Renowator_zab_ar_712[07]_Z2.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania
4.1. Dobieranie materiałów podstawowych i pomocniczych stosowanych w

robotach murarskich

4.1.1.  Materiał nauczania
4.1.2.  Pytania sprawdzające
4.1.3.   Ćwiczenia
4.1.4.  Sprawdzian postępów

4.2.Dobieranie materiałów do izolacji cieplnej i przeciwwilgociowej

4.2.1.  Materiał nauczania
4.2.2.  Pytania sprawdzające
4.2.3.  Ćwiczenia
4.2.4.  Sprawdzian postępów

4.3.Narzędzia, sprzęt i przyrządy pomiarowe stosowane w robotach

murarskich

4.3.1.  Materiał nauczania
4.3.2.  Pytania sprawdzające
4.3.3.  Ćwiczenia
4.3.4.  Sprawdzian postępów

3
5
6
7
7
7

22
23
23
24
25
25
29
30
31

32
42
42
42

5. Sprawdzian osiągnięć
6. Literatura

43
48

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Niniejszy poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiadomości i kształtowaniu

umiejętności dobierania materiałów, narzędzi i sprzętu do robót murarskich, renowacyjnych.
W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, w których wykazano umiejętności, jakie powinieneś posiadać przed
rozpoczęciem pracy z poradnikiem,

−

cele kształcenia, które wskazują umiejętności, jakie będziesz kształtował w procesie
nauczania – uczenia się w niniejszej jednostce modułowej,

−

materiał nauczania podzielony na 3 tematy, pozostające względem siebie
w logicznym chronologicznym układzie, w którym zostały wyodrębnione następujące
elementy:

−

treści kształcenia, mające na celu zdobycie wiadomości i ukształtowanie
umiejętności, umożliwiające Ci wykonywanie prac renowacyjnych,

−

pytania sprawdzające, które umożliwią Ci samoocenę w zakresie przygotowania do
wykonania ćwiczeń,

−

wykaz ćwiczeń ułatwiających kształtowanie planowanych umiejętności,

−

sprawdzian postępów, zawierający zestaw pytań sprawdzających, dzięki którym
będziesz miał możliwość dokonania samooceny, czy wszystko zrozumiałeś i możesz
kontynuować proces nauczania-uczenia się,

−

sprawdzian osiągnięć, który pozwoli Ci ocenić poziom ukształtowanych przez Ciebie
umiejętności w całej jednostce modułowej,

−

wykaz literatury, który ułatwi Ci pogłębianie wiedzy z zakresu jednostki modułowej oraz
doskonalenie umiejętności.

Przechodząc kolejne etapy uczenia się, zwróć szczególną uwagę na:

−

dobieranie materiałów posiadających certyfikaty, dopuszczenia do stosowania, atesty,

−

dobieranie materiałów budowlanych stosownie do określonego zakresu robót i zgodnie z
dokumentacją techniczną,

−

zastosowanie narzędzi, sprzętu i urządzeń zgodnie z przeznaczeniem, zgodnie z
przepisami i instrukcją ich stosowania.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W pracy musisz przestrzegać regulaminu pracowni, przepisów bhp i higieny pracy oraz

instrukcji przeciwpożarowych. Szczególną uwagę musisz zwrócić na zasady bhp w czasie
wykonywania ćwiczeń laboratoryjnych. W czasie przygotowywania stanowiska pracy zwróć
uwagę na zasady ergonomii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

712[07].Z2

TECHNOLOGIA ROBÓT MURARSKICH

712[07].Z2.01

Stosowanie przepisów bhp przy wykonywaniu robót murarskich

712[07].Z2.02

Organizowanie stanowiska prac murarskich

712[07].Z2.03

Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu do robót murarskich

712[07].Z2.04

Wykonywanie zapraw budowlanych i betonów

712[07].Z2.05

Wykonywanie murów nośnych z różnych materiałów, o różnej grubości

712[07].Z2.06

Wykonywanie ścian działowych

712[07].Z2.07

Wykonywanie ścian z kanałami, słupów i filarów międzyokiennych

712[07].Z2.08

Wykonywanie sklepień, nadproży i stropów murarskich

712[07].Z2.09

Wykonywanie gzymsów i attyk

712[07].Z2.10

Naprawianie i konserwacja konstrukcji murowych

712[07].Z2.11

Spoinowanie i licowanie ścian

712[07].Z2.12

Wykonywanie robót rozbiórkowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

rozróżniać elementy budowli i ich funkcje,

−

rozróżniać rodzaje budowli i budynków,

−

stosować terminologię budowlaną,

−

odróżniać technologie wykonania budynku,

−

rozpoznawać i charakteryzować podstawowe materiały budowlane,

−

rozróżniać elementy konstrukcyjne i nie konstrukcyjne budynku,

−

rozróżniać rodzaje ścian ze względu na konstrukcję i rodzaj materiału,

−

rozróżniać obciążenia działające na budowlę,

−

czytać dokumentację techniczną w zakresie rzutów i przekrojów pionowych budynku,

−

wykonywać szkice elementów budowlanych,

−

przestrzegać zasad bezpiecznej pracy, przewidywać i zapobiegać zagrożeniom,

−

transportować materiały budowlane,

−

organizować stanowiska składowania i magazynowania materiałów budowlanych,

−

organizować stanowiska prac murarskich,

−

posługiwać się podstawowym sprzętem transportowym w budownictwie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

rozpoznać materiały przydatne do robót murarskich,

−

ocenić przydatność materiału do wykonania budowlanego ustroju murowanego,

−

ocenić jakość materiału metodą organoleptyczną,

−

określić ilość materiału potrzebnego do wykonania robót, sporządzić zapotrzebowanie
i rozliczenie materiałowe,

−

sporządzić zapotrzebowanie na narzędzia i urządzenia,

−

składować materiały na stanowisku pracy,

−

przetransportować materiały w poziomie i pionie,

−

dobrać potrzebne narzędzia, sprzęt i urządzenia do wykonania robót,

−

przeprowadzić bieżącą konserwację narzędzi i sprzętu,

−

zastosować narzędzia, sprzęt i urządzenia zgodne z przeznaczeniem,

−

posłużyć się narzędziami, sprzętem i urządzeniami zgodnie z przepisami,

−

przygotować i zastosować materiały pomocnicze,

−

zastosować materiały racjonalnie i zgodnie z normami,

−

porozumieć się z przełożonym i współpracownikami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Dobieranie materiałów podstawowych i pomocniczych
stosowanych w robotach murarskich

4.1.1. Materiał nauczania

Specyfika zawodu renowator zabytków architektury wymaga znajomości materiałów

stosowanych do realizacji obiektów historycznych oraz materiałów będących w użyciu dzisiaj
i  wykorzystujące  najnowsze  technologie.  Działając  w  starych  obiektach  staramy  się  w
miejscach  widocznych,  używać  materiałów  maksymalnie  zbliżonych  istotnymi  cechami  do
oryginalnych, a jednocześnie stosować rozwiązania współczesne, wielokrotnie ratujące nasze
zabytki.  Działania  remontowe  i  renowacyjne  powinny  być  prowadzone  w  oparciu  o
zatwierdzoną dokumentację projektową i stosować się ściśle do zawartych w niej rozwiązań.
Wszelkie  problemy  wynikłe  na  budowie,  nieprzewidziane  w  dokumentacji  oraz  ewentualne
odstępstwa  od  projektu  należy  konsultować  z  projektantem  i  kierownikiem  budowy.
Pamiętać  należy,  że  nie  wolno  ograniczać  swojej  wiedzy  do  informacji  zawartych  w
przedstawionym  poradniku.  W  tym  poradniku  skupimy  się  na  zaprezentowaniu
podstawowych materiałów stosowanych współcześnie.

Materiały podstawowe
Elementy murowe ceramiczne

Elementy ceramiczne stanowią grupę wyrobów o bardzo zróżnicowanych parametrach

technicznych, co w dużym stopniu wynika ze sposobu ich prefabrykacji. W tablicy poniżej
zestawiono informacje o podstawowych rodzajach wyrobów ceramicznych.

Rodzaj

ceramiki

Dodatki do

masy gliniastej

Temperatura
wypału, °C

Proces wytwa-

rzania

Wygląd

czerepu po

wypaleniu

Wyroby

Gęstość

tworzywa

kg/dm

Nasiąkli

wość,

Wytrzyma-

łość na

ściskanie

MPa

Specjalne

dodatki

spulchniające

950-1000

wypalanie

Bardzo

porowaty, tzw.

poryzowany

Cegły, pustaki i

elementy

poryzowane

< 1,2

12-28

5-20

Ceramika o

czerepie

porowatym

mączka

bazaltowa (nie

zawsze)

1000-1100

wypalanie +

początek fazy

spiekania

o zmniejszonej

liczbie porów

Cegły i kształtki

ceramiczne

licowe lub

elewacyjne

1,9

4-12

15-45

mączka

bazaltowa

1100-1300

Spiekanie

spoisty

Cegły i kształtki

klinkierowe

zwykłe i licowe

1,9-2,2

2,5-5

30-170

Ceramika o

czerepie
ścisłym,

spieczonym

specjalne gliny

1300

Spiekanie

spoisty

Płytki ścienne,

kształtki

kominowe

kamionkowe

>2,0

1,5-6

> 100 (na

zginanie

> 1 5 )

Tablica 1. Specyfikacja wyrobów ceramicznych w zależności od surowców i wypału

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Cegła  pełna  zwykła  ma  znormalizowane  wymiary  250x120x65  mm.  W  zależności  od
wytrzymałości  na  ściskanie  oraz  cech  fizycznych  rozróżnia się  5  klas  cegieł:  20,  15, 10, 7,5
i 5  (wartość  liczbowa  klasy  odpowiada  orientacyjnie  wytrzymałości  cegły  na  ściskanie
obliczonej w MPa).
Współczynnik przewodzenia ciepła dla cegły pełnej wynosi λ=0,77 W/mK.
Cegłę  pełną  wykorzystuje  się  do  wznoszenia  ścian  zewnętrznych  i  wewnętrznych.  W
robotach  remontowych  i  renowacyjnych  ma ona  duże  zastosowanie w  związku  z  faktem,  że
obiekty stare często wznoszone były z cegły pełnej, która w rożnych okresach  historycznych
miała wymiary inne niż współczesna. Tam gdzie chcemy nawiązać do materiału pierwotnego,
gdzie  uzupełniamy,  bądź  wymieniamy  zniszczone  fragmenty  budowli  cegła  pełna  jest
najczęściej  używanym  materiałem.  Cegłę  pełną  oraz  cegłę  dziurawkę  używamy  do
wykonywania  stropów  typu  Kleina,  w  których  płaskie  płyty  ceglane  zbrojone  są
płaskownikiem albo pętami okrągłymi, opartymi na murach lub przy dużych rozpiętościach –
na  belkach  stalowych.  Cegłę  stosujemy  do  budowy  nadproży  sklepionych  płaskich  oraz
łukowych. Cegła jest wykorzystywana do budowy, naprawy, odbudowy sklepień łukowych i
sklepienia odcinkowego. Tego typu konstrukcje nadproży  i  stropów i  sklepień  bardzo często
spotykamy w obiektach poddawanych renowacji.

Cegła drążona - dziurawka wytwarzana jest w jednej wielkości odpowiadającej formatowi
cegły zwykłej. W zależności od kierunku otworów przelotowych rozróżnia się dwa rodzaje
dziurawek W- wozówkowa i G- główkowa:
W  związku  niską  wytrzymałością  w  kierunku  pionowym  znacznie  lepszą  wytrzymałością  w
kierunku  poziomym  oraz  dobrymi  właściwościami  akustycznymi.  Mogą  być  stosowane  w
ścianach  działowych,  w  nadprożach  oraz  jako  elementy  uzupełniające  w  murach  z  pustaków
ceramicznych. Współczynnik przewodzenia ciepła dla cegły dziurawki wynosi λ=0,62 W/mK.

Rys. 1. Cegła dziurawka [4]

Cegły kratówki produkuje się w dwóch typach: typu K l –  o wymiarach 250 x 120 x 65 mm
i  typu  K2  –    o  wymiarach  250  x  120  x  140  mm.  Otwory  w  cegle  kratówce  mają  kształt
rombów  i  są  prostopadłe  do  podstawy. Nazwa  cegły pochodzi  od  układu otworów  i  ścianek
między nimi przypominających kratę. Dzięki takiej budowie wewnętrznej kratówka wykazuje
dużą  wytrzymałość  na  ściskanie  w  kierunku  równoległym  do  otworów  i  dobrą  izolacyjność
cieplną.  Powierzchnie  boczne  kratówek  są  rowkowane  w  celu  zwiększenia  przyczepności
zaprawy. Gęstość pozorna cegieł kratówek nie powinna przekraczać 1400 kg/m

. Masa jednej

cegły  kratówki  typu  K  l  wynosi  około  2,6  kg,  a typu  K2  –    około  4,6  kg.  W  zależności  od
wytrzymałości  na  ściskanie  rozróżnia  się  cztery  klasy  kratówek:  15,  10,  7,5  i  5.  Cegły
kratówki  klasy  15,  10  i  7,5  mogą  być  stosowane  do  wznoszenia  ścian  nośnych  budynków
przemysłowych,  wielokondygnacyjnych  budynków  mieszkalnych  oraz  do  budowy  murów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

piwnicznych w gruntach suchych. Do budowy ścian nośnych w budynkach niskich (do dwóch
kondygnacji),  ścian  wypełniających  szkieletowych  i  ścian  działowych  stosuje  się  cegły
kratówki klasy 7,5 i 5).
Współczynnik przewodzenia ciepła dla cegły kratówki wynosi λ=0,56 W/mK.
Cegieł  kratówek  nie  należy  stosować  do  budowy  fundamentów  w  gruntach  o  wysokim
poziomie wody gruntowej oraz do budowy murów kominowych.
Do murowania murów z cegieł pełnych, dziurawki i kratówki używa się zapraw: cementowej,
cementowo-wapiennej,  wapiennej  marki  zgodnej  z  przyjętą  w  dokumentacji  projektowej.
Poszczególne elementy łączymy spoinami poziomymi i pionowymi. Wymienione w tej grupie
materiały stosować najczęściej będziemy do uzupełnień w istniejących murach wykonanych z
cegły, zamurowania istniejących otworów, wykonania ścianek działowych według posiadanej
dokumentacji, do dobudowy nowych części obiektu w powiązaniu z istniejącymi ścianami.

Cegły  klinkierowe  są  zaliczane  do  drobnowymiarowych  elementów  z  ceramiki  spiekanej
odznaczającej  się  dużą  spoistością,  znaczną  odpornością  na  działanie  czynników
atmosferycznych  (wody,  mrozu,  silnego  nasłonecznienia)  oraz  odpornością  na  korozję
biologiczną i chemiczną, a także wysoką wytrzymałością. Jedynie pod względem izolacyjności
cieplnej ceramika spiekana ustępuje ceramice wypalanej. Istnieje na rynku bardzo bogaty asortyment
kształtów cegieł klinkierowych, umożliwiających dostosowanie i podkreślenie form architektonicznych
i  ciekawych  detali.  Kształty  cegieł  klinkierowych  uwzględniają  ścięcia  pod  różnym  kątem  i
zaokrąglenia  krawędzi  oraz  elementy  narożnikowe.  Cegły  klinkierowe  mogą  być  stosowane  do
murowania:
—  licowania ścian zewnętrznych,
—  detali architektonicznych,
—  ścian podziemnych w gruncie agresywnym chemicznie,
—  filarów mostowych i innych obiektów inżynierii wodnej,
—  ścian nośnych budynków wysokości do 17 kondygnacji (Wielka Brytania),
—  ścian w pomieszczeniach laboratoryjnych i fabrycznych narażonych na oddziaływanie

środowiska agresywnego chemicznie i biologiczne lub na silne zawilgocenie,

—  stropów, sklepień, łuków, słupów, pilastrów i kominów.
Często  też  są  stosowane  do  wznoszenia  całych  obiektów  użyteczności  publicznej.  Cegły
klinkierowe,  podobnie  jak  ceramiczne,  dzielą  się  na  zwykłe  i  licowe.  Z  uwagi  na  rodzaj
otworów rozróżnia się cegły bez otworów, pełne, drążone oraz szczelinowe z otworami i bez
otworów.  Zakres  stosowania  cegieł  klinkierowych  licowych  jest  taki  sam  jak  cegieł
ceramicznych  licowych,  z  tym  że  klinkierowe  bardziej  nadają  się  do  wykorzystania  w
środowisku  chemicznie  i  biologicznie  agresywnym.  Powierzchnia  otworów  w  cegłach
klinkierowych nie przekracza 25%.
Cegła klinkierowa zrzucona z wysokości l ,5 m na płask na inne cegły może się wyszczerbić,
lecz nie powinna pęknąć, a cegła pełna zwykła może pęknąć, lecz nie powinna rozpaść się na
kawałki.  Zarówno  cegła  budowlana  pełna,  jak  i  klinkierowa  podczas  uderzenia  młotkiem
stalowym  powinna  wydawać  czysty  metaliczny  dźwięk.  Przełam  cegieł  powinien  być
jednorodny, bez widocznych uwarstwień.
Współczynnik przewodzenia ciepła dla cegły klinkierowej wynosi λ=1,05 W/mK.
Cegieł  klinkierowych  nie  wolno  murować  na  zaprawach  z  dodatkiem  wapna,  najlepiej
stosować  specjalne  gotowe  zaprawy  do  klinkieru,  przygotowując  je  zgodnie  z  instrukcja
producenta.  Przy  murowaniu  z  cegieł  klinkierowych  należy  dbać  o  dokładność  murowania,
uwzględniając równe spoiny i nie dopuszczając do zanieczyszczenia muru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys 2.

Cegły klinkierowe wg PN-B-12008:1996: a) zwykła bez otworów, b) zwykła pełna, c) licowa drążona, d) licowa

szczelinowa; h - wysokość

Pustaki  szczelinowe  SZ  (modularne).  Pustaki te  mają kształt  i wymiary  jak  na rysunku.  Są
one  przystosowane  do  modułów  budowlanych,  czyli  podstawowych  wymiarów
obowiązujących  w  projektowaniu  wyrobów,  elementów  i  budynków.  W  budownictwie
stosuje się moduł podstawowy 10 cm oraz moduły będące wielokrotnością 30 cm.

Rys 3. Pustak szczelinowy SZ [4]

Produkuje  się  pustaki  szczelinowe  w  następujących  klasach:  5;  7,5;  10  i  15.  Pustaki  klas
wyższych  od  5  powinny  być  mrozoodporne.  Stosuje  się  je  do  budowy  ścian  zewnętrznych
i wewnętrznych z wyjątkiem murów fundamentowych i piwnicznych.
Pustaki  typu  UNI,  przeznaczone  do  wznoszenia  ścian  zewnętrznych    i  wewnętrznych
budynków produkuje w czterech typach:
–

typ A – podstawowy o wymiarach 188x188x188 mm i objętości 3,2 normalnej,

–

typ B – uzupełniający o wymiarach 88x188x188 mm i objętości 1,6 cegły,

–

typ C – uzupełniający o wymiarach 188x94x188 mm i objętości 1,7 cegły,

–

typ D – uzupełniający o wymiarach 88x94x188 mim i objętości 0,8 cegły.

Współczynnik przenikania ciepła dla ściany gr. 29 cm z pustaków siedmiorzędowych typu
Uni z obustronnym tynkiem i na zaprawie cementowej wynosi U=1,28 W/m

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 6. Pustak szczelinowy typu U. [4]

Pustaki UZ (uzupełniające) produkuje się o wymiarach: długość 188 mm, szerokość 88 mm
i wysokość w zależności od odmiany pustaka: 138, 188 i 220 mm. Masa pustaków
w zależności od odmiany wynosi 3,2, 4,4 i 5,1 kg. Pustaki UZ stosuje się jako elementy
uzupełniające przy wiązaniu murów z pustaków pionowo drążonych typu SZ, MAX i U.

Rys.7. Pustak szczelinowy typu U [4]

Pustaki do ścian działowych zgodnie z normą dla ścian działowych produkuje się dwa
typy pustaków ceramicznych:

–

pustaki typu Pdl, zwane pojedynczymi, grubości 65 mm,

–

pustaki typu Pd2, zwane podwójnymi, grubości 120 mm.

Rys. 8. Pustak szczelinowy typu U [4]

Produkuje się pustaki całkowite, których długość l może wynosić 250+.5 mm, 290 + 5 mm
i 330 ±6 mm oraz pustaki połówkowe, długości 125 ±3 mm, 145 ±3 mm lub 165+4 mm.
Materiały należące do wyżej opisanej grupy stosowane są do wznoszenia, uzupełniania ścian
konstrukcyjnych i działowych, zewnętrznych i wewnętrznych, ze względu na wykorzystanie
cech takich jak: dobra izolacyjność termiczna i akustyczna, mniejsza niż dla elementów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pełnych  gęstość  objętościowa,  dobre  parametry  wytrzymałościowe.  Wybór  elementów
spośród tych materiałów podyktowany jest często np. wymiarami elementów dostosowanymi
do  wymiarów  istniejących  ścian  lub  otworów.  Łączenie  elementów  z  tej  grupy  materiałów
wykonuje się na spoiny poziome i pionowe, z użyciem tradycyjnych zapraw, wykonywanych
na  budowie  według  wymaganej  receptury  lub  przygotowywanych  z  gotowych  mieszanek
według  instrukcji  producenta.  Zakres  wykonywanych  prac  decyduje  często  o  wyborze
technologii przygotowania zaprawy.

Ceramika  poryzowana  to  materiał  stosowany  od  niedawna,  otrzymywany  poprzez  proces
poryzacji,  polegający  na  uzyskaniu  wypełnionych  powietrzem  pustek  (mikroporów)  w
materiale  ceramicznym.  Jest  to  możliwe  dzięki  dodaniu  do  gliny  drobnych  trocin,  które
ulegają  spaleniu  podczas  procesu  wypalania  cegieł.  Wraz  z  drążeniami  w  pustakach
mikroskopijne pory poprawiają właściwości termoizolacyjne ceramiki.

Porotherm cegły z ceramiki poryzowanej o wymiarach:
- 500x248x238 mm do wznoszenia ścian o grubości 50 cm,

- 440x248x238 mm do wznoszenia ścian o grubości 44 cm,
- 380x248x238 mm do wznoszenia ścian o grubości.

Inne  elementy  tego  systemu  mają  grubości  30  cm,  25  cm,  18,8  cm,  11,5  cm,  8  cm.
Współczynnik  przenikania  ciepła  dla  ściany  gr.  50  cm  z  tego  materiału  murowanej  na
zaprawie  termoizolacyjnej  wynosi  U=0,29  W/m

K, a na zaprawie zwykłej U=0,34 W/m

Elementy Porotherm przewidziane są do połączeń na pióro i wpust zamiast pionowej spoiny.
Spoiny  poziome  natomiast  należy  wykonywać  z  zaprawy  ciepłochronnej,  np.
termoizolacyjnej  zaprawy  murarskiej  Porotherm  TM,  która  w  porównaniu  z  tradycyjną
zaprawą  znacznie  polepsza  izolacyjność  cieplną  ścian.  Grubość  warstwy  zaprawy  powinna
wynosić  8÷15  mm  optymalnie  12  mm.  Te  cechy  materiału  sprawiają,  że  używamy  go  do
wznoszenia  jednowarstwowych  ścian  zewnętrznych  o  dobrych  parametrach  izolacyjności
cieplnej.  Porothermu  możemy  używać  w  starych  obiektach,  tam  gdzie  nie  chcemy  dociążać
konstrukcji,  zależy  nam  na  dobrych  parametrach  izolacyjnych,  a  nie  jest  istotny  rysunek  na
płaszczyźnie  ściany,  nawiązujący  do  materiału  historycznego.  Elementy  Porothermu  można
przycinać  bez problemu zwykłą piłką, co ułatwia np. wykonanie wnęk, czy dopasowanie do
potrzebnego kształtu wypełnianego elementu.

Cegły  i  bloczki  wapienno-piaskowe  silikatowe  produkuje  się  jako  pełne  lub  pionowo
drążone  z  mieszaniny  drobnoziarnistego  piasku  kwarcowego  i  wapna  gaszonego.  Po
uformowaniu  metodą  prasowania  poddaje  się  je  naparzaniu  w autoklawach  parą  wodną  pod
ciśnieniem.

Zależnie od wymiarów rozróżnia się zgodnie z PN-75/B-12003 następujące rodzaje
wyrobów:
–

cegła pełna typu 1 NF o wymiarach jak dla cegły ceramicznej (250x120x65 mm),

–

cegła pełna typu 1,5NF o wymiarach 250x120X104 mm,

–

bloczki drążone typ 2NFD o wymiarach 250x120x138 mm,

–

bloczki drążone typ 3NFD o wymiarach 250x120x220 mm,

–

bloczki drążone typ 6NFD o wymiarach 250x250x220 mm.

Asortyment oferowany aktualnie przez producentów koncernu Xella jest o wiele bogatszy,
np. obejmuje kształtki nadprożowe rożnych szerokości do wykonywania nadproży czy
bloki wentylacyjne z otworami średnicy 160 cm do prowadzenia kanałów wentylacyjnych
w grubości ściany.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 9. Bloczki drążone wapienno-piaskowe: a) bloczki typu 2NFD, b) bloczki typu 3NFD [4]

Cegły i bloczki produkuje się w klasach: 7,5; 10; 15; 20 MPa zależnie od typu.
Współczynnik przewodzenia ciepła dla silikatowej pełnej wynosi λ=1,00 W/mK, natomiast
dla cegły silikatowej drążonej λ=0,80 W/mK.

Równe  i  gładkie  powierzchnie  cegieł  i  bloczków  silikatowych  decydują  o
wykorzystywaniu  ich  do  wznoszenia  ścian,  dla  których  wymagamy  gładkiej  powierzchni.
Wyroby  silikatowe  stosujemy  na  ściany  zewnętrzne  i  wewnętrzne,  ściany  licowe  nie
wymagające tynkowania, ścianki  działowe,  ścianki wypełniające konstrukcje  szkieletowe,
ściany  przeciwogniowe  i  kominy,  mury  piwniczne.  Istotną  cechą  decydującą  często  o
zastosowaniu  elementów  silikatowych  jest  ich  wysoka  izolacyjność  i  szczelność  ogniowa
pozwalająca  na  wykonywanie  z  nich;  obudowy  ochraniającej  palne  elementy
konstrukcyjne,  kominy  przechodzące  obok  elementów  konstrukcyjnych  drewnianych,
ścian  kotłowni  i  ścian  ogniowych.  Cegły  i  bloczki  silikatowe  mogą  być  murowane  na
zwykłej zaprawie.

Bloczki i płyty z  autoklawizowanego betonu komórkowego- pianobetony
Z  betonu  komórkowego  produkuje  się  bloczki  o długości  49  lub  59 cm, wysokości  24  cm  i
różnorodnych  szerokościach  36,  30,  24,  18,  12,  8  i  6  cm,  przystosowanych  do  wznoszenia
jednowarstwowych  ścian  różnych  grubości.  Uzupełnieniem  są  elementy  nadproży  w  postaci
U-kształtek,  które  należy  podstemplować,  zazbroić  i  wypełnić  mieszanką  betonową  oraz
elementy  ocieplenia  wieńców  –  płytki  z  doklejonym  styropianem  wykorzystywane  jako
izolacja dla wylewanego wieńca. Elementy pianobetonowe produkowane są w odmianach 05,
06, 07 i 08. Odmiany odpowiadają różnej gęstości pozornej  betonu komórkowego, z jakiego
wykonano bloczki,  np. odmiana 05 oznacza gęstość pozorną betonu 500 kg/m

. Pianobetony

są  materiałem  „ciepłym”  ich  współczynnik  przewodzenia  ciepła  jest  zależy  od  gęstości
objętościowej  materiału  i  na  przykład  dla  odmiany  500  w  stanie  suchym  wynosi
λ=0,119  W/mK.  Do  murowania  ścian  zewnętrznych,  jednowarstwowych  z  pianobetonu
należy  używać    specjalnych  zapraw  do  cienkich  spoin.  Grubość  spoin  klejonych  wynosi
wtedy  1  –  3  mm.  Zaprawami  takimi  mogą  być  np.  gotowa  zaprawa  Celat,  Gabit  S,
Atlas  KB-15,  Ceresit  CT-21.  Beton  komórkowy  jest  materiałem  niepalnym  i
nierozprzestrzeniającym  ognia  (ściany  gr.  min.  24  cm  wytrzymują  czterogodzinną  próbę
ogniową), odpornym  na działanie  mrozu, łatwym  w obróbce (wycinanie brud  i wymaganych
kształtów  jest  łatwe  i  proste  –  przy  użyciu  piłki).  Cechy  te  decydują  o  przydatności  tego
materiału  do  robót  w  starych  obiektach,  gdzie  nie  chcemy  dodatkowo  obciążać  konstrukcji,
zależy nam na dokładności i uformowaniu kształtu dostosowanego do form danym obiekcie.
Powszechnie  stosowane  są  prefabrykowane  elementy  z  pianobetonu  zbrojonego  w  postaci
gotowych belek nadprożowych typu L-19. Elementy te produkowane są o długościach od 90
do 300 cm ze skokiem co 30 cm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bloczki i płyty gipsowe
Dokonując  przeglądu  materiałów  do  robót  murarskich  należy  również uwzględnić  materiały
z  gipsu.  W  pracach  renowacyjnych  mają  one  zastosowanie  przy  wykonywaniu  ścianek
działowych,  a  płyty  gipsowo-kartonowe  do  montażu  lekkich  ścianek  działowych,
wykończenia  powierzchni  ścian  i  sufitów  z  nadawaniem  im  różnorodnych  kształtów
nawiązujących  do  form  historycznych  oraz  do  montażu  osłon  ogniochronnych  palnych
elementów konstrukcyjnych. Bloczki gipsowe łączy się na specjalne kleje gipsowe uzyskując
cienkie  spoiny. Do klejenia prefabrykatów gipsowych:  bloczków, płyt gipsowych  ściennych,
galanterii gipsowej,  sztukaterii, płyt stosowanych  wewnątrz obiektów służą kleje gipsowe P.
Kleje  gipsowe  T  przeznaczone  są  do  klejenia  płyt  gipsowo-kartonowych  do  ścian  z  cegły
ceramicznej,  silikatowej,  betonu  i  betonu  komórkowego  wewnątrz  pomieszczeń,  a  także  do
spoinowania połączeń płyt gipsowo-kartonowych.

Materiały pomocnicze do robót murarskich
Do łączenia ze sobą poszczególnych elementów materiałów murarskich do wznoszenia ścian
czy  stropów  murarskich  wykorzystuje  się  zaprawy,  zaprawy  klejowe  i  kleje  dobrane
odpowiednio  do  łączonego  materiału  i  warunków  pracy  gotowego  elementu  budowlanego.
Dobierając  materiał  łączący  w  starych  obiektach  bierzemy  również  pod  uwagę  rozwiązanie
pierwotne, aktualne warunki konieczne do spełnienia i dzisiejszy stan wiedzy technicznej.
Dobór materiałów do wykonywania robót w obiektach podlegających renowacji powinien być
uwzględniony w opracowanej dokumentacji technicznej.
Poniżej  dokonamy  przeglądu  spoiw,  kruszywa,  zapraw  budowlanych,  zapraw  klejowych
i klejów.

Spoiwa budowlane, zaprawy
Zasadniczymi  składnikami  zapraw  budowlanych  są  spoiwa,  takie  jak  wapno,  cement,  gips,
oraz  wypełniacze  —  najczęściej  piasek  lub  różne  specjalnie  przygotowywane  drobne
kruszywa ze skał naturalnych (np. wapieni) lub sztucznie wypalane (np. keramzyt). Zadaniem
spoiw, jak wskazuje ich nazwa, jest powiązanie wszystkich składników zaprawy.
Najdawniej  znanymi  i  stosowanymi  w  budownictwie  spoiwami  są  wapno  i  gips.  Gips
zastosowano  do  celów  budowlanych  przy  budowie  piramid  w  Egipcie  (ok.  2600  lat  przed
naszą  erą),  a  stosowanie  spoiw  wapiennych  stwierdzono  w  budowlach  Babilonu
(ok. 600 lat p.n.e.).

Spoiwa  wapienne  dzieli  się  na  następujące  rodzaje:  ciasto  wapienne,  wapna  suchogaszone
(hydratyzowane),  wapno  palone  mielone, wapno pokarbidowe,  wapno  hydrauliczne  i  wapno
magnezjowe.
W  celu  otrzymania  ciasta  wapiennego  wapno  palone  gasi  się  przez  zmieszanie  z  wodą,
a następnie  przetrzymuje  odpowiednio  długo  w  dołach  (dołuje).  Czas  dołowania  zależy  od
przeznaczenia  wapna.  Prawidłowe  gaszenie  wapna  palonego  jest  warunkiem  dobrej  jakości
otrzymanego ciasta wapiennego.
Gaszenie  wapna  sposobem  ręcznym  wymaga  uprzedniego  przygotowania  odpowiednich
stanowisk oraz dołów do jego przechowywania („lasowania”). Stanowisko do gaszenia wapna
składa  się  z  magazynu  (szopy)  do  składowania  wapna  palonego  oraz  skrzyni  do  gaszenia
wapna. Do gaszenia wapna w skrzyni służy graca.

Spoiwa cementowe
Cementy są spoiwami hydraulicznymi, tzn. że mogą twardnieć również pod wodą.
Do  najbardziej  znanych  i  najczęściej  stosowanych  w  budownictwie  spoiw  cementowych
zalicza się cement portlandzki oraz cement hutniczy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Cement  portlandzki  otrzymuje  się  przez  zmielenie  klinkieru  cementowego  z  dodatkiem
gipsu  i  domieszek  hydraulicznych.  Klinkier  powstaje  w  wyniku  wypalenia  w  piecach
obrotowych  margla  lub  gliny  oraz  wapienia  w  temperaturze  1440°C.  Klinkier,  wychodzący
z pieca  w  postaci  okrągłych  ziarenek  średnicy  3-20  mm,  miele  się  na  cement  dodając  25%
surowego gipsu dwuwodnego dla regulacji czasu wiązania.
Cement  hutniczy  otrzymuje  się  przez  zmielenie  klinkieru  cementowego  z  żużlem
wielkopiecowym  granulowanym  i  aktywnymi  popiołami  lotnymi.  W  czasie  mielenia  dodaje
się gipsu surowego, podobnie jak do cementu portlandzkiego, lecz w większej ilości (do 6%),
wskutek  czego  cement  hutniczy  wiąże  znacznie  wolniej  niż  cement  portlandzki,
charakteryzuje  się  też  mniejszą  kalorycznością  (wydziela  mniej  ciepła  w  czasie  wiązania)
i wolniejszym  przyrostem  wytrzymałości  w pierwszych dniach  twardnienia.  Cechy  te  trzeba
uwzględniać, gdy stosuje się cement hutniczy w robotach prowadzonych zimą.

Spoiwa  gipsowe  otrzymuje  się  w  wyniku  wypalania  kamienia  gipsowego  (gips  dwuwodny
o wzorze  chemicznym  CaSO

• 2H

O) w piecach szybowych lub obrotowych. Spoiwa

gipsowe należą do najoszczędniejszych pod względem zużycia energii, gdyż na wypalenie l t
gipsu potrzeba zaledwie 50-60 kg węgla, podczas gdy na l t cementu zużywa się 200-275 kg
węgla o kaloryczności 23,33 MJ/kg.
Spoiwa gipsowe, których podstawowym składnikiem jest, jak widać ze wzoru, siarczan
wapniowy CaSO

, dzielą się na następujące rodzaje:

1)  spoiwa  gipsowe  szybko  wiążące,  do  których  należy  produkowany  w  Polsce  gips
budowlany szybko wiążący; koniec wiązania tych spoiw następuje przed upływem 15 minut.
2)  spoiwa  gipsowe  normalnie  wiążące,  których  koniec  wiązania  następuje  w  czasie  nie
krótszym  niż  15  minut  i  nie  dłuższym  niż  40  minut;  do  spoiw  tego  rodzaju  należą  gips
budowlany oraz gips modelowy.
3)  spoiwa  gipsowe  wolno  wiążące,  do  których  zalicza  się  spoiwa  o  początku  wiązania  nie
wcześniejszym niż 40 minut. do spoiw tych należy produkowany w Zakładach „Doliny Nidy”
w Gackach k. Buska gips tynkarski

Zaprawy

Zaprawy  wapienne.  Zaprawę  wapienną  stosuje  się  najczęściej  do  zwykłych  wypraw
wewnętrznych,  niekiedy  do  wypraw  zewnętrznych,  oraz  do  murowania  niezbyt  silnie
obciążonych  murów,  Obowiązujące  instrukcje  zalecają  stosowanie  zapraw  wapiennych  do
murowania    ścian    budynków    niskich  (do  dwóch    pięter)  i  do  murów  ostatnich  dwóch
górnych kondygnacji  budynków kilkupiętrowych. Wynika to z niewielkiej wytrzymałości tej
zaprawy.    Zaprawa  wapienna  nie  może  stykać  się  z wodą,  nie powinno  się  też  stosować  jej
w miejscach wilgotnych.
Zaprawę  z  wapna  hydratyzowanego  przygotowuje  się  mieszając  najpierw  wapno  z  wodą,
w miarę możności na 24-36 godzin przed dosypaniem piasku. Jeżeli brak na to czasu, należy
najpierw  wymieszać  na  sucho  proszek  wapienny  z  piaskiem,  a  następnie  dodać  stopniowo
potrzebną ilość wody i mieszać składniki aż do uzyskania jednorodnej, plastycznej masy.

Zaprawy  cementowe.  Zaprawy  te  stosuje  się  do  murowania  silnie  obciążonych  ścian
budynków, na podłoża i posadzki cementowe oraz do obrzutki pod tynk.
Ustalono  następujące  marki  zapraw  cementowych:  12;  10;  8,  5;  3;  1,5  o  wytrzymałości  12,
10, 8, 5, 3 i 1,5 MPa. Jeśli  zaprawę  przygotowuje  się  ręcznie,  miesza się najpierw piasek
z cementem,  a  następnie  dolewa  wody.  Pożądane  jest,  aby  piasek  był  odpowiednio  suchy,
inaczej trudno go zmieszać na sucho z cementem (tworzą się wówczas grudki). Piasek winien

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

mieć taką wilgotność, aby ściśnięty w ręku nie lepił się, a po rozprostowaniu dłoni
rozsypywał.
Zaprawy cementowo-wapienne. Zaprawy te stosuje się przeważnie do robót murarskich i na
spodnie warstwy tynków. Proporcje składników zaprawy zależą od jej przeznaczenia.

W robotach budowlanych stosuje się zaprawy cementowo-wapienne następujących marek: 5,

3,  1,5  i  0,8.  Przygotowując  zaprawę  ręcznie,  rozrabia  się  najpierw  ciasto  wapienne  wodą,
a następnie  wsypuje  mieszaninę  piasku z  cementem  i  całość  starannie  przerabia.  Mieszaninę
piasku  z  cementem  przygotowuje  się  tak  samo  jak  do  zaprawy  cementowej.  Jeżeli  zamiast
ciasta  wapiennego  stosuje  się  wapno  hydratyzowane  w  proszku,  miesza  się  je  najpierw  -
z piaskiem i cementem, a potem dodaje się wody.
Zaprawy  gipsowo-wapienne  i  gipsowe.  Zaprawy  te  stosuje  się  rzadziej  od  poprzednio
omówionych  –  zwykle  w  robotach  tynkarskich  oraz  do  murowania  ścianek  działowych
z elementów gipsowych.
Zgodnie z normą stosuje się następujące marki zapraw gipsowo-wapiennych: 3; 1,5; 0,8 i 0,4.
Przygotowanie  zaprawy  gipsowo-wapiennej    polega  na  dodaniu  gipsu  do  gotowej  zaprawy
wapiennej z ciasta wapiennego.
W razie stosowania wapna  hydratyzowanego miesza się najpierw składniki  sypkie  na  sucho,
a następnie  wsypuje  się  je  do  odmierzonej  ilości  wody,  ewentualnie  wymieszanej uprzednio
starannie  z  opóźniaczem  wiązania  gipsu  (przygotowanego  fabrycznie  lub  na  budowie  –
z kleju kostnego, albo z sierści bydlęcej).
Jeżeli zaprawa z dodatkiem opóźniacza  ma  być mieszana  mechanicznie, miesza się  najpierw
wodę  z  opóźniaczem  –    l  minutę,  a  następnie  kolejno  dozuje  się  piasek  i  wapno,  mieszając
zaprawę z  każdym  dodawanym  składnikiem  l  minutę,  a  na końcu  wsypuje  się  gips  i  miesza
jeszcze 2 minuty.
Zaprawy  cementowo-gliniane.  Zaprawami  cementowo-glinianymi  zastępuje  się  niekiedy
zaprawy cementowe i cementowo – wapienne . Można je stosować do murów i fundamentów
budynków  mieszkalnych  oraz  do  wypraw  wewnętrznych  i  zewnętrznych.  Ponadto  zaprawy
cementowo-gliniane  stosuje  się  do  wykonywania  izolacji  pionowych  ścian  budynków
podpiwniczonych,  zbiorników  na  wodę,  silosów  do  kiszenia  pasz  zielonych,  zbiorników  na
gnojówkę itp., zaprawy do celów izolacyjnych wykonuje się jako wodoszczelne.
Nie zaleca się stosowania zapraw cementowo-glinianych zamiast zapraw wapiennych.
Zaprawa  cementowo-gliniana    składa  się  z  cementu,  gliny  i  piasku,  charakteryzuje  się
mniejszym zużyciem cementu niż poprzednio omówione zaprawy. Glinę dodaje się w postaci
zawiesiny,  to  znaczy  najpierw  rozprowadza się  ją wodą,  a  następnie przepuszcza przez  sito.
Zaprawę  przygotowuje  się  mieszając  najpierw  zawiesinę  glinianą  z  cementem,  a  następnie
dodając piasku.
Do  przygotowania  zapraw  cementowo  –  glinianych    najbardziej  odpowiednie  są  gliny
o zawartości piasku najwyżej 30%.
Zaprawy  szlachetne.  Składniki  suche  zapraw  szlachetnych  przygotowuje  się  fabrycznie
i sprzedaje  w  50-kilogramowych  workach  papierowych,  podobnie  jak  cement  lub  wapno
hydratyzowane.

Gotowe suche zaprawy przygotuje się zgodnie z instrukcją producenta.

Zaprawy specjalne. Nazwą „specjalne" określa się zaprawy, które po związaniu odznaczają
się szczególnymi właściwościami, jak np. odpornością na wysoką temperaturę, na działanie
kwasów i ługów itp.

Kruszywa budowlane i ich zastosowanie
Kruszywa budowlane dzielą się na trzy rodzaje: naturalne, łamane ze skał i sztuczne.

Kruszywa naturalne dzielą się na wydobywane z rzek i na kopalniane. Do kruszyw

naturalnych należą: piaski, żwiry i mieszaniny piasków i żwirów, zwane pospółkami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kruszywa łamane ze skał dzielą się na grysy i tłucznie.

Kruszywa sztuczne produkuje się z glin i odpadów przemysłowych jak, np. z łupków

przywęglowych, popiołów lotnych, żużli paleniskowych itp.

Podstawowymi cechami technicznymi kruszywa są: frakcja lub grupa frakcji oraz uziarnienie.

Piasek do zapraw i wypraw budowlanych. Do piasków zaliczamy kruszywa drobne

o wymiarach  ziaren  nie  przekraczających  5  mm.  Piasek  do  zapraw  i  wypraw  budowlanych
dzieli się na 3 odmiany:
1) piasek do zapraw murarskich,
2) piasek do zapraw tynkarskich,
3) piasek do gładzi.
Do zapraw stosuje się także piaski wytwarzane sztucznie (np. piaski keramzytowe).

Żwir jest kruszywem grubym o ziarnach od 5 do 80 mm. Do betonów klas wyższych niż 15B
powinno się stosować żwiry, w których wytrzymałość poszczególnych frakcji wynosi 7,0÷21
MPa.

Kruszywa  łamane  otrzymuje  się  ze  skał  magmowych  i  przeobrażonych  oraz  ze  skał
osadowych.  Ze  skał  magmowych  i  przeobrażonych  wyrabia  się  kruszywo  łamane  do  betonu
zwykłego  o  klasie  powyżej  B  25.  Ze  skał  osadowych  –    wapieni,  marmurów  i  ciężkich
dolomitów  produkuje  się  kruszywa  odpowiadające  wymaganiom.  Kruszywa  łamane
z  wapieni  lekkich  o  gęstości  objętościowej  mniejszej  od  1800  kg/m

nazywamy

węglanoporytami.

Kruszywa sztuczne, stosuje się głównie do betonów lekkich i podzieli je na trzy grupy:
1) kruszywa otrzymywane z odpadów powstających w czasie spalania węgla kamiennego

w paleniskach rusztowych – są to żużle paleniskowe,

2) kruszywa otrzymywane przez gwałtowne chłodzenie szlaki spływającej z wielkich pieców

w czasie wytopu stali – są to granulowane żużle hutnicze,

3) kruszywa produkowane z glin i łupków. Do tej grupy należą:

keramzyt, otrzymywany przez wypalanie glin pęczniejących w piecach obrotowych
w temperaturze do 1250°C,

glinoporyt, otrzymywany przez spiekanie glin i rozkruszanie spieków na frakcje,

łupkoporyt, otrzymywany przez spiekanie łupków przywęglowych albo pochodzący
ze zwałów samoczynnie przepalonego łupka przywęglowego,

elporyt otrzymywany w wyniku odwodnienia i rozdrobnienia spienionego żużla
pochodzącego z pyłowych palenisk komorowych elektrowni,

agloporyt – otrzymywany z popiołów lotnych przez spiekanie ich w specjalnych
urządzeniach.

Kleje  gipsowe  to  suche  mieszanki  produkowane  na  bazie  gipsu  półwodnego  o  dużej
zawartości  spoiwa  (  około  90%),  zawierające  komponenty  wydłużające  czas  wiązania  oraz
powodujące, że zaprawa jest plastyczna i ma dobre właściwości klejące. Ze względu na dużą
zawartość  spoiwa  oraz  dodatki  modyfikujące  kleje  gipsowe  charakteryzują  się  wysoką
wytrzymałością  oraz  przyczepnością  do  podłoża.  Gipsowe  zaprawy  służą  do  trwałego
łączenia wyrobów gipsowych zwykłych i wodoodpornych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Drewno
Materiałem  pomocniczym  w  robotach  murowych  jest  drewno,  stosowane  do  wykonywania
szalunków,  podtrzymywania  deskowania,  profilowania  deskowania,  klinowania  elementów
niezbędnych  do  właściwego  wyprofilowania  szablonów,  stanowiących  formę,  nadającą
wymagany  kształt  wykonywanym  elementom  murowanym,  do  czasu  związania  zaprawy
i  uzyskania  wymaganych  parametrów  wytrzymałościowych.  Do  robót  murarskich
wykorzystuje się przede wszystkim materiał z drzew iglastych.

Sortymenty drewna budowlanego
Drewno  na  stemple  budowlane  otrzymuje  się  z  wyrębu  drzew  iglastych  po  oczyszczeniu
z  sęków  i  okorowaniu.  W  zależności  od  długości  i  średnic  drewno  na  stemple  budowlane
dzieli się  na: dłużyce, kłody,  i wyrzynki. Na stemple budowlane wybiera się drewno okrągłe
o  długościach  od  2,4  m  do  9  m  i  średnicy  najmniejszej  w  cieńszym  końcu  minimum  6  cm,
największej w grubszym końcu 20 cm. Drewno na stemple  budowlane powinno odpowiadać
określonym normom i warunkom jakościowym.
Żerdzie  są  sortymentem  drewna  okrągłego  iglastego  o  średnicy  7-14  cm,  mierzonej  wraz
korą w odległości l m od grubszego końca. Żerdzie wykorzystuje się głównie do wygradzania
terenu w czasie robót budowlanych, budowie zabezpieczeń, poręczy, elementów ochronnych.
Warunki jakościowe:
–

dopuszczalna krzywizna jednostronna lub wielostronna,

–

dopuszczalny mursz twardy,

–

niedopuszczalny mursz miękki.

Tarcica nie obrzynana otrzymywana jest z jednorazowego przetarcia kłody, ma nie
naruszone dwie płaszczyzny boczne.
Tarcica obrzynana to materiał drzewny, który ma obrobione piłą płaszczyzny, boki i czoła,
przy czym boki i czoła tworzą prostoką

ty.

Sortymenty  tarcicy  zależą  od  wymiarów  przekroju  poprzecznego  tarcicy  obrzynanej
i dzielą się na:
-  deski o grubości 25 ÷ 50 mm,
-  bale o grubości 50 ÷ 90 mm,
-  listwy o grubości 12 ÷ 30 mm,
-  łaty o przekroju od 38 x 63 mm do 75 x 140 mm,
-  krawędziaki o wymiarach przekroju od 100 x 100 mm do 150 x 150 mm,
-  belki o wymiarach przekroju powyżej 150 x 150 mm.

Dobieranie sortymentów tarcicy stosowanej w robotach murarskich
Do budowania rusztowań używanych do robót murarskich wykorzystujemy:
-  krawędziaki od 76 x 76 mm do 120 x 120 mm ( na kozły),
-  deski o grubości co najmniej 32 mm  do budowy pomostów, lub gr. 25 mm w przypadku

gdy pomost wykonany jest na rygach z krawędziaków.

Do podpierania nadproży płaskich wykorzystujemy
- deski gr. 25 mm i podpieramy je stemplami w ilości i przekrojach dostosowanych do

rozpiętości nadproża.

Przy realizacji nadproży sklepionych i łukowych używane są:
- deski gr. 25 mm, bądź krążyny wycięte z desek lub sklejki czy płyt paździerzowych,

wyprofilowanych do żądanego kształtu,

- oparcie desek i krążyn wykonujemy na rygach z desek gr. 32 lub 38 mm, podpartych na

łatach mocowanych do ścian lub słupkami ustawionymi na podwalinie i zaklinowanych
przed przesunięciem klinami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przy  wykonywaniu  stropów  murarskich wymagających szalowania  pełnego  lub ażurowego
wykorzystujemy:
-  deski gr. 25 mm na szalowanie,
-  deski gr. 38 ÷ 45 mm lub beleczki na podtrzymanie deskowania,
-  stemple  o  średnicach  i  długościach  zależnych  od  powierzchni  stropu  i  gęstości

podpierania, ustawione na trwałym podłożu i zaklinowane.

Do wykonywania sklepień odcinkowych i półkolistych wykorzystujemy:
- deski gr. 25 mm na szalunki,
- deski gr. 38 mm lub sklejkę ewentualnie płyty paździerzowe na krążyny wycięte

w wymaganym kształcie,

- krawędziaki do oparcia krążyn oraz na podpierające słupki,
- deski i krawędziaki o różnych przekrojach, do budowy konstrukcji opierającej

i usztywniającej krążyny,

- kliny ułatwiające wypoziomowanie szalunków i na koniec usunięcie krążyn po

wymurowaniu sklepienia.

Stal zbrojeniowa, profile stalowe walcowane na zimno i na gorąco
W  robotach  murarskich  używa  się  wyroby  ze  stali  w  celu  zazbrojenia  elementów
wylewanych,  takich  jak;  wieńce,  nadproża,  rdzenie  wzmacniające  ściany;  zazbrojenia
murowanych  z  cegły  nadproży  płaskich,  czy  przy  wykonywaniu  stropów  np.  Kleina,
odcinkowych.  Używamy  wtedy  stali  zbrojeniowej  lub  kształtowników  stalowych.
Rozwiązanie  materiałowe  powinno  być  podane  w  opracowanej  dokumentacji  projektowej.
Klasyfikację wyrobów ze stali podaje norma PN-EN 10020 z 1996 r.

Stal zbrojeniowa
Beton dobrze przenosi siły ściskające, a znacznie gorzej przenosi rozciąganie. Zazbrojony wg
obliczeń  wkładkami  stalowymi  jest  w  stanie  przenosić  duże  i  różnie  ukierunkowane
obciążenie.  Wkładki  z  prętów  stalowych  umiejscawia  się  w  tych  strefach  betonu  słupów,
belek,  płyt  itp.,  w  których  występują  naprężenia  rozciągające,  jak  również  w  tych  strefach,
gdzie  wytrzymałość  betonu  na  ściskanie  jest  przekraczana.  Zadaniem  prętów  stalowych  jest
przejmowanie naprężeń.

Klasy i rodzaje stali zbrojeniowej.
Walcówki  ze  stali  zbrojeniowej  są  dostarczane  na  budowę  w  kręgach  lub  prostych  prętach.
Średnica prętów gładkich wynosi 6÷40 mm a długość 6÷12 m. Pręty okrągłe produkuje się ze
stali  węglowej  oznaczanej  A-)  i  A-I.  Pręty okrągłe  żebrowane  produkuje  się z  różnych  stali,
np.  18G2,  St50B,  34  GS,  20HG2V.  Aby  ułatwić  rozpoznawanie  stali  wykonuje  się  pręty  z
żebrami  o  różnych  kształtach.  Średnice  prętów  ze  stali  okrąglej  żebrowanej  wynoszą
6÷32 mm.
Stal zbrojeniową używa się do zbrojenia wieńcy, nadproży wylewanych, słupów, rdzeni. Ilość
i  rodzaj  użytej  do  wykonania  danego  elementu  stali  odczytać  można  z  dokumentacji
technicznej.
Kształty profili walcowanych:
- płaskownik (płaskowniki o gr. 1,5÷5 mm i szerokości 20÷100 mm są nazywane bednarką),
- dwuteownik,
- ceownik,
- kątownik równoramienny,
- kątownik nierównoramienny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 10. Przekroje profili walcowanych [5]

Wymiary  wszystkich  profili  podawane  są  w  milimetrach  np.  I-200  oznacza  dwuteownik
wysokości 200 mm.
Bednarka  używana  jest  przy  wykonywaniu  nadproży  ceglanych  i  stropów  Kleina,  gdzie
wprowadza się ją w spoiny między układaną cegłą.
Stal kształtową używa się przy:
-  wykonywaniu  konstrukcji  nadproży,  zwłaszcza  nowo  wykonywanych  w  istniejących

ścianach (dwuteowniki, kątowniki i ceowniki),

- wykonywaniu stropów – np. jak belki stropu Kleina, czy stropu odcinkowego

(dwuteowniki).

Transport materiałów do robót murarskich
Transport  materiałów  budowlanych  do  robót  murarskich  dzieli  się  na  poziomy  i  pionowy.
Transport  poziomy  może  być  zewnętrzny  lub  wewnętrzny.  Środkami  transportu
zewnętrznego,  obejmującego  dowożenie  materiałów  z  zewnątrz  na  plac  budowy  są
najczęściej  samochody,  niekiedy  specjalnie  przystosowane  do  określonych  zadań.
Dostarczone na budowę materiały są zwykle przechowywane w przeznaczonych do tego celu
magazynach,  lub  na  wyznaczonych  na  placu  budowy  miejscach.  Niekiedy  np.  przy
ograniczonej  powierzchni  placu  budowy,  co  często  zdarza  się  przy  robotach  remontowych
i  renowacyjnych,  materiały  trafić  muszą  bezpośrednio  z  środka  transportu  na  miejsce
zastosowania.
Wewnętrzny transport poziomy i pionowy, odgrywa decydującą rolę w organizacji i postępie
robót na budowie. Transport ten dzieli się na ręczny i mechaniczny. Ręczne środki transportu
poziomego i pionowego służące do przewozu i podnoszenia cegły, zaprawy to: płaskie taczki
drewniane,  taczki  metalowe,  wywrotki  kolebkowe  różnej pojemności, wózki podnośnikowe.
Materiał  budowlany  jest  obecnie  pakowany  i  umieszczany  na  paletach,  co  bardzo  ułatwia
transport,  zapobiega  rozproszeniu  i  niszczeniu  materiału  oraz  ułatwia  zachowanie  porządku.
Do  transportu  cegły  można  również  użyć  ramek  drewnianych  lub  stalowych  bądź
pojemników ramkowych czy klatkowych. Do mechanicznych środków transportu pionowego
cegieł i pustaków należą podnośniki mechaniczne (wyciągi słupowe i szybowe), żurawie ( np.
wieżowe, samochodowe), przenośniki taśmowe.
Do transportu zaprawy  lub  betonu na stanowisko murowania  lub betonowania, wykorzystuje
się  taczki,  wózki  dwukołowe  oraz  żurawie  zaopatrzone  w  pojemniki  na  zaprawę.  Beton
z  wytwórni  przewozi  się  w  betoniarkach  na  podwoziu  samochodowym  i  za  pomocą  pomp
podaje bezpośrednio na stanowisko betonowania.
Wybór środka transportu zależy od zakresu robót i wielkości placu budowy.
Materiały  na  stanowisku  pracy:  cegłę  i  zaprawę  składuje  się  w  ilościach  wynikających
z  organizacji  pracy,  w  miejscu  zwanym  pasmem  materiałowym,  tak,  aby  robotnik  miał
przygotowane  materiały  w  zasięgu  ręki.  Ilość  zgromadzonych  materiałów  musi  być
dostosowana do nośności rusztowania i zgodna z warunkami bezpiecznej pracy.

Zapotrzebowanie i rozliczenie materiałów
Wszystkie  materiały  używane  na  budowie  powinny  być  stosowane  racjonalnie,  zgodnie
z przewidywanymi dla danego typu robót normami zużycia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ilość  materiału,  potrzebnego  do  wykonania  określonego  zadania,  możemy  przewidzieć,
wykonując  stosowne  obliczenia.  W  tym  celu  sporządzamy  najpierw  przedmiar  robót
murarskich,  podając  w  określonych  jednostkach:  metrach  sześciennych,  metrach
kwadratowych,  metrach  bieżących, sztukach, wielkości elementów budowlanych ( np. ścian)
do  wykonania.  Posługujemy  się  przy  tym  projektem.  Następnie,  korzystając  w  Katalogu
Nakładów

Rzeczowych,

obliczamy

ilość

potrzebnego

materiału

podstawowego,

pomocniczego,  czas  pracy  sprzętu  oraz  wymaganą  ilość  roboczogodzin  określonych  grup
zawodowych przewidzianych do wykonania zadania.
W  oparciu  o  tak  przygotowane  informacje  można  sporządzić  zapotrzebowanie  materiałowe
przewidzianych w dokumentacji robót.
Rozliczenie  wykonanych  robót  odbywa  się  podobnie,  z  tym,  że  po  wykonaniu  prac
dokonujemy z natury obmiaru wykonanych elementów.

Praca  na  budowie  jest  pracą  w  grupach,  przydzieloną  według  zadań  dla  określonych  grup
robotników, którymi kierują odpowiedzialni za zespół i pracę na danym odcinku brygadziści,
mistrzowie  i  kierownicy.  Praca  musi  być  zorganizowana,  przebiegać  bezpiecznie,  sprawnie
i  odpowiedzialnie.  Ważne  jest  zatem  właściwe  porozumiewanie  się  z  przełożonymi
i  współpracownikami  w  zakresie  uzgodnienia  przydziału  robót,  wydawania  poleceń
i realizacji przydzielonych zadań. Ważnym jest rzeczowe porozumiewanie się między sobą w
czasie wykonywania pracy i reagowanie na zaistniałe sytuacje.
Polecenia  wydawane  na  budowie  powinny  jasne  i  precyzyjne,  skierowane  do  konkretnych
osób odpowiedzialnych za wykonanie zadania. Wszelkie wątpliwości powinny być zgłaszane
do  przełożonych,  którzy  są  w  stanie  podjąć  odpowiedzialną  decyzję.  Kwestie  dotyczące
niejasności dokumentacji lub zmian w dokumentacji należy uzgadniać z projektantem.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie wymiary ma cegła pełna?
2.  Jakie rozróżniamy rodzaje dziurawek?
3.  Jaka jest różnica pomiędzy cegłą klinkierową a cegłą porowatą?
4.  Jaką cegłę dobierzesz do wykonania licowej warstwy muru?
5.  Wymień rodzaje pustaków ceramicznych.
6.  Jak powstaje ceramika poryzowana?
7.  Jakim zaprawą połączysz pustaki Porothem?
8.  Jakim zaprawą połączysz bloczki pianobetonowe?
9.  Wymień rodzaje spoiw.
10.  Wymień rodzaje zapraw murarskich.
11.  Jaka jest kolejność mieszania składników w zaprawie cementowo-wapiennej?
12.  Gdzie można użyć zaprawy cementowo-glinianej?
13.  Podaj rodzaje kruszyw.
14.  Podaj przykłady kruszyw sztucznych.
15.  Wskaż miejsca zastosowania krawędziaków przy robotach murarskich.
16.  Podaj miejsca zastosowania zbrojenia w robotach murarskich.
17.  Wymień podstawowe profile stalowe używane w robotach murarskich.
18.  Czym różnią się przedmiar i obmiar robót?
19.  Jakie  środki  transportu  poziomego  i  pionowego  zastosujesz  do  transportu  cegły

z magazynu na placu budowy do stanowiska murowania?

20. Wymień mechaniczne środki transportu pionowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz,

jaka ilość cegieł pełnych i zaprawy cementowej będzie Ci potrzebna, do

zamurowania otworu okiennego pokazanego w dokumentacji budowlanej stanowiącej
załącznik do ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z instrukcją i dokumentacją zadania,
2)  odczytać z dokumentacji wymiary otworu do zamurowania i grubość wypełnienia,
3)  obliczyć powierzchnię otworu,
4)  odczytać z KNR jednostkowe zapotrzebowanie cegieł i zaprawy przy określonej grubości

muru,

5) obliczyć potrzebną ilość cegieł i zaprawy,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika,

−

instrukcja zadania wraz z dokumentacją techniczną,

−

przybory do pisania,

−

karty katalogowe KNR.

Ćwiczenie 2

Dobierz odpowiedni sortyment drewna potrzebnego do wykonywania stropu

odcinkowego nad pomieszczeniem wskazanym w dokumentacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z dokumentacją,
2)  określić wymiary pomieszczenia, nad którym ma być wykonany strop,
3)  odczytać z dokumentacji wysokość pomieszczenia, nad którym ma być wykonany strop,
4)  dobrać sortyment drewna potrzebnego do szalowania,
5)  dobrać materiał na krążyny,
6)  dobrać materiał na stemple,
7)  zaprezentować swoją pracę,
8)  ocenić wykonane zadanie.

Wyposażenie stanowiska

pracy:

−

instrukcja zdania,

−

dokumentacją techniczną,

−

przybory do pisania,

−

literatura rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić materiały ceramiczne?

□

2) rozpoznać ceramikę porowatą?

□

3) określić zastosowanie elementów z pianobetonu?

□

4) wymienić rodzaje zapraw murarskich?

□

5) dobrać rodzaj zaprawy do materiału murarskiego?

□

6) dobrać zaprawę do cegły klinkierowej?

□

7) opisać zastosowania poszczególnych kruszyw?

□

8) dobierać materiały do opisanych w dokumentacji robót

murarskich?

□

9) określić zastosowanie stali zbrojeniowej przy robotach murarskich?

□

10) określić zastosowanie kształtowników stalowych przy robotach

murarskich?

□

11) dobrać środki transportu zaprawy z placu budowy na stanowisko

pracy na trzeciej kondygnacji w remontowanym budynku?

□

12) obliczyć zapotrzebowanie na materiały do wykonania określonego

zakresu robót murarskich ?

□

13) rozliczyć materiały murarskie użyte do wykonania określonego

zadania?

□

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Dobieranie materiałów do izolacji cieplnej

i przeciwwilgociowej

4.2.1. Materiał nauczania

Materiały do izolacji cieplnej dzielimy na:
–

pochodzenia mineralnego (wyroby z wełny mineralnej i szklanej oraz szkło piankowe),

–

spienione tworzywa sztuczne (styropian, pianka poliuretanowa, pianka krylaminowa),

–

pochodzenia roślinnego, z których najbardziej są znane płyty pilśniowe porowate i płyty
wiórkowo-cementowe.

Wyroby  z  wełny  mineralnej  i  szklanej.  Wyroby  termoizolacyjne  z  włókien  mineralnych
zajmują  dominującą  pozycję  w  budownictwie.  W  wielu  krajach  produkuje  się  wełnę
mineralną  i  wełnę  szklaną.  Wyroby  te  mają  bardzo  dobre  właściwości  ciepłochronne,
odznaczają  się  dużą  trwałością  i  są  produkowane  z  łatwo  dostępnych  surowców.  W  Polsce
wytwarza  się  głównie  wyroby  z  wełny  mineralnej  w  postaci  płyt  miękkich,  półtwardych
i  twardych.  Ponadto  produkuje  się  maty,  wełnę  granulowaną  oraz  otuliny  do  izolacji  rur.
W zależności od stopnia zagęszczenia włókien produkuje się płyty w wielu odmianach, które
odznaczają się różnymi gęstościami objętościowymi - od 35 do 180 kg/m

i w związku z tym,

ich właściwości techniczne różnią się, co dotyczy zwłaszcza ściśliwości. Lekkie odmiany są
miękkie, dlatego nie należy ich stosować w miejscach, gdzie będą poddane obciążeniu,
natomiast płyty o dużych gęstościach są twarde i mogą przenosić obciążenia.

Rys.11. Sposób ocieplenia stropodachu w budynku istniejącym: 1-strop z płyt panwiowych, 2-stara

termoizolacja, 3-gładź cementowa, 4-stare pokrycie z papy, 5 – twarde płyty z wełny mineralnej, 6- nowe

pokrycie z papy. [4]

Szkło  piankowe  jest  bardzo  dobrym  materiałem  termoizolacyjnym.  Odznacza  się  dużą
wytrzymałością  mechaniczną,  małym  współczynnikiem  przewodzenia  ciepła,  całkowitą
odpornością  na  nasiąkliwość  wodą  i  dyfuzję  pary  wodnej.  Jest  niepalne  i  obojętne  dla
środowiska. Jest to materiał dość drogi, dlatego powinien być używany tam, gdzie występują
duże naciski na warstwę ocieplającą oraz możliwość zawilgocenia. Zaleca się je stosować do
ocieplania  stropodachów  pełnych,  zwłaszcza  na  warstwie  nośnej  z  blach  fałdowych,  nad
pomieszczeniami  o  dużej  wilgotności  powietrza  oraz  do  ocieplania  podłoży  i  podłóg  na
gruncie, na których występują duże naprężenia ściskające.

Wyroby  ze  spienionych  tworzyw  sztucznych  są  bardzo  lekkie,  charakteryzują  się
doskonałymi  właściwościami  termoizolacyjnymi  oraz  znaczną  wytrzymałością  mechaniczną
i odpornością na zawilgocenie. Ich wadą jest palność.
Wprawdzie  są  produkowane  wyroby  samogasnące,  lecz  w  ogniu  spalają  się,  a
w  temperaturach  podwyższonych  ulegają  rozkładowi.  Asortyment  tworzyw  sztucznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

piankowych  jest  duży,  ale  w  Polsce  szerokie  zastosowanie  w  budownictwie  znalazł  tylko
styropian.  W znacznie  mniejszych  ilościach są używane pianki: poliuretanowa, krylaminowa
i mocznikowa.

Styropian jest produkowany w postaci płyt jako palny i samogasnący. Odmiana samogasnąca
pali  się  również  w  zetknięciu  z  ogniem,  ale  płomień  nie  rozszerza  się  i  po  chwili  gaśnie.
Styropian palny jest oznaczony literą S, samogasnący FS.

Im  większa  gęstość  styropianu,  tym  powinna  być  większa  wytrzymałość  mechaniczna
i  mniejsza  ściśliwość,  ale  nie  zawsze  tak  jest,  gdyż  właściwości  te  zależą  także  od  stopnia
spienienia.  Jeśli  perełki  polistyrenowe  nie  są  dostatecznie  spienione  i  połączone  ze  sobą,  to
płyty  styropianowe  mają  zwiększoną  gęstość  objętościową,  lecz  małą  wytrzymałość
mechaniczną.

Rys.12. Układ płyt styropianowych przy narożniku budynku: 1-ściana istniejąca, 2-płyty styropianowe. [4]

Cenną właściwością  styropianu  jest  odporność  na zawilgocenie  (po  zanurzeniu  na całą  dobę
w  wodzie  wykazuje  małą  nasiąkliwość).  Wadą  jest  natomiast  palność,  niszczenie  przez
gryzonie  i  mała  odporność  na  temperaturę  -  już  od  80°C  rozpoczyna  się  „topienie",  dlatego
nie  należy  go  stosować  tam,  gdzie  istnieje  obawa,  że  temperatura  ta  zostanie  przekroczona.
Styropian  jest  stosowany  przede  wszystkim  do  ocieplania  stropodachów  pełnych  oraz  ścian
zewnętrznych  istniejących  budynków.  Może  też  stanowić  warstwę  termoizolacyjną  podłóg
oraz  ścian  betonowych  wielkopłytowych,  pod  warunkiem  jednak,  że  w  czasie  nagrzewania
prefabrykatów temperatura nie przekroczy 80°C. Nie należy go używać do ocieplania stropów
pod  poddaszem  nieogrzewanym,  ze  względu  na  palność  oraz  możliwość  gnieżdżenia  się  w
nim  gryzoni.  Nie  zaleca  się  także  stosowania  tego  materiału  w  ścianach  szczelinowych,
ponieważ tu bardziej odpowiednie są płyty z wełny mineralnej.
Piankę poliuretanową  produkuje  się  w  dwóch postaciach  jako  miękką (sprężystą)  i  sztywną.
Pianka  miękka  jest  stosowana  do  produkcji wielu wyrobów, m.in.  materaców i  siedzeń  oraz
uszczelek, natomiast z pianki twardej wyrabia się płyty termoizolacyjne oraz otuliny na rury.
Pianka poliuretanowa stanowi warstwę izolacyjną – rdzeń- płyt warstwowych z okładzinami
z  blachy  stalowej  powlekanej.  Pianka  poliuretanowa  jest  sztywna,  ma  właściwości  podobne
do  styropianu.  Od  gęstości  zależą  właściwości  mechaniczne  -  im  większa  gęstość,  tym
mniejsza  ściśliwość.  Współczynnik  przewodzenia  ciepła  zależy  od  czynnika  spieniającego
i  sposobu  wbudowania  materiału.  Jeżeli  nie  zastosowano  szczelnej  osłony,  to  środek
spieniający ulatnia się, na jego miejsce wchodzi powietrze, co zwiększa przewodzenie ciepła.
Pianka  poliuretanowa  jest  produkowana  jako  palna  i  samogasnąca.  Wykazuje  odporność  na
zawilgocenie oraz na temperaturę nie wyższą niż 100°C.
Pianka  poliuretanowa  jest  znacznie  droższa  niż  styropian,  dlatego  jest  stosowana
w budownictwie  w dużo  mniejszym  zakresie. Można  założyć, że w przyszłości  stropodachy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

będą ocieplane pianką spienianą bezpośrednio na budowie. Potrzebna jest do tego kosztowna
aparatura oraz bardzo dokładnie przeszkoleni pracownicy.
Pianka krylaminowa

jest produkowana z żywicy

mocznikowo-formaldehydowej.

Przewodność cieplna pianki krylaminowej jest taka sama jak styropianu, ale jej wytrzymałość
mechaniczna  jest  bardzo  mała.  Pod  niewielkim  naciskiem  ulega  zgnieceniu,  w  zetknięciu
z  wodą  szybko  ulega  zawilgoceiu,  jest  trudno  palna.  Pianka  krylaminowa  wydziela
formaldehyd,  który  jest  szkodliwy  dla  zdrowia.  Wprawdzie  z  upływem  czasu  związek  ten
ulatnia  się,  ale  świeżo  wyprodukowana  pianka  jest  niebezpieczna  i  dlatego  może  być
stosowana tylko tam, gdzie istnieje pewność, ze formaldehyd nie zagrozi ludziom.

Wyroby termoizolacyjne pochodzenia roślinnego są wytwarzane z surowców łatwo
dostępnych lub odpadowych i znajdują zastosowanie w wielu dziedzinach.

Płyty wiórkowo-cementowe, nazywane supremą, produkowane z wełny drzewnej połączonej
spoiwem  cementowym,  były  w  przeszłości  powszechnie  stosowane  do  ocieplania  ścian
bezpośrednio  pod  tynk  oraz  na  podsufitki,  możemy  więc  je  spotkać  przy  renowacji  starych
obiektów.  Ich  wadą  jest  duża  przewodność  cieplna,  około  trzykrotnie  większa  niż  płyt
z wełny  mineralnej, oraz wrażliwość  na zawilgocenie, która w efekcie powoduje gnicie tego
materiału. Przy pracach remontowych usuwamy ten materiał i zastępujemy go innym.

Płyty pilśniowe porowate są od dawna znanym wyrobem termoizolacyjnym produkowanym
z  odpadów  drzewnych.  Podobnie  jak  drewno  są  podatne  na  zagrzybienie  i  gnicie,  ale  tylko
wtedy, gdy ulegną zawilgoceniu. Natomiast utrzymane w stanie suchym i niewystawione na
działanie czynników atmosferycznych nie ulegają prawie żadnym zmianom. Płyty pilśniowe
stosowane  były  do  ocieplania  lekkich  ścian  osłonowych,  stropów  poddasza,  połaci
dachowych, a także do wykonywania ścianek pomieszczeń poddasza ogrzewanego. Aktualnie
ich zastosowanie maleje, wypierają je inne, nowe bardziej uniwersalne materiały.

Ekofiber  jest nowością  na  naszym rynku. Jest to materiał luźny, produkowany z  makulatury
gazetowej  z  dodatkiem  soli  boru,  preparatu  bio-  i  ogniochronnego.  Wyrób  ten  jest  trudno
zapalny,  a  ułożony  warstwowo  na  powierzchniach  poziomych  nie  rozprzestrzenia  ognia.
Ekofiber  jest  przydatny  do  ocieplania  stropów  poddasza,  zwłaszcza  niedostępnych,  gdyż
wdmuchuje  się  go  specjalnymi  dmuchawami.  Wadą  tego  materiału  jest  jego  stosunkowo
wysoka  cena  i  technologia  wykonania  izolacji  z  ekofibru,  wymaga  bowiem  użycia
specjalnych agregatów.
Keramzyt  jest  kruszywem  powstającym  ze  spiekanych  w  bardzo  wysokiej  temperaturze
(około  1200°C)  iłów  lub  glin  pęczniejących.  Używany  jest  głównie  do  produkcji  pustaków,
belek  i  nadproży  keramzytobetonowych,  a  także do  produkcji  zapraw,  podsypek  i  posadzek
wykonywanych  bezpośrednio  na  gruncie,  może  być  wykorzystywany  jako  wypełnienie
i  ocieplenie  przestrzeni  nad  sklepieniami.  Elementy  keramzytobetonowe  charakteryzują  się
dobrą  termoizolacyjnością,  małą  gęstością  objętościową,  niską  nasiąkliwością,  dobrą
izolacyjnością akustyczną, wysoką odpornością na mróz i ogień.

Materiały do izolacji przeciwwilgociowej dzielimy na:
–

mineralne powłoki uszczelniające,

–

izolacyjne masy powłokowe,

–

izolacyjne materiały rolowe,

–

materiały iniekcyjne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Mineralne  powłoki  uszczelniające  są  to  suche  mieszanki  cementu,  piasku  i  dodatków
chemicznych, do których na miejscu ich użycia dodaje się odpowiednią ilość wody. Nakłada
się  je  pędzlem  lub  szczotką  na  wyrównane  i  uprzednio  namoczone  podłoże.  Tego  rodzaju
zabezpieczenie  należy  jednak  dokonywać  wyłącznie  na  sztywnych,  nieodkształcalnych
i  dobrze  przygotowanych  podłożach.  Źle  przygotowane  podłoże  nie  daje  możliwości
równomiernego  rozłożenia  powłoki  o  jednakowej  grubości  na  całej  powierzchni.  Ruchy
podłoża np. w obszarze spoin lub połączeń różnych materiałów są przyczyną powstawania rys
również  w  warstwie  powłoki  uszczelniającej,  co  może  powodować  wnikanie  wody  do
zabezpieczonej konstrukcji.

Rys. 13. Hydroizolacja podziemi przy wysokim poziomie wód gruntowych: 1-zaprawa wodoszczelna, 2-poziom

wody gruntowej (zmienny), 3-specjalna warstwa szczepna na tzw. styku roboczym, 4- beton, 5-skrzynia

żelbetowa zbrojona, 6-mineralna powłoka uszczelniająca. [1]

Wśród izolacyjnych mas powłokowych można wyróżnić:
–

masy na rozcieńczalnikach organicznych (asfaltowe, asfaltowo-kauczukowe, polimerowe
itp.),

–

masy dyspersyjne (wodorozcieńczalne),

–

masy szpachlowe układane za pomocą kielni lub szpachli.

Powłoki  z  mas  powinny  być  układane  na równym,  sztywnym  i  zagruntowanym  podłożu,  co
najmniej  w  dwóch  warstwach.  Uzyskiwane  w  ten  sposób  izolacje  mają  zwykle  grubość
0,2÷3  mm,  określoną  elastyczność,  ale  są  wrażliwe  na  uszkodzenia  mechaniczne,  przez  co
powinny być zabezpieczone warstwą ochronną.

Izolacyjne  materiały  rolowe  są  to  najpowszechniej  stosowane  materiały  do  wykonywania
instalacji przeciwwilgociowej. Zaliczamy do nich:
–

papy zwykłe na osnowie z tektury budowlanej, z włókna szklanego lub poliestrowego,

–

papy termozgrzewalne,

–

membrany samoprzylepne,

–

folie z tworzyw sztucznych.

–

Papy zwykłe na osnowie z tektury budowlanej są najsłabszym materiałem do robót
hydroizolacyjnych. Przy stałym oddziaływaniu wody z czasem nasiąkają, tracąc
wytrzymałość i właściwości izolujące.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Papy na osnowie z włókna szklanego czy poliestrowego są to materiały stosunkowo sztywne,
a więc  wymagające  równego  podłoża.  Przy  ich układaniu  należy  pamiętać  o  wcześniejszym
zagruntowaniu powierzchni i równomiernym rozłożeniu bitumicznej masy klejącej.
Wydłużalność  przy  rozciąganiu  pap  na  osnowie  z  tektury  i  włókna  szklanego  wynosi
zaledwie  2%,  co  powoduje,  że  przy  wywinięciu  pod  kątem  prostym  papy  te  pękają.  Należy
więc  wyrabiać  zaokrąglenia  w  narożach.  Dużo  bardziej  elastyczne  są  papy  na  osnowie
poliestrowej – ich wydłużalność wynosi 40%.

Asfaltowe

papy

termozgrzewalne

nowej

generacji

modyfikuje

się

dodatkami

uszlachetniającymi.  Zwiększają  one  temperaturę  mięknienia  (lepsze  właściwości  materiału
w  wysokich  temperaturach)  i  poprawiają  elastyczność  w  niskich  temperaturach,  a  także
zwiększają odporność na starzenie.
Papy są przyklejane na zagruntowane podłoże i między sobą w wyniku nadtopienia palnikami
gazowymi masy bitumicznej i dociśnięcie do podłoża już ułożonej warstwy. Z uwagi na dużą
zawartość  masy  oraz  stosowanie  osnowy  z  włókna  poliestrowego,  papy  te  są  bardzo
wytrzymałe  i  wodoszczelne,  nawet  przy  oddziaływaniu  dużych  ciśnień.  Podstawową
przyczyną  powstawania  nieszczelności  są  trudności  w  izolowaniu  papą  termozgrzewalną
naroży i wszelkich elementów wystających z poziomych płaszczyzn.

Izolację  najłatwiej wykonać używając  membran samoprzylepnych. Są to zwykle  materiały
jednowarstwowe,  które  układa  się  na  wyrównanym  i  zagruntowanym  podłożu.  Ponieważ  są
cienkie  i  giętkie,  stąd  łatwo  obrabia  się  nimi  wszelkie  występy  i  naroża.  Membrany
samoprzylepne  charakteryzują  się  dużą  wydłużalnością  przy  rozciąganiu  (200%),  co  daje
możliwość  dobrego  krycia  wszelkich  zarysowań  powstających  na  powierzchniach.
Ich  uszkodzenia  występują  głównie  podczas  transportu  po  izolowanych  powierzchniach
np. elementów zbrojenia, przejazdu taczki itp.

Folie  izolacyjne  są  produkowane  głównie  z  polietylenu,  polipropylenu  i  PVC,  w  postaci
cienkowarstwowych (grubości 0,2 – 1 mm) arkuszy, pasm i brytów. Folie układa się luźno na
izolowanych  powierzchniach,  z  ewentualnym  punktowym  przyklejaniem  do  podłoża
i z połączeniem arkuszy przez zagrzewanie lub sklejenie. Są to materiały bardzo wrażliwe na
przebicie i rozdarcie oraz na wszelkie inne oddziaływania mechaniczne.

Materiały  iniekcyjne  to  roztwory  i  emulsje  żywic,  krzemiany  lub  związki  akrylowe,  które
powodują powstanie poziomej lub pionowej izolacji (blokady powierzchniowej) w murze lub
konstrukcji. Są one aplikowane metodą iniekcji (ciśnieniowej lub grawitacyjnej) lub aplikacji
powierzchniowej.  Mają  one  szczególne  zastosowanie  w  przypadkach,  gdy  użycie  metod
nieiniekcyjnych  nie  jest  możliwe  lub  wiązałoby  się  z  koniecznością  rozebrania  części
konstrukcji. Najczęściej zdarza się to w przypadku obiektów zabytkowych.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jak dzielimy materiały do izolacji przeciwwilgociowej?
2.  Czym są mineralne powłoki uszczelniające?
3.  Jak dzielimy izolacyjne masy powłokowe?
4.  Jak dzielimy izolacyjne materiały rolowe?
5.  Co to są materiały iniekcyjne?
6.  Jak dzielimy materiały do izolacji termicznej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7.  Co to jest styropian?
8.  Jakie znasz wyroby termoizolacyjne pochodzenia roślinnego?
9.  Co to jest ekofiber?
10. Co to jest keramzyt?

4.2.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odczytaj z dokumentacji materiał i jego grubość, przewidziany do wykonania izolacji

termicznej ściany zewnętrznej wskazanej na załączonej dokumentacji. Oblicz potrzebną ilość
materiału izolacyjnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
2)  zapoznać się z dokumentacją techniczną,
3)  określić przewidziany w dokumentacji materiał izolacyjny,
4)  obliczyć potrzebną ilość materiału,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  materiały piśmienne,
–  dokumentacja techniczna,
–  katalogi i prospekty firm produkujących materiały izolacyjne.

Ćwiczenie 2

Na podstawie otrzymanej dokumentacji dokonaj wyboru, spośród zaprezentowanych

próbek, materiałów potrzebnych do wykonania izolacji poziomej ściany, poniżej stropu nad
piwnicą.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
2)  zapoznać się z dokumentacją techniczną,
3)  spośród przedstawionych wybrać odpowiednie materiały,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5)  dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  dokumentacja techniczna,
–  próbki materiałów izolacyjnych,
–  notatnik, przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dokonać podziału materiałów do izolacji przeciwwilgociowej?

2) określić, czym są mineralne powłoki uszczelniające?

3) dokonać podziału izolacyjnych mas powłokowych?

4) dokonać podziału izolacyjnych materiałów rolowych?

5) określić, co to są materiały iniekcyjne?

6) dokonać podziału materiałów do izolacji termicznej?

7) określić, co to jest styropian?

8) wskazać wyroby termoizolacyjne pochodzenia roślinnego?

9) określić, co to jest ekofiber?

10) określić, co to jest keramzyt?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Narzędzia, sprzęt i przyrządy pomiarowe stosowane

robotach murarskich

4.3.1. Materiał nauczania

Jakość i wydajność pracy zależy od stopnia wykwalifikowania ludzi pracujących w

brygadzie oraz od doboru odpowiednich narzędzi, sprzętu i maszyn oraz właściwej
organizacji pracy.
Środki pracy są to narzędzia, sprzęt i urządzenia, którymi człowiek posługuje się w procesie
pracy.
Wyróżniamy następujące narzędzia i urządzenia :

−

ręczne,

−

elektronarzędzia,

−

mechaniczne,

−

agregaty i maszyny,

−

narzędzia i sprzęt pomiarowy.

Do realizacji określonych zadań należy wybrać narzędzia i sprzęt tylko ten, który będzie
potrzebny do zrealizowania określonego zadania.
O wyborze właściwych narzędzi i sprzętu decyduje:

−

rodzaj zadania,

−

wymagana jakość pracy,

−

miejsce budowy,

−

przyjęta technologia,

−

czas trwania prac,

−

sposób organizacji pracy.

Po każdym użyciu narzędzia należy umyć i konserwować. Należy zawsze sprawdzić, czy
narzędzia są sprawne.

Narzędzia i przyrządy pomiarowe bezpośredniego użytku.

Rys. 14. Poziomnica [9]

Poziomnica służy do kontroli, poziomu i pionu. Poziomnica składa się z oprawy w

kształcie  prostopadłościanu.  W  oprawie  umieszczone  są  dwie  libele  o  osiach  wzajemnie
prostopadłych.
Libela  jest to rurka  szklana wypełniona cieczą w  taki sposób, że pozostaje w  niej  niewielka
przestrzeń w postaci ruchomego pęcherzyka powietrza. W środkowej części libeli zaznaczone
są  dwie  kreski,  między  którymi  powinien  zatrzymać  się  pęcherzyk  przy  sprawdzaniu  muru
wykonanego  pionowo  lub  warstwy  ułożonej  poziomo.  Libela  położona  w  środkowej  części

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

poziomnicy,  o  osi  równoległej  do  najdłuższych krawędzi  poziomnicy,  służy  do  sprawdzania
krawędzi i płaszczyzn poziomych. Płaszczyzny i krawędzie pionowe sprawdza się libelą o osi
prostopadłej do najdłuższych krawędzi poziomnicy. Długość poziomnicy wykorzystywanej w
robotach murarskich powinna wynosić conajmiej 50cm.

Łata służy do sprawdzania, czy warstwa muru jest ułożona poziomo.
Wyróżniamy  łaty  drewniane  i  aluminiowe.  Łatę  układa  się  na  murze,  a  na  niej  ustawia  się
poziomnicę.  Przy  sprawdzaniu  poziomu  dłuższych  odcinków  muru,  trzeba  posługiwać  się
poziomnicą i linią ważną, czyli deską o przekroju 4 x 20 cm, długości 5,0 m. Linia ważna na
obu  końcach  ma  otwory  uchwytowe  i  zaopatrzona  jest  w  okucia  metalowe  zapobiegające
szybkiemu ścieraniu się płaszczyzn przykładanych do muru.

Drewniana miarka składana służy do dokonywania pomiarów długości, jej długość to 1 lub
2 metry.

Rys. 15. Drewniana miara składana [3 ]

Taśma miernicza zwijana służy do pomiaru długości dłuższych odcinków. Długość jej
wynosi od 10 do30 metrów.

Rys. 16.

Taśma miernicza zwijana [3 ]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 19. Klamra murarska [9]

Wzornik (wykrój) to przyrząd służący do sprawdzania grubości wznoszonego muru oraz do
odmierzania kształtu skomplikowanych słupów lub filarów międzyokiennych. Wzorniki
wykonane są z desek, sklejki lub płyty paździerzowej .

Rys. 20. Wykrój [9]

Poziomnica

murarska wężowa służy do sprawdzania poziomu

murów, ław

fundamentowych,  nadproży  i  innych  elementów  budynku  na  dłuższych  odcinkach.
Poziomnice  wężowe  składają  się  z  węża  gumowego  o  średnicy  16  ÷  20  mm  i  długości
10 ÷ 15 m, zakończone z obu stron rurkami szklanymi o długości 25 cm, zatykanymi korkami
gumowymi.  Wąż  napełnia  się  wodą,  tak  aby  jej  zwierciadło  było  widoczne  w  rurkach
szklanych. Bez względu na odległość zwierciadło wody w obu rurkach będzie znajdowało się
na tym samym poziomie.
Poziomnica  wężowa  ma  praktyczne  zastosowanie  do  wyznaczania  i  kontroli  poziomu
elementów  budynku  o  znacznej  długości  lub  znacznie  oddalonych  od  siebie  punktów.  Na
dużych budowach do tych celów używa się niwelatora.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyróżniamy kielnie trójkątne, trapezowe i spoinówki.

Młotek murarski stosowany jest do przecinania cegieł pełnych w celu uzyskania cegieł
ułamkowych oraz do korygowania położenia cegieł podczas sprawdzania pionowości muru.

Rys. 24. Młotek murarski[9]

Młotek gumowy stosowany jest do wyrównania położenia bloczków w murze.

Piła rozpłatnica służy do ręcznego docinania bloczków gazobetonu. Zęby są wykonane ze
spiekanych węglików.

Skrobak służy do wyrównania nierówności muru wykonanego z bloczków gazobetonowych i
pianobetonowych.

Kielnia ząbkowana służy do rozkładania zaprawy klejowej lub cienkiej warstwy zaprawy
murarskiej na murze.

Czerpak murarski i wiaderko do zapraw służą do nanoszenia zaprawy na mur. Ich użycie
znacznie przyspiesza nakładanie zaprawy na mur.

Rys. 25. Czerpak i wiaderko do zaprawy [9]

Narzędzia i sprzęt pomocniczy

Do tej grupy narzędzi zaliczamy:

−

łopaty,

−

skrzynie do zapraw,

−

pojemniki na zaprawę,

−

pojemniki na cegłę,

−

taczki,

−

japonki,

−

przebijaki rurowe,

−

przecinaki,

−

pucki do kucia bruzd.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wymienione środki pracy stosowane są najczęściej przez pomocników murarskich w czasie
transportu i przy dostarczaniu materiałów na stanowisko robocze oraz przy wykonywaniu
robót pomocniczych (kucie bruzd, ręczne przygotowanie zaprawy itp.).

Łopata służy do nakładania zaprawy na środki transportowe, do dozowania składników
zapraw i ich mieszania.

Rys. 26. Łopata [9]

Kilof  stosowany  jest  do  robót  ziemnych,  służy  do  odspajania  gruntów  zwartych  przy
wykonywaniu wykopów pod fundamenty.

Przebijaki  to  narzędzia  ręczne  służące  do  wykonywania  przekuć,  otworów  w  już
zrealizowanych elementach budynku.

Przecinaki  są  to  narzędzia  ręczne  do  przecinania  elementów  metalowych  oraz  docinania
materiałów do wykonania ścian np. cegły lub pustaków.

Rys. 26. Przecinaki [9]

Pucki służą do pobijania przebijaków i przecinaków. Pucka ma masę od 3 do 8 kg i osadzona
jest na krótkim trzonku z drewna bukowego.

Rys. 27. Pucka [9]

Elektronarzędzia

Wiertarki  elektryczne  ręczne  służą  zwykle  do  wiercenia  otworów  w  stali,  metalach,
drewnie,  tworzywie,  sztucznym  itp.  Zamocowując  do  głowicy  wiertarki  zamiast  wiertła,
odpowiednie  mieszadło  można  również  wymieszać  nieduże  ilości  kleju  bądź  zaprawy
murarskiej.
Wiertarki elektryczne udarowe służą do wiercenia otworów w murze, betonie, kamieniu.
Szlifierki są to urządzenia  mechaniczne przeznaczone do obróbki powierzchni: szlifowania,
polerowania i ostrzenia narzędzi.
Giętarki służą do gięcia prętów zbrojeniowych o średnicy do 40 mm.
Nożyce ręczne do cięcia stali –dwuręczne i dźwigniowe.
Nożyce mechaniczne służą do cięcia dużej ilości prętów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sprzęt budowlany

Skrzynia murarska zwana popularnie k a s t r ą, wykonana jest z drewna lub blachy
stalowej. Stosowane są również skrzynie metalowe, służące zarówno do transportu, jak i do
magazynowania zaprawy na stanowisku pracy murarza.

Rys. 28. Skrzynia murarska a) drewniana b) metalowa [9]

Taczki służą do transportu materiałów na małych budowach.

Rys. 29. Taczki a) drewniana do przewożenia cegły b) z blachy stalowej,[9]

Japonki służą do transportu zaprawy od miejsca jej przygotowania na stanowisko
murowania.

Rys. 30. Japonka [9]

Maszyny

Betoniarka  jest  przeznaczona  do  przygotowywania  mieszanek  betonowych  oraz  zapraw
murarskich i tynkarskich.
Ze  względu  na  sposób  mieszania  rozróżnia  się  betoniarki  wolnospadowe  i  betoniarki  o
mieszaniu  wymuszonym.  W  betoniarkach  wolnospadowych  składniki  są  mieszane  w
obracającym  się  bębnie.  W  betoniarkach  o  mieszaniu  wymuszonym  składniki  są  mieszane
przez obracające się w bębnie mieszadła.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1)  pomost
2)  prowadnice
3)  szyb
4)  blok ruchomy
5;6;7)bloki kierunkowe
8) bęben wyciągarki
9)  silnik
10)podwalina
11)odciągi
12)okno do obserwacji wyciągu
     w czasie ruchu
13)obudowa

Rys. 32. wyciąg szybowy [9]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  W jakim celu używany jest warstwomierz?
2.  Do jakich czynności używamy kielni?
3.  Jakie znasz narzędzia do pomocniczych robót murarskich?
4.  Do obróbki jakich powierzchni służy szlifierka?
5.  Jakie znasz rodzaje betoniarek?
6.  Jakie rodzaje elektronarzędzi użyjesz w czasie prac murarskich?
7.  Do jakich czynności służy młotek murarski?

4.3.3

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz sprzęt i narzędzia do wykonania pracy, polegającej na zamurowaniu otworu

drzwiowego, sklepionego półkoliście. Zamurowania należy dokonać używając bloczków z
betonu komórkowego,

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
2)  dobrać sprzęt pomiarowy do kontroli wymiarów otworu i bloczków,
3)  dobrać przyrządy do kontroli odchyleń murowanej ściany,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4)  dobrać narzędzia do przycinania bloczków pianobetonowych,
5)  dobrać sprzęt i narzędzia do rozrobienia i rozprowadzania zaprawy klejowej,
6)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika,

−

instrukcja zadania,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Dobierz sprzęt i narzędzia do wykonania w istniejącej ścianie z cegły gr. 25 cm, otworu

o wymiarach 200 x 200 cm. Otwór wykonać należy w pomieszczeniu usytuowanym na
trzecim piętrze remontowanego budynku. Dobierz środki transportu, które wykorzystasz do
usunięcia gruzu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
2)  dobrać przyrządy pomiarowe i sprzęt do wyznaczenia położenia otworu w ścianie,
3)  dobrać narzędzia i sprzęt do osadzenia nadproża z kształtowników stalowych w istniejącej

ścianie,

4)  dobrać narzędzia i sprzęt do skręcenia osadzonych kształtowników,
5)  dobrać narzędzia i sprzęt do wykucia otworu w ścianie,
6)  dobrać środki transportu do usunięcia gruzu,
7)  ocenić wykonane zadanie.

Wyposażenie stanowiska

pracy:

−

instrukcja zdania,

−

dokumentacja techniczna,

−

przybory do pisania,

−

literatura rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić podstawowy sprzęt bezpośredniego użytku do robót

murarskich?

□

2) określić przeznaczenie poziomicy wężowej ?

□

3) sprawdzić zgodność poziomu podłóg w oddalonych od siebie

pomieszczeniach przy użyciu poziomicy wężowej ?

□

4) dokonać oceny pionu ściany zewnętrznej z cegły ceramicznej

pełnej?

□

5) wyjaśnić różnicę między betoniarką wolnospadową a betoniarką

o mieszaniu wymuszonym?

□

6) dobrać sprzęt do transportu poziomego zaprawy?

□

7) dobrać przyrząd do wykucia w ścianie bruzdy, umocowania w niej

przewodów a następnie zamurowaniu szlicu ?

□

8) dobrać urządzenie do transportu pionowego cegły i zaprawy?

□

9) dobrać przyrząd do oceny konsystencji zaprawy?

□

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Dobieranie materiałów,
narzędzi i sprzętu do robót murarskich dla zawodu renowator zabytków
architektury”

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1 ÷ 12 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 13 ÷ 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące oceny szkolne:
-

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań,

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

dobry – za rozwiązanie 13 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

bardzo dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu

ponadpodstawowego,

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań                                  dotyczących  stosowania  przepisów  bhp  przy

wykonywaniu robót murarskich. Pytania w teście są to pytania wielokrotnego wyboru i
tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi zaznacz prawidłową

odpowiedź X:

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
pytania: 13 ÷ 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Kielnia murarska służy do:

a)  poziomowania warstw muru,
b)  pionowania krawędzi i płaszczyzn,
c)  badania gęstości zaprawy,
d)  nakładania i rozprowadzania zaprawy murarskiej.

2. Poziomica murarska wężowa służy do:

a)  pomiaru długości muru,
b)  rozprowadzania zaprawy murarskiej,
c)  przenoszenia poziomu na odległość kilku metrów,
d)  wyznaczania zewnętrznej krawędzi muru,

3. Wykonano mur o grubości a=0,4 m, długości b=3,5m, wysokości c=2,5m. Objętość tego

muru wynosi:

a) 2,5 m

b) 3,5 m

c) 2 m

d) 4 m

4. Wykroje służą do :

a)  odmierzania skomplikowanych kształtów
b)  wyznaczania kątów prostych,
c)  przenoszenia pionów,
d)  przenoszenia poziomów.

5. Materiał izolacyjny uzyskiwany z makulatury gazetowej impregnowany solami boru to:

a)  ekofiber,
b)  keramzyt,
c)  styropian,
d)  wełna mineralna.

6. Materiałów bitumicznych nie stosuje się do:

a)  gruntowania betonów pod izolacje przeciwwodne,
b)  przyklejania papy,
c)  wykonywanie powłok wodoszczelnych,
d)  mocowania materiałów termoizolacyjnych.

7. Który z wymienionych materiałów rolowych jest najbardziej elastyczny?

a)  papa zwykła na osnowie włókna poliestrowego,
b)  papa zwykła na osnowie z włókna szklanego,
c)  papa termozgrzewalna,
d)  membrana samoprzylepna.

8. Materiałem izolacyjnym pochodzenia roślinnego jest:

a)  styropian,
b)  szkło piankowe,
c)  wełna mineralna,
d)  płyta pilśniowa twarda.

9. Woda jest rozcieńczalnikiem mas:

a)  asfaltowych,
b)  polimerowych,
c)  dyspersyjnych,
d)  asfaltowo-kauczukowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10. Nożyce mechaniczne mają zastosowanie do :

a)  cięcia prętów stali zbrojeniowej,
b)  gięcia prętów,
c)  przecinania materiałów ceramicznych,
d)  przecinania elementów drewnianych.

11. Bloczków pianobetonowych nie użyjesz do:

a)  wykonania ściany zewnętrznej budynku mieszkalnego dwukondygnacyjnego,
b)  zamurowania otworu okiennego sklepionego łukowo,
c)  wykonania ścianki działowej wygradzającej pomieszczenie łazienki,
d)  wykonania ścianki działowej przedzielającej pomieszczenie na dwa pokoje.

12. Szalunek sklepienia odcinkowego profilują i podpierają:

a)  wzorniki,
b)  łęki,
c)  stemple,
d)  krążyny.

13. Zaprawy termoizolacyjnej nie powinieneś użyć do wykonania ściany :

a)  zewnętrznej jednowarstwowej z Porothermu,,
b)  warstwowej z pianobetonu, styropianu i cegły pełnej,
c)  zewnętrznej jednowarstwowej z pianobetonu,
d)  wewnętrznej jednowarstwowej z Porothermu pomiędzy pomieszczeniami

ogrzewanym i nieogrzewanym.

14. Spośród podanych narzędzi i sprzętów nie związana z zaprawą jest:

a)  japonka,
b)  taczka,
c)  kielnia,
d)  pucka.

15. Do zazbrojenia stropu Kleina użyjesz:

a) bednarki,
b) prętów gładkich

6 mm,

c) ceowników,
d) kątowników.

16. Ilość potrzebnych materiałów do wykonania zaprojektowanej ściany działowej:

a)  odczytasz z dokumentacji,
b)  odnajdziesz w KNR,
c)  obliczysz sporządzając przedmiar ,
d)  przyjmiesz orientacyjnie.

17. Do szalowania stropu Kleina nie potrzebujesz:

a)  desek,
b)  stempli,
c)  gwoździ,
d)  krążyn.

18. Ceramikę poryzowaną charakteryzuje:

a)  istnienie zamkniętych mikroporów w materiale,
b)  temperatura wypalania powyżej 1100  C,
c)  duża ilość otworów w materiale,
d)  duża gęstość objętościowa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i Nazwisko ................................................................................................

Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu do robót murarskich

Zakreśl poprawną odpowiedź poprzez postawienie znaku X przy prawidłowej odpowiedzi.

zadania

Odpowiedź

Punktacja

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem