1
Twierdzenie Rolle’a
[ ]
(
)
( )
(
)
( ) ( )
b
f
a
f
b
a
D
f
b
a
C
f
=
∈
∈
,
,
Dowód twierdzenia Rolle’a
z twierdzenia Weierstrass’a (o osi ganiu kresów) mamy
[ ]
(
)
[ ]
( )
[ ]
[ ]
( )
[ ]
[
]
=
=
∈
∃
∈
b
a
f
x
f
b
a
f
x
f
b
a
x
x
b
a
C
f
,
sup
,
inf
:
,
,
,
2
1
2
1
co inaczej mo na zapisa jako
[ ]
(
)
[ ]
( ) ( ) ( )
2
1
,
,
x
f
x
f
x
f
b
a
C
f
b
a
x
≤
≤
∀
∈
∈
rozwa my teraz dwa przypadki
I.
( ) ( )
0
2
1
≡
′
≡
=
f
const
f
x
f
x
f
II.
( ) ( )
( )
( )
b
a
x
b
a
x
x
f
x
f
,
,
2
1
2
1
∈
∨
∈
<
nie stracimy na ogólno ci je li zało ymy, e
( )
b
a
x
,
1
∈
wiemy, e
( )
(
)
b
a
D
f
,
∈
wynika z tego, e
( )
1
x
f ′
∃
( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( )
( )
0
0
lim
0
lim
lim
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
=
′
≤
−
−
≥
−
−
−
−
=
′
′
∃
→
→
→
−
+
x
f
x
x
x
f
x
f
x
x
x
f
x
f
x
x
x
f
x
f
x
f
x
f
x
x
x
x
x
x
( ) ( )
0
:
,
=
′
∈
∃
c
f
b
a
c
2
Twierdzenie o warto ci redniej (twierdzenie Lagrange’a)
[ ]
(
)
( )
(
)
( ) ( )
( ) ( )
a
b
a
f
b
f
c
f
b
a
c
b
a
D
f
b
a
C
f
−
−
=
′
∈
∃
∈
∈
:
,
,
,
Prosta
s
to styczna do wykresu funkcji w punkcie styczno ci
c
, a prosta
p
ł czy ze sob punkty
( )
(
)
a
f
a,
oraz
( )
(
)
b
f
b,
.
Wtedy obie proste wyra aj si nast puj cymi wzorami
( ) ( ) ( )(
)
( )
( )(
)
c
x
c
f
c
f
y
s
a
x
a
b
a
f
b
f
a
f
y
p
−
′
+
=
−
−
−
+
=
:
:
Z tw. Lagrange’a wynika, e
s
II
p
.
Dowód twierdzenia Lagrange’a
W celu ułatwienia dowodu, tworzymy funkcj
ϕ
, która b dzie nawi zywała do sytuacji
poprzedniej (twierdzenia Rolle’a).
( )
( ) ( ) ( ) ( )(
)
[ ]
(
)
( )
(
)
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
( ) ( )
(
)
( ) ( )
0
:
,
0
0
,
,
:
'
.
=
′
∈
∃
=
−
−
−
=
=
−
=
∈
∧
∈
−
−
−
−
−
=
c
b
a
c
a
f
b
f
a
f
b
f
b
a
f
a
f
a
b
a
D
b
a
C
a
t
a
b
a
f
b
f
a
f
t
f
t
a
Rolle
tw
ϕ
ϕ
ϕ
ϕ
ϕ
ϕ
( )
( )
( ) ( ) ( )
( )
( ) ( ) ( )
( )
( )
( ) ( )
a
b
a
f
b
f
c
f
c
a
b
a
f
b
f
c
f
c
a
b
a
f
b
f
t
f
t
b
a
t
−
−
=
′
=
′
∧
−
−
−
′
=
′
−
−
−
′
=
′
∀
∈
0
,
ϕ
ϕ
ϕ
3
Zapiszmy w innej postaci wzór Lagrange’a
( ) ( )
( )(
)
a
b
c
f
a
f
b
f
−
′
+
=
( )
( )
(
)
a
b
a
c
b
a
c
−
+
=
∈
∃
∈
θ
θ
:
1
,
0
,
przyjmijmy, e
=
=
b
x
a
x
:
:
0
wtedy:
( )
(
)
( )
1
,
0
,
0
0
0
∈
∧
−
+
=
∈
θ
θ
x
x
x
c
x
x
c
ów wzór Lagrange’a przyjmuje posta :
( ) ( )
(
)
(
)
[
]
(
)
( )
1
,
0
0
0
0
0
∈
∧
−
−
+
′
+
=
θ
θ
x
x
x
x
x
f
x
f
x
f
je li
0
x
x
≤
to z twierdzenia Lagrange’a mamy:
(
) ( )
( ) ( )
( ) ( )
0
0
0
0
0
:
,
x
x
x
f
x
f
x
x
x
f
x
f
c
f
x
x
c
−
−
=
−
−
=
′
∈
∃
wynika z tego, e nie ma znaczenia czy rozwa amy przedział
[
]
x
x ,
0
czy
[
]
0
, x
x
; wzór pozostaje ten
sam.
Wniosek (o monotoniczno ci funkcji)
Niech
( )
(
)
b
a
D
f
,
∈
, wtedy:
(1)
f
f
⇔
≥
′ 0
jest rosn ca
(2)
f
f
>
′ 0
jest silnie rosn ca
(3)
const
f
f
=
⇔
=
′ 0
Dowód
Ad (1).
( )
Niech
( )
b
a
y
x
,
,
∈
,
y
x
<
.
Wtedy na podstawie tw. Lagrange’a:
( ) ( ) ( )
( )
0
:
,
≥
′
=
−
−
∈
∃
c
f
x
y
x
f
y
f
y
x
c
,
czyli:
( ) ( )
x
f
y
f
≥
,
( )
⇐
( ) ( )
x
f
y
f
≥
, gdy
( )
( ) ( )
0
lim
≥
−
−
=
′
>
+
→
x
y
x
f
y
f
x
f
x
y
x
y
.
Ad (2). Analogicznie jak dowód implikacji
( )
w (1).
4
Ad (3). Z (1) wynika, e funkcje
f
i
-f
s rosn ce, czyli
f
jest rosn ca i malej ca, wi c jest
stała.
Uwaga
Wniosek ten zachodzi, gdy dziedzina funkcji jest przedziałem.
Przykład
Niech
( )
tgx
x
f
=
. Wtedy
( )
0
cos
1
:
2
>
=
′
∈
∀
x
x
f
D
x
f
,
a jednak:
( ) ( )
π
π
4
1
4
3
f
f
<
funkcja
f
nie jest rosn ca.
Jest ona rosn ca jedynie w ka dym z przedziałów
+
+
−
π
π
π
π
k
k
2
,
2
,
Z
k
∈
tworz cych dziedzin .
Uwaga
Implikacji (2) w powy szym wniosku nie mo na odwróci .
Przykład
Funkcja
( )
3
x
x
f
=
jest silnie rosn ca, bo
( ) ( )
2
1
,
,
2
1
2
1
x
f
x
f
x
x
D
x
x
<
∀
<
∈
jednak
( )
0
:
=
′
∈
∃
x
f
D
x
f
z czego wynika, e implikacji (2) nie mo emy odwróci .
Twierdzenie Cauchy’ego (o przyrostach)
[ ]
(
)
( )
(
)
( )
( )
( ) ( ) ( )
( ) ( )
( )
( )
c
g
c
f
a
g
b
g
a
f
b
f
b
a
c
x
g
b
a
D
g
f
b
a
C
g
f
b
a
x
′
′
=
−
−
∈
∃
≠
′
∀
∈
∧
∈
∈
:
,
0
,
,
,
,
,
Dowód
( ) ( )
( )
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
(
)
[ ]
(
)
( )
(
)
( )
( )
( ) ( )
( )
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
( )
( )
( ) ( )
( ) ( )
a
g
b
g
a
f
b
f
c
g
c
f
x
g
a
g
b
g
a
f
b
f
x
f
x
c
b
a
c
b
a
b
a
D
b
a
C
a
g
x
g
a
g
b
g
a
f
b
f
a
f
x
f
t
a
g
b
g
g
a
Rolle
tw
a
Rolle
tw
−
−
=
′
′
′
−
−
−
′
=
′
=
′
∈
∃
=
=
∈
∈
−
−
−
−
−
=
≠
≠
′
ϕ
ϕ
ϕ
ϕ
ϕ
ϕ
ϕ
0
:
,
0
,
,
,
:
0
'
.
'
.
5
Uwaga
[ ]
=
b
a
Id
g
,
wzór Cauchy’ego sprowadza si do wzoru Lagrange’a
opracował Paweł Sztur