwiększenia aktywności fizycz-
nej do minimum rekomendowanego poziomu –

H. Williams, D. McRobbi, R. Davies, Primary prevention of he-

art disease. The Pharmaceutical Journal 2003, tom 270, s. 86-88.

Tabela 2

Zalecenia diety niskotłuszczowej rekomendowanej w profilatyce chorób układu krążenia

Produkty rekomendowane

Produkty dozwolone

do spożycia z umiarem

Produkty dozwolone

do spożycia incydentalnie

Pełnoziarnisty chleb, owsianka, płatki zbożowe, peł-
noziarnisty makaron i ryż, pieczywo chrupkie

Biały makaron i ryż

Pieczywo francuskie

Mleko odtłuszczone, sery odtłuszczone tzw. serki
ziarniste, serki homogenizowane z niską zawartością
tłuszczu, jogurt z niską zawartością tłuszczu, białko jaj

Mleko półtłuste,
sery typu camembert, edam, feta, ricotta,
2 całe jajka raz w tygodniu

Mleko pełne, mleko skondensowa-
ne, śmietana, sery typu brie, gouda,
jogurt z wysoką zawartością tłuszczu

Buliony, zupy warzywne

Zupy zabielane śmietaną

Wszystkie białe i tłuste ryby (wędzone, grilowane, go-
towane na parze) bez skóry

Ryby krótko smażone
na odpowiednim oleju

Ikra, ryby smażone długo i na nieod-
powiednim oleju

Ostrygi

Małże, homary, krewetki, kalmary

Indyk, kurczak, cielęcina, dziczyzna, królik; chuda wo-
łowina, szynka, bekon (jeden raz w tygodniu); wędliny
drobiowe;wątroba (dwa razy w miesiącu)

Kaczka, gęś, kiełbasa, salami, pasztet,
pierogi z mięsem

Tłuszcze wielonienasycone (olej słonecznikowy, kuku-
rydziany, olej z krokosza

, olej z orzechów włoskich),

tłuszcze jednonienasycone (oliwa z oliwek, olej rzepa-
kowy), miękkie margaryny

Masło, smalec, łój, olej palmowy,
margaryny twarde

Wszystkie świeże i mrożone warzywa, w szczególno-
ści warzywa strączkowe, wszystkie świeże lub suszo-
ne owoce; owoce z puszek bez syropu

Smażone ziemniaki, chipsy

Warzywa smażone na nieodpowied-
nim oleju

Sorbety, sałatki owocowe, galaretki, bezy, orzechy
włoskie, migdały, kasztany, nugat

Ciasta przygotowane z miękkiej margary-
ny lub oleju, marcepan, chałwa, orzechy
nerkowe, orzeszki ziemne i pistacjowe

Lody i inne desery na bazie śmieta-
ny, czekolada, toffi, wiórki kokosowe,
słone orzeszki

Herbata, kawa z ekspresu, woda, niskokaloryczne drinki Alkohol

Drinki czekoladowe, kawa po irlandzku

Pieprz, musztarda, zioła, przyprawy korzenne

Sosy sałatkowe z niską zawartością tłuszczu Sól, majonez

* Roślina występująca w około jedenastu gatunkach, z których dziesięć rośnie dziko na stepach i pustyniach Azji i Indii.
Źródło: D. Wood, G.D. Backer, O. Faergeman i wsp., Prevention of coronary heart desease in clinical practice. Recommendations of the Second

Joint Task Force of European and other Societies on coronary prevention. European Heart Journal 1998, nr 19, s. 1434-1503 (z modyfikacjami autorki).

G. Chahoud, Y.W. Aude, J.L. Mehta, Dietary recommendations

in the prevention and treatment of coronary heart disease: do we ha-

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

zultacie na zahamowanie ich rozwoju i późniejszych
powikłań

Wszystkie strategie profilaktyki choroby wieńcowej,

niezależnie od tego do której grupy osób są skierowa-
ne, mają za zadanie realizację jednego, podstawowego
celu: zmniejszenie liczy zachorowań i zgonów z powo-
du tej choroby. Tylko tak zintegrowane, wielosektorowe
działania dają możliwość kontroli szkodliwych czynni-
ków predysponujących do występowania tego scho-
rzenia w populacjach narażonych.

Dodatkowo redukcja czynników ryzyka chorób

układu  krążenia  doprowadza,  w  krótkim  okresie
czasu, do poprawienia stanu zdrowia całej ludności
oraz  zwiększenia  odsetka  wyleczeń,  a  tym  samym
zmniejszenia  liczby  osób  z  powikłaniami  sercowo-
naczyniowymi  i  trwałym  inwalidztwem.  Nie  mniej
jednak optymalną byłaby sytuacja, w której to kształ-
towanie  właściwych  postaw  i  nawyków  w  zakresie
jedzenia,  picia,  wysiłku  fizycznego,  palenia  tytoniu
rozpoczynałoby  się  już  od  wczesnego  dzieciństwa,
a polityka zdrowotna jedynie zmierzałaby do zacho-
wania korzystnego statusu braku narażenia na czyn-
niki szkodliwe poszczególnych chorób, w tym także
chorób układu krążenia.

Beata Snarska

Zakład Epidemiologii Środowiskowej

Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi

20-30 minut 4-5 razy w tygodniu (spacer, jazda na
rowerze, pływanie). Taki wysiłek fizyczny poprawia
samopoczucie,  pomaga  zredukować  wagę  ciała
(w  połączeniu  z  dietą),  obniżyć  poziom  ciśnienia
tętniczego  krwi  oraz  cholesterolu  i  trójglicerydów
w surowicy. W profilaktyce wtórnej choroby wień-
cowej  bardzo  ważna  jest  także  kontrola  ciśnienia
tętniczego  krwi  (<130/85  mmHg)  oraz  stężenia
cholesterolu  całkowitego  (<190  mg/dl)  i  frakcji
LDL (<115 mg/dl)

. Osoby, u których modyfikacja

stylu życia nie odnosi rezultatów powinny nie-
zwłocznie poddać się leczeniu farmakologicznemu.

W zakresie profilaktyki wtórnej chorób układu

krążenia  znaczącą  rolę  odgrywają  również  tzw.
przesiewowe  badania  skriningowe,  których  zada-
niem  jest  wczesne  wykrycie  wymienionych  scho-
rzeń przy użyciu mało inwazyjnych i wiarygodnych
testów  diagnostycznych.  Takie  badania,  jak:  test
wysiłkowy  EKG  (tzw.  test  obciążeniowy),  badanie
CT  (tomografia  komputerowa),  czy  też  koronaro-
grafia,  mająca  na  celu  wykrycie  zwężeń  w  tętni-
cach wieńcowych, w połączeniu ze szczegółowym
wywiadem  dotyczącym  czynników  stylu  życia  nie-
korzystnie  wpływających  na  wzrost  zachorowania
na CHUK, pozwalają na wczesne wykrycie stanów
przedklinicznych i ich odpowiednie leczenie, a w re-

ve the ideal diet yet? American Journal of Cardiology 2004, tom 94,
nr 10, s. 1260-1267. A także: WHO CVD Risk Management Packa-
ge for low-and-medium resource settings. WHO, Genewa 2002.

M. Stevens, H. Williams, Secondary prevention of heart dise-

ase. The Pharmaceutical Journal 2003, tom 269, s. 784-786.

Screening for Coronary Heart Disease: Recommendations from

the U.S. Preventive Services Task Force. Annals of Internal Medici-
ne 2004, tom 140, nr 7, s. 569-572.

W Konstancinie

uzdrowiska

Na łamach naszego kwartalnika prezentowaliśmy

już kilka uzdrowisk współpracujących z Zakładem
Ubezpieczeń Społecznych. W numerze 3/2004 pisali-
śmy o Ciechocinku, zaś w numerze 4/2004 o Inowrocła-
wiu i Kołobrzegu. Dzisiaj przedstawiamy Konstancin.

Konstancin-Jeziorna jest miastem położonym

w województwie mazowieckim nad rzeką Jeziorką.

Miasto jest oddalone o około 20 km na południe od

Warszawy. Malowniczo położony wśród lasów kabac-
kiego, chojnowskich i oborskich Konstancin otaczają
małe jeziorka, stawy i sadzawki.

Piaszczyste podłoże oraz duże zadrzewienie ma-

ją wpływ na obniżenie wilgotności powietrza, wzbo-
gacają je o bioskładniki, olejki eteryczne i tworzą
czystą atmosferę. Ponadto dobre nasłonecznienie
i słabe wiatry wpłynęły na wytworzenie się swoiste-
go klimatu lokalnego, który ma szczególne znacze-
nie w procesie leczenia i regeneracji sił.

Konstancin powstał w 1897 r. z wydzielenia go

z dóbr oborskich, będących własnością hrabiów
Potulickich. W początkowym okresie rozwoju miasto

Konstancin – plan miasta.

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

było przede wszystkim letniskiem. Wypoczywali tu
przedstawiciele wolnych zawodów – pisarze, poeci,
artyści. Z czasem pojawiły się w Konstancinie i bli-
skich okolicach piękne stylowe wille, pałacyki i dwor-
ki projektowane oraz budowane dla przemysłowców
i bogatych mieszczan warszawskich przez znamieni-
tych architektów okresu międzywojennego.

W 1917 r. ze względu na charakterystyczny, łagod-

ny klimat Konstancin otrzymał status uzdrowiska. Stał
się  miejscowością  nie  tylko  letniskowo-wypoczyn-
kową,  ale  również  miejscowością,  do  której  bardzo
chętnie przyjeżdżali na leczenie kuracjusze. W 1948 r.
prof. Witold Gruca zaczął tu organizować Szpital Chi-
rurgii  Kostnej,  dzisiejsze  słynne  Stołeczne  Centrum
Rehabilitacji „Stocer”.

Od nadania miastu statusu uzdrowiska w Konstan-

cinie rozpoczął się szybki rozwój bazy leczniczej, która
umożliwia leczenie schorzeń kardiologicznych, neuro-
logicznych, reumatologicznych i laryngologicznych.

Jedną z największych atrakcji uzdrowiska jest tęż-

nia solankowa. Została ona zbudowana w połowie lat
siedemdziesiątych XX w. Położenie tężni w central-
nym punkcie Parku Zdrojowego umożliwia kuracju-
szom korzystanie z jej leczniczych właściwości.

Działanie tężni polega na rozpylaniu w powietrzu

solanki pochodzącej z odwiertu o głębokości ponad

1,5 km. Wchłaniane przez błony śluzowe górnych dróg
oddechowych i skórę minerały i mikroelementy mają
istotny wpływ na leczenie schorzeń laryngologicznych.

Uzdrowisko Konstancin oferuje kuracjuszom:

inhalacje indywidualne solankowe

kąpiele kwa-

sowęglowe

okłady parafinowe

zabiegi z zakresu

kinezyterapii. Dysponuje też wodą mineralną, która
posiada właściwości lecznicze.

W 1989 r. centrum uzdrowiska objęte zostało

ochroną i wpisane do wojewódzkiego rejestru zabyt-
ków. Niektóre objęte tą ochroną obiekty posiadają
najwyższy status zabytków klasy „0”.

Zbudowane w początkowym okresie rozwoju

uzdrowiska  wille  charakteryzują  się  stylem  neoba-
rokowym  i  klasycystycznym.  Budowane  tu  były  też
piękne  wille  i  dworki  w  stylu  zakopiańskim.  Wśród
nich  jest  willa  należąca  kiedyś  do  Stefana  Żerom-
skiego.

Na szczególną uwagę zasługuje również zabytko-

wy zespół papierni oraz kościoł pw. Wniebowzięcia
Najświętszej Marii Panny oraz kościół pw. św. Stani-
sława Kostki.

Do Konstancina przyjeżdżają chętnie kuracjusze,

ale bardzo licznie korzystają z jego walorów klima-
tycznych oraz uroków położenia warszawiacy, dla
których jest on oazą ciszy, spokoju i wypoczynku.

Tężnia w Parku Zdrojowym.

Fot.: K. Dzięgielewska

Sanatorium uzdrowiskowe „Przy Źródle”.

Fot.: K. Dzięgielewska

Kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP.

Fot.: K. Dzięgielewska

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

Przez ostatnie lata Uzdrowisko Konstancin Sp. z o.o.

świadczyło usługi z zakresu rehabilitacji leczniczej
w ramach prewencji rentowej dla ubezpieczonych ze
schorzeniami układu krążenia. W 2005 r. prowadzi reha-
bilitację leczniczą dla ubezpieczonych ze schorzeniami
narządu ruchu w systemie ambulatoryjnym.

Anna Serafińska

Departament Prewencji i Rehabilitacji

W Konstancinie obecnie prowadzi leczenie i reha-

bilitację wiele sanatoriów, których renoma znana jest
nie tylko w Polsce.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych od wielu lat

współpracuje z Uzdrowiskiem Konastancin Sp. z o.o.,
które posiada w stosunku do innych sanatoriów
i szpitali położonych w miejscowości Konstancin
największą liczbę miejsc sanatoryjnych dla różnych
profili schorzeń.

Sala rehabilitacyjna w szpitalu uzdrowiskowym „Biały Dom”.

Fot.:K. Dzięgielewska

Magnetoterapia w „Białym Domu”.

Fot.: K. Dzięgielewska

Wydarzenia, opinie – 2005

7 lutego w siedzibie Centralnego Instytutu

Ochrony Pracy-Państwowego Instytutu Badawczego
odbyło  się  pierwsze  w  2005  r.  spotkanie  uczestni-
ków  Krajowej  Sieci  Informacyjnej  (KSI)  i  Krajowego
Punktu  Centralnego  (KPC)  Europejskiej  Agencji
Bezpieczeństwa  i  Zdrowia  w  Pracy.  Program  obrad
obejmował  m.in.  podsumowanie  działalności  KSI
i  KPC  w  2004  r.,  przedstawienie  planu  działania  na
rok 2005, a także informacje o programie prac Agen-
cji na najbliższe lata.

Podczas spotkania dyskutowano (w grupach robo-

czych) na temat dotychczasowej działalności i współ-
pracy Krajowego Punktu Centralnego i Krajowej Sieci
Informacyjnej oraz wstępnego programu przedsię-
wzięć realizowanych w ramach kampanii informacyj-
nej pod nazwą „Europejski Tydzień Bezpieczeństwa
i Zdrowia w Pracy 2005 – »Stop hałasowi«”.

15 lutego w siedzibie Wyższego Urzędu Górni-

czego w Katowicach miało miejsce posiedzenie Wiel-
kiej Kapituły konkursu „Bezpieczna kopalnia”. Orga-
nizatorami tego konkursu są Wyższy Urząd Górniczy,

Fundacja Bezpieczne Górnictwo im. prof. Wacława
Cybulskiego i Szkoła Eksploatacji Podziemnej.

Wymieniony konkurs odbywa się od kilku lat, a je-

go celem jest propagowanie i upowszechnianie idei
bezpiecznej pracy. Jest on rozstrzygany przez Wiel-
ką Kapitułę, w skład której wchodzą przedstawiciele
organizatorów konkursu oraz powołani eksperci.

Głównymi kryteriami wyboru najbardziej bez-

piecznych kopalń są:

brak wypadków śmiertelnych

i ciężkich w ostatnich trzech latach

liczba wypad-

ków lekkich w kopalniach (bez wypadków śmiertel-
nych i ciężkich)

ilość kolejnych dni bez wypadku

w roku konkursu

występujące zagrożenia – według

stopni, kategorii i klas (grupy zagrożeń: tąpania,
wybuch pyłu, metanowe, wodne, klimatyczne, samo-
zapalenie, pyły szkodliwe, radiacyjne)

liczebność

załogi, w tym liczba pracowników zatrudnionych pod
ziemią

wielkość wydobycia

wskaźnik prewencyj-

ny jako miernik stanu bezpieczeństwa pracy.

Wyniki konkursu ogłaszane są podczas corocznych

obrad Szkoły Eksploatacji Podziemnej, w trakcie sesji
poświęconej tematyce zarządzania bezpieczeństwem

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2005

pracy, a zwycięskim kopalniom przyznawane są oko-
licznościowe dyplomy. W tegorocznej edycji konkursu
zwyciężyła kopalnia „Ziemowit’, zaś drugie i trzecie
miejsce zajęły kopalnie „Bogdanka” i „Pokój”.

16 lutego odbyło się plenarne posiedzenie Rady

Ochrony Pracy przy Sejmie RP. Było ono poświęcone
m.in. problematyce mobbingu w środowisku pracy oraz
kwestii równego traktowania kobiet i mężczyzn w pracy.

Materiały na to posiedzenie przygotowali: Pań-

stwowa Inspekcja Pracy, Centralny Instytut Ochrony
Pracy-Państwowy-Instytut  Badawczy,  Instytut  Medy-
cyny Pracy w Łodzi. Spotkanie obyło się w siedzibie
Związku  Rzemiosła  Polskiego  przy  ulicy  Miodowej
w Warszawie, a uczestniczyli w nim – oprócz człon-
ków  Rady  Ochrony  Pracy  –  reprezentanci  Biura
Rzecznika  Praw  Obywatelskich,  Ministerstwa  Spra-
wiedliwości oraz Pełnomocnika Rządu ds. Równego
Statusu Kobiet i Mężczyzn.

Z zaprezentowanych na spotkaniu materiałów

wynika, że w 2004 r. do Państwowej Inspekcji Pracy
wpłynęło 395 skarg dotyczących mobbingu w miej-
scu pracy, z czego ponad połowa została uznana za
bezzasadne.  Tylko  31  skarg  inspektorzy  PIP  uznali
za  w  pełni  uzasadnione.  W  przypadku  76  skarg
zebrany  przez  inspektorów  materiał  dowodowy  nie
pozwalał  na  jednoznaczne  wykazanie  mobbingu,
co  spowodowało  konieczność  rozpoznania  tych
spraw  na  drodze  postępowania  sądowego.  Zdarza
się,  że  osoby  skarżące  się  nazywają  mobbingiem
inne nieprawidłowości występujące w miejscu pracy,
np. przypadki łamania przepisów o czasie pracy po-
przez wydłużanie normatywnego czasu pracy.

Pracownicy skarżą się także na dyskryminowanie

w  pracy.  W  2004  r.  do  Państwowej  Inspekcji  Pracy
wpłynęły 94 skargi w tej sprawie, z których 20 inspek-
torzy uznali za zasadne. Zawarte w skargach zarzuty,
dotyczące  nierównego  traktowania  pracowników,
najczęściej  dotyczyły  dyskryminacji  ze  względu  na
wiek,  stan  zdrowia  i  niepełnosprawność,  wymiar
czasu  pracy,  przynależność  związkową,  a  także
–  w  mniejszym  stopniu  –  ze  względu  na  płeć.  Do
najczęstszych  przejawów  dyskryminacji,  w  ocenie
skarżących  się,  należą:  wysokość  wynagrodzenia,
pomijanie  przy  awansowaniu,  pomijanie  przy  typo-
waniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwa-
lifikacje zawodowe.

Konieczne wydaje się – jak podkreśliła w swoim

materiale  Państwowa  Inspekcja  Pracy  –  popularyza-
cja  wśród  pracodawców  i  pracowników  problematyki
równego traktowania kobiet i mężczyzn w zatrudnieniu,
wyjaśnianie  różnic  między  dyskryminacją  i  mobbin-
giem oraz wskazywanie możliwych dróg postępowania
w przypadku zaistnienia wymienionych zjawisk.

16-19 lutego w Ustroniu zorganizowane zostało

IX Sympozjum Naukowo-Szkoleniowe Sekcji Rehabili-
tacji Kardiologicznej i Fizjologii Wysiłku Polskiego To-
warzystwa Kardiologicznego. Na program sympozjum

złożyło się 15 sesji naukowych, poświęconych m.in.
takim zagadnieniom, jak:

powikłania po przebytych

zabiegach kardiochirurgicznych w trakcie wczesnej
rehabilitacji kardiologicznej

zastosowanie testów

wysiłkowych w rehabilitacji kardiologicznej

rola sta-

tyn w prewencji chorób sercowo-naczyniowych

rola

beta-blokerów w chorobach układu krążenia, w tym
w chorobie niedokrwiennej serca.

Głównymi sponsorami sympozjum była Polphar-

ma Sp. z o.o oraz Powszechny Zakład Ubezpieczeń
– PZU Życie S.A.

11-12 marca w Poznaniu odbyło się II Repe-

tytorium Pulmunologiczne, którego organizatorami
była Katedra i Klinika Ftyzjopneumonologii Akademii
Medycznej w Poznaniu oraz Stowarzyszenie Wspie-
rania Pulmonologii Poznańskiej.

Program spotkania obejmował m.in. następujące

tematy:

rak płuc

diagnostyka chorób układu od-

dechowego

zakażenia i choroby obturacyjne ukła-

du oddechowego

lekarz rodzinny w diagnostyce

i leczeniu chorób układu oddechowego.

11-13 marca w Krynicy Zdroju – pod honorowym

patronatem ministra zdrowia – odbył się II Międzynaro-
dowy  Interdyscyplinarny  Kongres  Naukowy  na  temat
„Współczesne  możliwości  uzdrowiskowego  leczenia
schorzeń  i  urazów  narządu  ruchu”.  Głównym  organi-
zatorem  tego  spotkania  była  Fundacja  Edukacji  Me-
dycznej i Promocji Zdrowia oraz redakcja kwartalnika
„Ortopedia, Traumatologia, Rehabilitacja”.

Podstawowym założeniem interdyscyplinarnych

kongresów  naukowych,  organizowanych  przez
wspomnianą  fundację  i  redakcję,  jest  „wielospecja-
listyczne” zaprezentowanie wybranego zagadnienia,
istotnego dla przedstawicieli dyscyplin medycznych
związanych  z  diagnostyką,  leczeniem  oraz  rehabili-
tacją schorzeń i urazów narządu ruchu. Podsumowa-
niem obrad jest tzw. okrągły stół, w którym uczest-
niczą konsultanci krajowi wymienionych wyżej spe-
cjalności,  prezesi  poszczególnych  towarzystw  me-
dycznych  oraz  zaproszeni  goście.  Najważniejszym
rezultatem  kongresu  jest  wypracowanie  stanowiska
odnośnie wybranego zagadnienia, które to stanowi-
sko staje się istotnym wyznacznikiem postępowania
dla wszystkich wymienionych wyżej specjalistów.

Program naukowy kongresu w Krynicy Zdroju obej-

mował m.in. sesje na temat:

stan dzisiejszy i perspek-

tywy rozwoju polskiego lecznictwa uzdrowiskowego
– porównanie z państwami Unii Europejskiej

leczenie

uzdrowiskowe jako integralny element kompleksowej
terapii schorzeń i obrażeń kończyn.

W trzecim dniu obrad odbyła się sesja naukowo-

-szkoleniowa (wykłady i kurs praktyczny) na temat
zastosowania tapingu (metoda leczenia punktowym
dotykiem) i kinesiotapingu (metoda leczenia tzw. uci-
skowo-ruchowa) w terapii schorzeń i urazów narządu
ruchu.

(A.)