Technik_instrumentow_muzycznych_311[18].O2.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Charakterystyka słyszenia muzycznego. Cechy dźwięku

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2.

Rozpoznawanie interwałów

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3.

Gamy do pięciu znaków chromatycznych. Skale

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4.

Trójdźwięki i dominanta septymowa

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5.

Rytm – przebiegi rytmiczne

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6.

Ćwiczenia melodyczne

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci słuŜył do przyswajania wiedzy i rozwijania umiejętności

dotyczących wykonywania ćwiczeń słuchowo-głosowych.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą .

Jednostka modułowa „Wykonywanie ćwiczeń słuchowo - głosowych”, której treści

poznasz w przedstawianym Ci poradniku stanowi jeden z elementów modułu 311[18].O2
„Podstawy teorii muzyki”, którego struktura jest zilustrowana na stronie 4.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie realizacji zajęć musisz przestrzegać regulaminów, przepisów BHP

i instrukcji przeciwpoŜarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Wiadomości
dotyczące przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony
ś

rodowiska znajdziesz w jednostce modułowej 311[18].O1.01 „Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

dokonywać analizy i syntezy określonych treści,

–

posługiwać się notacją muzyczną,

–

posługiwać się pamięcią,

–

przyswajać sobie nową wiedzę,

–

korzystać z literatury i programów komputerowych,

–

przestrzegać przepisów BHP i ochrony przeciwpoŜarowej,

–

korzystać z róŜnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

wyjaśnić pojęcie słuchu relatywnego i absolutnego,

−

określić cechy charakteryzujące dźwięk,

−

rozpoznać słuchem interwały muzyczne w obrębie oktawy, wykonywane melodycznie
i harmoniczne,

−

zapisać ze słuchu interwały i rozwiązania dysonansów,

−

rozpoznać półtony i całe tony,

−

zaśpiewać interwały proste,

−

zaśpiewać rozwiązania dysonansów,

−

rozpoznać słuchem i nazwać odmiany gam durowych i molowych,

−

wykonać głosem gamy durowe i molowe do pięciu znaków chromatycznych nazwami
literowymi i solmizacyjnymi,

−

zaśpiewać interwały charakterystyczne w gamach durowych i molowych.

−

zaśpiewać trójdźwięki durowe i molowe,

−

zaśpiewać trójdźwięki zmniejszone i zwiększone,

−

zapisać dominantę septymową w róŜnych postaciach,

−

zaśpiewać dominantę septymową w róŜnych postaciach wraz z rozwiązaniami,

−

rozpoznać przebiegi harmoniczne oparte o triadę harmoniczną,

−

zaśpiewać triady harmoniczne w gamach durowych i molowych,

−

określić ze słuchu kadencje muzyczne,

−

rozpoznać pentatonikę, skalę kościelną, góralską i cygańską,

−

wykonać głosem pentatonikę, skalę kościelną, góralską i cygańską,

−

zastosować zasady taktowania,

−

wykonać ćwiczenia rytmiczne jedno i dwugłosowe,

−

zapisać dyktanda rytmiczne jedno i dwugłosowe,

−

zapisać dyktanda melodyczne,

−

powtórzyć głosem krótkie przykłady muzyczne,

−

wykonać ćwiczenia głosowe jedno i dwugłosowe,

−

wykonać ćwiczenia głosowe z uwzględnieniem chromatyzacji,

−

wykonać ćwiczenia głosowe z zastosowaniem zasad chromatyki i enharmonii,

−

odczytać a’vista głosem teksty muzyczne,

−

posłuŜyć się oprogramowaniem komputerowym rozwijającym umiejętności słuchowo-
głosowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Charakterystyka słyszenia muzycznego. Cechy dźwięku

4.1.1. Materiał nauczania

Słuch relatywny i absolutny.

Ze względu na sposób reagowania na dźwięki róŜnej wysokości rozróŜniamy dwa rodzaje

słuchu:  relatywny  i  absolutny.  Większość  ludzi  odróŜnia  tylko  dźwięki  wysokie  od  niskich,
a  w  procesie  kształcenia  muzycznego  równieŜ  interwały  róŜnego  rozmiaru.  Taki  słuch
nazywamy relatywnym albo względnym.
Około  8%  ludzi  posiada  słuch  absolutny,  który  charakteryzuje  się  rozpoznawaniem
bezwzględnej wysokości dźwięku. Ludzie posiadający słuch absolutny potrafią określić nazwę
dźwięków (jeśli znają uŜywane w muzyce oznaczenia dźwięków). Słuch absolutny jest cechą
wrodzoną,  której  nie  moŜna  uzyskać  przez  ćwiczenia.  Wśród  muzyków  spotykana  jest
umiejętność  określania  wysokości  dźwięku,  która  nie  jest  słuchem  absolutnym,  ale
wyćwiczoną  umiejętnością  powstałą  na  skutek  skojarzenia  wysokości  dźwięku  z  wraŜeniem
jego barwy.
Cechy dźwięku

WyróŜniamy cztery podstawowe cechy dźwięku: wysokość, natęŜenie, czas trwania

i barwa.

Wysokość dźwięku określamy nazwami dźwięków, które zapisujemy na pięciolinii.

UzaleŜniona ona jest od ilości drgań na sekundę, które wykonuje źródło dźwięku (na przykład
struna  lub  płytka).  Struna  lub  płytka  krótka  i  cienka  wykonująca  tysiące  drgań  na  sekundę
wydaje  dźwięk  wysoki,  natomiast  struna  lub  płytka  gruba  i  długa  wykonujące  kilkadziesiąt
drgań  na  sekunde  wydają  dźwięk  niski.  Według  obowiązującego  stroju  dźwięk  a  z  oktawy
razkreślnej to 440 drgań na sekundę, czyli a

= 440 Hz. W muzyce uŜywa się dźwięków od C

z oktawy subkonta - 16 drgań na sekundę do c

– 4186 drgań na sekundę, chociaŜ ucho

ludzkie zdolne jest rozróŜniać dźwięki o częstotliwości ok. 20000 drgań na sekundę. MoŜna
określić, Ŝe obszar słyszalności człowieka wynosi od 16 Hz do 20000 Hz. Największą
wraŜliwość człowiek ma w zakresie od 1000 do 4000 Hz.

NatęŜenie (głośność) dźwięku to cecha, która wiąŜe się z amplitudą fali dźwiękowej.

Jednostka poziomu natęŜenia to bel, a w powszechnym uŜyciu jest jednostka stanowiąca 1/10
bela,  czyli  decybel  (skrót:  dB).  Dla  dźwięków  ledwie  słyszalnych  poziom  natęŜenia  zbliŜa
się  do  0  dB,  a  najgłośniejsze  efekty  dźwiękowe  osiągają  natęŜenie  ok.  120  dB.  Przy
zwiększaniu natęŜenia do ok. 140 dB osiągamy próg bólu. Poziom natęŜenia dźwięków jest
mierzalny  jedynie  przy  uŜyciu  aparatów  pomiarowych.  W  praktyce  muzycznej  głośność
dźwięków  określamy  za  pomocą  mało  precyzyjnych  oznaczeń  dynamicznych  od  pppp
(moŜliwie najciszej) do ffff (moŜliwie najgłośniej).

Czas trwania dźwięku zaleŜy od czasu, w jakim drga ciało; z chwilą, gdy ciało przestaje

drgać, gdy drgania zanikają, zanika równieŜ i dźwięk. Czas trwania dźwięku moŜna określić
w jednostkach czasu (sekundach), ale w praktyce stosujemy względne określenia czasu
trwania dźwięków, dokonujące się poprzez uŜywanie wartości rytmicznych, w połączeniu
z określeniem tempa utworu.

Barwa dźwięku zaleŜy od ilości i natęŜenia zawartych w niej tonów składowych. Dwa

dźwięki  o  tej  samej  wysokości  i  głośności  (np.  ze  skrzypiec  i  fortepianu)  róŜnią  się  między
sobą.  Cecha,  która  je  róŜni  to  barwa  dźwięku.  Do  określenia  barwy  dźwięków  terminologia
muzyczna  uŜywa  bardzo  ogólnych  terminów:  są  to  nazwy  instrumentów  np.  barwa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wiolonczelowa, skrzypcowa, klarnetowa, bądź związanych z temperaturą, kształtem,
kolorami. Np.: barwa jasna, ciemna, ciepła, płaska. Fizyka określa barwę dźwięku za pomocą
tzw. widma akustycznego, czyli wykresu, na którego osi odciętych znajdują się częstości
podane w Hz, a na osi rzędnych poziom natęŜenia w decybelach.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jak scharakteryzujesz cechy słuchu relatywnego?

Co oznacza określenie słuch absolutny?

Jakie znasz podstawowe cechy dźwięku?

Od czego uzaleŜniona jest wysokość dźwięku?

Jaka jest częstość dźwięku a

W jakich jednostkach mierzony jest poziom natęŜenia dźwięku?

Jaki jest obszar słyszalności człowieka?

Jakie oznaczenia muzyczne stosujemy dla określenia natęŜenia dźwięku?

Jaką cechę dźwięku określają wartości rytmiczne?

10.

Od czego jest uzaleŜniona barwa dźwięku?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ cztery podstawowe cechy róŜnych dźwięków zaprezentowanych przez

nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z treścią ćwiczenia,

wymienić cztery cechy dźwięku,

rozróŜnić słuchem zaprezentowane dźwięki,

określić ich cechy, uŜywając terminów muzycznych,

dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

materiały piśmiennicze,

−

instrument muzyczny,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Zaprezentuj dwa róŜne dźwięki, określ ich wysokość, czas trwania, głośność i barwę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś

zapoznać się z treścią ćwiczenia,

zaprezentować dwa róŜne dźwięki przy uŜyciu instrumentu lub głosu,

określić ich cechy uŜywając terminów muzycznych,

dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

materiały piśmiennicze,

−

instrument muzyczny,

−

literatura z rozdziału 6.

4.1.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować pojęcie „słuch relatywny”?

zdefiniować pojęcie „słuch absolutny”?

wymienić podstawowe cechy dźwięku?

określić jednostkę natęŜenia dźwięku?

rozpoznać określenia muzyczne dotyczące dynamiki ?

określić obszar słyszalności człowieka?

wymienić cechę dźwięku określaną przez wartości rytmiczne?

wymienić elementy składowe róŜnicujące barwę dźwięku?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Rozpoznawanie interwałów

4.2.1.

Materiał nauczania

Nazwy

interwałów określają odległość dźwięków między stopniami gamy. I tak: pryma to

odległość od I do I stopnia gamy, (czyli powtórzenie tego samego dźwięku), sekunda od I do
II stopnia, tercja od I do III, kwarta od I do IV, kwinta I-V, seksta I-VI, septyma I-VII,
a oktawa to odległość od I do VIII stopnia gamy.

Dokładny rozmiar interwałów określa ilość półtonów pomiędzy tymi dwoma dźwiękami.
Interwały rozszerzają się poprzez dodawanie półtonów.

W systemie równomiernie temperowanym oktawa dzieli się na dwanaście półtonów.

Półton jest jednostką, którą mierzone są odległości między dwoma dźwiękami, czyli róŜnice
wysokości  między  nimi.  Często  dla  uproszczenia  posługujemy  się  odległością  całego  tonu,
który  jest  równy  odległości  dwóch  półtonów.  W  praktyce  odległość  półtonu  od  całego  tonu
odróŜniamy słuchem i jest to podstawowa umiejętność potrzebna do rozpoznawania kolejnych
interwałów.
Półton tworzy interwał sekundy małej (2m), a cały ton- sekundy wielkiej (2w).
Trzy  półtony  to  tercja  mała  (3m),  cztery  to  tercja  wielka  (3w),  pięć  –  kwarta  czysta  (4cz),
sześć-  tryton,  czyli  kwarta  zwiększona(4zw)  lub  kwinta  zmniejszona(5zmn),  siedem-  kwinta
czysta  (5cz),  osiem  -seksta  mała  (6m),  dziewięć  półtonów  –  seksta  wielka  (6w),  dziesięć-
septyma mała (7m), jedenaście- septyma wielka (7w), a dwanaście – oktawa czysta (8cz).
Rozpoznając słuchem interwały naleŜy określać ich nazwę, czyli odległość między stopniami
gamy.  KaŜda  gama  zbudowana  jest  z  sekund.  NaleŜy  opanować  umiejętność  „dochodzenia”
do  danego  interwału  kolejnymi  stopniami  gamy,  traktując  niŜszy  dźwięk  jako  I  stopień.
W określeniu  dokładnego  rozmiaru  interwału  waŜna  jest  świadomość  występowania
interwałów w gamach durowych i molowych (np. odległość od I do III stopnia gamy molowej
to  3m,  a  w  gamie  durowej  to  3w).  Pomocna  jest  teŜ  pamięć  muzyczna,  wraŜenie,  jakie
wywołuje brzmienie lub współbrzmienie poszczególnych interwałów. Niekiedy pomocne jest
przypomnienie  sobie  utworu  muzycznego,  piosenki  rozpoczynającej  się  danym  interwałem.
Tym samym kierujemy się intonując poszczególne interwały.
Wszystkie  interwały  mogą  być  wykonywane  w  obu  kierunkach,  czyli  w  górę  i  w  dół  oraz
harmonicznie jako współbrzmienia. W takich postaciach występują w utworach muzycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Interwały melodyczne i harmoniczne [4, s. 34]

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co oznaczają nazwy poszczególnych interwałów?

Jakie są rozmiary interwałów?

Co to jest półton?

Jak naleŜy zapisać cały ton w obu kierunkach od dźwięku c

Z jakich interwałów zbudowana jest gama?

Czym się róŜni 3m od 3w?

Ile półtonów ma seksta wielka?

Co oznaczają symbole 2m, 4cz, 6m i 7w?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Od podanego przez nauczyciela dźwięku zbuduj półton i cały ton w obu kierunkach

i wykonaj je głosem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z treścią ćwiczenia,

zbudować i zapisać podane odległości,

zaśpiewać je,

sprawdzić na instrumencie brzmienie zapisanego półtonu i całego tonu,

dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

materiały piśmiennicze, papier nutowy,

−

instrument muzyczny,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj zaprezentowane przez nauczyciela interwały proste i zapisz je stosując

symbole cyfrowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z treścią ćwiczenia,

wysłuchać i zapisywać kolejno prezentowane interwały,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

sprawdzić określone interwały podczas ich powtórnej prezentacji,

dokonać samooceny pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

materiały piśmiennicze,

−

instrument muzyczny,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Od dźwięku d

zbuduj i zaśpiewaj wszystkie interwały proste w górę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z treścią ćwiczenia,

zbudować i zapisać kolejne interwały,

wykonać je głosem,

sprawdzić na instrumencie muzycznym poprawność wykonywanych interwałów,

dokonać samooceny.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

materiały piśmiennicze,

−

instrument muzyczny,

−

literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

zdefiniować pojęcie półtonu i całego tonu?

rozpoznać w zapisie półton i cały ton?

rozróŜnić słuchem półton i cały ton w obu kierunkach?

nazwać interwały proste?

rozpoznać z zapisu nutowego rozmiary interwałów prostych?

określić rozmiar usłyszanego interwału melodycznego?

określić rozmiar usłyszanego interwału harmonicznego?

wykonać głosem od dowolnego dźwięku interwały proste w obu
kierunkach ?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Gamy do pięciu znaków chromatycznych. Skale

4.3.1.

Materiał nauczania

Gamy durowe

Podstawową gamą jest gama C-dur, która w swej budowie opiera się na skali majorowej

naturalnej.  Dźwięki  tej  gamy  obejmują  zakres  ośmiu  dźwięków  od  c  do  c  i  znajdują  się
wyłącznie  na  białych  klawiszach  fortepianu.  Gama  C-dur  nie  posiada  Ŝadnych  znaków
chromatycznych.  Zarówno  gama  C-dur  jak  i  wszystkie  gamy  durowe  mają  jednakową
budowę:  składają  się  z  całych  tonów  i  półtonów  (2w  i  2m),  przy  czym  półtony  występują
między III i IV oraz między VII i VIII stopniem. Między pozostałymi stopniami są całe tony.
Gama  składa  się  z  dwóch  odcinków  po  cztery  dźwięki.  Są  to  tetrachordy.  Obydwa
tetrachordy  (dolny  i  górny)  zbudowane  są  z  dwóch  całych  tonów  i  jednego  półtonu    (czyli
z dwóch  sekund  wielkich  i  sekundy  małej).  Budowę  tę  podaje  się  w  skrócie  jako  ccp  czyli
2w2w2m  lub  spotykane  w  praktyce  muzycznej    222>.  Śpiewając  gamy  naleŜy  uŜywać
zarówno nazw literowych jak i solmizacyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 3.

Gamy durowe bemolowe do pięciu znaków przykluczowych [4, s. 54-56]

Gamy molowe

Istnieją cztery odmiany gamy molowej: eolska, harmoniczna, dorycka i melodyczna.

Charakterystyczną  cechą  wszystkich  rodzajów  gam  molowych  jest  półton  (czyli  2m)
w pierwszym  tetrachordzie  między  II  i  III  stopniem  gamy.  Tetrachord  ten  jest  wspólny  dla
wszystkich odmian, gamy te róŜnią się II tetrachordem.

Tabela 1. Budowa tetrachordów w gamach molowych

odmiana gamy molowej

I tetrachord

II tetrachord

gama molowa eolska

2w 2m 2w

2m 2w2w

gama molowa harmoniczna

2w 2m 2w

2m 2zw 2m

gama molowa dorycka

2w 2m 2w

2w 2w 2m

gama molowa melodyczna

2w 2m 2w

↑

jak dorycka ↓ jak eolska

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. Odmiany gamy a-moll [4, s. 58-61]

Gamy molowe krzyŜykowe budujemy od VI stopnia kolejnych gam durowych

krzyŜykowych, czyli o tercję małą niŜej niŜ gamę durową ,np. gama molowa z jednym
krzyŜykiem to gama e-moll (rozpoczyna się o tercję mała niŜej niŜ gama G-dur).

Gamy molowe bemolowe budujemy w taki sam sposób, odnosząc się do gam durowych

bemolowych np. gama molowa z jednym bemolem to gama d-moll.

Interwały charakterystyczne w gamach durowych i ich rozwiązania

Specyficzną odległością w gamach durowych jest interwał składający się z trzech całych

tonów (czyli z sześciu półtonów). Jest to tryton. Tryton występuje w dwóch postaciach: jako
kwarta zwiększona (4zw) i kwinta zmniejszona (5zm). Kwinta zmniejszona na tercję
wielką (3w).

Kwarta zwiększona (4zw) znajduje się na IV stopniu gamy durowej, natomiast kwinta

zmniejszona na VII stopniu. Tryton jako interwał dysonujący wymaga rozwiązania. Kwarta
zwiększona (4zw) rozwiązuje się w gamie durowej na sekstę małą (6m), a kwinta
zmniejszona na tercję wielką (3w).

Interwały charakterystyczne w gamach molowych i ich rozwiązania

W gamach molowych harmonicznych interwały charakterystyczne występują jako:

a) tryton: kwarta zwiększona na IV i VI stopniu oraz kwinta zmniejszona na II i VII stopniu;

4zw rozwiązuje się w gamie molowej harmonicznej na 6w, a 5zm na 3m.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 5. Tryton

sekunda

zwiększona

(2zw)

stopniu;

rozwiązuje

się

4cz

Rys. 6. Sekunda zwiększona

septyma

zmniejszona

(7zm)

VII

stopniu

rozwiązuje

się

5cz

Rys. 7. Septyma zmniejszona

Skale poza systemem dur-moll

Istnieją inne skale, poza systemem dur-moll, na których opierają się utwory muzyczne.

NaleŜą do nich:
Pentatonika - czyli skala pięciodźwiękowa. RozróŜniamy dwie odmiany pentatoniki:
a) bezpółtonowa - oparta na interwałach całych tonów (czyli2) i tercji małej (3>)
b) półtonowa - posiadająca jeden lub dwa półtony (czyli 2>) i tercję wielką (3)

Rys. 8. Odmiany pentatoniki [4]

Skale kościelne (średniowieczne), wśród których wyróŜniamy 4 główne skale:
a) dorycka - budowana jak gama C-dur, ale od II stopnia, czyli od dźwięku d
b) frygijska -budowana jak gama C-dur od III stopnia, czyli od dźwięku e
c) lidyjska - budowana jak gama C- dur od IV stopnia, czyli od dźwięku f
d) miksolidyjska - budowana jak gama C-dur od V stopnia, tj. od dźwięku g

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 9. Skale kościelne [4, s. 144]

Skale: cygańska i góralska wywodzą się z systemu dur- moll, lecz mają inną budowę.
Skala cygańska charakteryzuje się występowaniem dwóch sekund zwiększonych. Istnieją
dwie odmiany ustawienia tych interwałów na róŜnych stopniach tej skali:
a) na III-IV stopniu oraz VI-VII
b) na II-III oraz VI-VII stopniu.
Skala góralska charakteryzuje się występowaniem sekund małych między: IV-V oraz VI-VII
stopniem.

Rys. 10. Skale cygańskie i góralskie [4, s. 145]

4.3.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jaka jest budowa gamy C-dur?

Z jakich interwałów zbudowana jest kaŜda gama?

Na których stopniach gamy durowej występują interwały charakterystyczne?

Jak rozwiązuje się kwarta zwiększona, a jak kwinta zmniejszona w gamach durowych?

Czym charakteryzuje się I tetrachord gamy molowej?

Jaka jest budowa II-go tetrachordu w gamie molowej eolskiej, harmonicznej i doryckiej?

których

stopniach

gamy

molowej

harmonicznej

występują

interwały

charakterystyczne?

Jakie znasz odmiany pentatoniki?

Jakie są 4 główne skale kościelne?

10.

Czym charakteryzuje się skala cygańska?

11.

Jaka jest budowa skali góralskiej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Nazwij otrzymane na planszy gamy durowe i wykonaj je głosem uŜywając nazw

literowych i solmizacyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z treścią ćwiczenia,

zanalizować otrzymane gamy i podać ich nazwy,

zaśpiewać podane gamy nazwami solmizacyjnymi,

wykonać powtórnie uŜywając nazw literowych,

dokonać samooceny.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

plansza z zapisem nutowym róŜnych gam,

−

przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

RozróŜnij słuchowo zaprezentowane przez nauczyciela tetrachordy gamy molowej i podaj

ich nazwę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z treścią ćwiczenia,

przypomnieć budowę tetrachordów gamy molowej,

uwaŜnie wysłuchać prezentowane tetrachordy,

określić i zapisać nazwę tetrachordów gamy molowej,

dokonać samooceny,

zaprezentować rezultaty pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier nutowy,

−

instrument muzyczny,

−

przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Zapisz skalę góralską i wykonaj ją głosem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z treścią ćwiczenia,

zapisać skalę góralską,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zaśpiewać ją,

dokonać samooceny sprawdzając brzmienie skali na instrumencie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

papier nutowy,

−

instrument muzyczny,

−

przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić budowę gamy durowej?

wykonać gamy durowe krzyŜykowe do 5 znaków uŜywając nazw
solmizacyjnych i literowych?

zrealizować gamy durowe bemolowe do 5 znaków?

scharakteryzować budowę gam molowych w 4 odmianach?

wykonać gamy molowe harmoniczne?

rozróŜnić odmiany gam molowych?

rozpoznać interwały charakterystyczne w gamach durowych?

wskazać interwały charakterystyczne w gamach molowych?

zapisać i rozpoznać skale kościelne?

10)

rozróŜnić skalę cygańska i góralską?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.

Trójdźwięki i dominanta septymowa

4.4.1.

Materiał nauczania

W gamach durowych i molowych trójdźwięki budowane są tercjowo, są następstwem lub

współbrzmieniem dwóch tercji. W zaleŜności od wielkości i ustawienia tercji istnieją
4 rodzaje trójdźwięków:
Durowy (majorowy), molowy(minorowy), zmniejszony i zwiększony.

Trójdźwięk durowy (majorowy) zbudowany jest z tercji wielkiej i tercji małej(3w+3m

lub 3+3>).

Trójdźwięk molowy(minorowy) zbudowany jest z tercji małej i tercji wielkiej(3m+3w

lub 3>+3).

Zarówno trójdźwięk durowy jak i molowy ma dwa przewroty. Tabela przedstawia

budowę obu rodzajów trójdźwięku we wszystkich postaciach.

Rodzaj trójdźwięku Postać zasadnicza

I przewrót

II przewrót

dur

3w + 3m

3m + 4cz

4cz + 3w

moll

3m + 3w

3w + 4cz

4cz + 3m

Trójdźwięk zmniejszony zbudowany jest z dwóch tercji małych (3m + 3m).

Rys. 11. Trójdźwięk zmniejszony

Trójdźwięk zwiększony zbudowany jest z dwóch tercji wielkich (3w + 3w).

Rys. 12. Trójdźwięk zwiększony

Triada muzyczna to trzy trójdźwięki zbudowane od I (Tonika), IV (Subdominanta) i V

(Dominanta) stopnia gamy.

W gamach durowych są to trójdźwięki durowe, które określa skrót TSD. W gamach

molowych harmonicznych tonika i subdominanta są molowe, a dominanta durowa. Określa je
skrót:

S D.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dominanty septymowe w gamach molowych bemolowych do 5 znaków:

Rys. 17. Dominanty septymowe w gamach molowych bemolowych

Przewroty dominanty septymowej
W I przewrocie D najniŜszym składnikiem jest tercja (3) środkowymi kwinta (5) i septyma
(7) a najwyŜszym pryma (1).

Rys. 18. Przewroty dominanty septymowej

W II przewrocie D najniŜszym składnikiem jest kwinta (5), środkowymi septyma (7) i pryma
(1)

najwyŜszym

tercja

(3).

Rys. 19. Przewroty dominanty septymowej

W III przewrocie D

najniŜszym składnikiem jest septyma (7) środkowymi pryma (1) i tercja

(3) a najwyŜszym kwinta (5).

Rys. 20. Przewroty dominanty septymowej

Rozwiązania dominanty septymowej

Dominanta septymowa zbudowana na V stopniu gamy rozwiązuje się na trójdźwięk

toniczny na pierwszym stopniu.
W tonacjach durowych D

rozwiązuje się na tonikę (T) a w molowych na tonikę molową (

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 21. Przewroty dominanty septymowej

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Z jakich interwałów zbudowane są trójdźwięki?

Czym róŜni się trójdźwięk durowy od molowego?

Jaka jest budowa trójdźwięku durowego w pierwszym i drugim przewrocie?

Jaka jest budowa trójdźwięku molowego w pierwszym przewrocie?

Czym charakteryzuje się trójdźwięk zmniejszony?

Jaką budowę ma trójdźwięk zwiększony?

Co oznacza skrót TSD?

Jakie trójdźwięki tworzą triadę muzyczną gamy molowej harmonicznej?

Co to jest dominanta septymowa?

10.

W jakich postaciach występuje D

11.

Jak rozwiązuje się D

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Od podanego przez nauczyciela dźwięku zbuduj i wykonaj cztery rodzaje trójdźwięków.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z treścią ćwiczenia,

zbudować i zapisać trójdźwięki: moll, dur, zmn, zw,

wykonać je głosem,

sprawdzić zrealizowane trójdźwięki na instrumencie,

dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

przybory piśmiennicze,

−

papier nutowy,

−

instrument muzyczny,

−

literatura z rozdziału szóstego.

Ćwiczenie 2

Określ rodzaj i postać podanych na planszy trójdźwięków.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z treścią ćwiczenia,

zanalizować otrzymane na planszy trójdźwięki,

określić ich rodzaj i postać,

podpisać trójdźwięki uŜywając symboli muzycznych,

dokonać samooceny wykonanego zadania,

zaprezentować rezultaty wykonanej pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

przybory piśmiennicze,

−

papier nutowy,

−

instrument muzyczny,

−

literatura z rozdziału szóstego.

Ćwiczenie 3

W dostępnym Ci komputerowym programie muzycznym wyszukaj dział dotyczący

akordów i zrealizuj dziesięciopunktowy test.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z treścią ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

znaleźć w programie komputerowym test na rozpoznawanie akordów,

określić dziesięć prezentowanych akordów,

dokonać samooceny na podstawie uzyskanej punktacji.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

program komputerowy,

−

literatura z rozdziału 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić budowę czterech rodzajów trójdźwięków?

rozpoznać z zapisu nutowego odmiany trójdźwięków?

rozróŜnić słuchem trójdźwięki: dur, moll, zmn., zw.?

określić budowę trójdźwięku durowego i molowego w I przewrocie?

określić budowę trójdźwięku durowego i molowego w II przewrocie?

zaśpiewać triadę muzyczną w gamach durowych?

rozpoznać triady muzyczne gam molowych?

wykonać dominantę septymową wraz z rozwiązaniem?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Rytm - przebiegi rytmiczne

4.5.1. Materiał nauczania

Taktowanie to wykonywanie rękami określonych ruchów wskazujących jednostki metryczne
w takcie. PoniŜej przedstawiono ogólnie przyjęty sposób taktowania na 2, 3, 4, 5 i 6.

Rys. 22. Sposoby taktowania [3, s. 78]

Schemat taktowania ilustruje ilość jednostek metrycznych występujących w jednym

takcie. Nie mówi jednak o tym, jakie to są jednostki. Np. taktowanie na 4 moŜe oznaczać, Ŝe
w takcie są 4 ćwierćnuty (metrum 4/4), 4 ósemki (metrum 4/8) lub 4 półnuty (metrum 4/2).
Taktowanie stosuje się przy realizacji przebiegów rytmicznych i melodycznych dla
utrzymania jednakowego pulsu.

Przebiegi rytmiczne w taktach prostych

Takty proste to takie, które mają jeden akcent naturalny. Górna liczba oznaczenia metrum

w tych taktach to „2” lub „3”. NaleŜą do nich takty z następującymi oznaczeniami metrum:
2/2, 3/2 2/4, 3/4, 2/8, 3/8.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Grupy niemiarowe w przebiegach rytmicznych

Realizacja rytmów z niemiarowymi grupami słuŜy do wyćwiczenia umiejętności ich

realizacji  w  utworach  muzycznych.  Grupy  niemiarowe  powstają  z  nieregularnego  podziału
wartości rytmicznych. Do najczęściej spotykanych niemiarowych grup naleŜy triola. Powstaje
ona  z  podziału  dwudzielnej  wartości  rytmicznej  na  trzy  zamiast  na  dwie  krótsze  wartości:
triola ósemkowa to trzy ósemki zamiast dwóch, przypadające na jedna miarę taktu (w taktach,
w których jednostką miary jest ćwierćnuta).
PoniŜszy  przykład  ilustruje  zastosowanie  trioli  ósemkowej  oraz  kwintoli  i  sekstoli
szesnastkowej.[2]

Rys. 26. Triolia ósemkowa oraz kwintola i sekstola szesnastkowa

Przebiegi rytmiczne dwugłosowe

Wykonując przebiegi rytmiczne dwugłosowe naleŜy jednocześnie rozczytywać dwa róŜne

rytmy. Najczęściej górny głos realizuje jedna ręka, a dolny –druga. Dla zróŜnicowania barwy
jednego z głosów moŜna zastosować jakiś przedmiot (ołówek, klawes),  którym wystukiwany
będzie  rytm  lub  realizować  go  pstrykaniem,  tupaniem  itp.  Realizacja  dwugłosowych
przebiegów  rytmicznych  jest  wskazana  dla  wszystkich  uczących  się  gry  na  fortepianie,  gdyŜ
rozwija  umiejętność  rozczytywania  faktury  wielogłosowej.  Stanowi  teŜ  wstęp  do  słyszenia
polifonicznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 27. Przebiegi rytmiczne dwugłosowe

W rozdziale tym podano przykłady róŜnorakich przebiegów rytmicznych, zaczerpnięte

z podręczników  dla  szkoły  muzycznej  I  stopnia  autorstwa  Marii  Wacholc  „SolfeŜ
elementarny”  dla  klas  I-VI.  Powinny  one  stanowić  podstawę  do  wykonywania  ćwiczeń
rytmicznych  dla uczniów realizujących tę jednostkę modułową.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co to jest taktowanie?

Jaki jest schemat taktowania na 2,3,4?

Jakie oznaczenia metrum maja takty proste?

Co charakteryzuje takty proste?

Jakie znasz rodzaje taktów złoŜonych?

Jak rozpoznajemy takty złoŜone regularne?

Jakie znasz oznaczenia metryczne taktów złoŜonych nieregularnych?

Jak powstaje synkopa?

Co to jest triola?

10.

W jakim celu realizuje się dwugłosowe przebiegi rytmiczne?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

piewając zgodnie z zapisem nutowym piosenkę „Wlazł kotek na płotek” wykonaj

odpowiednie ruchy taktowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z treścią ćwiczenia,

zanalizować zapis nutowy piosenki i określić jego metrum,

zaśpiewać piosenkę równocześnie wykonując odpowiednie ruchy taktowania,

skontrolować na pianinie zgodność wykonywanych dźwięków,

dokonać samooceny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

zapis nutowy piosenki „Wlazł kotek na płotek”,

−

pianino.

Ćwiczenie 2

W podanym przez nauczyciela przykładzie przebiegu rytmicznego określ rodzaj taktu

i zrealizuj go w dowolny sposób.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z treścią ćwiczenia,

zanalizować podany przykład przebiegu rytmicznego i określić jego metrum oraz rodzaj
taktu,

zrealizować rytm,

dokonać samooceny,

zaprezentować rezultaty pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

zapis nutowy przebiegu rytmicznego.

Ćwiczenie 3

Zrealizuj 2-głosowe ćwiczenie rytmiczne Nr 95 z „SolfeŜa elementarnego” M. Wacholc

dla klasy IV szkoły muzycznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z treścią ćwiczenia,

zrealizować górny głos zapisu nutowego ćwiczenia,

zrealizować dolny głos ćwiczenia,

zrealizować jednocześnie obydwa głosy,

dokonać samooceny,

zaprezentować ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

zapis nutowy ćwiczenia 95 z „SolfeŜa elementarnego” dla klasy IV.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić, co to jest taktowanie?

zastosować ruchy taktowania?

scharakteryzować takty proste?

wymienić po dwa oznaczenia metrum taktów złoŜonych regularnych
i nieregularnych?

wyjaśnić jak powstaje synkopa?

zdefiniować grupy niemiarowe?

wykonać dwugłosowy przebieg rytmiczny?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Ćwiczenia melodyczne

4.6.1. Materiał nauczania

Czytanie nut głosem, czyli inaczej mówiąc wykonywanie ćwiczeń melodycznych słuŜy

wiadomemu postrzeganiu zjawisk muzycznych, rozwija wyobraźnie i pamięć muzyczną,

wraŜliwość na intonację wykonywanych i słyszanych dźwięków. Wykonywanie ich bez
przygotowania nazywa się w muzyce śpiewaniem a’vista. Termin ten odnosi się teŜ do
wykonywania utworów instrumentalnych bez uprzedniego ich przygotowania.

Opanowanie tej umiejętności rozpoczyna się od wykonywania prostych melodii,

najczęściej  w  tonacji  C-dur,  opartych  na  pochodach  sekundowych.  Odległości  większe  od
sekundy mogą się pojawiać, ale w łatwym kontekście, w miejscach, gdzie posłuŜyć się moŜna
pamięcią, odtwarzając brzmienie dźwięku, który pojawił się wcześniej.
WaŜną  rolę  w  opanowywaniu  umiejętności  czytania  nut  głosem  ma  kształcenie  poczucia
tonalnego, poprzez zapamiętywanie toniki i intonowanie jej po dowolnym dźwięku, nawet bez
odnoszenia się do interwałów.

wiczenia melodyczne powinny być śpiewane nazwami solmizacyjnymi i literowymi.

PoniŜej przykłady melodii opartych na pochodach sekundowych, ze skokami interwałowymi,
z  zastosowaniem  chromatyki,  z  II  głosem    rytmu  oraz  dwugłosowe  ćwiczenie  melodyczne.
Zostały wybrane z  róŜnych części„SolfeŜa elementarnego” M. Wacholc przeznaczonego dla
szkół  muzycznych..    SolfeŜ  ten  powinien  być  podstawą  w  kształceniu  umiejętności
wykonywania ćwiczeń głosowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 28. Przykłady nut

Transpozycja to przeniesienie melodii o jakiś interwał w górę lub w dół. WaŜne jest przy

tym zachowanie dokładnego rozmiaru interwałów występujących w danej melodii.
Najogólniej moŜna przyjąć, Ŝe transpozycja to wykonanie danej melodii od innego dźwięku.
Transpozycją posługujemy się często, gdy określony utwór jest niewygodny do śpiewania ze
względu na skalę niezgodną z naszą skalą głosu.

Rys. 29. Melodia do transpozycji [4, s. 98]

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co oznacza określenie „ czytanie nut głosem”?

Czemu słuŜy wykonywanie ćwiczeń głosowych?

Jakiego rodzaju ćwiczenia wykonuje się w początkowej fazie czytania nut głosem?

Co oznacza termin a’vista?

Jakie nazwy stosujemy wykonując ćwiczenia głosowe?

Jakie umiejętności są kształcone podczas wykonywania ćwiczeń dwugłosowych?

Co oznacza termin „transpozycja”?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaprezentowany przez nauczyciela krótki przykład muzyczny powtórz głosem i określ

kierunek linii melodycznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wysłuchać uwaŜnie dwukrotnej prezentacji instrumentalnej,

powtórzyć głosem przykład muzyczny,

określić kierunek linii melodycznej,

dokonać samooceny.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

fortepian,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

UŜywając fortepianu wykonaj samodzielnie ćwiczenie nr 95 z „SolfeŜa elementarnego”

M. Wacholc dla klasy III.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z treścią ćwiczenia,

zanalizować przykład muzyczny,

zaśpiewać górny głos podanego ćwiczenia,

zagrać dolny głos i zsynchronizować czynności,

dokonać samooceny,

zaprezentować rezultaty pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

zeszyt ucznia,

−

instrument muzyczny.

Ćwiczenie 3

Zrealizuj ćwiczenie nr105 z „SolfeŜa elementarnego” M. Wacholc dla klasy III.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z treścią ćwiczenia,

zaśpiewać melodię z zapisu nutowego ćwiczenia,

wyklaskać ostinato rytmiczne,

zsynchronizować obie czynności,

dokonać samooceny,

zaprezentować ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

„SolfeŜ elementarny” M. Wacholc dla klasy III.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić termin czytanie nut głosem?

określić rolę ćwiczeń głosowych melodycznych?

rozpoznać melodię opartą na pochodach sekundowych?

wskazać skoki interwałowe w melodii?

zastosować nazwy solmizacyjne w realizacji ćwiczeń głosowych?

zastosować nazwy literowe w realizacji ćwiczeń głosowych?

przetransponować o dowolny interwał określoną melodię?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 60 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Słuch relatywny oznacza słuch, którym człowiek

a) nie rozróŜnia wysokich dźwięków.
b) rozróŜnia tylko dźwięki wysokie.
c) odróŜnia dźwięki wysokie od niskich bez określenia dokładnej wysokości.
d) rozróŜnia tylko dźwięki niskie.

2. Obszar słyszalności człowieka mieści się w zakresie częstotliwości

a) od 16 Hz do 20000 Hz.
b) od 200 Hz do 1600 Hz.
c) od 100 Hz do 500 Hz.
d) od !60 Hz do 200 Hz.

3. Według obowiązującego stroju dźwięk a

a) 40 drgań na sekundę.

b) 440 drgań na sekundę.

c) 1400 drgań na sekundę.

d) 144 drgań na sekundę.

4. Decybel to jednostka

a) miary wysokości dźwięku.

b) barwy dźwięku.

c) czasu trwania dźwięku.

d) natęŜenia dźwięku.

5. Barwa dźwięku uzaleŜniona jest od

a) ilości i natęŜenia jego tonów składowych.

b) natęŜenia dźwięku.

c) czasu trwania dźwięku.

d) wysokości dźwięku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Dokładny rozmiar interwałów określa

a) ilość czarnych klawiszy między nimi.

b) ilość stopni gamy pomiędzy tymi dźwiękami.

c) ilość półtonów pomiędzy dwoma dźwiękami.

d) ilość krzyŜyków między nimi.

7. Kwarta czysta to interwał, który ma

a) 4 półtony.

b) 5 półtonów.

c) 2 półtony.

d) 7 półtonów.

8. Skrót ccp określa budowę

a) tetrachordów gam durowych.
b) całych tonów i półtonów.
c) I tetrachordu gamy molowej.
d) II tetrachordu gamy molowej.

9. I tetrachord gamy molowej jest

a) taki, jak w gamie durowej.
b) taki sam, jak II tetrachord.
c) zbudowany z sekund wielkich.
d) taki sam we wszystkich odmianach.

10. Interwał charakterystyczny w gamie durowej to

a) sekunda zwiększona.
b) tryton.
c) septyma mała.
d) seksta wielka.

11. Kwarta zwiększona w gamach molowych harmonicznych występuje na

a) IV i VI stopniu gamy.

b) II stopniu gamy.

c) II i IV stopniu gamy.

d) na VII stopniu gamy.

12. Budowę trójdźwięku durowego i molowego określają kolejno skróty

a) 3w+ 3w, 3m+ 3m.

b) 3m+ 3m, 3w+ 3w.
c) 3w+ 3m, 3m+ 3w.
d) 4cz+ 3m, 3m+ 4cz.

13. Pięciostopniowa skala muzyczna to

a) kwinta.

b) kwintola.

c) pentatonika.

d) skala cygańska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Skala kościelna dorycka budowana jest jak gama C-dur, ale

a) od V stopnia.

b) od II stopnia.

c) od VI stopnia.

d) od VII stopnia.

15. Para gam równoległych z czterema krzyŜykami to

a) A-dur i a-moll

b) As-dur i f-moll

c) D-dur i h-moll

d) E-dur i cis-moll

16. Skala góralska charakteryzuje się występowaniem

a) sekund małych między IV-V oraz VI-VII stopniem.

b) sekund wielkich między wszystkimi stopniami gamy.

c) sekundy małej między III-IV stopniem.

d) sekund wielkich między IV-V oraz VI-VII.

17. Kwinta zmniejszona w gamach durowych rozwiązuje się na

a) tryton.

b) 3m.

c) 3w.

d) oktawę.

18. Trzeci przewrót D

rozwiązuje się na

a) tonikę w I przewrocie.

b) tonikę w II przewrocie.

c) na tonikę bez przewrotu.

d) na subdominantę.

19. Interwał charakterystyczny w gamie molowej harmonicznej, który rozwiązuje się na 4cz to

a) tryton.

b) sekunda zwiększona.

c) septyma mała.

d) seksta wielka.

20. Kwintola szesnastkowa to grupa rytmiczna powstała z nieregularnego podziału ćwierćnuty

a) pięć szesnastek, zamiast na cztery.

b) pięć ósemek, zamiast na cztery szesnastki.

c) pięć szesnastek, zamiast na pięć ósemek.

d) siedem szesnastek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Wykonywanie ćwiczeń słuchowo-głosowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem: