BENTE PEDERSEN

WOLNOŚĆ W OKOWACH

1

Pierwsza  noc nowego  roku stalą  pod znakiem  mrozu.  Zorza  polarna  pokryła niebo 

językami   lodowatych   ogni,   jak   wytrawny   malarz   starannie   wymieszała   chłodne   pastele   na 

swojej palecie.

Południowy   horyzont   łamała   wyraźna   linia   sinych   wierzchołków   gór,   groźnie 

wznoszących się ku roztańczonemu sklepieniu nieba.

Mikkal pozostał obojętny na piękno krajobrazu. Dostrzegał je, lecz nic nie czuł.

Nie wiedział, że tej nocy rozpoczął się nowy rok. Rok 1729.

Panowało przenikliwe zimno. Na północy bliskość morza sprawia, że w noce jak ta 

przesiąknięte solą powietrze wypełnia się mnóstwem mroźnych igiełek.

Mikkal dawno już przestał zważać na chłód.

Siedział  ze skrzyżowanymi  nogami przed wygasłym  paleniskiem.  Podmuchy wiatru 

wpadające przez uchylone drzwi chaty zdławiły żar wieki temu.

Wieczność nie znaczyła wiele dla Mikkala.

Wieczność to czas. Mikkalowi nie brakowało czasu.

Przestał odczuwać cokolwiek, przestał myśleć, zobojętniał na cały świat.

Nawet nie miał odwagi umrzeć jak prawdziwy mężczyzna, ale i to nie raniło jego dumy. 

Ból nie istniał. Nie istniała radość.

W głębi duszy był martwy.

Martwy jak to drobne ciałko, które delikatnie złożył w kołysce.

Tej   nocy   został   ojcem.   Dziecko,   którego   nie   pragnął,   urodziło   się   z   krzykiem   i 

rozwartymi oczętami wpatrywało się w mroźną ciemność. Było pomarszczone i brzydkie, z 

kępką   kruczoczarnych   wilgotnych   włosów   na   główce.   Kiedy   Ravna   złożyła   Mikkalowi 

niemowlę w ramiona, poczuł nagły przypływ czułości. Matka chłopczyka nawet nie chciała go 

dotknąć.

Sigga o mały włos nie przypłaciła porodu życiem. Cały dzień wiła się w bólach, a w 

ulotnych chwilach ulgi dyszała taką wściekłością, że piana występowała jej na wargi.

Mikkal trzymał się od żony z daleka.

Ich wzajemne przywiązanie wypaliło się już dawno. Teraz potrafili się tylko ranić.

Mikkal zdawał sobie sprawę, że to jego wina, ale nie mógł zdobyć się na współczucie. 

Cierpienie Siggi go nie dotyczyło. Rodziła wprawdzie jego dziecko, tego był pewien, ale nie 

poczęli go z miłości. Mikkal najchętniej wyrzuciłby z pamięci tamten wieczór.

Ravna nie kryła złości, kiedy przyszła po niego.

- Nie musisz tak jawnie okazywać, że między wami źle się dzieje - powiedziała z 

niezwykłą jak na nią surowością. Wprawdzie nie darzyła Siggi wielką estymą, ale tym razem 

wzięła stronę synowej. Zmierzyła Mikkala ostrym spojrzeniem. - Sigga odchodzi od zmysłów. 

Nie wiem, czy zdoła urodzić. Nie wiem, czy przeżyje.

Mikkal miał ciętą odpowiedź na końcu języka, ale zdusił ją w sobie i ruszył za matką. 

Weszli do chaty, w której leżała Sigga. Jakaś obca kobieta omiotła go wzrokiem. Mężczyźni nie 

mieli zwykle przystępu do rodzącej, ale tym razem kobieta nie ośmieliła się sprzeciwić woli 

Ravny. Matka Mikkala nie była wysoka, ale odznaczała się silnym charakterem.

Mikkal stał się świadkiem narodzin syna, nie odrywał wzroku od szeroko rozwartych 

oczu żony. Sigga zachowała jasność umysłu przez kilka chwil po przyjściu dziecka na świat.

- Poczęty z nienawiści - zdołała wykrztusić. - Niech umrze przeklęty.

Dziecię przeżyło kilka minut w ramionach ojca.

W jedną noc Mikkal doświadczył narodzin i śmierci potomka.

Sam nie potrafił umrzeć. Pragnął śmierci, siedział z nożem przyciśniętym do pulsującej 

tętnicy, ale nie wykrzesał z siebie dość odwagi, by nacisnąć ostrze.

Ubrał chłopczyka i położył w kołysce. W tej kołysce sam kiedyś sypiał, spała w niej 

jego siostra

Laila, której nie dane było dorosnąć. Leżał w niej Ailo, najstarsze dziecko Mikkala i 

Siggi.

Teraz w kołysce spocznie młodszy synek.

Skuta lodem ziemia nie pozwalała na pochówek, a do wiosny zostało kilka miesięcy. 

Mikkal nie chciał grzebać niemowlęcia w śniegu z obawy, że padnie pastwą dzikich zwierząt.

Miał zamiar wciągnąć kołyskę na najwyższe drzewo w okolicy, by żaden drapieżnik nie 

naruszył drobnego sztywnego ciałka, i osłonić je przed dziobami ptaków. Wiosną pochowa je w 

ziemi.

Mikkal  wiedział,   że niełatwo  o  takie  drzewo na  północy,  ale   zamierzał  je znaleźć, 

choćby musiał wędrować całą zimę. Nie miał innego celu w życiu.

Na nic więcej nie liczył.

Niczego więcej nie pragnął.

Długą mroźną noc Mikkal wpatrywał się w nicość i ani na chwilę nie powędrował 

myślami do tej, która wypełniała każdą cząstkę jego dorosłego życia.

Przez całą noc nie pomyślał o Raiji.

Po raz pierwszy czuł w sobie miłość i czułość do kogoś innego niż Raija.

Pokochał swoje dziecko w krótkiej chwili jego życia.

Nikogo więcej nie pozwolono mu kochać.

Zobaczyli go o poranku. Niebo pokryło się czerwienią, kiedy Mikkal ruszał w drogę. 

Nikt nie słyszał, jak zaprzęga renifera, nikt nie wiedział, dokąd zmierza. Ale domyślali się, 

widzieli zawiniątko na saniach.

Ravna nie skrywała niepokoju. Nigdy dotąd nie widziała go takim jak tej nocy, choć 

czułe oczy matki śledziły rozwój syna od dziecięctwa po wiek męski.

Oziębłość Mikkala raniła matczyne serce. W tej strasznej chwili los Siggi budził w niej 

litość i współczucie,  zaś Mikkal  bez słowa opuścił  żonę,  gdy dziecię  wyzionęło ducha. Z 

bezwładnym ciałem synka w ramionach odwrócił się do Siggi plecami.

Ravna dostrzegła spojrzenie, które Sigga mu posłała. Wiedziała też, że gorzkie słowa, 

które synowa rzuciła za wychodzącym, były szczere. I tkwiło w nich ziarenko prawdy, a to 

bolało Ravnę najbardziej.

Mikkal nie pojawił się już tej nocy. Nie obeszłoby go, gdyby Sigga umarła. Nawet o nią 

nie zapytał.

Ravna nie poznawała tego chłopca, którego kochała nad życie i wychowała jak umiała 

najlepiej. Tkwiły w nim pokłady dobra, teraz skryte głęboko. Z całą jaskrawością ukazały się 

przywary syna, które ją drażniły.

Ravna nie wiedziała, czy dorosły Mikkal wart jest jej miłości.

Stan Siggi się pogorszył. Majaczyła, zlana potem jak w gorączce, szczękała zębami. 

Śmiała się i płakała na przemian, doprowadzając się na skraj wyczerpania. Czterech par rąk nie 

starczało, by uspokoić targane konwulsjami ciało.

Serce Ravny krwawiło.

Mikkal zamienił się w małą kropkę na tle wznoszącego się dumnie skalistego zbocza. 

Był równie

zimny jak śnieg pod jego stopami. I zbyt dorosły, by dostać burę od matki.

Ravna westchnęła. Ailo nie może się dowiedzieć  o niczym. Chłopiec nie powinien 

cierpieć tylko dlatego, że rodzice utracili wzajemną miłość. W końcu jest babką, zajmie się 

wnukiem.

Przez trzy dni Mikkal nie oszczędzał ani siebie, ani zwierzęcia. Parł w głąb lądu poprzez 

morze kopnego śniegu. Przez trzy dni nie myślał o niczym innym, nawet w rzadkich chwilach 

niespokojnego snu stawał mu przed oczyma ten sam obraz. Musiał znaleźć miejsce na wieczny 

spoczynek dla syna.

Kiedy zdołał to uczynić, rozbił namiot, rozpalił ognisko i rozpłakał się. Miejsce było 

ustronne,   leżało   z   dala   od   szlaków   na   letnie   pastwiska,   ale   Mikkal   nie   wątpił,   że   potrafi 

ponownie   je  odnaleźć.   Zapamiętał   każdy  szczegół   okolicy,   najdrobniejsze   wzniesienie   pod 

bezkresną pokrywą śniegu.

Wybrał   brzozę   przygiętą   pod   naporem   wschodnich   i   północnych   wiatrów.   Stała 

nieopodal rzadkiego zagajnika, który wyciągał czarne, nagie palce ku niebu, jakby mu urągał.

Gruby pień świadczył o tym, że brzoza przeżyła więcej zim niż Mikkal. Pochyliła się, 

ale nie dała się złamać.

Doskonale nadawała się do tego, do czego ją wybrał.

Mróz utrwalił niewinny wyraz twarzy dziecka. Z przymkniętymi powiekami wyglądało, 

jakby spało.

-   Zostawię   cię   tutaj,   Matti   -   powiedział   chrapliwie   Mikkal.   Trzymał   kołyskę   w 

ramionach, czułym wzrokiem pieszcząc twarzyczkę chłopca, którą on tylko miał zapamiętać. - 

Spoczniesz   tutaj,   blisko   nieba.   -   Poczuł,   jak   żal   chwyta   go   za   gardło.   Zmrużył   oczy,   w 

podmuchach kąsającego wiatru łzy nieomal go oślepiły. - Wrócę wiosną. Wiosną pochowam 

cię w ziemi. Do tego czasu będziesz pod opieką gwiazd, mój Matti.

Imię znał od początku. Kiedy wziął w ramiona nowo narodzone dziecię, nie wahał się 

ani chwili. Jego syn miał na imię Matti.

Dopiero teraz, zostawiając martwe ciało syna na pustkowiu, Mikkal zrozumiał, skąd 

brała się ta pewność. W te dni pełne bólu jakby o niej zapomniał, ale ona zawsze przy nim była. 

W jego pamięci nie mogła umrzeć.

Imię Matti nosił młodszy brat Raiji.

Mikkal starał się odsunąć tę myśl. Raija znaczyła cierpienie, a on dość już cierpiał.

Zacisnął zęby i wdrapał się na brzozę. Był silny, więc wspinaczka nie sprawiła mu 

żadnych trudności, lecz nigdy dotąd nie czuł takiego ciężaru na duszy. Zgrabiałymi palcami 

owiązał rzemienie wokół gałęzi. Matti będzie bezpieczny, nie padnie łupem dzikich zwierząt. 

Dla Mikkala chłopczyk nie całkiem umarł. Nie wiedział,  jakimi przymiotami natura miała 

obdarzyć jego dziecko, ale wyobraźnia podsuwała mu cudowne obrazy syna. Nikt nie zastąpi 

mu tego chłopca, którego utracił.

Spędził   pod   drzewem   resztę   dnia.   Kiedy   zapadł   zmierzch,   zwinął   namiot,   zaprzągł 

renifera do sań i ruszył w kierunku obozu nad morzem. W głowie miał pustkę.

Na skraju brzeziny Mikkal zostawił cząstkę siebie. Na własny użytek nazywał to cząstką 

własnej duszy.

Obóz przywitał go milczeniem. Nikt nie zapytał o powód nieobecności. Domyślali się i 

taktownie okazywali szacunek żałobie Mikkala.

Na   Ravnę   zrzucili   obowiązek   zdania   synowi   relacji   z   wydarzeń.   To   ona   musiała 

opowiedzieć   Mikkalowi   o   obawach,   które   czuli,   i   smutku,   który   ich   napełnił,   kiedy   złe 

przeczucia stały się rzeczywistością.

Mikkal nie zdziwił się, ujrzawszy Ailo u babki. Sigga była osłabiona, przeżyła przecież 

ciężkie chwile. Pewnie jeszcze nie wróciła do sił, skoro Ravna zajęła się wnukiem. Sigga nigdy 

nie była twarda, pomyślał z nutą goryczy, nie potrafiłaby wieść takiego życia jak Raija. Nie 

umiała stawić czoło przeciwnościom losu.

- Zawsze uciekasz, kiedy najbliżsi cię potrzebują. - Rawna kochała swe jedyne dziecko, 

ale nie była ślepa na jego słabości.

- Uciekam? - rozgniewał się Mikkal. Zdążył zrzucić sztywne od lodu futra i właśnie 

przeciągał przez głowę miękki skórzany kaftan. Mięśnie na obnażonych ramionach zacisnęły 

się w stalowe sploty. - Uciekam? - powtórzył zdumiony i obciągnął kaftan. Przeczesał włosy 

palcami, nie patrząc na matkę. Może jednak gnębiły go wyrzuty sumienia? - Musiałem znaleźć 

miejsce spoczynku dla zmarłego syna. To nazywasz ucieczką, matko?

Ravna obrzuciła go długim spojrzeniem.

Kiedy w kącikach oczu syna pojawiły się zmarszczki? Wciąż był młody, ale rysy twarzy 

nie mówiły prawdy o wieku Mikkala. W pociemniałych oczach, miodowej barwy jak oczy 

kruka, kryły się łzy, które nigdy nie popłynęły, żal bowiem był zbyt wielki na płacz. Ravna 

znała prawdę o losie syna. Wiedziała, dlaczego oblicze wykrzywia mu grymas bólu. Życie 

nauczyło ją jednak, że nie należy dusić zgryzoty w sercu.

- To była ucieczka, Mikkal - odrzekła spokojnie. - Mów, co chcesz. Sigga nie zasłużyła 

na to. Nie zawsze była dla ciebie sprawiedliwa, ale nie zasłużyła na takie traktowanie.

- Sigga? - W głosie Mikkala pobrzmiewało ironiczne niedowierzanie.

- Potrzebowała cię.

Ton jego głosu nie zmienił się.

- Ona? Od dawna mnie nie potrzebowała.

- Tak właśnie sądzisz - Ravna pokiwała głową. - Nie rozmawialiście ze sobą? Nie 

próbowaliście się zrozumieć? Tak prawdziwie? - Nie czekając na odpowiedź, ciągnęła: - Cały 

czas szukałeś w niej wad, a ona starała się być szczęśliwa, poddając się twej woli. Aż do chwili 

kiedy zrozumiała, że stara się na próżno. Nigdy jej nie pragnąłeś. W waszym związku nie było 

ciepła. Żadne z was nie odważyło się wzniecić żaru w sercu.

- Więc dlaczego uważasz, że teraz to możliwe? - spytał wzgardliwie. - Mam wrażenie, 

że twoje kazanie zakończy się morałem.

Ravna ponownie pokiwała głową. Z jej oczu wyzierał bezgraniczny smutek.

Przez   ułamek   sekundy   w   Mikkalu   zbudziła   się   nadzieja,   poczuł   gorący   dreszcz   na 

plecach.   Może  Sigga   umarła?  Dlaczego   matka  mówi   o  niej   w  ten   sposób?   Czemu   ludzie 

powitali go takimi dziwnymi spojrzeniami?

W następnej sekundzie pożałował tej myśli. Była zła. Nie wolno cieszyć się z czyjejś 

śmierci. Tyle tylko, że odruch nadziei był prawdziwszy niż żal.

- Nie możecie już naprawić krzywd, które sobie wyrządziliście - powiedziała Ravna z 

ociąganiem. Wahała się, rzucała ukradkowe spojrzenia na pogrążonego we śnie Ailo. To, co 

zamierzała powiedzieć, nie było przeznaczone dla jego uszu. - Sigga przestała być sobą.

Mikkal odetchnął. Z przerażeniem uświadomił sobie, że życzył żonie śmierci.

- Co masz na myśli? - spytał nieswoim głosem.

- Jest... zwichnięta... Mikkal wciąż nie rozumiał:

- Zwichnięta? Co to, u diabła, znaczy?

Ravna nabrała powietrza i raz jeszcze spojrzawszy na śpiące dziecko, dodała z nagłą 

pasją:

- Zwichnięta. Obłąkana. Postradała zmysły, Mikkal.

Mikkal bezgłośnie powtórzył słowa matki, jakby jej nie dowierzał.

- Do diabła! Wyrażaj się jaśniej, matko! Ravna nie skarciła go za tak niestosowne słowa.

- Zaczęła majaczyć po porodzie...

- Bredziła, rodząc - przerwał jej Mikkal. - Sigga ma bujną fantazję. Na swój sposób 

zawsze była pomylona.

Ravna udała, że go nie słyszy.

- Po twoim wyjeździe przez trzy dni nie mogła dojść do siebie, ledwo trzymała się na 

nogach. Następnej nocy doglądająca jej kobieta zasnęła. Sigga wyszła z namiotu boso, prawie 

naga, zlana potem.

Ravna musiała zaczerpnąć tchu.

- Przypadek sprawił, że ją dostrzegliśmy i zaprowadziliśmy do namiotu. Mogła umrzeć, 

Mikkal. Szukała dziecka. Mówiła, że Raija ukradła jej dziecko...

- Przecież widziała - jego martwe ciało! - jęknął bezsilnie Mikkal. - Była przy śmierci 

chłopca. Przeklęła go.

- Nie o to dziecko chodzi - tłumaczyła łagodnie Ravna. - Ona myślała, że Raija zabrała 

jej Ailo.

Mikkal zamknął oczy i położył się na derkach rozpostartych na podłodze.

- Coś jeszcze? - spytał. - Musi być jeszcze coś, skoro nazwałaś ją obłąkaną.

Było.

Sigga nie zapadała w sen. Szeroko rozwartymi oczyma wpatrywała się w świat, którego 

nikt poza nią nie widział. W tym świecie przeżywała ponure koszmary. Nie opowiadała o nich, 

ale z rozmów, jakie prowadziła z widziadłami, można się było domyślać najgorszego.

Lęk największy i największa nienawiść wiązały się z Raiją Sigga targowała się ze złymi 

mocami, by oddały Raiję śmierci. Błagała je, by wróciły jej syna.

- Nie pokazaliście jej Ailo?

- Nie poznała go. Powiedziała, że to nie jej syn. Że sprzyjamy tamtej.

- Wielkie nieba!

Mikkal spuścił wzrok. Nie chciał, by matka widziała jego łzy.

- Jest nieobliczalna - ciągnęła Ravna. - Jeśli zostawić ją bez nadzoru, wymyka się na 

poszukiwania dziecka. Nie dba o ubiór, nie dba o siebie. Karmi się nienawiścią... Ukradła nóż 

Aslaka, żeby zabić Raiję własnymi rękoma, skoro nikt inny nie chce tego zrobić...

Mikkal potrafił wyobrazić sobie, co by się stało, gdyby Sigga spotkała jakąś kobietę 

podobną do Raiji.

- Nie powstrzymałbym jej - przyznał zduszonym głosem. - Nie znam słów, które by ją 

przekonały. Dawno straciła do mnie zaufanie. Mógłbym jej pilnować, ale nie powstrzymałbym 

jej przed niczym.

Ravna milczała. Mikkal sam musiał dokonać obrachunku z sumieniem.

- Nie powstrzymałbym - powtórzył. - A teraz cóż mi pozostaje? Sigga nienawidzi Raiji, 

nic na to nie poradzę. Jest zazdrosna o marzenia.

- Raija nigdy nie była dla ciebie wyłącznie marzeniem - stwierdziła rzeczowo Ravna. - 

Nie okłamuj sam siebie. Zazdrość Siggi jest uzasadniona.

- Gdzie jest teraz? - Mikkal szybko zmienił temat rozmowy.

- Przenieśli jej namiot bliżej jurty Pawy. Rodzina się nią zajmuje, nawet na chwilę nie 

wolno spuścić jej z oczu. Ailo jest u mnie. Powiedziałam mu, że matka zachorowała. Nie 

powinien ujrzeć jej w takim stanie...

Mikkal też nie chciał, ale poczucie obowiązku kazało mu ruszyć do namiotu Pawy. 

Smuga dymu nad jurtą świadczyła, że czuwano.

Aslak, szwagier Mikkala, siedział u siostry. Rzeźbił w kości renifera. Na widok Mikkala 

udał zdumienie.

- To ty? - wykrzyknął, kierując nań spojrzenie zielonych oczu.

Mikkal dostrzegł w nich ironię. Bez słowa przycupnął koło Siggi. Leżała twarzą do 

ściany namiotu. Ktoś niezdarnie zaplótł jej włosy i widok niezgrabnego warkocza na wąskich 

plecach   napełnił   Mikkala   wzruszeniem.   Przełknął   ślinę   i   dotknął   nagiego   ramienia   żony. 

Ostrożnie   wymówił   jej   imię.   Sigga,   która   doprowadzała   go   do   ostateczności   kąśliwymi 

docinkami, wyglądała w tej chwili tak bezbronnie.

Poczuwszy jego dotyk, Sigga raptownie usiadła.

Drżąc na całym ciele, wbiła w Mikkala szklisty wzrok, ale zdawała się go w ogóle nie 

dostrzegać.   Przycisnęła   skórzaną   derkę   do   piersi,   jakby   chciała   się   osłonić   przed 

niewidzialnymi napastnikami.

- Moje dziecko? - pisnęła głosem małej dziewczynki. Kiedyś, całą wieczność temu, nią 

była. - Znaleźliście moje dziecko? Czy ona nie żyje?

Mężczyźni nie odzywali się.

- Czy nikt nie może jej zabić? - ciągnęła żałośnie. - Ma moje dziecko. Ukradła moje 

dziecko... - Głos Siggi rozpłynął się w jękliwym zawodzeniu, ale nie uroniła ani jednej Izy.

Nigdy dotąd Mikkal nie czuł się równie bezradnie. Cóż miał począć? Co mógł zrobić? 

Nawet nie znalazł w sobie dość odwagi, by jej ponownie dotknąć.

Aslak odsunął go na bok łagodnie, choć zdecydowanie i objął drżące ramiona siostry. 

Zaczął przemawiać do niej spokojnym głosem jak do dziecka, używając słów, które nie niosły 

żadnego znaczenia, lecz dawały ukojenie.

Kiedy ucichła, Aslak podał jej kilka łyżek zupy z drewnianej miski. Sigga przełknęła 

posłusznie,   choć   grymas   na   jej   twarzy   świadczył   o   tym,   że   płyn   nie   należy   do 

najsmaczniejszych. Potem Aslak położył ją na posłaniu i przykrył futrami.

- Mikstura twojej matki - wyjaśnił, kiedy wycofali się w drugi koniec jurty. - To ją 

uspokaja. Nie zasypia wprawdzie, ale cichnie.

Mikkalowi zaschło w ustach. Życzył jej śmierci i Sigga na swój sposób umarła. Tylko 

że nie tak to sobie wyobrażał. Tak było dużo gorzej.

Śmierć oznacza koniec. Szaleństwo to odroczenie, przekręcenie klingi noża tkwiącego 

w ranie.

- To może trwać wieki całe, rozumiesz? - Głos Aslaka tchnął spokojem. Zdążył już 

przyzwyczaić się do tej perspektywy.

Mikkal skinął głową, choć wciąż jeszcze nie otrząsnął się z szoku. Rozumiał. Sigga 

mogła tkwić w stanie otępienia przez wiele lat.

Ta myśl zmroziła mu serce.

Co będzie ze mną? przemknęło mu przez głowę. Jestem młody. Mam spędzić resztę dni 

z żywym trupem?

- Chcemy, żebyś zaopiekował się Ailo - ciągnął Aslak. - Już o tym rozmawialiśmy, 

Anders, ojciec i ja. Tak będzie najlepiej.

Mikkal spojrzał na towarzysza z niedowierzaniem. Aslak był młodszy od niego o dwa 

lata, ale wydał mu się rozsądniejszy i bardziej doświadczony. Zresztą nie po raz pierwszy.

W wąskich oczach Aslaka pojawił się dziwny blask.

- Nie musisz udawać, Mikkal, nie musisz kłamać. Wasz związek umarł, zanim zdążył 

się narodzić. W takim stanie będzie ci kulą u nogi.

- Jest matką Ailo - wychrypiał Mikkal. - I mimo wszystko moją żoną...

Aslak roześmiał się ponuro.

- Nie okłamuj sam siebie. Za późno na wyrzuty sumienia, Mikkal. Ty też ponosisz winę 

za to, co się stało, oboje zgotowaliście sobie ten los. Ale żal do ciebie nic nie zmieni. Zajmiemy 

się nią, jest jedną z nas. Zwalniamy cię z obowiązku, uwalniamy cię od niej. Dla ciebie umarła, 

od tej chwili przestaje być twoją żoną. Zaopiekuj się Ailo, więcej nie żądamy. Jesteś wolny.

Mikkal otworzył usta, ale nie wydal z siebie ani jednego dźwięku.

Aslak był poważny.

- Tak będzie - rzekł z naciskiem. - Rozmawialiśmy o tym. Sigga już cię nie potrzebuje, 

zaopiekujemy się nią. Jeśli kiedyś wróci do zdrowia... - Wzruszył ramionami, dając Mikkalowi 

do zrozumienia, że w to wątpi, ale zostawia mu uchyloną furtkę.

- Zgadzam się. - Mikkal nie poznał własnego głosu. Więcej nie zapamiętał z tego, co 

mówił Aslak. Ocknął się dopiero po wyjściu z namiotu.

Jak pijany włóczył się po okolicy, nie wierząc w to, co się stało.

Zdjęto mu z ramion ciężar.

Był wolny.

Nie związany z Siggą.

Wolny.

Więc dlaczego czuł się jak więzień?

Dlaczego czuł się tak podle?

Wolny.

Alta.

Tęsknota chwyciła go za serce. Niebo widziało jego rozpacz i pragnienie.

Raija nie mieszkała już w Alcie. Ruszyła na wybrzeże, nie wiedzieć dokąd. Nie znajdzie 

jej, nie powie o wolności.

Zdjęto mu okowy, ale wciąż czuł ich ciężar.

Był wolny, ale nie zapłacił jeszcze swojej ceny.

Mikkal ruszył do namiotu. Musi zająć się Ailo. Uczyni to niechętnie, ale to właśnie 

stanowi część ceny.

Dwa   słowa   kołatały   mu   się   w   głowie.   Dwa   słowa,   które   oddawały   jego   obecne 

położenie.

Okowy wolności.

2

Przygotowywali się do wiosny, kiedy przybyła. Kobieta z zachodu. Mikkal wpatrywał 

się z napięciem w punkt na horyzoncie. Utajona tęsknota wybuchnęła ze zdwojoną siłą.

Raija.

Rozsądek   podpowiadał   mu,   że   to   nie   ona.   Z   takiej   odległości   nie   potrafił   nawet 

stwierdzić, czy to kobieta, czy mężczyzna. Poczuł nerwowy ucisk w żołądku, spotniały mu 

dłonie. Co chwila odwracał wzrok ku czarnej kropce, która rosła, zbliżając się ku nim przez 

stopniały śnieg.

Jedna myśl kołatała mu w głowie.

Jedno imię.

Raija.

- To kobieta! - krzyknął Aslak, który dłużej już nie potrafił skrywać ciekawości.

Postać zbliżyła się na tyle, że dostrzegli długie jasne loki wystające spod czapki.

- Skąd tu, do diaska, wzięła się kobieta? - ciągnął Aslak, przekrzywiając z zadziwieniem 

głowę.

- Przyszła - odrzekł rzeczowo Mikkal. Nadzieja przyprawiła go o szybsze bicie serca, 

ale teraz puls z wolna wracał do normy. Mimo nienaturalnej suchości w gardle starał się nadać 

głosowi zwykłe brzmienie.

W pierwszej chwili, kiedy stanęła w morzu światła zachodzącego słońca, nie dostrzegł 

barwy jej włosów. Widział jedynie długie kosmyki powiewające na wietrze.

Nadzieja zamieniła się w pewność.

I zaraz stopniała jak wiosenny śnieg. To nie była ona, tylko wytwór fantazji. Nie mogła 

bardziej różnić się od Raiji. Mikkal wrócił do równowagi.

Kobieta nie była drobnej budowy, choć niewątpliwie zimowe odzienie nienaturalnie ją 

pogrubiało. Jakby to określił Aslak, kawał baby. Miała jasne włosy rozdzielone nad środkiem 

szerokiego   czoła,   białe,   niemal   niewidoczne   brwi,   ruchliwe   oczy,   niebieskie   jak   niebo   w 

chłodny wiosenny dzień. Szerokie usta i pulchne policzki. Wysoka jak na kobietę, wyższa od 

Mikkala.

Nie była ładna, ale miała w sobie coś; obaj od razu to dostrzegli. Nie budziła w nich 

uczuć opiekuńczych, nie była jak delikatny kwiat, który trzeba chronić przed przymrozkami. 

Dość pospolita w porównaniu z większością kobiet, brzydka nawet, jeśli równać ją z Raiją, co 

Mikkal uczynił zupełnie nieświadomie. A jednak poruszyła w nim jakąś czułą strunę, kiedy 

zatrzymała się przed nimi i z impetem zrzuciła chlebak z kory brzozowej wprost pod nogi 

Mikkala.

- Nareszcie widzę ludzi! - powiedziała z ulgą. Głos miała równie mocny jak ciało.

Zdjęła rękawicę i kanciastą dłonią o krótkich palcach przetarła spocone czoło.

-   Myślałam,   że   już   nie   spotkam   żywej   duszy   -   ciągnęła,   przypatrując   się   obu 

mężczyznom krytycznie.

- Skąd idziesz? Zabłądziłaś?

W spojrzeniu, które posłała Aslakowi, kryła się mądrość. I zdziwienie jego naiwnością.

- Nie takam znów głupia, by zabłądzić. A może tak wyglądam? O, nie, mój chłopcze, 

nie   zabłądziłam.   Mój   mąż   mnie   przegnał.   Poszedł   po   prostu   w   swoją   stronę,   wprzód 

objaśniwszy, co mi zrobi, jeśli podążę jego śladem. Wybrałam więc przeciwny kierunek, licząc, 

że w końcu kogoś napotkam. - Wzruszyła ramionami. - I się nie przeliczyłam.

- Wygnał cię? - spytał podejrzliwie Mikkal.

- Znalazł mnie z innym mężczyzną - rzuciła swobodnie. - W dość niedwuznacznej 

sytuacji. Skłonność do wybaczania jest mu obca, więc przepędził swą małą żonkę...

Na dźwięk słowa „mała” Mikkal uniósł kąciki ust. W jego oczach musiał pojawić się 

wyraz dezaprobaty, kobieta bowiem pospieszyła z wyjaśnieniami.

- Nie żałuję tego, co zrobiłam. Mój mąż to stary wieprz. Tylko on sam wie, z iloma spał. 

No, ale w końcu to mężczyzna... - Nabrała tchu. - Poza tym jest starszy ode mnie o dwadzieścia 

lat, więc nie płaczę, że się go pozbyłam. Mam na imię Inga.

Mężczyźni przedstawili się, ale żaden z nich nie poświęcił przybyszce więcej uwagi. 

Uznali, że wkrótce ruszy swoją drogą, a nie zwykli byli mieszać się do cudzego życia.

Źle ją ocenili. Inga postanowiła zostać z nimi na dłużej. Rozmowa z Ravną utwierdziła 

ją w tej decyzji.

Mikkal   nie   był   zadowolony.   Inga   obudziła   w   nim   jakiś   niepokój.   Bał   się,   że   to 

nieprzyjemne uczucie będzie mu towarzyszyć, jeśli kobieta zadomowi się u nich na dobre.

- Nie możemy jej zabrać - rzekł stanowczo do matki, kiedy zostali sami.

- Dlaczego? - Ravna spojrzała ostro na syna. - Przyda się para rąk do pracy. Z Siggi nie 

ma już żadnego pożytku, a Inga sprawia wrażenie pracowitej. Z miejsca ją polubiłam. Może 

zamieszkać ze mną, często doskwiera mi samotność.

Mikkal westchnął.

- A więc historia się powtarza? Sprawiłaś sobie nową córkę? Tym razem w nic mnie nie 

mieszaj. Nie omotasz mnie pajęczyną swoich marzeń, nie zrobisz z Ingi synowej! Nic jej do 

nas. Nie potrzeba nam rozwiązłych kobiet.

Ravna milczała długo.

-   Nie   spodziewałam   się   usłyszeć   z   twoich   ust   słów   o   przyzwoitości   -   wycedziła 

oskarżycielsko.

Przez następne dni Mikkal unikał Ingi, wmawiając sobie, że nie kryje się w tym nic 

nienaturalnego.   Dlaczego   miałby   przestawać   z   kobietą,   której   nie   lubi?   Irytowała   go 

niepomiernie, w każdym jej geście i czynie dostrzegał coś wyzywającego. Jej siła i pewność 

siebie przypominały Mikkalowi, że Raija odznacza się tymi samymi przymiotami charakteru, a 

to   porównanie   wydawało   mu   się   nie   na   miejscu.   Ta   brzydka,   niezdarna   istota   miałaby 

rywalizować ze zwiewną, drobną Raiją, która sprawiała, iż słowo „kobieta” stawało się niemal 

święte?

Poza tym zajęła się Ailo, przejęła rolę matki, choć jej o to nie prosił. I dobrze się z niej 

wywiązywała,   nie   mógł   jej   nic   zarzucić.   Jak   na   rozwiązłą   kobietę,   była   zadziwiająco 

obowiązkowa.

Sigga   nie   chciała   widzieć   syna,   a   zresztą   Mikkal   bał   się   zostawiać   chłopca   w 

towarzystwie matki. Była coraz bardziej zwichnięta. Zwichnięta - przyzwyczaił się tak właśnie 

określać jej stan. Nienawiść do Siggi zdążyła się w nim wypalić na tyle, że słowo „obłąkana” 

sprawiało mu ból.

Teraz,  kiedy zdołał się uwolnić od żony i zrzucić z siebie odpowiedzialność za jej 

postępki, zaczął dostrzegać dobre strony ich związku. Gdyby Sigga była taka jak dawniej...

Nie darzyliby się wielką miłością, ale mogliby jakoś ułożyć sobie życie. Teraz na to za 

późno.

Ailo czuł się bardzo związany z matką, Sigga kochała go zaborczo. Ravna nigdy nie 

zdobyła zaufania chłopca, Mikkal zaś przestał się starać, przeżywszy pierwsze rozczarowanie. 

Nie zamierzał błagać własnego syna o cokolwiek.

Inga zastąpiła mu matkę, zdołała wślizgnąć się do zakamarków duszy Ailo, do których 

nikt inny nie miał dostępu.

Mikkal nie chciał się przyznać, że go to zadziwia i przyprawia o zawiść. Łatwo było 

darzyć Ingę antypatią. Łatwiej za każdym razem, gdy osiągała coś, co leżało poza zasięgiem 

jego możliwości.

Zaczęli   wędrówkę   na   letnie   pastwiska,   harując   od   świtu   do   zmroku.   Mikkal   nie 

narzekał, praca męczyła ciało i duszę, przepędzała natrętne myśli. Nie była tylko lekarstwem na 

marzenia senne.

Zmuszał się do czuwania. Gnali stado na wschód, ku znanej ziemi, z którą wiązały go 

gorzkie i słodkie wspomnienia. Kiedy pewnej nocy płachta namiotu odchyliła się, pomyślał, że 

to Aslak przyszedł dotrzymać mu towarzystwa.

To była Inga.

Mikkal zdumiał się tak mocno, że zapomniał języka w gębie. Nie zdobył się nawet na 

słowa powitania.

Inga usiadła, nie pytając o pozwolenie. Bez cienia lęku zajrzała Mikkalowi w oczy.

- Nie lubisz mnie?

Choć Inga nadała słowom ton pytania, wcale nie spodziewała się odpowiedzi.

- Nie za bardzo - odrzekł Mikkal tylko po to, by ją zirytować.

- Jesteś szczery. Cenię szczerość u mężczyzn. Mikkal lekceważąco wzruszył ramionami. 

Nawet na nią nie spojrzał.

- Nie obchodzi mnie, jakich mężczyzn lubisz, a jakich nie.

Ku jego rosnącemu rozdrażnieniu, Inga roześmiała się. Nie wyglądała na zbitą z tropu.

- Może powinno cię to obchodzić - stwierdziła, poważniejąc. Jej wzrok zdradzał, co 

kryje się za tą dwuznacznością.

- Nie potrzebuję kobiety - zbył ją brutalnie. Wzdrygnął się na myśl, że miałby jej 

dotknąć. - Zwłaszcza takiej, która oddaje się pierwszemu lepszemu - dodał jadowicie. Sprawiło 

mu satysfakcję, że mógł ją zranić.

Inga nie wpadła w złość. Nie wstała, nie rzuciła się na niego z pięściami. Nie była Raiją.

- Jesteśmy do siebie bardziej podobni, niż ci się zdaje, Mikkalu Persenie - powiedziała. 

Rozmyślnie użyła znienawidzonej przez niego norweskiej wersji nazwiska. Chciała go poniżyć. 

- Mamy ze sobą wiele wspólnego - ciągnęła łagodnie. - Słucham plotek. Nie jesteś bez winy, że 

Siggę spotkał taki los. Nie tylko ja sypiałam w cudzym łóżku.

Mikkal bezsilnie zacisnął pieści. Z trudem powstrzymał się, by jej nie uderzyć.

- To co innego - syknął przez zaciśnięte zęby. - To nie to samo co... łajdaczenie się!

Inga podniosła się powoli i obrzuciła go przeciągłym spojrzeniem. Mikkal zniósł je z 

trudem. Czy ta przeklęta kobieta zamierzała tu zostać? Miał siłą wyrzucić ją z namiotu?

- Nie masz prawa tak mówić - powiedziała po chwili, która Mikkalowi wydała się 

wiecznością. - Nie masz prawa mnie osądzać. Dajesz się zwodzić pozorom.

Wyszła. Wyprostowana jak struna.

Mikkal poczuł niesmak w ustach. Nie pojmował kobiet.

Wtedy znalezienie odpowiedniego miejsca zajęło Mikkalowi trzy dni. Teraz dopiero po 

czterech dotarł do rozgałęzienia szlaku. Stado opóźniało marsz.

I tym razem odłączył się bez słowa. Nie przejmował się takimi błahostkami, a oni go 

rozumieli. Potrzebowali jego silnych rąk, sprawnego i pracowitego ciała, ale rozumieli, że musi 

ich opuścić. Nie czynili mu wyrzutów, tylko podzielili się dodatkowymi obowiązkami.

Jedynie Inga zadawała pytania. Zwróciła się do Andersa, młodszego brata Siggi. Aslaka 

pominęła. Aslak gotów był bronić Mikkala we wszystkim, co ten przedsięwziął, zaś Anders 

zawsze miał własne zdanie.

Tym   razem   nawet   Anders   stanął   w   obronie   Mikkala   i   Inga   w   końcu   zrozumiała 

dlaczego. Opóźniał marsz, może o cały dzień, ale nie mógł postąpić inaczej.

Zapadł zmrok, we wschodnim Finnmarku wstała szarawa wiosenna noc. Powietrze było 

wilgotne, wciąż miało posmak zimy. Woda w kałużach ścinała się lodem, a zaspy śnieżne 

uczepione porośniętego wrzosem wzgórza zdawały się lekceważyć nadejście nowej pory roku.

Noc przeszła w mroźny blady poranek.

Ravna podsyciła ogień na palenisku. Jej pomarszczona twarz wyrażała zaniepokojenie. 

Rzucała wokół nerwowe spojrzenia, podbiegała co chwila do wyjścia, zrywała się na każdy 

dźwięk.

Nie odezwała się jednak, nie powiedziała ani jednego złego słowa o synu.

Inga   bardzo   ją   polubiła,   przyszło   jej   to   zresztą   bez   trudu.   Ravna   promieniowała 

matczynym ciepłem, którym zjednywała sobie ludzi. Nie sposób było nie darzyć jej sympatią.

Niepokój  Ravny  napawał   Ingę  troską.  Mikkal   miał  powód,  by ich  opuścić,  ale   nie 

powinien okazywać lekceważenia współtowarzyszom. Żywych stawiać trzeba przed umarłymi. 

Matka kochała go, a on przysparzał jej siwych włosów.

- Pójdę go poszukać - rzuciła impulsywnie Inga. Ravna sprzeciwiła się.

- Nie musisz tego robić przez wzgląd na mnie - powiedziała. - Nie lękam się o niego. Da 

sobie radę. Jest dorosły, sam odpowiada za swoje postępki.

Ravna miała wiele argumentów, ale Inga już podjęła decyzję. Łagodnie potrząsnęła 

głową.

- Pójdę - uśmiechnęła się kwaśno i zaczęła się ubierać. - Dasz sobie radę z Ailo. Mikkal 

jest gdzieś w pobliżu, pewnie kieruje się już do nas. Wrócę, jeśli się na niego nie natknę. Nie 

będziecie musieli mnie szukać.

Mniej więcej znała kierunek, pomógł jej instynkt. Po paru godzinach trafiła na skraj 

zagajnika, nad którym unosiła się smużka dymu.

Mikkal siedział nieruchomo przy ognisku. Nigdy jeszcze Inga nie widziała człowieka 

pogrążonego w tak głębokiej apatii.

Wyruszyła z obozu, kipiąc gniewem, lecz teraz nie mogła czynić mu wyrzutów. Nie 

mogła dobijać leżącego.

Poszarzał   na   twarzy,   łzy   zostawiły   wyraźne   ślady   na   kanciastych   policzkach.   Miał 

zaczerwienione oczy. Nie usiłował tego ukryć, tak jak uczyniłby każdy inny mężczyzna na jego 

miejscu.

Uniósł głowę i spojrzał na nią zamglonym wzrokiem. Złość Ingi stopniała w jednej 

chwili. Zapragnęła przytulić go i ukoić, ale nie uczyniła tego. Upadła przed nim na kolana. Za 

nic w świecie nie zdobyłaby się na to, by objąć go ramionami.

- Znalazłeś to, czego szukałeś?

Mikkala nie zdziwiła miękkość głosu Ingi. Tak jak nie zdziwiło go jej przyjście.

- Znalazłem - odrzekł zachrypniętym głosem - i nie znalazłem. - Ruchem głowy wskazał 

za siebie.

Inga podniosła się.

Zobaczyła kołyskę, przykrytą rozszarpaną na strzępy skórą, i przez ułamek sekundy to, 

co skrywało się pod nią. Potem zacisnęła powieki i odwróciła się gwałtownie. Żołądek podszedł 

jej do gardła, ale nie zwymiotowała. Musiała się opanować. Dla Mikkala.

Usiadła przy nim tyłem do kołyski. W pytaniu bezwiednie użyła właściwego słowa na 

znalezisko Mikkala. To.

-   Los   drwi   ze   mnie  -   powiedział   po  dłuższym  milczeniu.  -   Pokochałem   to   zmarłe 

dziecko   bardziej,   niż   kocham   żyjącego   syna.   Zadałem   sobie   wiele   trudu,   by   znaleźć   mu 

bezpieczne schronienie na zimę. Tak bardzo pragnąłem złożyć go w ziemi.

Odwrócił wzrok ku wzgórzu, które wyraźnie rysowało się na tle odległego horyzontu, 

stanowiąc   najwyższy   punkt   w   okolicy.   Z   tej   odległości   bez   trudu   dostrzegli   nieruchomą 

sylwetkę dumnego ptaka wpisaną w jasny prostokąt porannego nieba.

- Orły! - jęknął bezsilnie Mikkal. - Stał się padliną dla orłów! - Roześmiał się gorzko, a 

serce Ingi krwawiło.

Potrzebował pociechy, ale Inga nie mogła go dotknąć. Chciała, ale wciąż słyszała jego 

pogardliwe słowa. Nie da mu okazji do twierdzenia, że skłonna jest oddać się pierwszemu 

lepszemu...

Pozostawały słowa. Zwilżyła wargi, szukając właściwych określeń. Nie było to łatwe.

Widok kołyski obudził w niej odczucia podobne do tych, które targały Mikkalem. Nie 

chciała jednak powiększać jego cierpienia.

- Nie stał się padliną - zaczęła i napotkała spojrzenie miodowych oczu, które wzgardą 

witały próby ukojenia smutku.

- Nie? - Głos Mikkala był równie odpychający jak spojrzenie. Czepiał się żalu i bólu, 

pogrążał w żałobie. - Jeśli nie padliną, to czym, do diabła? Inga odwróciła wzrok. Nie potrafiła 

zmierzyć się z jego nienawiścią.

- Nie pożył długo - ciągnęła niezdarnie. - W ziemi stałby się życiem, na swój sposób, 

zamienił w proch i żył w innej postaci. Teraz stał się pożywką dla innego istnienia... To żadna 

różnica. - Bezsilnie rozłożyła ramiona. - Równie pięknie jest dawać życie pod niebem jak w 

ziemi.

Porównanie nie przyniosło Mikkalowi ulgi.

- Żadna różnica? Moje dziecko miało spocząć w grobie, Ingo. Nie pojmujesz? W grobie, 

wbij to sobie do głowy! Nie wiozłem go tu, by nakarmić orły. Pożywką dla innego istnienia... - 

Spojrzał na nią jak na obłąkaną. Inga skuliła się pod jego wzrokiem. Nawet wtedy, kiedy mąż 

przyłapał ją w ramionach innego, nie czuła się równie wzgardzona.

Pragnęła go pocieszyć, a jedynie pogarszała sytuację!

Przez ułamek sekundy sądziła, że Mikkal ją uderzy. Tymczasem wyraz zaciętości na 

jego twarzy raptownie ustąpił. Ten bezradny, bezbronny mężczyzna nie zamierzał z niej drwić. 

Pogrążony w rozpaczy potrzebował bliskości drugiego człowieka, a poza nią nie miał nikogo.

Objął ją silnymi ramionami i wtuliwszy twarz w zagłębienie na jej szyi, rozpłakał się.

Trząsł się, jakby zdjęty przeraźliwym zimnem. Szloch tłumiony skórzanym kaftanem 

Ingi świadczył o tym, że Mikkal doszedł do kresu wytrzymałości.

- Wszystko sprzysięgło się przeciw mnie - wyszeptał bezsilnie.

Inga zadrżała, poczuwszy jego ciepły oddech na skórze.

- Tracę wszystko, co mogłoby nadać sens memu życiu. Los bez ustanku przygina mi 

kark... Nie mam już sił. Boję się, co może przynieść następny dzień...

Inga   niezdarnie   gładziła   Mikkala   po   włosach,   czarnych   i   sztywnych,   niesfornie 

opadających   na   czoło.   Wzruszenie   ścisnęło   jej   gardło.   Wielu   mężczyzn   trzymało   ją   w 

ramionach, wielu odpoczywało na jej kolanach. Nigdy dotąd jednak nie doświadczyła bliskości 

drugiego   człowieka   w   taki   sposób.   Zrozumiała,   jak   ubogie   życie   wiodła,   nie   znajdując   w 

ludziach tego, co najważniejsze.

Szukała odpowiednich słów. Przeczuwała bardziej, niż wiedziała, że pusty frazes nie 

przyniesie Mikkal owi pociechy. Nie potrzebował współczucia.

Różnił się od wszystkich mężczyzn, których znała.

Był inny.

-   Nie   możesz   cofnąć   czasu   -   zaczęła   nieskładnie,   bojąc   się,   że   napotka   ten   sam 

odpychający wzrok i usłyszy te same wzgardliwe słowa jak poprzednim razem, gdy usiłowała 

stanąć   po   jego   stronie.   -   Co   się   stało,   już  się   nie  odstanie.   Masz  jednak   moc  zmieniania 

przyszłości, Mikkal...

Po raz pierwszy głośno wypowiedziała jego imię. Z jakiegoś powodu nie potrafiła dotąd 

zmusić warg, by wymówiły te dźwięki, których słodycz czuła na języku.

Mikkal...

- Nie poddawaj się! - szepnęła. - Nie masz prawa się poddawać! - Czuła na sobie ciężar 

jego muskularnego ciała. Przyszła jej do głowy myśl, absurdalna w tych okolicznościach, że nie 

gustuje w otyłych mężczyznach. Mikkal był świetnie zbudowany. - Jesteś zbyt dobry, by się 

poddawać! - ciągnęła, nawet nie wiedząc, czy Mikkal słucha.

Miała wrażenie, że mówi do samej siebie. Może jemu to wystarczało, może pragnął 

jedynie czyjejś bliskości i słów wypowiadanych właściwym tonem. Inga radowała się, że to jej 

przypadła ta rola, choć też bolała myśl, iż Mikkal nie dostrzegłby żadnej różnicy, gdyby na jej 

miejscu był ktoś inny.

Nic dla niego nie znaczę, pomyślała i poczuła bolesny, ostrzegawczy skurcz w piersi. 

Była   dorosła,   wiedziała,   co   się   święci.   Może   odejść,   powinna   odejść.   Tylko   wtedy   zdoła 

uniknąć bólu. Zdawała sobie jednak sprawę, że nie ruszy się z miejsca.

Będzie trzymać się tej grupki ludzi ze wszystkich sił.

Póki będzie z nimi, poty czuć będzie bliskość Mikkala. Czeka ją cierpienie, ale jest na 

tyle dojrzała, by je przyjąć.

Już dokonała wyboru.

Do tej chwili tęskniła całe życie.

Inga wypowiedziała mnóstwo słów, słów, których żadne z nich później nie pamiętało. 

Ona, bo było ich tak wiele. On, bo słowa zlały się w rzekę niosącą ukojenie, a przecież nie 

sposób wyróżnić w rzece pojedynczych kropli.

Wyraz zawziętości pozostał na jego twarzy, kiedy uwolnił się z jej ramion. Bez jednego 

słowa, bez podziękowania. Mikkal nie przyznawał się do swoich słabości, zwłaszcza wobec 

kobiet. Wobec niej. Palcami odrzucił grzywkę, lecz ta niesfornie opadła mu ponownie na oczy.

- Pomożesz mi kopać?

Inga skinęła głową.

Dlaczego cała drżała w beznadziejnym oczekiwaniu? Nie chciała szukać u niego oznak 

aprobaty, ale mimowolnie to czyniła, boleśnie się rozczarowując. Mikkal nie zegnie się tak 

łatwo jak trawa na wietrze. Minie sporo czasu, zanim w tych niezwykłych miodowych oczach 

zatli się płomyk.

Pracowali, nie odzywając się do siebie, jakby obfitość słów wypowiedzianych przez 

Ingę skazywała ich na milczenie.

Ziemia była wilgotna, poprzecinana siatką korzeni. Ryli w niej rękoma, Mikkal pomagał 

sobie nożem.

Inga poraniła dłonie, ale nie czuła bólu. Robiła to dla niego. Wszystko poza nim straciło 

znaczenie. Wystarczyło kilka chwil, by stał się centralnym punktem jej świata.

Zamknęła oczy, kiedy wstawiał kołyskę do dołu. Wykop sięgał mu do pasa. Powinni go 

trochę   pogłębić,   ale   warstwa   zmarzniętej   ziemi   stawiła   skuteczny   opór   poharatanym 

koniuszkom palców.

Zasypanie grobu nie stanowiło wyzwania dla ciała, tylko dla ducha.

Wyraz   twarzy   Mikkala   nieomal   przywiódł   Ingę   do   płaczu,   z   najwyższym   trudem 

powstrzymała się od łez. Coś jej mówiło, że Mikkal nie chciał widzieć łez. Jej łez.

Więc   nikt   nie   zapłakał   nad   niewielką   mogiłą.   Mikkal   zachował   kamienną   twarz, 

zacisnął zęby, aż zbielały mu kąciki ust i zadrżały nozdrza.

Pociemniałym   wzrokiem   wpatrywał   się   w   skrawek   brunatnej   ziemi   wycięty   w 

zeszłorocznej przywiędłej trawie. Nagle odwrócił się tyłem do niej i wycedził:

- Idziemy. Nie mamy tu nic więcej do roboty. To tylko pusta równina.

W obozie panował rozgardiasz. Pakowano dobytek, by ruszyć w dalszą drogę ku letnim 

pastwiskom.

Mikkal zatrzymał Ingę, zanim dołączyli do reszty.

Ani jednym gestem nie zdradził, jakie myśli kłębią mu się w głowie. Jego spojrzenie 

było nieodgadnione.

- Czy twoja propozycja pozostaje w mocy? - zapytał niemal obojętnie.

Żadne z nich nie miało wątpliwości, o co mu chodzi.

Nie odrywał od niej wzroku. Inga znała rozsądną odpowiedź.

- Tak - odrzekła nierozsądnie. Mikkal puścił ją.

- Dobrze. Wieczorem przeprowadzisz się z Ailo do mojego namiotu. Nikomu się nie 

musimy tłumaczyć. Z Siggą nic mnie nie wiąże.

Odszedł. Dla niego sprawa została rozstrzygnięta.

Inga nie ruszyła się z miejsca.

Z Siggą nic go nie wiąże.

To prawda.

Lecz Inga słyszała plotki. Wiedziała, że inne imię położy się cieniem między nimi. Za 

żadne skarby świata nie zapytałaby, czy coś go wiąże z Raiją. I czy kiedykolwiek przestanie 

wiązać.

Być może czekał ją los Siggi.

Inga zacisnęła zęby i podążyła za Mikkalem. Była bezsilna, przy Mikkalu traciła całą 

wolę.

Ruszy z nim na wschód. Zostanie przy nim, jak długo będzie tego chciał. Nic poza tym 

nie miało znaczenia.

3

Dął wiatr od morza i niósł krzyki mew, sławiące wiosnę. Daleką północ zamieszkiwało 

niewiele ptaków śpiewających, ale mewy wynagradzały ich brak nieustannym wrzaskiem.

Raija zacisnęła zęby. Minęło już sporo czasu, ale wciąż pamiętała wiosnę nad Zatoką 

Botnicką, szczebiot ptaków, szum potężnych świerków, kolorowy dywan łąk, który wyglądał 

tak, jakby tęcza ukryła się pośród świeżych źdźbeł trawy.

Ocknęła się z zamyślenia. Po co się dręczyć, tutaj wiosna nie zawita. Przynajmniej nie 

ta, którą Raija znała. Tu lato zjawiało się nagle po falach mrozu, jak nieproszony gość stawało 

znienacka u progu.

Kończył się kwiecień, a zima ani myślała ustąpić. Była już wprawdzie niezbyt dotkliwa, 

ale wciąż dawała się we znaki komuś, kto zwykł mieszkać w łagodniejszym klimacie. Raija 

zakładała kilka warstw odzieży pod kaftan i opatulała dzieci, które jak kuleczki wysypywały się 

z domu, by zażyć zabawy na świeżym powietrzu.

Zadrżała mimowolnie i oderwała wzrok od ubogiego krajobrazu. Widok, który roztaczał 

się przed nią, był równie przygnębiający jak klimat i pogoda. Gdyby tylko mogła się od niego 

uwolnić!

Wszystko   wydawało  się   takie   proste.   Skoro  Holmertz,   poprzedni   właściciel   sklepu, 

dawał sobie radę, cóż stało na przeszkodzie, by i jej los sprzyjał? By i dla niej sen stał się 

rzeczywistością. Wmówiła sobie, że potrafi prowadzić sklep.

Sądziła, że odwaga i energia wystarczą, ale srodze się rozczarowała. Z wolna zaczynała 

rozumieć, że porwała się z motyką na słońce.

A przecież przekonywała Reijo, że sobie poradzi. Wciąż dźwięczał jej w uszach pewny 

siebie ton, którym oznajmiła mu, że sama zajmie się prowadzeniem sklepu.

W głębi ducha spodziewała się, że ją wesprze. Do tej pory Reijo zawsze stał u jej boku.

Tym razem potraktował jej słowa z niezwykłą powagą. Zostawił handel w jej rękach, na 

każdym kroku dając do zrozumienia, że nie zamierza brać ani odrobiny odpowiedzialności na 

swoje barki. Zawsze pragnął spokojnego życia, nie chciał się wywyższać nad innych. To był jej 

pomysł, niech więc sama wypłacze się z kłopotów.

A kłopoty spotykały Raiję ze wszystkich stron. Musiała zmierzyć się z tysiącem nie 

pisanych praw, o których nawet nie miała pojęcia, stojąc z drugiej strony lady.

Tyle od niej oczekiwano.

I tyle było ról, których nie chciała grać.

Paskarki,   na   przykład.   Wyzyskiwaczki,   podbijającej   ceny   towarów.   Nikomu   nie 

odmówi chleba, nie będzie podobna do kupców, których wspominała z zaprawioną goryczą 

niechęcią. Tych, którzy okradali biedaków. Raija też zaznała biedy i głodu.

O, nie, taka nie będzie.

Raija popadła w przeciwną skrajność.

Wolała nazywać ją dobrocią,  miłością bliźniego. Nie spodziewała się podziękowań, 

dobrze wiedziała, jak trudno okazywać wdzięczność komuś, kto ma więcej.

Oczekiwała solidarności.

Tymczasem ludzie w osadzie naśmiewali się z Raiji. Za plecami dziewczyny naigrawali 

się   z   jej   naiwności.   Korzystali   z   niej,   nie   szczędząc   nowej   właścicielce   sklepu   drwin   i 

złośliwości.

Liczby w księgach  nie mówiły nic o małostkowości klientów, za to wiele o braku 

kupieckiej żyłki.

Nazwiska  dłużników powtarzały  się  na wielu  stronach. Raija  nie  potrafiła  ściągnąć 

należności. Znała wszystkie rodziny w osadzie i dobrze wiedziała, kto cierpi niedostatek. Kiedy 

więc zjawiali się po najniezbędniejsze towary, nie pytała o zapłatę. Na mocy nie pisanej umowy 

starannie odnotowywała rosnącą sumę długu.

W   głębi   duszy   miała   jednak   poczucie,   że   nie   zajmuje   się   handlem,   tylko 

dobroczynnością, za którą nie może spodziewać się zapłaty.

Narastało  w  niej   przygnębienie.   Przecież   dostawcom  musiała   się   opłacać  brzęczącą 

monetą.

Liczby przemawiały jasnym językiem. Raija wiedziała, że nie oszuka rzeczywistości. 

Chcąc zachować sklep, musi ściągnąć długi. Nie zamierzała się poddawać, jej praca nagle 

nabrała szczególnego znaczenia.

Ludzie gadali, że handel nie jest zajęciem dla kobiet, że to wbrew naturze, że rezultat 

łatwo przewidzieć. Raija chciała im pokazać, jak bardzo się mylą.

Reijo też był przygnębiony. Czekał, aż dzieci położą się spać, upewniał się, że zasnęły. 

Dopiero wtedy ten zwykle opanowany mężczyzna dawał upust zniecierpliwieniu. Widział, że 

Raija nie jest taka jak dawniej.

Od samego początku Raija dawała mu do zrozumienia, by trzymał się z dala od sklepu, 

nawet   nie   pokazała   mu  ksiąg.   Reijo   sądził,   że   żonie   wystarczy   hartu   i   zdecydowania,   by 

utrzymać porządek w rachunkach. Pojawiły się jednak niepokojące oznaki świadczące o tym, że 

Raija nie panuje nad kupieckimi obowiązkami.

Reijo objechał całą okolicę w poszukiwaniu załogi na rejs do Bergen.

Było dawnym i dobrym zwyczajem, że okoliczni rybacy zlecali kupcowi fracht ryb na 

południe. Zazwyczaj zleceniodawcy sami stanowili załogę kupieckich łodzi, czasami pomagali 

jedynie w jej doborze.

Utarło się również, że frachtujący informowali kupca o wielkości ładunku na długo 

przed terminem wypłynięcia. Co najmniej dwa, trzy miesiące, twierdził Nils.

Kiedy Raija przejęła sklep, wielu rybaków zapomniało o starych obyczajach.

Wprawdzie   Reijo   zajmował   się   łodziami   handlowymi,   ale   to   w   jego   żonie   ludzie 

widzieli ich właścicielkę. Szypra.

Słyszano o kobietach w tym fachu, nigdy jednak tak młodych. Były to zwykle wdowy 

po wytrawnych marynarzach  i to jeszcze uchodziło. Oddawały one komendę na pokładzie 

ludziom,   którzy   dorastali   chłostani   wiatrem   i   strugami   słonej   wody.   Żaden   Kwen,   ledwo 

władający ich językiem, nie mógł marzyć o zaszczycie poprowadzenia statku z transportem ryb 

do kupieckiego miasta na południu.

Szypra się nie zmieniało. Najstarsi ludzie w osadzie nie pamiętali, by coś podobnego 

stało się za ich dni. Nikt by się nie ośmielił. Inny szyper mógłby postawić twarde warunki.

Raija była miękka, więc rybacy zwietrzyli swą szansę.

Reijo   współczuł   jej.   Wiedział   lepiej   niż   inni,   że   Raija   się   zamartwiała.   Miała 

podkrążone oczy i zmizerniała na twarzy. Nie pamiętał, by kiedykolwiek była taka chuda.

- Jak ci idzie w sklepie? - spytał, udając obojętność.

Reakcja Raiji potwierdziła przypuszczenia Reijo, że jest jej ciężko. Może nawet gorzej, 

niż sądził.

- Dlaczego pytasz? - burknęła. Jej oczy nic nie wyrażały, jakby opuściła na nie zasłonę, 

którą odgradzała się od zewnętrznego świata. - Wszak to mój sklep, czyż nie? - Schyliła głowę 

z obawy, że jednak ją przejrzy. - Zawsze to podkreślałeś.

Nabrała powietrza i dodała:

- Dobrze idzie.

Mówienie nieprawdy przychodziło Raiji z równym trudem jak prowadzenie interesów.

Reijo miał ochotę wstać, podłożyć rękę pod hardy podbródek Raiji i zmusić ją, by 

spojrzała mu w oczy.

Nie uczynił tego.

Nie ruszył się z miejsca.

To   przyszło   późną   wiosną.   Stanął   pomiędzy   nimi   niewidzialny   mur.   Wspomnienie 

wspólnie spędzonych lat przestało łączyć. Małżeństwo było jak choroba, która toczyła ich dusze 

i niszczyła przyjaźń.

- Połowa ludzi z osady, którzy zwykli posyłać ryby na południe, wycofała się.

Raija uniosła głowę i wysunęła brodę w przód. Zawsze tak robiła, kiedy gotowała się do 

obrony.

- Co to ma wspólnego z moim sklepem? Cóż ja mogę poradzić na to, że nie potrafisz 

zadbać o fracht i załogę? Chcesz mnie obciążać za własną nieudolność?

Reijo   zamknął   oczy.   Rozsądek   podpowiadał   mu,   że   Raija   głośno   myśli.   Próbuje 

usprawiedliwiać swoje słabości.

Nie poczuł się lepiej. Oskarżenia dziewczyny bolały.

Kiedy uchylił powieki i zobaczył zaciętą twarz Raiji, stracił panowanie nad sobą.

- Wszystko wiąże się z tym przeklętym sklepem. Prowadzisz go tak nieudolnie, że 

ludzie zaczynają bawić się z nami w kotka i myszkę. Wiedzą, że nic się nie stanie, jeśli oddadzą 

ryby innemu kupcowi.

Nikt na tym nie straci, nikt poza tobą i mną. Nie opowiadaj mi więc bajek o tym, że 

sprzedaż idzie dobrze. Wiem, jak idzie, Raiju. Źle!

Raija nie odpowiedziała. Reijo się nie mylił, jak zawsze. Wszystko przez ten sklep. Tyle 

że on palcem w bucie nie kiwnął, by jej pomóc. A teraz ją oskarża o nieudolność. Sam nie 

mając bladego pojęcia o handlu!

To właśnie powiedziała.

Jedno słowo goniło drugie. Raija odznaczała się ognistym temperamentem. Kiedy krew 

wrzała jej w żyłach, nie umiała się powściągnąć. Reijo zwykle nie tracił panowania nad sobą, 

ale doprowadzony do ostateczności, potrafił eksplodować jak beczka z prochem.

To była ich pierwsza prawdziwa kłótnia. Dali upust goryczy, którą dusili w sobie. Od 

dawna nie rozmawiali, nie o sprawach poważnych.

- Zawsze chciałaś wszystko robić sama. Nigdy nie pozwalałaś, bym zaopiekował się 

tobą, uparta i dumna dziewczyno. Stałem u twego boku, a ty uważałaś to za rzecz oczywistą. 

Inni, którzy ci pomagali, doczekali się choć słów podziękowania. Zawsze wiedziałaś, że jestem 

gotów trwać przy tobie, Raiju. Popełniłem błąd...

Reijo mówił cichym, ale dobitnym głosem. Raija nie wątpiła, że te słowa płyną z głębi 

skrzywdzonego serca. Bolały, tym mocniej, że i tym razem miał rację.

W   jego   wzroku   Raija   dostrzegała   stanowczość,   znała   ją   tak   dobrze.   Nie   znalazła 

argumentów, którymi mogłaby go zranić, by wyjść zwycięsko ze słownej utarczki. Raija nie 

potrafiłaby tak się zachować. Nie wobec Reijo.

-   Nie   będę   wtrącać   się   w   to,   jak   prowadzisz   sklep   -   ciągnął   -   solennie   to   sobie 

przyrzekłem.   Niech   ten   interes   piekło   pochłonie,   skoro   taka   jest   twoja   wola.   Zajmę   się 

kupieckimi łodziami, ale cudów nie zdziałam. Ruszam na południe z takim ładunkiem, jaki 

zdołam zebrać, i z ludźmi, którzy zechcą mi towarzyszyć. Podatek od frachtu jest wysoki, więc 

może skórka nie warta wyprawki... - Reijo zawiesił głos i wzruszył ramionami. - Ale to dla 

mnie szansa, by wyrwać się stąd i zobaczyć świat. Kto wie, czy nie jedyna szansa...

Raija uczyniła coś, co nie leżało w jej naturze. Zgięła kark. Najboleśniej raniły słowa, 

których nie dopowiedział.

Nie mógł jednak wyraźniej dać Raiji do zrozumienia, że jeśli nie zmieni podejścia do 

ludzi, stracą wszystko.

- Dam sobie radę - odrzekła pojednawczo. Reijo spodziewał się kolejnego wybuchu 

złości, Raija nie zwykła ustępować bez walki. Potulność dziewczyny całkowicie go rozbroiła.

- Chcesz, żebym sobie poszedł? - spytał.

- Dokąd?

- Choćby do Nilsa - skrzywił się. - Skoro mnie nie potrzebujesz...

Raija miała ochotę pogłaskać go po jasnej czuprynie i powiedzieć, że wygląda jak mały 

skrzywdzony chłopiec. Na jego twarzy malowało się poczucie winy, ale w zielonych oczach 

błyskała iskierka nadziei.

Nie uczyniła tego.

- Czemu chcesz się wyprowadzać? - zdziwiła się. - Przecież to nasz dom. Wytrzymamy 

pod jednym dachem, nawet jeśli różnimy się w poglądach.

Nie przyznała mu racji, nie odwołała ani jednego z gorzkich słów, które rzuciła mu w 

twarz.

Odwróciła się i dumnie wyprostowana ruszyła do alkowy. Zrozumiał, że tej nocy nie 

uśnie w jej ramionach.

Reijo miał marzenia i oczekiwania. Nie wszystkie wiązały się z Raiją.

Te dwie jednomasztowe toporne łodzie towarowe, których doglądał całą zimę, ukazały 

mu przyszłość w nowym świetle.

Bergen, miasto, które dotąd znał jedynie z nazwy, stało się dlań realnym celem. Reijo 

wyglądał wiosny i chwili, kiedy skieruje łodzie na południe, tam gdzie otwierał się przed nim 

wielki świat. Te łodzie były kluczem do nieznanego.

Marzenia mogą się jednak nie spełnić, jeśli jest się na bakier z tradycją.

Z frachtem do Bergen wiązała się niezliczoność obyczajów. Szyper był najważniejszą i 

najpotężniejszą   figurą   w   tych   niewielkich   społecznościach   zamieszkujących   wybrzeże 

północnej Norwegii. Zdarzało się, że ta funkcja przypadała kobiecie, ale rzadko, tylko z racji 

dziedziczenia majątku po zmarłym mężu. Zazwyczaj każda osada rybacka, a w niektórych 

wypadkach   parafia,   frachtowała   własną   towarową   łódź.   Nie   istniały   dokumenty,   które 

regulowałyby zasady najmu, jednakże ludzie święcie przestrzegali nie pisanych praw.

Ani Raija, ani Reijo nie mieli o nich pojęcia, a mieszkańcy osady niechętnie widzieli 

obcych w roli przywódców. Nie mieli ochoty słuchać tych przybyszów z nieznanego kraju.

Mimo   to   Reijo   zdobył   ładunek   i   załogę.   Szyprowie   z   sąsiednich   osad   odmówili 

mieszkańcom wioski pomocy. Połowy były obfite i mieli pełne ładownie.

Niemal   wszyscy  miejscowi  rybacy  zwrócili  się  więc   do  młodego  Kwena,   wyraźnie 

jednak dając mu do zrozumienia, że nie dorósł do roli szypra. Zadawali mnóstwo pytań i nie 

dowierzali   Reijo,   kiedy   ten   tłumaczył,   że   od   małego   brał   udział   w   morskich   wyprawach. 

Połowy na fiordach nie budziły tu szacunku, nie uznawano ich za prawdziwy rybacki fach. Tu 

nad morzem dzieci potrafiły wiosłować, zanim nauczyły się mówić. Uważano, że ludziom znad 

fiordów brak niezbędnej twardości.

Reijo napomykał o długach w sklepie Raiji, gdzie tylko mógł. Starał się dawać ludziom 

do   zrozumienia,   że   nie   jest   równie   wielkoduszny   jak   żona  i   ma   zamiar   przejąć   część   jej 

obowiązków.

Koniec końców zgromadził jedenastu członków załogi, tylu ilu znalazło się w wiosce. 

Czterech z nich ruszało po raz pierwszy w rejs na południe. Tak jak Reijo brali w podróż 

marzenia. Pobyt w Bergen zamieniał młodzieńców w mężczyzn.

Tarcia między rybakami opóźniły wyprawę. Przyjęło się, że osady najdalej wysunięte na 

północ podnosiły żagle w początkach maja. Tymczasem oni zdołali zaledwie postawić ciężką i 

toporną łódź na wodzie.

To  był  wielki  dzień.  Wokół  kłębił   się  tłum  dorosłych  i  dzieci,   kto żyw  spieszył   z 

pomocą.

To było prawdziwe święto, więc jak to w święto przygotowano obfitość jedzenia i 

napitku.

Raija popadła w niełaskę u miejscowych, odmawiając sprzedaży gorzałki. Trzymała ją 

na składzie, ale nie odstępowała od swoich zasad.

Pod jej nieobecność Reijo opróżnił magazyn, nie chciał zrażać rybaków do siebie. Niech 

Raija myśli, co chce, wszak stać go na to, by postawić chłopcom po szklanicy. Tak postępuje 

prawdziwy   szyper.   Miał   spędzić   kilka   długich   miesięcy   w   jednej   dużej   łodzi   z   tymi 

jedenastoma mężczyznami i potrzebował ich zaufania.

Raija   szybko   wykryła   kradzież.   Zdrowy   rozsądek   podpowiadał   jej,   że   taka   ilość 

gorzałki, jaką wypito na pokładzie, nie mogła pochodzić z zapasów mieszkańców osady. Poza 

tym ostatnio Reijo zachowywał się nadzwyczaj dziwnie.

Kiedy mąż wrócił do domu nad ranem, Raija czekała na niego.

Wcześniej   była   na   brzegu,   by   posmakować   gorączkowej   atmosfery   towarzyszącej 

wyprawie.   Reijo   popróbował   czegoś   więcej.   Nie   dość   że   ograbił   skład,   to   jeszcze   obficie 

uraczył się swoją zdobyczą.

Nie spodziewał się burzy. Było mu lekko na duszy. Łódź stała na wodzie, pięciu ludzi 

spało na pokładzie. Nie wiedział dokładnie, gdzie podziewali się pozostali, ale miał ich solenną 

obietnicę, że zjawią się po niedzieli. Wtedy zamierzali opłynąć rybaków, zebrać ładunek i 

zamówienia na towary z wielkiego miasta na południu.

Chwiejąc się na nogach, cicho zamknął drzwi za sobą. Kiedy się obrócił, zobaczył 

Raiję. Siedziała przy palenisku, ręce skrzyżowała na piersi.

- Nie musiałaś na mnie czekać - zażartował. Podskoczył ku niej, chwycił ją w talii i 

zakręcił dokoła w radosnym pląsie. - Płyniemy, dziewczyno - roześmiał się cicho.

Raija zaparła się  dłońmi o męża i  odwróciła  twarz  na  bok. Wykrzywiła się,  kiedy 

owionął ją pijacki oddech Reijo. Wcale nie była taka delikatna, ale tym razem uważała, że ma 

powody do irytacji. Nie ujdzie mu to na sucho!

- Tak, płyniecie - wycedziła. - Ożłopaliście się tak, że potrzeba cudu, byście odbili od 

brzegu...

Reijo puścił ją i odwrócił się plecami.

- Wystarczy ci byle pretekst, by wszcząć kłótnię. Raija nie ruszyła się z miejsca.

- To, że cała wioska upija się moją gorzałką, trudno nazwać byle pretekstem.

- Trzeba było ją wylać - rzekł i ze zdziwieniem spojrzał na żonę przez wąskie szparki 

oczu. - Nie rozumiem, dlaczego tego nie zrobiłaś. Z twoimi poglądami?

Taka myśl nigdy nie postała w głowie Raiji, ale nie zamierzała się do tego przyznawać.

-  Powinnaś   się  cieszyć   -  ciągnął   Reijo.   -  Te   niedorostki   tygodniami  nie  mówiły  o 

niczym innym, tylko o tym, jak wkraść się do sklepu. Mogliby wynieść znacznie więcej, nie 

tylko alkohol.

- Może zatem powinnam ci podziękować? - spytała jadowicie.

Reijo rozłożył ramiona i roześmiał się. Liczył na jej poczucie humoru.

- Spróbuj...

W odpowiedzi Raija obdarzyła go lodowatym spojrzeniem. Zamiatając suknią, podeszła 

do stołu i podniosła jakiś przedmiot.

Reijo przełknął głośno ślinę, kiedy zobaczył, co Raija trzyma w dłoni. A więc wykryła 

coś jeszcze poza brakiem gorzałki. Usiadł, wyrzucając sobie własną głupotę.

- A to... - Podsunęła mu pod nos bransoletę. - Co to jest?

- Gdzie to znalazłaś?

Reijo znał odpowiedź, ale chciał zyskać na czasie.

- Dobrze wiesz, Reijo - odrzekła podejrzanie słodkim głosem. - W twojej skrzyni. Tam, 

gdzie to schowałeś.

Reijo skinął głową.

Następne pytanie go zaskoczyło.

- Czy mógłbyś łaskawie zdradzić mi, kogo zamierzałeś obdarować tym świecidełkiem? 

Dlaczego   ukrywałeś   je   przede   mną?   Nigdy   nie   mieliśmy   przed   sobą   tajemnic,   Reijo...   - 

zakończyła zjadliwie.

Z pewnością dostrzegła jego zdumienie, ale nie dała nic po sobie poznać. A Reijo nie 

mógł otrząsnąć się z szoku. Czyżby słyszał w głosie Raiji ton zazdrości? Nie odważył się 

zapytać, zresztą z pewnością nie przyznałaby się do tego.

Nie potrafił jednak ukryć, że spodziewał się innego pytania.

- A myślisz, że kogo? - zapytał w nadziei, że ją przejrzy.

Raija usiadła i Reijo uczynił to samo. Dziewczyna wsparła łokcie o blat stołu, jej palce 

bawiły  się  bursztynową  bransoletą.   Gładź  kamienia   lśniła  pięknym  blaskiem,   a  jego   kolor 

prowadził myśli niebezpiecznym torem.

Oczy Reijo spoglądały na nią zagadkowo, trochę kpiąco.

Raija nabrała powietrza i oświadczyła:

- Zawarliśmy umowę, Reijo, a jej fundamentem jest szczerość, całkowita szczerość. 

Mieliśmy zwrócić sobie wolność, jeśli któreś z nas znajdzie prawdziwą miłość. Nie musisz 

niczego ukrywać.

Silna, ciepła ręka spoczęła na dłoniach Raiji.

- Czy jesteś tylko rozczarowana, Raiju? Że nie zdobyłem się na otwartość?

Wstrzymał oddech, czekając na odpowiedź żony. Raija walczyła ze sobą. Wpatrywała 

się w ich splecione ręce. Tak luźno splecione... : Co poczuła na widok bransolety? Żądając 

szczerości, nie powinna skrywać własnych uczuć...

A jednak bała się, że najgorsze przeczucia znajdą potwierdzenie, że dowie się, dlaczego 

Reijo odmówił jej wsparcia. Nabrała tej pewności, kiedy zacisnęła palce na błyskotce. Reijo nie 

należał już do niej duszą i ciałem. Znalazł sobie inną.

Godziny wlokły się nieznośnie. Nocna hulanka męża dała Raiji pretekst, by czekać na 

niego. Siedzieć przy stole ze wzrokiem wbitym w bransoletę i zastanawiać się.

Czuła coś więcej poza rozczarowaniem. Czuła, jak przepaść otwiera się pod stopami na 

myśl o tym, że Reijo nie będzie dłużej jej skałą i opoką.

Że może go utracić.

Ta pewność była jak ból, który ścisnął jej żołądek, a potem rozniósł się po całym ciele.

Reijo chciał wiedzieć, czy jest zazdrosna.

Tak właśnie wygląda zazdrość?

Nie była gotowa, by przyznać się do słabości.

- Nie wiem, Reijo, nie wiem - odrzekła. To było najbliższe prawdy.

Reijo ścisnął dłoń żony. Zdawkowa odpowiedź sprawiła mu radość. A więc wciąż coś 

dla niej znaczył.

- Bransoleta należy do ciebie, Raiju - wyznał, dławiony wzruszeniem, i ciągnął, nie 

dając jej dojść do słowa: - Miałaś ją dostać zeszłej jesieni. Postąpiłem niemądrze, ukrywając ją.

- Ukrywając? Skinął głową.

- Nie jest ode mnie. Wciąż nie rozumiesz? Nie istnieje żadna kobieta, którą pragnąłbym 

przyozdobić. Nikt ci nie zagraża i nigdy nie zagrażał, taki już mój los. Nie masz powodów do 

zazdrości,   to   ja   raczej   powinienem   czuć   się   podle.   Dostajesz   cenne   podarki   od   innych 

mężczyzn...

Raija spojrzała na niego ze zdumieniem. Reijo pobladł.

O co mu chodzi?

Nie musiała nawet pytać.

- Bransoleta jest twoja. Aleksiej kupił ją dla ciebie i prosił, bym ją tobie przekazał. Na 

pamiątkę...

Raija  zarumieniła  się.   Aleksiej...   Rosjanin,   którym  opiekowali   się  w  zeszłym  roku. 

Młodzieniec, tak niebezpiecznie podobny do niej z charakteru. I tak urodziwy, że mu uległa...

- Byłem zazdrosny - przyznał Reijo. - Zazdrość mnie zaślepiła. Mikkal dał ci broszkę. 

Bolało mnie, kiedy ją nosiłaś. Wiem, co was łączy, i choć uważam Mikkala za przyjaciela, 

zazdroszczę mu tego, czego nigdy mieć nie będę. Nawet teraz należysz bardziej do niego niż do 

mnie... - Zaczerpnął tchu i ciągnął: - A potem inny mężczyzna zapragnął wręczyć ci kosztowny 

prezent. Widziałem wasze spojrzenia, widziałem też, jak się całowaliście. Możesz mówić, że to 

nic nie znaczy, ale ja rozumuję inaczej. Pocałunek łączy ludzi, którzy darzą się uczuciem. W 

pocałunku mieszka miłość, Raiju...

Tak, zazdrość mną owładnęła i postanowiłem ukryć bransoletę. Postąpiłem głupio.

Mówił szczerze, Raija nie miała żadnych wątpliwości.  Tylko raz ją okłamał, kiedy 

zawiózł jej dziecko do Mikkala. Całą wieczność temu, gdy żyła w złotej klatce jako oblubienica 

wójta.

Odłożyła bransoletę na stół. Ozdoba była piękna, ale w jednej chwili  straciła swój 

magiczny urok. Raija zajrzała bowiem w zieloną głębię oczu Reijo i zobaczyła w nich ból. 

Aleksiej  należał do innego świata. Urodzili się po dwóch stronach granicy i wszystko ich 

dzieliło: język, przeszłość, doświadczenia, odległość.

Byli ulepieni z jednej gliny, ale żyli w odmiennej rzeczywistości. Aleksiej powinien 

pozostać wspomnieniem. W ułamku sekundy Raija ujrzała jego aksamitnie brązowe oczy i 

usłyszała miękki głos, lecz zaraz otrząsnęła się z tych myśli.

W życiu codziennym nie było miejsca na marzenia, ani o przeszłości, ani o przyszłości. 

W codzienności Raiji liczył się czas teraźniejszy.

Najwyższa pora dorosnąć.

Reijo był teraźniejszością. Reijo był rzeczywistością.

- Nic nie szkodzi - szepnęła miękko i lekko zawstydzona musnęła dłonią policzek męża. 

Dawno nie okazywała mu czułości.

Reijo   zakłopotany   zamrugał   powiekami.   Spodziewał   się   raczej   wybuchu   złości, 

tymczasem Raija przytuliła go do siebie, nawet nie starając się ukryć łez.

- Nic nie szkodzi, Reijo - powtórzyła z ustami przy jego policzku. - Widać musimy się 

czasem czubić - dodała głosem drżącym od płaczu.

Reijo wstrzymał oddech i objął żonę po raz pierwszy od paru tygodni. Nareszcie mógł 

dać upust uczuciom, które dusił w sobie.

-   Widać   musimy   -   uśmiechnął   się,   w   jednej   chwili   zapominając   o   bólu,   którego 

doświadczał przez minione dni. - Nigdy jednak nie zabraknie ciepła w naszym związku, Raiju. I 

zawsze będzie w nim miejsce na wybaczanie.

Spoglądali długo na siebie z oddaniem, które dane jest tylko prawdziwym przyjaciołom. 

Z głębokim pragnieniem naprawienia krzywd.

- Wyjeżdżasz na długo - zmartwiła się. Jej myśli pobiegły do tego miasta, którego chyba 

nigdy nie pozna.

- Czyżbyś mi zazdrościła? - spytał rozbawiony.

- A może będziesz tęsknić za mną?

- Będę tęsknić. - Raija zwichrzyła mu czuprynę.

- Muszę obciąć ci włosy. Nie możesz w wielkim świecie wyglądać jak barbarzyńca.

- Nie boisz się? - roześmiał się. - Kto wie, co zrobią damy w Bergen na widok tak 

urodziwego młodzieńca.

- Zarozumialec! - prychnęła. - Niektórzy mężczyźni mają doprawdy wysokie mniemanie 

o sobie.

Wreszcie zachowywała się jak dawniej. Promieniowała radością, tuliła się doń miękko i 

ulegle.

- Tutaj spędzimy noc? - spytał z błyskiem w oku.

- Czy będziemy przebaczać sobie w nieskończoność na środku kuchni?

Śmiech Raiji świadczył, że myślała o tym samym.

Drzwi do alkowy były uchylone.

- Będziesz tak daleko - mruknęła, kiedy zamknęli je za sobą.

- Ale nie od ciebie - szepnął, wtulając usta w zagłębienie na jej szyi. - Pamiętaj, Raiju, 

nie od ciebie. Nigdy nie będę daleko od ciebie.

Reijo nie mógł wiedzieć, że za kilka tygodni przypomni sobie te słowa. Teraz i tutaj 

liczyła się tylko ona. Nikt inny.

4

Przez kilka tygodni Reijo wraz załogą opływali okolicę, zbierając ładunek.

Ludzie   gromadzili   się   tłumnie   na   przybycie   łodzi.   Niemal   każdy   z   rybaków   miał 

zlecenie dla przewoźników.

Jakob z Viki życzył sobie sześciu funtów konopi, bańkę gorzałki, trzy beczki żytniej 

mąki i sukno dla żony.

Jakob nie potrafił pisać i musiał liczyć na to, że przewoźnik zapamięta zlecenie i nie 

pomyli z listą innego rybaka. Choćby Aksela z Bergan. Ten chciał cztery zwoje linki, pięć 

funtów konopi, jedwabne chusty dla trzech córek, dwie beczki mąki żytniej i tyle samo gorzałki 

co Jakob.

Każdy   z   przewoźników   musiał   pomieścić   w   pamięci   co   najmniej   kilkanaście   Ust 

sprawunków. A biada i wstyd temu, kto powrócił z Bergen, zapomniawszy o zakupach.

Reijo umiał czytać i pisać. Skrupulatnie notował życzenia Raiji i najbliższych sąsiadów.

W   drugiej   połowie   maja   ciężka   jednomasztowa   łódź   wypłynęła   w   morze.   Raija 

odprowadzała   ją   wzrokiem,   drżąc   mimowolnie   na   wspomnienie   podobnego   zdarzenia   z 

niedawnej przeszłości.

Kiedy Karl ruszał na połów do Finnmarku, nie wyszła na brzeg. Karl nie wrócił. Uznała, 

że nie żyje, i tylko przypadkiem los znowu ich zetknął. Oby Reijo nie spotkał podobny los!

Stała w progu domu z synkiem na rękach i dziewczynkami u boku i patrzyła, jak 

nieforemna łódź toruje sobie drogę wśród fal ku otwartemu morzu. Rejowy żagiel na jedynym 

maszcie   wypełnił   się   wiatrem.   Pogoda   była   sprzyjająca.   Kiedy   Reijo   wkraczał   na   pokład, 

uśmiechał się na myśl o czekających go przygodach.

Raija niepokoiła się, ale nie dała tego poznać po sobie. Nie chciała psuć dziecięcej 

radości męża, nie chciała, by jej instynktowny lęk przed bezmiarem wody zmącił optymizm 

żeglarzy.

Teraz żałowała. Miała mu tyle do powiedzenia. Nigdy sobie nie wybaczy, jeśli Reijo nie 

wróci.

Podtrzymując Knuta na ramieniu, ukryła dłonie pod szalem i złożyła je. Nienawykła do 

modlitwy, niezdarnie wyszeptała:

- Niech im los sprzyja! Niech dotrą do celu! I, dobry Boże, daj im powrócić!

Choć   nikt   jej   nie   widział,   zaczerwieniła   się,   zakłopotana   własną   słabością.   Potem 

zebrała fałdy sukni i pospieszyła do osady. Dziewczynki podreptały za matką.

Raija nie miała czasu, by wpatrywać się w horyzont. Reijo i jego załoga byli obeznani z 

żeglugą, wiedzieli, na co się porywają. Dadzą sobie radę.

Raija musiała skupić uwagę na sklepie. Czekało ją mnóstwo pracy. Trzeba przejrzeć 

zawartość magazynu i przygotować się do wyjazdu na targ.

Raija bowiem szykowała się do podróży. Zataiła swoje zamiary przed Reijo, wiedząc z 

góry,   że  mąż  się  sprzeciwi.   Z  początku  bawiła  się   tą  myślą,   dopiero   przejrzawszy  księgi, 

zaczęła rozważać ją z pełną powagą.

Holmertz  zwykł   odwiedzać   lapońskie   jarmarki.   Raija   znalazła  kiedyś  zapiski,   które 

sporządził po jednej ze swoich handlowych wypraw, i kolumny liczb wprawiły ją w osłupienie.

Na targu nikt nie prosił o kredyt. Płacono żywą gotówką lub towarem.

Przebiegły   Holmertz   wymieniał   się   na   skóry,   które   później   ze   znacznym   zyskiem 

odsprzedawał   w   Bergen.   Kupiec   potrafił   się   targować   i   zaniżał   cenę.   Raija   była   jednak 

przekonana, że traktując klientów uczciwie, również może się spodziewać godziwej zapłaty.

Zarobi dość, by liczby w księgach straciły swą niepokojącą wymowę. Dość, by nie 

musiała przypierać do muru najbardziej potrzebujących w osadzie; tych, którzy nie mogli się 

obyć bez jej towarów, a nie mieli czym za nie płacić. Dość, by uratować sklep.

Reijo powiedziałby, że nie powinna jechać na targ, bo jest kobietą. Czeka ją uciążliwa 

podróż,   a   potem   ciężka   praca   od   świtu   do   zmroku.   Zmrużyłby   oczy   i   opowiadał   jej   o 

niebezpieczeństwach, jakie zagrażają młodej kobiecie w takim miejscu.

Raija   była   ich   świadoma.   Skłamałaby,   twierdząc,   że   się   nie   boi.   Wyruszała   w 

pojedynkę, a siłą fizyczną nie mogła równać się z mężczyzną.

Doświadczyła w życiu dość gwałtu i przemocy, by utracić wiarę w ludzką dobroć. Być 

może w głębi duszy większość ludzi była dobra, ale też większości ludzi nigdy w głąb duszy nie 

zaglądała.

Wyprawa na targ wiązała się z ryzykiem, ale Raija musiała je podjąć.

Sklep należał do niej, była gotowa uczynić wszystko, by go uratować.

Jeśli pójdzie dobrze, Reijo nie będzie mógł czynić jej wyrzutów.

A jeśli pójdzie źle... Raija nie miała zwyczaju martwić się na zapas. Raz powziętych 

decyzji nie cofała i nie słuchała napomnień ludzi, którzy starali się „przemówić do rozsądku tej 

szalonej Kwence”.

Raija nie kierowała się głosem rozsądku. Była uparta, kiedy trzeba, kiedy indziej zaś 

słodka i przymilna.

Zdecydowanym głosem informowała klientów, żeby poczynili zapasy na parę tygodni. 

Sklep zostanie zamknięty.

Ludzie sarkali, ale robili, jak kazała. Niewiele ich to zresztą kosztowało. Tylko nieliczni 

mieli pieniądze, więc to Raija traciła, kiedy kupowali więcej niż zazwyczaj. Dług rósł, ale ta 

dziwna dziewczyna nie żądała zwrotu. I skoro była na tyle szalona, by samotnie ruszać na targ, 

to   niech   się   stanie   jej   wola.   Nie   ich   rzecz,   jeśli   wszystko   straci,   przecież   próbowali   ją 

powstrzymać.   Będą   mogli   spojrzeć   jej   mężowi   prosto  w  oczy,   kiedy  ten  wróci   z  Bergen. 

Ostrzegali.

Reijo zrozumie. Wszak nie jest głupi i dobrze zna swoją kobietę.

Raija zdołała przekonać Pedera, właściciela domostwa nad samym brzegiem morza, by 

sprzedał jej konia, poczciwą wysłużoną szkapę.

Z początku Peder się wahał. Raija miała jednak wielką moc przekonywania. I najlepsze 

karty w ręku..

- Koń jest stary - stwierdziła i uśmiechnęła się, kiedy Peder skinął głową z namysłem. 

Był żonatym człowiekiem z jedenaściorgiem dzieci, ale wciąż ulegał działaniu kobiecego czaru. 

- Już na wiele ci się nie zda. Wkrótce zdechnie, więc jaki z niego pożytek? Będziesz musiał jeść 

koninę przez parę miesięcy, a zaręczam, że jest żylasta i twarda jak podeszwa.

Właściciel   konia   uśmiechnął   się,   ukazując   braki   w   uzębieniu.   Dziewczyna   mówiła 

prawdę, w tej pięknej główce kryło się sporo sprytu, wiedział o tym od dawna. Tyle że Peder 

nie chciałby mieć jej za żonę, nawet za cenę urody. Przemknęło mu przez głowę, że z taką 

mądralą długo by nie wytrzymał.

Raija   dysponowała   argumentami   silniejszymi   od   słów.   Pogrzebała   w   kieszeni,   nie 

odrywając wzroku od twarzy Pedera. Potem otworzyła dłoń i podsunęła mu pod nos ziarna 

żółtego kruszcu.

Peder nigdy dotąd nie widział  złota, ale rozpoznał je bez cienia wątpliwości.  Taka 

okazja mogła się nie powtórzyć. Zachrypniętym z emocji głosem wykrztusił, że koń należy do 

niej. Cóż mu do tego, że Raija popadnie w tarapaty na targu? Sprzedał jej konia, nic więcej. I to 

ze sporym zyskiem.

Na tyle dużym, by mógł sam myśleć o wyprawie na jarmark.

Raija zdawała sobie sprawę, że przepłaca, ale koń znaczył dla niej więcej niż złoto. 

Garść   tych   grudek   nie   ocaliłaby   sklepu.   A   zresztą   było   ich   więcej   w   miejscu,   o   którym 

opowiadał Karl. Zaznaczył je na mapie. Kiedy Reijo wróci z Bergen, znajdzie resztę złota, to 

tylko kwestia czasu.

Raija mogła zaczekać. Skarb Karla rozwiązałby wszystkie problemy, ale zdecydowała, 

że sama da sobie radę. Pokaże, na co ją stać. Bez niczyjej pomocy.

Dzieci musiała zostawić. Powinna pokazać ludziom z osady, że nie zatraciła poczucia 

odpowiedzialności. Siebie mogła narażać na niebezpieczeństwo, potomstwo nigdy.

Znalezienie opiekunki dla trojga maleństw na parę tygodni nie było prostym zadaniem. 

Kobiety z osady zwietrzyły szansę, by powstrzymać Raiję przed szaleńczą eskapadą.

Raija musiała użyć tych samych środków perswazji.

Pomogło.

Pewna wdowa po rybaku, który zaginął poprzedniego lata, matka trojga maluchów, nie 

potrafiła   oprzeć   się   pokusie.   Ostatnie   grudki   Karłowego   złota   zmieniły   właściciela.   Berta 

obiecała   zająć   się   trójką   dzieci   Raiji   jak   swoimi   własnymi.   Raija   zaopatrzyła   ją   w   zapas 

jedzenia na wiele dni.

Mogła ruszyć na targ.

Reijo był daleko, w drodze do innego świata.

Teraz Raija już nie zazdrościła mężowi. Ją też czekała przygoda. Nie tak niezwykła, ale 

przecież stanowiła odmianę w szarej rzeczywistości, stawiała wyzwania. Raija nie wiedziała, co 

przyszłość jej przyniesie, ale niepewność wzmagała jedynie jej ekscytację.

Na wozie wyładowanym towarami Raija udawała się na targ. Pełna oczekiwań i nadziei 

na myśl o spotkaniu z nieznanym.

Czuła się tak, jakby na jarmarku miało ją spotkać coś nieoczekiwanego.

Czuła smak przygody.

Na piersi pod kaftanem i szalem nosiła najcenniejszą pamiątkę. Broszkę, prezent od 

Mikkala. Dała ją Mai, ale wciąż nazywała swoją broszką.

Nie potrafiła wytłumaczyć, dlaczego zabrała ją ze sobą. Uczyniła to odruchowo, w 

geście tak naturalnym, że nie wymagał wyjaśnień.

Później uznała to za znak. Znak więzów tak trwałych, że aż niepojętych dla ludzkiego 

rozumu.

I niezrywalnych...

Raija nie była jedyną osobą, która zdążała w głąb lądu.

Peder pozbył się konia za dobrą cenę. Teraz szykował się do drogi. Wyjął odświętne 

ubranie. Spodnie wymagały interwencji małżonki, która nie omieszkała skorzystać z okazji, by 

wyłożyć swoje racje.

- Dług, Peder - marudziła - to jedyna okazja, by spłacić dług. Pomyśl, nie będziesz nic 

nikomu winien - rozmarzyła się. Żona rybaka mocno stąpała po ziemi. Czyste konto w sklepiku 

stanowiło szczyt jej dążeń.

Peder zapatrywał się na to inaczej. Z młodzieńczą werwą szykował się do wyjazdu. Nie 

był na targu z górą dziesięć lat. Zadłużony po uszy u kupca, nie miał nic do sprzedania ani do 

kupienia.

- Nie oddam jej tych kamyków - powiedział z namaszczeniem i powagą, której przydają 

ludziom pieniądze. - Nie ma mowy. Ani słowem nie wspomniała o spłacie należności. Dobrze 

się z nią handluje - zarechotał.

Żona już nie protestowała. Szykowała Pederowi odzienie na drogę. Dała się ponieść 

entuzjazmowi męża. Żona rybaka, matka jedenaściorga dzieci, odmłodniała w jednej chwili. W 

pamięci  stanęły jej dni targowe,  które oglądała oczami dziecka. Śmiech, żarty, ukradkowe 

spojrzenia chłopców, marzenia o przyszłości...

To było dawno, zanim jeszcze poznała Pedera, zanim trafiła do tej ponurej izby w 

chacie nad brzegiem morza.

Rozumiała go, rozumiała jego tęsknotę. Z zawstydzeniem stwierdziła, że myśli o tym 

samym. Wyjechać, zostawić wszystko, nawet dzieci. Otrząsnęła się z przerażeniem. Wszak 

kochała je, nie była złą matką. Znała swoje miejsce, było tu, w czterech ścianach domu, który 

Peder wzniósł dla rodziny. Nie miała gorzej niż inni. Niech Peder jedzie, zasłużył na to. Czyż 

nie wypruwał sobie żył dla niej i dla potomstwa?

Na   ułamek   sekundy   jej   myśli   znów  powędrowały   w   niebezpieczne   rejony.   Twarda 

dziewczyna z tej Raiji. I odważna. Taka samodzielność graniczyła nieomal z nieprzyzwoitością. 

Żona Pedera musiała jednak przyznać się przed sobą, że sama myśl o wyjeździe wydała jej się 

słodka.

Choć raz w życiu poważyć się na coś podobnego...

Nie, nie, chyba ma niedobrze w głowie, podziwiać tę upartą dzierlatkę, która robi swoje 

za plecami męża. Może zacznie się w końcu uważać za mężczyznę? To wątłe dziewczę myśli, 

że udźwignie ciężar odpowiedzialności.

- Kup mi coś ładnego, Peder - poprosiła, uśmiechając się. - Chustkę lub materiał na 

suknię. Tylko nie u Lapończyków!

Peder przystał na to. Był w tak dobrym humorze, że zgodziłby się na wszystko.

Daleko na północy, gdzie morze obmywa plaże ze wszystkich stron, a cienka linia 

stałego lądu ledwie majaczy na horyzoncie, dwóch mężczyzn siedziało przy stole. Na blacie 

pomiędzy nimi leżał kawałek metalu.

Ich ręce stwardniały od ciężkiej harówki na skalistej ziemi i w słonej wodzie.

Spracowane   i   twarde   ręce   wciąż   potrafią   pieścić.   Obaj   gładzili   grudkę   metalu   tak 

tkliwie, jak nigdy nie dotykali kobiety. Oczy mężczyzn błyszczały silniej niż przedmiot ich 

pożądania. Złoto działało tak na wielu ludzi.

Była w tym geście miłość, była i chciwość. Wystarczyło raz dotknąć złotego kruszcu, by 

nie móc już nigdy oderwać od niego myśli.

Jenny zostawiła tę grudkę i weszła w morze. Ojciec Jenny i jej brat nie wiedzieli, 

dlaczego to zrobiła. Domyślali się, ale nie mieli pewności.

Wiedzieli jednak, kto przybył tu ze złotem. Jasnowłosy młodzieniec o krzywych nogach 

i jego żona. Młodzieniec twierdził, że jest bratem Karla.

Nie mieli pojęcia, że ma złoto. Inaczej nie przegnaliby go z wyspy.

Przekonaliby go, żeby podzielił się skarbem.

Kto   skłonny  jest   ofiarować   grudkę   kruszcu,   która   ledwo   mieści   się   w   dłoni,   musi 

posiadać więcej. Znacznie więcej.

Nie mogli sobie darować, że nie poznali się na nim wcześniej. Biedna Jenny, zawsze 

była trochę zwariowana. Szkoda jej, bez dwóch zdań, ale to tylko kobieta. A od zniknięcia 

Karla zaniedbywała się w obowiązkach.

Rodzina okryłaby się wstydem, gdyby Jenny urodziła dziecko.

- Zapewne nie odjechali daleko - stwierdził syn.

Ojciec przyznał mu rację.

Rybołówstwo dałoby im zarobek, zapewniło utrzymanie. Tyle że rybołówstwo straciło 

dla nich sens. Zbyt długo wpatrywali się w błyszczący kamień.

Złoty blask ich oślepił.

Nie chcieli żyć z dnia na dzień.

Chcieli więcej.

- Ludzie zwracają uwagę na obcych - ciągnął z namysłem ojciec. - Tych dwoje nie 

ukryje się przed spojrzeniami. Ona jest zbyt ładna - wyjaśnił.

Syn skinął głową. Nie zapomniał drobnej dziewczyny o kruczoczarnych włosach. Żaden 

mężczyzna by jej nie zapomniał.

- Dałoby się ich odszukać - mówił dalej ojciec. - Popłyniemy na stały ląd, będziemy 

pytać. Nie musimy się tłumaczyć... - Zmrużył oczy i wykrzywił usta w uśmiechu. - Niech 

ludzie myślą, że szukamy dawno nie widzianych krewnych.

Syn roześmiał się chrapliwie.

Kamień leżał na stole pomiędzy nimi.

Złoto.

Błyszczące   od   niezliczonych   dotknięć   ich   dłoni.   W   nim   skupiały   się   wszystkie 

pragnienia i dążenia obu mężczyzn.

Ojciec drapał się po podbródku. Nie był już młody. Jeśli miał się wyrwać z zaklętego 

kręgu codzienności, musiał uczynić to właśnie teraz. Musiał zdobyć się na odwagę i opuścić 

wyspę. Tu czekały go bieda i ciężka praca.

Poza wyspą leżał świat przygód i marzeń.

Gdzieś tam było mnóstwo żółtego kruszcu. Jasnowłosy młodzieniec i jego żona znali 

miejsce.

Nie wiedział jeszcze, jak z nimi postąpi, choć zdawał sobie sprawę, że dobrowolnie nie 

pokażą drogi do skarbu. Wolał nie myśleć o trudnościach. Nie układał planów. Na wszystko 

przyjdzie czas.

Najpierw musieli ich odnaleźć.

- Jest dobra pora - zwrócił się do syna. Ten wydawał się nie rozumieć. - Pora jarmarków 

- wyjaśnił z szerokim uśmiechem. - Dokąd zmierzają teraz wszyscy ludzie?

Syn pojął, o co chodzi ojcu, i uśmiechnął się równie szeroko.

- Poza tym - ciągnął stary - nam też się chyba należy coś od życia?

Syn ochoczo przyznał mu rację. Perspektywa uczestnictwa w targu była wystarczająco 

kusząca, a smaczku dodawała jej możliwość spotkania z bratem Karla i jego urodziwą żoną.

Nie   przyznał   się   nigdy   przed   ojcem,   że   miał   pewne   zamiary   wobec   czarnowłosej 

piękności.

Ojciec nie wspomniał o tym ani słowem, ale syn wiedział od dawna, że będą musieli 

pozbyć się tej dwójki. Lub przynajmniej brata Karla.

Jego żonę zatrzymałby sobie. Z wielką ochotą. Powie o tym ojcu później, teraz jeszcze 

nie czas.

Całym sercem przyznawał ojcu rację. Trzeba jechać na targ.

Mikkal spakował skóry i suszone mięso. Ravna dołożyła kumagi, które uszyła przy 

wydatnej pomocy Ingi. Wszystkie te towary mogli wymienić na rzeczy, które były niezbędne, a 

których nie byli w stanie wykonać własnymi rękami. Mikkal znał wartość przedmiotów, które 

wyszły   spod   zręcznych   palców   matki   i   Ingi.   Całkowite   przeciwieństwo   Raiji,   pomyślał   z 

goryczą.

Wybierał się na targ tylko z Aslakiem. Reszta zostawała w obozie, pracy było mnóstwo, 

nawet dla kobiet.

A jednak ruszyli w trójkę. Mikkal, Aslak i Inga. Mikkal nie miał pojęcia, dlaczego wziął 

ją ze sobą. Sam jej to nawet zaproponował. Inga ani jednym słowem nie zdradziła, że chce 

jechać. Sprawiała wrażenie zadowolonej z towarzystwa Ravny i Ailo. To Mikkal stwierdził, że 

Ailo może obyć się bez jej opieki przez jakiś czas. Uznał, że zasłużyła na odpoczynek, parę dni 

bez znoju i obowiązków.

To były tylko słowa. W głowie krążyła mu inna, uporczywa myśl: Chcę, byś była przy 

mnie. Jesteś mi potrzebna. Boję się samotności, uciekam od niej. Aslak mi nie wystarczy, 

znajdzie sobie jakąś dziewkę, zostawi mnie. Boję się samotności...

Głośno tego nie powiedział.

Inga   domyślała   się   prawdy,   ale   milczała.   Mikkal   był   dziwny.   Nie   lubił   słuchać   o 

własnych słabościach.

Uszczęśliwił ją swą prośbą, nie mogła mu odmówić.

Cieszyła się jak dziecko.

Targ to coś zupełnie innego niż obóz. Tam byli ludzie, obfitość wszelakich towarów. 

Może ujrzy znajome twarze.

Ta ostatnia perspektywa budziła w Indze mieszane uczucia. Od czasu do czasu tęskniła 

do ludzi, których znała w przeszłości, rozmyślała, co też się z nimi stało. Pragnęła jedynie 

uniknąć   spotkania   z   tym,   który   wciąż   pozostawał   jej   mężem.   Uradowałaby   się   jednak 

niewymownie, gdyby jakiś jego znajomek ujrzał ją w towarzystwie Mikkala.

Cóż, to byłaby prawdziwa rozkosz, gdyby tamten dowiedział się o wszystkim.

W nieobecnym spojrzeniu Mikkala kryło się coś, co napawało Ingę lękiem. Wiedziała, 

że nie powinna zadawać mu żadnych pytań, a jednak nie potrafiła się powstrzymać.

- Myślisz o niej? O Raiji?

- Co cię to obchodzi? - warknął z rozdrażnieniem, które świadczyło, że domysły Ingi są 

słuszne.

Kierowała nią ta sama zazdrość, która doprowadziła do szaleństwa Siggę.

To było przerażające. Czyżby i ją czekał ten sam los? Czy płomień, który ją trawił, 

wypali jej duszę? Inga chciała wierzyć, że jest silniejsza niż żona Mikkala.

A jednak na dźwięk imienia nieznajomej, które wciąż pojawiało się w rozmowach, czuła 

niepokój.

Mikkal nie wspomniał o Raiji ani słowem. To jeszcze bardziej utwierdzało Ingę w 

przekonaniu, że tamta dziewczyna stale gości w jego myślach. Z prawdziwą rywalką, kobietą z 

krwi   i   kości,   mogłaby   walczyć.   Raiji,   nieuchwytnego   marzenia   Mikkala,   nie   można   było 

pokonać. Nie sposób walczyć z ideałem, z doskonałością.

Po   prawdzie   Inga   wątpiła   w   tę   doskonałość   Raiji   z   Tornedalen,   ale   nie   miało   to 

wielkiego znaczenia. Dopóki Mikkal tak uważał, nie była w stanie zdobyć jego serca.

W wyobrażeniach Mikkala Raija uosabiała wszystko to, czego szukał u kobiety, za 

czym tęsknił. Nie wiedział, jak jest w rzeczywistości, nie przeżył z nią ani jednego szarego, 

zwykłego dnia. Znał małą dziewczynkę, ale ludzie się zmieniają. Inga miała nadzieję, że Raija 

zmieniła się w bestię.

I że Mikkal przekona się o tym na własne oczy.

Wtedy nadejdzie jej czas, jeśli wciąż będzie przy zdrowych zmysłach. Jeśli do tamtej 

chwili nie podzieli losu Siggi.

Jeśli w ogóle ta chwila nadejdzie...

Ponure rozważania o przyszłości przerwał jej Aslak.

-  Nie   pytaj   o  nią,   Ingo!  -  powiedział   tak  cicho,   by  Mikkal   go  nie  usłyszał.  -  Nie 

przypominaj mu o niej!

-   Tak   jakby   o  niej   kiedykolwiek   zapomniał!   -  fuknęła,   dając   upust   nagromadzonej 

goryczy.

Aslak pogładził ją po policzku, tak jak się gładzi dziecko potrzebujące otuchy.

- Jesteś dla niego dobra, wiesz o tym, Ingo? Uśmiechnęła się. Uśmiech sprawił, że 

wypiękniała.

- Raija sprawia, że Mikkalowi krew wrze w żyłach - ciągnął Aslak. - Nic nie może na to 

poradzić. Ty zaś jesteś przy nim i to ci powinno wystarczyć. Nie wiem, czy ktoś potrafiłby 

zniszczyć jego marzenia. Za długo żył z nimi. Choć zabrzmi to głupio, uważam, że Mikkal stał 

się ich częścią. Musisz to przyjąć albo odejść. Pośrodku nie ma nic. Sigga nie umiała tak żyć...

- Ja też nie potrafię. Aslak nie odpowiedział.

- Zabaw się na targu, Ingo! Tego ci trzeba, tobie i Mikkalowi.

- A tobie? - spytała z szelmowskim uśmiechem. - Czego tobie trzeba, Aslak? Nie jesteś 

wcale taki cnotliwy, jak się ludziom zdaje...

Roześmiał się głośno. Ulżyło mu, że nie musi rozmawiać o Raiji.

- Nie, Ingo, nie jestem. Kto wie? Może właśnie mnie pobyt na targu najlepiej posłuży?

Różne mieli zamiary, ale cel ten sam.

5

Plac   targowy   wypełniało   barwne   kłębowisko   bud,   kramów,   wozów   i   namiotów, 

służących za miejsce handlu i nocnego odpoczynku.

Kupcy nadciągnęli ze wszystkich stron, ze wschodu, z maleńkich osad rybackich na 

północy, z zachodu, kilku nawet z samej Christianii. Mało kto z miejscowych potrafił sobie 

wyobrazić,   gdzie   leży   to   odległe   miasto.   Pewnie   równie   daleko   jak   Bergen,   prawie   w 

sąsiedztwie królewskiej Kopenhagi.

Znacznie łatwiej można było przedstawić sobie drogę, którą odbyli kupcy z doliny rzeki 

Torne.  Spośród   obecnych  na  targu   mieszkańców  obszarów  położonych  na  północ  od  koła 

polarnego ci bowiem przeszli najdłuższy szlak. Pięćset, nawet siedemset kilometrów. Podróż 

zajęła im pięć miesięcy.

Dla  tych nielicznych przesiedleńców z Tornedalen,  którzy  zamieszkali   w północnej 

Norwegii, kupcy z ojczystych stron byli jak świeży powiew wiatru. Ludzie tłoczyli się wokół 

straganów, w ojczystym języku wypytując o wieści z domu. Ci, co mieli więcej szczęścia, 

trafiali na znajomych, wszyscy zaś korzystali z okazji, by wznieść targowy toast prawdziwą 

fińską gorzałką.

Na rozległych ziemiach północy ludzkie sadyby leżały z dala od siebie. Czas jarmarku 

był   dla   jej   mieszkańców   jedyną   okazją   do   spotkań.   W   te   dni   mogli   zapomnieć   o   szarej 

codzienności, śmiać się i żartować, cieszyć oczy bogactwem towarów.

Żyć pełnią życia.

Czas jarmarku był czasem przygody.

Raija przybyła na miejsce razem z większością kupców na kilka dni przed rozpoczęciem 

wielkiego   handlowania.   Trzeba   było   przygotować   stragan,   rozłożyć   towary,   oswoić   się   z 

lokalnymi zwyczajami.

Dotąd tylko raz uczestniczyła w jarmarku na placu targowym Nallevuopio w Skibotn, 

ale wtedy kłopoty sprzedających niewiele ją obchodziły. Oglądała kramy z drugiej strony lady.

Odkryła szybko, że rola kupca niesie same niespodzianki.

Przede   wszystkim   to   był   świat   mężczyzn.   Pytając   o   drogę   do   straganu   Holmertza, 

widziała sceptyczne spojrzenia i uniesione w zdziwieniu brwi.

- Podróżujesz razem z Madsem Holmertzem? - chciał wiedzieć jeden z kupców. Musiał 

być ze wschodu, Raija poznała to po akcencie. - Niezły z niego spryciarz - dodał, zanim zdążyła 

odpowiedzieć.

- Holmertz pojechał do Bergen - wyjaśniła Raija z dostojną miną. - Ja przejęłam jego 

interesy. Nie wiem, co się z nim dzieje, i szczerze mówiąc, niewiele mnie to obchodzi. To 

niedobry, zachłanny człowiek. Stragan należy teraz do mnie, możesz wskazać mi drogę?

Minęło   dobre   pół   minuty,   zanim   mężczyzna   zdołał   wykonać   jakiś   gest.   Z   szeroko 

otwartymi ustami mierzył Raiję od stóp do głów. W jego oczach pojawił się jakiś błysk, ale nie 

oznaczał on uznania dla zamiarów dziewczyny.

W   końcu   potrząsnął   głową   i   wskazał   kierunek.   Kiedy   Raija   skierowała   wóz   we 

właściwą stronę, kupiec zamknął pospiesznie stragan i podążył do sąsiada.

Raija nie zdążyła rozpakować towarów, a już wieść o młodej następczyni Holmertza 

rozniosła się po placu.

Mężczyźni uśmiechali się znacząco i snuli ponure przepowiednie. To się nie może udać, 

wszak jest kobietą. A która kobieta zna się na handlu i pieniądzach? Do tego trzeba mężczyzny, 

przecież to jasne jak słońce.

Na dodatek kupiec, który rozmawiał z Raiją, twierdził, że z niej kobieta w każdym calu.

Mrugał przy tym znacząco, a słuchacze zanosili się śmiechem.

Tworzyli wspólnotę, do której Raija nie miała dostępu.

- Przyda się nam kobieta, bez dwóch zdań - powiedział jeden z kupców, przepijając do 

kompanów.

- Zwłaszcza taka, co ma coś do sprzedania - dodał drugi z szerokim uśmiechem.

Wymiana  dowcipów  trwała całe  popołudnie,   jedna  sprośna  historyjka  goniła  drugą. 

Wkrótce Raija stała się obiektem wyuzdanych fantazji, choć przecież nikt, poza jednym ze 

straganiarzy, jej nie widział. Ten jednak opisał dziewczynę tak dokładnie i barwnie, że cała 

reszta uznała, iż zna ją wyśmienicie. Przynajmniej jeśli chodzi o wygląd zewnętrzny, bo kto by 

tam się interesował kobiecą duszą?

O, nie, u niewiast znacznie wyżej cenili przymioty ciała.

Po kilku kolejkach gorzałki uznali, że czas przyjrzeć się jej z bliska. Gromadą ruszyli do 

straganu, który Mads Holmertz zajmował poprzedniego roku, całą drogę dyskutując zawzięcie, 

co porządnego człowieka mogło przywieść do takiej bezmyślności. Holmertz był jednym z 

nich, ale głupota widać nie wybiera. Zresztą kto go tam wie?

Raija zaczęła układać towary na półkach. Była spocona i brudna.

Porządki na straganie zajęły jej kilka godzin, buda sprawiała wrażenie nie sprzątanej od 

wielu lat. Raija wyszorowała ściany i sufit. Podłogi nie było, a na klepisko niewiele mogła 

poradzić. Rezultat okazał się zdumiewający, wnętrze, dotąd ponure i ciemne, nabrało jasnych 

barw.

Otarła pot z czoła. Jeśli pozostałe stragany były równie zapuszczone, to zdobyła nad 

nimi lekką przewagę. Kto woli kupować żywność pośród mysich odchodów i fruwających 

kłębków kurzu?

Żałowała, że nie wzięła większych zapasów ze sobą. Nie sądziła, iż stragan jest taki 

duży, więc wybrała tylko najniezbędniejsze towary. Niektóre półki świeciły teraz pustkami.

Za częścią handlową, wielkości połowy sklepu w osadzie, znajdowało się niewielkie 

pomieszczenie służące za sypialnię. Nie przewidziano miejsca dla konia, więc Raija uwiązała 

zwierzę za straganem. Pogoda sprzyjała, było ciepło i sucho, choć lato nie rozpoczęło się 

jeszcze na dobre.

Zajęta swoimi sprawami Raija zapomniała o bożym świecie.

Nie spodziewała się, że gromada kupców postanowiła złożyć jej wizytę. Nie zamknęła 

zasuwy, drzwi do straganu stały otworem.

Przeraziła się dopiero wtedy, kiedy wpadli hurmem do środka.

Ożywienie mężczyzn nie pozostawiało wątpliwości co do tego, czym poili się całe 

popołudnie. Ich spojrzenia wprawiły Raiję w zażenowanie.

Wiedziała, że jej uroda przyciąga uwagę, mężczyźni śledzili ją wzrokiem, gdziekolwiek 

się ruszyła.

Tym razem jednak było ich zbyt wielu. Od kilkudziesięciu przedstawicieli męskiego 

rodu, którzy pożerali ją oczyma, oddzielała Raiję wąska lada.

Gapili   się,   mrugali,   rozdziawiali   gęby,   ten   i   ów   łakomie   oblizywał   wargi.   Jedni 

przeczesywali  przerzedzone włosy,  inni klepali   się  nerwowo  po  łysinach.  Byli   zaskoczeni. 

Spodziewali się ujrzeć przeciętną kobietę.

Zobaczyli Raiję.

Była brudna i spocona na twarzy. Węzeł, w który związała włosy na karku, rozluźnił się 

i   jedwabiste   czarne   pukle   spłynęły   na   wąskie   ramiona   dziewczyny.   Spod   smolistych   rzęs 

błyszczały   oczy   tak   ciemne,   że   nie   sposób   było   odróżnić   w   nich   źrenice.   Nad   bezdenną 

przepaścią oczu brwi układały się w ostre łuki, które nagle przemieniły się w ptasie skrzydła, 

kiedy Raija spojrzała gniewnie na przybyszów.

Potem skrzyżowała ramiona na piersi, usiłując nadać twarzy wyraz zdecydowania i 

ukryć strach. Zacisnęła usta, nie zdając sobie sprawy, że wyglądają jak kwiat, który każdy z 

nich zerwałby z największą przyjemnością.

Śmiali się z lekkim zażenowaniem i spoglądali po sobie. Byli w gromadzie, dodawali 

sobie  nawzajem  odwagi.  Trudno znaleźć  odważniejsze  i bardziej  bezwzględne  zwierzę  niż 

człowiek silny poparciem tłumu. Byli mężczyznami. Było ich wielu. Trzymali się razem. Ona 

była sama. Była kobietą. Niezwykle ponętną kobietą.

Zwrócili się do tego, który spotkał Raiję pierwszy.

- Umiesz, doprawdy, dobierać słowa!

- Coś nie w porządku z twoim wzrokiem? Może się starzejesz?

- Pewnie gustujesz w starszych?

- Gdybym ja ją zobaczył pierwszy, nikomu bym nie powiedział...

Śmiech   wzbił   się   pod   powałę.   Nieżyczliwy   śmiech,   skrywający   dwuznaczność   i 

pożądanie.

Mężczyźni zbliżyli się do lady, poruszali się równo, jakby stanowili jeden organizm 

kierowany tym samym mózgiem.

Raija szukała gorączkowo jakiegoś rozwiązania. Perlisty pot wystąpił jej na czoło, ale 

mężczyźni   zdawali   się   tego   nie   dostrzegać,   zajęci   studiowaniem   każdego   fragmentu   ciała 

dziewczyny.

Dreszcz przerażenia przeszedł Raiji po plecach.

Wyobraźnia podpowiadała jej, czym zajęte są myśli mężczyzn. Uznała, że nie przeżyje 

napaści, ale nie cofnęła się ani o krok. Nie chciała okazać po sobie, że się boi, nie chciała 

prowokować ich do działania.

To  byli   zwykli   ludzie,  wielu  z nich  nie grzeszyło  odwagą.   W  rodzinnych  stronach 

uchodzili może za podpory społeczeństwa, strażników cnót moralnych. Widok ładnej kobiety 

wzbudzał w nich pożądliwe myśli, ale w pojedynkę żaden nie przekułby ich w niecny czyn.

W gromadzie czuli się zwolnieni od respektowania granic przyzwoitości, zwolnieni od 

odpowiedzialności za własne postępki. Alkohol sprawiał, że wyzbyli się zahamowań.

Mężczyźni   z   pierwszego   szeregu   znaleźli   się   już   przy   ladzie,   naciskani   przez 

rozochoconych współtowarzyszy.

W budzie zrobiło się duszno. Pomieszczenie, które wcześniej wydało się Raiji obszerne, 

zdawało się pękać w szwach. Jedyna droga ucieczki prowadziła na zaplecze, ale pokoik na 

tyłach straganu nie zapewniał schronienia. Ściany zewnętrzne wzniesiono z solidnych desek, 

natomiast na drzwi i przegrody użyto materiału cienkiego nieomal jak papier.

Dłonie wyciągnęły się ku Raiji. Jak szpony ptaka, pomyślała, drapieżnie wykrzywione.

W pierwszym odruchu chciała je odepchnąć, przeklinać ich, wrzeszczeć.

Potem  w  niemym  krzyku  rozpaczy  zwróciła   się   do  tego,   którego   zawsze   prosiła   o 

pomoc.

- Mikkal, jestem sama! Boję się! Mikkal, pomóż! Ale Mikkal przebywał daleko, na 

pastwiskach na wschodzie. Nie mógł przybyć, nie mógł odebrać jej wołania. Tylko naiwni 

młodzi kochankowie skłonni są wierzyć, że potrafią czytać w swoich myślach.

Nie zjawi się wybawca, Raija skazana była tylko na siebie.

Kierując się nagłym impulsem, uczyniła coś, co zdawało się nie mieć sensu.

Chwyciła   jedną   z   wyciągniętych   dłoni   i   ściskając   mocno,   zaszczebiotała   do   jej 

zdumionego właściciela:

- A więc przychodzicie mi pomóc. Zupełnie już opadłam z sił. Powiadano mi, że to 

robota ponad dziewczęce siły, ale musiałam się jej podjąć.

Nabrała oddechu i pomyślała o ojcu. Wierzyła, że wybaczy jej kłamstwo.

-   Mój   ojciec   przejął   interesy   Holmertza,   ale   niedawno   zmarło   mu   się,   biedakowi. 

Zostałam sama z trójką młodszych sióstr. Nie mamy nic poza sklepem. Przyjechałam tutaj, by 

pozbyć się towarów, bo nikt nam nie chce zaofiarować porządnej ceny. Wszyscy myślą, że 

mogą wykorzystywać biedne dziewczęta...

Poruszyła gwałtownie powiekami, by wywołać łzy. Na twarzach niektórych mężczyzn 

ukazał się wyraz zdziwienia, nastrój w grupie wyraźnie ulegał zmianie.

Raija coraz mocniej potrząsała dłonią kupca, który trzeźwiał w przyspieszonym tempie.

- Niech Bóg was błogosławi - ciągnęła z miną bezradnego dziewczątka. - Mój ojciec, 

świeć, Panie, nad jego duszą, patrzy na was z nieba i dziękuje za pomoc ofiarowaną córce. - I 

kierując wzrok na najbliższego kupca, dodała z udanym zakłopotaniem: - Przypominasz mi go. 

Masz takie same mądre i dobre oczy.

Podziałało.

Śmiechy cichły, spojrzenia straciły pewność siebie.

Na powrót stali się zwykłymi ludźmi. Zdarzało im się naciągnąć tego czy owego klienta, 

ale przecież brzydzili się większą podłością.

Żaden z nich nie tknąłby młodej dziewczyny. Przynajmniej nie takiej, nad którą z nieba 

czuwał ojciec.

Chowali pospiesznie brudne myśli w głąb duszy. Usiłowali zająć czymś ręce w nagłej 

potrzebie odwrócenia uwagi od ciała Raiji.

Nie   przystoi   tak   się   zachowywać   wobec   sieroty.   Przecież   to   dziecko   nieledwie, 

wystarczy przyjrzeć się bliżej.

Nie stanowi dla nich konkurencji. Pomogą jej urządzić stragan, podeślą klientów. Niech 

mała   pozbędzie   się   towarów,   niełatwo   jej   na   świecie,   skoro   musi   zajmować   się   trzema 

młodszymi siostrami. Najlepsze, co mogłoby ją spotkać, to dobre zamążpójście.

Z takim wyglądem nie będzie długo czekać na kandydata.

Raija   rozegrała   sytuację   po   mistrzowsku.   Mężczyźni   nie   opuścili   straganu,   póki   w 

środku nie zapanował idealny porządek. Wszyscy ofiarowali się z pomocą w trakcie trwania 

targu. Po ojcowsku przestrzegali ją przed niebezpieczeństwami.

- Na jarmarku można spotkać różnych ludzi - wyjaśniali.

Raija   kiwała   poważnie   głową   i   obiecywała   pytać   ich   o   radę,   jeśli   znajdzie   się   w 

potrzebie.

Każdy z nich uważał się za zastępcę ojca, którego dziewczyna niedawno utraciła.

W ciepłych słowach mówili o tym biednym, ale odważnym dziecku. Żaden już nie 

pamiętał, z jakimi zamiarami przybyli do straganu Raiji.

I żaden  z nich by nie uwierzył, że ta biedna sierota urodziła dwoje dzieci  i miała 

trzeciego męża.

Raija odetchnęła z ulgą i zamknęła drzwi na zasuwę.

Nie   miała   pojęcia,   skąd   wziął   się   jej   ten   szalony   pomysł,   ale   uchronił   ją   przed 

najgorszym.   Poznała   uroki   jarmarku.   I,   pomyślała   z   gorzkim   uśmiechem,   zdobyła   sobie 

nieoczekiwanych sprzymierzeńców.

Raiji przyszła z pomocą wyobraźnia. To, co ludzie nazywali dzikimi fantazjami, stało 

się jej ratunkiem. Opłaca się marzyć. Warto ćwiczyć przytomność umysłu.

Przed zmrokiem plac zapełnili ludzie z gminu, których można było poznać po odzieniu 

z samodziału i barwionego płótna. Spacerowali wokół, zapoznając się z układem straganów.

Raija zdała sobie wtedy sprawę, że mimo woli stała się lokalną sensacją. Gadano o niej, 

plotka rozniosła się jak ogień w suchej trawie.

Grupy ciekawskich gromadziły się w pobliżu straganu. Raija nie otwierała drzwi, ale 

przez niewielki otwór widziała spojrzenia kierowane w jej stronę.

Kupiec   w   spódnicy   musiał   budzić   zainteresowanie.   Opowieści   samozwańczych 

obrońców i opiekunów Raiji jeszcze bardziej je podsycały. Dziewczyna myślała, że wznosi się 

na   wyżyny   fantazji,   wymyślając   historyjkę   o   zmarłym   ojcu   i   gromadce   młodszych   sióstr. 

Tymczasem to niewinne kłamstewko było niczym w porównaniu z opowieściami, które zaczęły 

krążyć wśród zgromadzonych na placu targowym.

Zanim   dzień   dobiegł   końca,   dzieje   odważnej   i   pięknej   sieroty,   opiekującej   się 

niezliczonym rodzeństwem, wywołały łzę w niejednym oku.

Całe szczęście, że dławieni wzruszeniem spacerowicze nie ujrzeli Raiji pierwszego dnia. 

Gotowi by ją jeszcze uznać za jakąś boginię.

Historia o dziewczynie dotarła też do uszu Pedera, który solennie obiecał sobie, że 

wybierze się do niej na zakupy. Do głowy mu nie przyszło, że chodzi o tę, której winny jest 

roczny zarobek. Raija ze sklepiku w osadzie z pewnością nie była bezradną sierotą.

Po prawdzie rozglądał się po placu, szukając Raiji, ale nigdzie jej nie widział. Uznał 

więc,   że   nie   dotarła   na   miejsce.   Niczego   innego   się   po   niej   nie   spodziewał.   Kobiety   nie 

nadawały się do handlu.

Ojciec i brat Jenny też zainteresowali się najnowszą plotką, choć nie przyprawiła ich 

ona o łzy wzruszenia. Kobieca słabość pobudza zmysł opiekuńczości u większości mężczyzn, 

potwierdza bowiem ich siłę i znaczenie.

Pierwszego   wieczora   nie   natknęli   się   na   jasnowłosego   i   zielonookiego   Fina,   jego 

niezwykle urodziwą żonę i gromadkę dzieci.

Musieli czekać. Rozpytywać się, mieć oczy i uszy otwarte.

Nikomu nie wspomnieli o złocie.

Tymczasem korzystali z uroków jarmarku. Było co oglądać, było z kim gadać, było co 

wypić dla tego, kto miał czym płacić. Oni mieli. I tak jak wszyscy poszli oglądać stragan 

sieroty.

Nie ujrzeli nic poza szarą budą, niczym nie różniącą się od pozostałych.

I   tak   jak   inni,   którzy   słyszeli   wzruszającą   opowieść,   usiłowali   stworzyć   portret   jej 

bohaterki.

Wyobrazili sobie małą, wystraszoną istotę, dziecięco ufną. Taką, której nikt nie miałby 

sumienia wyprowadzić w pole.

I nie mieli pojęcia, że ta istota i czarnowłosa piękność to jedna i ta sama osoba.

Mikkal postawił namiot przy wydatnej pomocy Ingi. Aslak z miejsca zanurzył się w 

ciżbie. Miał dość pogawędek z reniferami i komarami. Potrzebował kontaktu z ludźmi.

Po powrocie  zastał kompana rozciągniętego  w leniwej  pozie przed namiotem. Inga 

szykowała jedzenie. Mikkal nie kiwnął palcem, by jej pomóc.

Aslak pomyślał, że Mikkalowi wszystko przychodzi łatwo. Wszystko to, na czym mu 

nie zależy.

- Nie znalazłeś nikogo, z kim mógłbyś pogawędzić? - spytał kwaśno Mikkal. - Nie 

spodziewałem się ciebie tak szybko. Czyżby piękne dziewczęta jeszcze nie przybyły?

Aslak roześmiał się. Był w świetnym humorze. Pośród ludzi czuł się jak ryba w wodzie. 

Życie na płaskowyżu miało swoje uroki, ale nie dla spragnionych towarzystwa.

-   Pięknych   dziewcząt   nie   brakuje   -   odrzekł   spokojnie   -   tyle   że   ich   uroda   mi   nie 

wystarcza.   Jestem   wybredny.   Szukam   czegoś   więcej...   -   wzruszył   ramionami.   -   Na   targu 

opowiadają historię dziewczyny, która ma własny stragan. Ponoć cała jej rodzina wymarła na 

tajemniczą chorobę, a ona musi sprzedać towar, by móc ruszyć do jakichś krewnych...

Aslak uśmiechnął się krzywo. Coś mu mówiło, że w tej opowieści sporo jest przesady.

- Taka by mi pasowała - dodał, a Mikkal przewrócił oczami. - Ty też powinieneś czuć 

słabość do przedsiębiorczych kobiet - zakończył, mrugając znacząco.

Może   miał   na   myśli   Ingę,   ale   myśli   Mikkala   powędrowały   w   innym   kierunku. 

Wykrzywił się, a na jego twarzy pojawił się wyraz wrogości.

- Raiji do tego nie mieszaj! - warknął.

Aslak westchnął i rzucił ukradkowe spojrzenie w kierunku namiotu.

- Nie o nią mi chodzi - zniżył głos. - Masz głowę zaprzątniętą Raiją. Inga nie zasługuje 

na takie traktowanie.

Mikkal spojrzał na przyjaciela z rezygnacją.

- Nie po raz pierwszy mi to mówisz - zauważył szorstko. - Inga da sobie radę. Jest 

twarda, twardsza niż twoja siostra. Nic jej nie obiecywałem, została z własnej woli. To dorosła 

kobieta, Aslak. Nie potrzebuje twojego wstawiennictwa.

Aslak   nie  odrywał  wzroku  od  Mikkala.   Przyjaźnili   się   od  dzieciństwa.   Mógł   sobie 

pozwolić na szczerość wobec niego.

- Inga jest twarda - zaczął spokojnie, lecz stanowczo - ale nie tak jak skała. Prawda, to 

dorosła kobieta. Kwestia woli nie ma tu jednak nic do rzeczy. Nie zauważyłeś, że ona cię 

kocha? Potrzebuje czegoś więcej poza twoim ciałem, Mikkal.

Mikkal milczał, zamknięty w świecie, do którego nikt nie miał przystępu. W końcu 

Aslak wzrokiem odszukał przyjaciela. W jego przedziwnie miodowych oczach mieszkał ból.

Aslak sądził dotąd, że Mikkal przestał czuć cokolwiek, całkiem zobojętniał. To jedno 

spojrzenie powiedziało mu, jak bardzo się mylił.

- Myślisz, że nie wiem, Aslak? - spytał Mikkal. W jego glosie znać było cierpienie. - 

Tyle że nic poza ciałem nie mogę jej ofiarować.

Aslak odwrócił wzrok.

Inga skończyła przygotowywać posiłek.

W nieznośnej ciszy gotowali się do spędzenia pierwszej nocy na targowisku.

6

Mikkal naprawdę starał się poświęcać Indze sporo uwagi. Dobrze wiedział, że Inga jest 

dobrą kobietą. Znacznie lepszą, niż sobie na to zasłużył.

Pierwszego dnia zostawił handel w rękach Aslaka.

- Tylko nie zużyj całego zapasu swego męskiego czaru - roześmiał się. - Zostaw trochę 

dla dziewczyny ze straganu. Rozejrzymy się z Ingą po placu. Wstąpimy też do twojej wybranki, 

żebyś się później nie wygłupił.

Aslak   nie   protestował.   Nie   chciał   psuć   nastroju   Indze   uradowanej   tym,   że   Mikkal 

troszczy się o nią. Będzie miał mnóstwo czasu na zabawę. Zresztą rankiem nic się nie działo, 

największe atrakcje czekały o zmierzchu. Aslak gotował się na wieczór.

- Nie żałuj grosza! - poradził przyjacielowi. - Kup Indze coś ładnego!

Mikkal objął dziewczynę ramieniem. Wyglądali na dobraną parę, na osobie postronnej 

Mikkal mógł sprawiać wrażenie prawdziwie zakochanego w swojej towarzyszce. Promienny 

uśmiech Ingi nie pozostawiał żadnych wątpliwości co do szczerości jej uczuć.

Mikkal był w wyśmienitym humorze. Spojrzał ciepło na Ingę i zapewnił ją, że dostanie 

prezent.

- Najlepszy, jaki znajdziemy. Co sobie życzysz, Ingo? Naszyjnik? Bransoletę? Może 

chustkę?

Inga   wzruszyła   ramionami,   zakłopotana   jego   niespodziewaną   troskliwością.   Nie 

wiedziała, czy Mikkal żartuje, czy mówi poważnie. Nie chciała przedwcześnie zdradzać się ze 

swoją radością, odkryć uczucia. A może kpi sobie z niej?

- Podarki nie mają dla mnie większego znaczenia - powiedziała ostrożnie.

Mikkal prychnął.

- Nie ma dziewczyny, która nie pragnęłaby błyskotek...

Urwał i zmienił się na twarzy.

Inga wiedziała, co to oznacza. Istniała inna kobieta, która nie dbała o stroje i błyskotki. 

Nie musiała pytać o jej imię.

Raija.

Pod   ostrzegawczym   spojrzeniem   Aslaka   Mikkal   wziął   się   w   garść.   Pamiętał   słowa 

przyjaciela wypowiedziane poprzedniego wieczora. Inga zasługuje na więcej...

-  Znajdziemy  dla  ciebie  coś  pięknego  - stwierdził  z  naciskiem,  odsuwając  natrętne 

myśli. Nie warto zagłębiać się w bolesne wspomnienia. Nie przyjechał na targ, by rozdrapywać 

stare rany. - U dziewczyny z marzeń Aslaka. Sprawdzimy, czy jest warta, by o niej śnić.

Aslak   odetchnął   z   ulgą,   kiedy   zniknęli   w   tłumie,   ściągając   na   siebie   spojrzenia 

ciekawskich. Inga nie mogła uchodzić za piękność, ale była postawną panną, którą niejeden 

pragnąłby mieć u swego boku.

Mikkal zawsze budził zainteresowanie kobiet, choć bywał wobec nich opryskliwy. Miał 

w sobie to coś, co sprawia, że kobiece serce mięknie jak wosk.

Krążyli po placu, zatrzymując się przy niektórych kramach, ale z nikim nie dobili targu. 

Mikkal zachęcał Ingę, by wybrała sobie coś z mnóstwa wystawionych towarów, ale ona za 

każdym razem potrząsała przecząco głową.

Szukała czegoś taniego.

Nie chciała wiązać go kosztownym podarunkiem.

Mikkal   z   radością   zanurzał   się   w   tętniący   śmiechem   i   radością   tłum.   Miło   było 

spacerować pośród nieznanych sobie ludzi z dziewczyną u boku. Być jednym z wielu.

Zatrzymywali się raz po raz, by wymienić parę słów z przypadkowymi przechodniami.

Miłych, nie zobowiązujących słów z osobami, które widzieli po raz pierwszy i ostatni w 

życiu.

Przed   jedną   z   bud   Mikkal   posłyszał   rozmowę,   która   brutalnie   przywróciła   go   do 

rzeczywistości.

Jakiś mężczyzna dociekliwie wypytywał rybaków z wybrzeża.

- Szukamy krewnych - mówił. Mikkalowi wydał się antypatyczny, ale coś kazało mu się 

zatrzymać. - Młodzieńca o jasnych włosach. Ma ze dwadzieścia lat. Zielone oczy...

Mikkal zesztywniał. Nie musiał słuchać dalej, by domyślić się, o kogo chodzi. Kiedy 

nieznajomy   zaczął   opisywać   piękną   dziewczynę   o   czarnych   włosach   i   brązowych   oczach, 

Mikkal pozbył się wszelkich wątpliwości.

Ten człowiek szukał Reijo i Raiji. I kłamał. Ani Reijo, ani Raija nie mieli krewnych w 

Finnmarku. A nieznajomy z pewnością nie należał do rodziny.

W nagłym przebłysku zrozumienia Mikkal pojął przyczynę dociekliwości mężczyzny.

Złoto Karla...

A więc nie uciekli przed famą o złocie Karla. Łowcy skarbów podążali ich śladem.

- Mikkal!

Głos Ingi wyrwał go z zamyślenia.

- Co z tobą? - spytała rozbawiona. - Ujrzałeś ducha?

Zmusił się do uśmiechu, starając się jednocześnie zapamiętać twarz nieznajomego.

- Nie, wydawało mi się przez chwilę, że znam tamtego człowieka.

Żeby tylko mógł ostrzec Reijo i Raiję! Inga wsunęła rękę pod jego ramię.

- Pełno tutaj ludzi - powiedziała z nagłym niepokojem. Co się stanie, jeśli natkną się na 

Raiję? Jeśli i ona jest pośród tłumu? - Ja też mam wrażenie, że rozpoznaję różne twarze, lecz 

zaraz okazuje się, iż zwiódł mnie kształt nosa czy ust... - Zaśmiała się nerwowo, sama nie 

wierząc w to, co mówi.

Mikkal  znów   zamknął   się  w   sobie.   Kiedy   był   w   takim   stanie,   nie   miała   do   niego 

przystępu.

Inga nieświadomie wiodła go do straganu dziewczyny, o której głośno było na targu. 

Spacerując wśród ludzi, usłyszeli kilka nowych wersji jej losów.

Ingą kierowała nie tylko ciekawość. Chciała przerwać tok ponurych rozważań Mikkala.

- Przyjrzyjmy się wybrance Aslaka - szepnęła mu na ucho, ustawiając się w kolejce 

przed   straganem.   -   Jeśli   okaże   się   brzydulą   -   ciągnęła   z   rozbawieniem   -   Aslak   będzie 

niepocieszony.

Mikkal zdobył się na słaby uśmiech i posłusznie zajął miejsce w rządku czekających. 

Nic go to nie kosztowało. Chciał sprawić Indze przyjemność.

Przyjrzy się dziewczynie, będzie miał powód, by pożartować z przyjaciela.

Musieli uzbroić się w cierpliwość, bo przed drzwiami straganu wił się długi ogonek 

klientów. Mikkal przyciągnął Ingę do siebie.

- Obiecaj, że kupisz sobie tutaj coś ładnego - wyszeptał, muskając wargami jej policzek.

Inga zaczerwieniła się i rozejrzała wokół. Ten nieomal  intymny gest  wprawił  ją w 

zakłopotanie. Mikkal nie zwykł się tak zachowywać.

Nikt nie zwracał na nich uwagi.

Inga odprężyła się.

- Obiecuję - powiedziała.

Dotarli do drzwi. Mikkal objął ją opiekuńczo, by ochronić przed naporem klientów 

opuszczających stragan.

- Przekupka musi mieć wyśmienity towar - szepnął - skoro wszyscy robią tu zakupy. 

Znacznie lepszy niż w tych podłych budach z gorzałką...

Inga prychnęła i rzuciła mu ostre spojrzenie. Musi mówić tak głośno? Żeby wszyscy 

wokół wytykali ich palcami?

Wcisnęła się w tłum, trzymając Mikkala za kaftan i ciągnąc za sobą.

Znaleźli się w środku grupki wychodzących klientów, wyraźnie uradowanych zakupami 

w najbardziej obleganym straganie na placu targowym. Inga posuwała się z prądem, wsłuchując 

się  w łagodny kobiecy  głos,   który wypowiadał  słowa po lapońsku,   fińsku i  norwesku.  W 

powietrzu   krzyżowały   się   komentarze   kupujących,   a   dziewczyna   za   ladą   odpowiadała   z 

niezwykłą bystrością. Dojrzała przed sobą czarny warkocz. W tej samej chwili idący za nią 

Mikkal wstrzymał oddech i jęknął. Potem zacisnął  dłonie na ramionach Ingi i bezwiednie 

odsunął ją na bok.

Inga znalazła się między jakąś tęgą kobietą i mężczyzną, który był prawdopodobnie jej 

mężem.

Szeroko   rozwartymi   oczyma   przyglądała   się,   jak   Mikkal   toruje   sobie   drogę   wśród 

tłumu. Zachowywał się jak szalony, nie zważał na swoją kolej.

Parł do przodu. Inga nigdy nie widziała go w takim stanie. Wytrącony z równowagi, z 

odmienioną twarzą, wpatrywał się w postać za ladą. Usta mu drżały, nozdrza poruszały jak u 

zranionego zwierzęcia.

Inga nie była w stanie myśleć jasno. Była jedynie widzem, oglądała całe zdarzenie jak 

przez mgłę, jakby dotyczyło kogoś innego.

Zrozumiała wszystko, kiedy tłum przepuścił Mikkala. Ujrzała właścicielkę straganu i 

poczuła, jak ból w płucach odbiera jej zdolność oddychania.

Ujrzała,   jak   ta   oszałamiająco   piękna   dziewczyna   podnosi   oczy,   otwiera   usta   w 

zdumieniu, a potem układa je w promienny uśmiech. Indze wydało się, że słońce zajrzało do 

środka.

Była zdruzgotana.

Z całą mocą zdała sobie sprawę z pospolitości własnej urody.

- Mikkal! - szepnął miękki głos łagodnie jak letni wiatr.

Zanim Inga się odwróciła, ujrzała jeszcze, jak tamtych dwoje nachyla się ku sobie. 

Zrobiło się jej niedobrze.

Drżącym głosem Mikkal wypowiedział to imię, które prześladowało Ingę od chwili, 

kiedy go poznała.

- Raija!

Inga zatoczyła się ku wyjściu. Nie miała siły patrzeć, słuchać. Nie mogła pojąć, że ta 

sierota z wzruszających jarmarcznych plotek i wielka miłość Mikkala to jedna i ta sama osoba. 

Tak jednak było.

Sama zaprowadziła go w jej objęcia.

Co za ironia losu.

Inga nic nie widziała przez łzy. Zaczęła biec, potykała się i przewracała, ale wstawała i 

biegła dalej. Nie zważała na to, że ludzie wezmą ją za pijaną.

Nigdy dotąd nie czuła takiego bólu. Zawsze lekko traktowała swe emocje, ale z żadnym 

mężczyzną nie związała się tak mocno jak z Mikkalem. I żaden tak mocno jej nie zranił.

Wiedziała,   że   sama   jest   sobie   winna.   Mikkal   dał   jej   do   zrozumienia   na   początku 

znajomości, że jego uczucia nie przekraczają granicy przyjaźni i cielesnego pożądania. Inga 

liczyła na więcej. Dopóki walczyła z pozbawionym twarzy cieniem, dopóty miała nadzieję.

Teraz ujrzała Raiję.

I poczuła się jak mała szara mysz. Mikkal nie mógł traktować jej inaczej. Ten, który 

trzymał   Raiję   w   ramionach,   musiał   patrzeć   z   pogardą   na   inne   kobiety.   Nawet   Sigga   nie 

wytrzymywała porównania z tą czarowną istotą.

Kiedy   Inga   dotarła   do   Aslaka,   była   kompletnie   roztrzęsiona.   Przywarła   do   niego, 

zupełnie nie zważając na otaczających go klientów.

Musiała   się   wypłakać   na   czyimś   ramieniu.   Potrzebowała   kogoś,   kto   ją   przytuli   i 

przywróci wiarę we własną wartość.

- Co się stało? - wykrzyknął Aslak. Był zdumiony i zażenowany, nie przywykł, by 

kobiety rzucały mu się na szyję na oczach tłumu.

Inga szlochała.

Niezdarnie   poklepał   ją   po   plecach,   usiłując   znaleźć   słowa,   które   by   ją   uspokoiły. 

Wzrokiem szukał Mikkala.

Nigdzie go nie widział.

Zrozumiał, że to przyjaciel jest przyczyną tej rozpaczy.

Przeklęty Mikkal! Nie ma za grosz taktu! Co zrobił tym razem?

- Gdzie jest Mikkal? - spytał ostrożnie, kiedy dziewczyna uspokoiła się nieco.

Inga ukryła twarz, jej ciałem wciąż wstrząsał szloch. Aslak gotów był zabić Mikkala 

gołymi rękami.

- Co on ci zrobił, Ingo? Odpowiedziała jednym słowem:

- Raija.

Aslak zrozumiał.

Zaprowadził Ingę do namiotu. Nie mógł zrobić nic więcej.

Historia się powtarza, pomyślał z goryczą. Sigga też się tak zachowywała, zanim gniew 

i nienawiść przyćmiły jej rozum.

Nie chciał, by Ingę spotkał ten sam los.

Próbował pomóc siostrze, ale na próżno.

Nie było słów, które niosły pociechę.

Były słowa, które niosłyby wyjaśnienie. Te jednak tylko pogarszały sytuację.

Siedział   bezradny   u   boku   Ingi.   Dziewczyna   usiłowała   zapanować   nad   płaczem. 

Nieskładnie zaczęła opowiadać mu o poniżeniu, jakie stało się jej udziałem. Aslak słuchał w 

milczeniu.

- Dlaczego nikt nie powiedział mi, jak ona wygląda? - powtarzała raz po raz, odwracając 

zapłakaną   twarz   w   jego   stronę.   -   Dlaczego?   Nie   wystawiłabym   się   przynajmniej   na 

pośmiewisko...

Aslak   pozwolił   jej   się   wygadać,   wyrzucić   z   siebie   dręczące   ją   wątpliwości.   Kiedy 

zamilkła, połykając łzy, chrząknął i powiedział:

- Uroda nie ma tu nic do rzeczy. Związek Mikkala i Raiji nie karmi się rzeczami tak 

przyziemnymi.  To prawda,  oboje są urodziwi,  ale ich uczucie sięga  poza przymioty ciała. 

Myślę,   że   Raija   kochałaby   go,   nawet   gdyby   był   kaleką   lub   miał   szpetną   twarz.   Mikkal 

ubóstwiałby   Raiję,   choćby   ta   straciła   zęby   i   włosy.   Łączy   ich   więcej,   Ingo.   Trudno   to 

wytłumaczyć, jeszcze trudniej zrozumieć. Losy tych dwojga splotły się ze sobą. Taka miłość 

zdarza się raz na tysiąc lat. Nie mogą zaznać szczęścia, kiedy są z dala od siebie. I... - Aslak 

zawahał się i wbił wzrok w ściankę namiotu. - I nie potrafią być szczęśliwi, kiedy się zejdą. To 

uczucie trawi ich jak żywy ogień. Nie wiem, czy potrafisz zrozumieć, Ingo. Ja sam śledzę ten 

związek od początku i wciąż nie mogę się mu nadziwić...

Indze wydawało się, że rozumie, ale ta świadomość nie przyniosła jej ulgi. Gotowa była 

umrzeć   dla   Mikkala.   Tymczasem   Aslak   pozbawiał   ją   nadziei,   że   kiedykolwiek   zdoła   dać 

Mikkalowi szczęście. Raija zawsze będzie stać między nimi.

Kiedy przymknęła oczy, ujrzała ponownie jego twarz. Mikkal całkiem się odmienił, gdy 

torował sobie drogę przez tłum.

Jej życie straciło sens. Wszelkie nadzieje legły w gruzach.

Nie miała już nic.

Mogła czekać. Oszukiwać samą siebie, łudzić się, że los się odmieni.

Może.

Ale Raija zawsze będzie stać między nimi.

Dla Mikkala nie istniała żadna inna.

- Chcę umrzeć - wyszeptała do Aslaka.

Oboje wiedzieli, że mówi prawdę.

W straganie Raiji panował rozgardiasz. Zainteresowanie jej osobą nie osłabło. Wręcz 

przeciwnie, świadkowie gorącego powitania Raiji i Mikkala musieliby być całkiem pozbawieni 

bystrości, by nie zauważyć, że tych dwoje łączy coś więcej niż zwykła przyjaźń.

Efekt był aż nadto oczywisty. Współczucie dla biednej sieroty zbladło równie szybko, 

jak szybko policzki Raiji oblały się rumieńcem. Ogień, który Mikkal zapalił w jej oczach, nie 

pojawia się w oczach dziecka.

Ci, którzy ocenili wiek Raiji na czternaście, może szesnaście lat, szybko dodali jej parę 

wiosen. Czuli się oszukani. Wymyślili sobie bohaterkę, piękność, boginię nieomal. Tymczasem 

ta dziewczyna była istotą z krwi i kości jak oni wszyscy.

Piękną, to prawda!

Ale taką jak oni wszyscy. Bogini miałaby całować i tulić zwykłego, niezbyt czystego 

Lapończyka?

Raija spadła z hukiem z piedestału.

Być może w plotkach o jej smutnym losie tkwiło ziarenko prawdy, ale mało kto chciał 

teraz w to wierzyć.

Kram opustoszał.

Ani Raija, ani Mikkal nie mieli nic przeciw temu.

Wciąż jeszcze byli po dwu stronach lady, ale nie mogli oderwać od siebie wzroku.

- Zamknę drzwi - powiedział zdecydowanie Mikkal i uczynił to, nie czekając na jej 

odpowiedź.

- Nie będę dzielić się tobą z innymi.

Zrobił trzy kroki i znów był przy niej. Stali tuż obok siebie, nie dotykając się, napawając 

się magią chwili.

- Nie mogę uwierzyć, że to ty - szepnęła Raija i ujęła w dłonie twarz Mikkala. Znała 

każdą linię jego ciała, ale przy każdym spotkaniu odkrywała coś nowego. - Muszę cię dotknąć, 

żeby sprawdzić, czy to naprawdę ty - dodała, uśmiechając się przez łzy.

Mikkal też się uśmiechnął i objął ją wpół. Wciąż uważał, że Raija jest równie wąska w 

talii jak wtedy, kiedy w miłosnym uniesieniu przytulił ją pierwszy raz.

- Nie mam nic przeciwko temu, że mnie dotykasz - powiedział czule. - Tęskniłem do 

twych dotknięć od chwili, kiedy się rozstaliśmy niedaleko Alty.

Otarł się czołem o czoło Raiji, żartobliwie potarł nosem koniuszek jej nosa. Budził w 

niej wspomnienia. Słodko - gorzkie wspomnienia.

Wargami muskał policzki dziewczyny, potem poszukał jej ust.

Zwarli się na krótko w pocałunku, upojeni szczęściem tak nieziemskim, że graniczącym 

z cierpieniem, po czym odsunęli się od siebie odrobinę, by ostudzić budzącą się namiętność.

- Po co zmyśliłaś tę szaloną historyjkę o sobie?

- spytał Mikkal, splatając dłonie z jej dłońmi. Raija uśmiechnęła się zawstydzona.

- Przyznaję, dość naciągana, ale dzięki niej zachowałam cześć i życie.

-   Cześć?   -   zdziwił   się   rozbawiony,   ale   uśmiech   zgasł   mu   na   ustach,   kiedy   Raija 

opowiedziała mu, jak to było.

Gdyby nie trzymała go w objęciach, wybiegłby poszukać tamtych mężczyzn. Raija 

ostudziła jego gniew.

- Uratowałam się z opresji - prychnęła lekceważąco. - Nie zrobią mi krzywdy, nawet 

jeśli wyda się cała prawda o mnie. Wystarczy, że przypomnę im, czego chcieli się dopuścić. 

Właściwie to wyrządziłam im przysługę, myślę, że zdają sobie z tego sprawę.

Mikkal pociemniał na twarzy. Raija zbyt lekko podchodziła do rzeczy poważnych.

-   Gdzie   jest   Reijo?   -   zapytał.   Wciąż   nie   mógł   zapomnieć   dociekliwych   pytań 

nieznajomego, którego spotkał na placu targowym. - I Karl?

Mężczyzna   wspomniał   o   jednym   młodzieńcu,   ale   w   Mikkalu   obudził   się   promyk 

nadziei.

- Kalle nie żyje. Teraz już wiem na pewno - spoważniała Raija. - Reijo popłynął do 

Bergen.

Więcej nic nie dodała.

Mikkal uznał, że to zły znak. Zwykle nie była tak zdawkowa.

- A dzieci? Maja?

- Są u kobiety, do której mam zaufanie. Nie mogłam przecież przywieźć tu dzieci. Sama 

ledwie uszłam z życiem.

Uśmiechnął się.

- Czy istnieje jakieś proste wytłumaczenie tego, że w ogóle się tutaj znalazłaś?

Raija wzruszyła ramionami i odpowiedziała uśmiechem.

- Istnieje, Mikkal. Przejęłam sklep, ale to długa historia. Opowiem ci innym razem.

Skinął głową.

-   Czy   jest   jeszcze   coś,   co   powinienem   wiedzieć?   -   spytał,   wsłuchując   się   w 

przyspieszony rytm własnego serca.

- Wójt, ten mój niby - mąż z Alty, nie żyje. To też długa historia, na dodatek straszna.

- Dajmy sobie na razie spokój z długimi historiami - zaproponował Mikkal. - Czy moja 

Maja miewa się dobrze?

Raija skinęła głową.

- Bardzo cię przypomina. Za każdym razem, kiedy patrzę na nią, myślę o tobie.

- To źle? - drążył.

Raija przyglądała mu się długo.

- Czasem bardzo boli - odrzekła po chwili z całą szczerością. Przemilczała okoliczności 

śmierci wójta. Mikkal zbyt łatwo wpadał w gniew. Zresztą wszystko się dobrze skończyło. W 

ten sposób nie musiała wspominać o Reijo.

Nie mogła nawet myśleć o nim. Nie mogła spojrzeć Mikkalowi prosto w oczy i wyznać, 

że wyszła za mąż za Reijo. I że sama dążyła do tego małżeństwa.

Opowiedziała mu jednak o śmierci Karla.

Mikkal pomyśli więc, że jest wolna.

Chciała poczuć się wolna. Wolna, by go obejmować i kochać bez wyrzutów sumienia. 

Należeć do niego. Jeszcze raz być tylko jego...

- Mam się dobrze - powiedziała jedynie. - Nie jestem szczęśliwa, ale mam się dobrze.

Mikkal przełknął ślinę. Nie był nigdy tak blisko spełnienia marzeń.

Karl umarł.

Człowiek, który zmusił ją do małżeństwa, też nie żył.

Mikkal w mgnieniu oka zapomniał o nieznajomym z placu, który rozpytywał o Raiję.

Teraz liczyło się tylko to jedno.

Raija była wolna, po raz pierwszy od chwili, kiedy skończyła piętnaście lat.

- Jestem samotny - wyznał. - Tak bardzo samotny, Raiju.

- A Sigga? - spytała ostrożnie.

- Nie żyje - westchnął.

Raija spojrzała nań z niedowierzaniem, ale Mikkal powtórzył z całą mocą:

- Sigga nie żyje.

Raija zamknęła powieki i oparła się o ścianę. Miała ochotę się roześmiać. Los drwił 

sobie z niej. Sigga nie żyje. Mikkal jest wolny. Prawdziwie wolny. A ona go okłamała. Zataiła 

prawdę.

Jakże mogła mu teraz powiedzieć, że należy do Reijo? Że to, co wydaje się naturalną 

koleją rzeczy, nie może nastąpić?

Mikkal opacznie zrozumiał milczenie Raiji i z przepraszającym uśmiechem dodał:

- Właściwie Sigga jeszcze nie umarła, ale dla mnie jest martwa.

- Co masz na myśli? - spytała ostro. - Albo umarła, albo żyje, jedno z dwojga.

Mikkal wzruszył ramionami.

- Sigga straciła rozum, Raiju. Urodziła mi dziecko, które przeżyło ledwie kilka godzin. 

Poród był straszny, Sigga o mało co nie umarła. Tak może byłoby lepiej. Po tym wszystkim nie 

wróciła do równowagi...

- A ty mówisz, że umarła? - Raija nie mogła uwierzyć własnym uszom.

- Rodzina Siggi zwolniła mnie ze słowa - bronił się. - Sigga już nigdy nie będzie 

normalna. Jest obłąkana, Raiju! Obłąkana!

Raija potrząsnęła głową, jakby chciała przywrócić sobie jasność myślenia. Mikkal nie 

mógł wiedzieć, że rozwiązał dylemat, z którym się zmagała, uwolnił od wyrzutów sumienia.

To, że zataiła prawdę, przestało mieć znaczenie.

- Obłąkana czy nie - oświadczyła zdecydowanie, patrząc mu prosto w oczy - Sigga żyje. 

I będzie żyć, póki nie złożycie jej w ziemi. Dla mnie pozostanie twoją żoną.

Mikkal westchnął zrezygnowany.

W głębi duszy nie spodziewał się innej reakcji.

Nie mogli tak po prostu zejść się ze sobą. Dotąd musiał zadowolić się marzeniami o 

Raiji. Perspektywa wspólnego życia nawet go trochę przerażała.

- Niczego nie dostaniemy za darmo - powiedział ponuro.

Raija potrząsnęła głową.

- Szczęście warte jest więcej, niż zapłaciliśmy - odrzekła cicho. - Zanim dane nam 

będzie osiągnąć pełnię radości, możemy uszczknąć choć odrobinę...

Objęła go za szyję. Mikkal wiedział, że już go nie puści. I nie miał zamiaru uwalniać się 

z uścisku.

- Choć odrobinę - powtórzył chrapliwie, szukając ust Raiji.

Nie powiedzieli ani słowa więcej. Przemówiła miłość.

7

Nie zasnęli na długo. Czas był zbyt cenny.

Zaspokoili palące pożądanie. Teraz mogli dotykać się, tulić do siebie, nie czując tego 

ognia namiętności, który niósł im tyleż rozkoszy, co bólu.

- Nie zmieniłaś się, Raiju - szepnął Mikkal, wyciągając się z zadowoleniem u jej boku.

Raija leniwie tarła policzkiem o jego ramię.

- Zmieniłam się - odrzekła zdecydowanie. - Ty też. Tylko to się nie zmieniło...

Potargał jej włosy.

- Mam wrażenie, że mówimy o tym samym - przyznał. - Zawsze składniej wyrażałaś 

myśli.

Patrzył w górę, nie mogąc dostrzec sufitu. W pokoiku na tyłach straganu nie było okien. 

Otaczała ich całkowita ciemność, tworząca iluzję świata, który należy wyłącznie do nich.

- Czy to nie dziwne? To, co się nam przytrafia pomiędzy kolejnymi spotkaniami, nie ma 

właściwie większego znaczenia. - Mikkal niezdarnie wyrażał myśli, z trudem przychodziło mu 

znalezienie właściwych sformułowań. - Kiedy cię nie ma, zastanawiam się, co się z tobą dzieje. 

A kiedy jesteś obok mnie, wcale nie chcę słyszeć o przeszłości.

Wystarczy mi, że cię widzę, mogę przytulić, porozmawiać.

Chyba pragniesz więcej, pomyślała z pasją Raija, ale nie odezwała się. Mikkal inaczej 

pojmował emocje. Nie chciała go zranić.

- Czułem się wolny - rzucił w mrok i zacisnął dłoń opartą na miękkim zaokrągleniu 

ramienia dziewczyny.

Raija wstrzymała oddech.

- Prawie nie widuję Siggi - wyznał - ale się tego nie wstydzę, Raiju. Czy to źle?

- Źle - odrzekła instynktownie. Jęknął bezsilnie.

- Przestała mnie obchodzić - tłumaczył niezdarnie. - Od dawna nic mnie z nią nie wiąże. 

Jej stan psychiczny nie ma znaczenia. Popełniłem błąd, żeniąc się z Siggą. Dopiero teraz, 

ostatniej zimy, poczułem, co to znaczy wolność. Drogo okupiona wolność...

-   Więc   myślałeś,   że   mogłabym   zamieszkać   z   tobą,   wiedząc,   że   Sigga   będzie   nam 

przypominać   o   przeszłości?   -   spytała   spokojnie.   -   Sądziłeś,   że   moglibyśmy   żyć   razem   ze 

świadomością jej cierpienia, któremu oboje jesteśmy winni? Przecież znasz mnie, Mikkal!

- Nie wiem, co myślałem - mruknął. - Czułem się wolny - powtórzył mechanicznie.

- Wolny...

Słowo straciło znaczenie, zabrzmiało szyderczo. Raija mogła doświadczyć wolności. 

Żyła z człowiekiem, który zwróciłby jej swobodę, gdyby miało to uczynić ją szczęśliwą. Miłość 

Reijo była ogromna.

Mikkal żył w okowach. Nieważne, co czuł i sądził, wciąż żył w związku z obłąkaną 

kobietą, która nie chciała, nie mogła go uwolnić inaczej niż poprzez własną śmierć.

- Znaleźliście złoto Karla?

Raija zdumiała się tym pytaniem. Spojrzała na Mikkala, ale w ciemności nie była w 

stanie nic wyczytać z rysów jego twarzy.

Musiała wsłuchiwać się w głos  kochanka, odgadywać znaczenia ukryte w słowach, 

łączyć je z mową ciała.

- Nie szukaliśmy - odrzekła zwięźle. Ten rozdział życia także wiązał się z Reijo.

Nie chciała myśleć o Reijo. On był w drodze do Bergen. Ona tutaj.

W tej chwili  nie należeli  do siebie.  W osadzie stanowili jedność. Teraz Raija była 

wolna...

- Dlaczego pytasz?

- Podsłuchałem rozmowę na placu targowym. Jakiś człowiek rozpytuje o was. Twierdzi, 

że jest waszym krewnym.

Raija oparła się na łokciu.

- Krewnym? Oboje z Reijo nie wiemy, co to słowo oznacza - roześmiała się. Oboje z 

Reijo, jak dziwnie to teraz brzmi...

Mikkal nie zwrócił uwagi na to sformułowanie.

- Ten człowiek ma dobrą pamięć. Nie spodobała mi się jego twarz... - niepokoił się 

Mikkal.

Raija   uśmiechnęła   się.   Mikkal   pałał   niechęcią   do   wszystkich,   którzy   chcieli   ją 

skrzywdzić.

-   A   jak   wyglądał?   -   zachęcała   go   rozbawiona.   Mikkal   opisał   wygląd   człowieka   z 

targowiska.

Raija przestała się uśmiechać. Tamten człowiek miał rzeczywiście dobrą pamięć. Ona 

zresztą też nie zapomniała.

- Znam go - oznajmiła z nagłym uczuciem lęku. Przecież Mikkal nie pojedzie z nią do 

osady.   Reijo  wróci   dopiero   za   parę  miesięcy.   -   Kalle   miał   kogoś   -  dodała  cicho  -   zanim 

odzyskał pamięć. Dziewczyna kochała go, a on odwzajemniał jej uczucia. Spodziewała się 

dziecka, Kalle prosił nas, byśmy zaopiekowali się obojgiem. Pojechaliśmy tam i zostawiliśmy 

kawałek kruszcu...

Zaczerpnęła   tchu.   Nie   powiedziała   Mikkalowi   wszystkiego,   nie   wspomniała   ani 

słowem, że przegnano ich z wyspy. Nie dodała nic na temat Jenny.

- Człowiek z targowiska musi być ojcem tej dziewczyny.

Mikkal milczał, usiłując znaleźć sens w gąszczu półprawd i przemilczeń.

- Mężczyzna szuka was obojga. Ciebie,  Reijo. I dzieci.  Wszystkich razem. Ludzie, 

którzy widzieli tylko ciebie, nie powiążą cię z tamtą osobą.

Raija schowała twarz w zagłębieniu na szyi Mikkala. Ciepła skóra kochanka była jak 

miękka poduszka. Mogłaby tak leżeć całą wieczność, zasypiać i budzić się na jego ramieniu.

Marzenia.

Była mistrzynią marzeń.

-   Pytasz,   czy   nasze   drogi   się   rozeszły,   moje   i   Reijo?   Potwierdził   niechętnie.   Jego 

podenerwowanie wskazywało na to, że odpowiedź nie jest mu obojętna.

- Nie. Jesteśmy wciąż razem. Na dobre i na złe... - Na tyle mogła zbliżyć się do prawdy. 

Nie chciała go okłamywać, ale nie potrafiła przyznać się do wszystkiego. To, co powiedziała, i 

tak znaczyło wiele.

Mikkal nie pytał o więcej. Zacisnął usta, Raija znała ten wyraz twarzy.

- Musisz zostać na targu? - zmienił temat, dbając o lekki, swobodny ton głosu.

Raija wiedziała, że nie zostało jej dużo towaru. Pierwszy dzień przeszedł najśmielsze 

oczekiwania, ale nie zarobiła dość, by uratować sklep. Powinna zostać i sprzedać resztę...

- Nic nie muszę - odrzekła.

W towarzystwie Mikkala zapominała o kłopotach.

- Ten człowiek nie powinien cię zobaczyć - oznajmił stanowczo. - Wystarczy jedno 

spojrzenie, by cię rozpoznał.

Wolałaby   usłyszeć   inny,   mniej   prozaiczny   powód.   Skoro   jednak   przyznała   się   do 

związku z Reijo, trudno było oczekiwać od Mikkala czegoś więcej.

- Mogłabyś spakować nie sprzedany towar - myślał głośno. - Pojechalibyśmy gdzieś, 

mielibyśmy kilka dni dla siebie.

- Od razu? - spytała sennie, muskając wargami jego szyję.

- Czemu nie? - Mikkal podniósł się ciężko, tłumiąc w sobie narastające pożądanie.

Obecność Ingi gasiła w nim radość ze spotkania z Raiją. Na płaskowyżu tylko niebo i 

ziemia byłyby świadkami ich miłości. Ominęłyby ich karcące spojrzenia i wybuchy zazdrości.

- Chyba że wolisz się lenić? - drażnił się z nią. To był najlepszy sposób, by pobudzić 

Raiję do działania.

Wstali w środku nocy i z dziecięcym rozbawieniem spakowali rzeczy Raiji.  Potem 

wyślizgnęli się ze straganu, załadowali wóz i zaprzęgli konia. Zabawa była przednia, czuli się 

jak dwaj złodziejaszkowie, skradający się w mroku. Dawno już nie czuli się równie młodo i 

beztrosko.

Zamknęli drzwi budy, gotowi do wyjazdu.

Mikkal   zasłonił   twarz   Raiji   chustą.   Było   wprawdzie   ciemno   i   na   placu   targowym 

panował spokój, ale wolał nie ryzykować. Człowiek, który szukał Raiji i Reijo, mógł czaić się 

w pobliżu.

- Muszę pogadać z Aslakiem.

- Aslak jest tutaj? - Raija pojaśniała na twarzy. Zawsze go lubiła.

Aslak też kiedyś darzył ją sympatią, może nawet było to coś więcej.

Mikkal   prowadził   konia   między   straganami   i   namiotami.   Milczał,   nie   miał   ochoty 

rozmawiać o swoich towarzyszach podróży. Raija była wyczulona na punkcie sprawiedliwości.

Zanim dziewczyna zdążyła zeskoczyć z wozu, wszedł do namiotu i szeptem wywołał 

Aslaka na zewnątrz. Inga spała, odwrócona do nich plecami. Mikkal poczuł niewypowiedzianą 

ulgę, ale nie pozbył się wyrzutów sumienia. Nie wiedział, jak zareaguje Aslak, na wszelki 

wypadek unikał jego wzroku. Nikt nie zakłóci szczęścia, które go spotkało.

Nie tym razem.

Śmiech Raiji zabrzmiał perliście w letnią noc. Dziewczyna zsunęła chustę z głowy i 

spojrzała na Aslaka.

- Znów się spotykamy! - krzyknęła radośnie.

- Czy ty w ogóle myślisz? - szepnął Aslak do przyjaciela. - Dlaczego ją tu sprowadziłeś? 

Czy Inga nie dość się wycierpiała?

Mikkal nie odpowiedział. Raija przytuliła serdecznie Aslaka.

- Świat pełen jest niespodzianek - uśmiechnął się Aslak.

Uśmiech   przyjaciela   wydał   się   Mikkalowi   lekko   wymuszony,   ale   zważywszy   na 

okoliczności, nie mógł oczekiwać od niego innej reakcji.

- Uciekamy - powiedziała Raija z błyskiem w oczach. Jej policzki oblały się rumieńcem.

Aslak pamiętał, że był kiedyś w niej bezprzytomnie zakochany. Choroba młodości, 

szybko przyszła,  szybko odeszła. Tylko w przypadku Mikkala  zamieniła się w chroniczne 

cierpienie.

- Mikkal mnie porywa - dodała, rzucając szelmowskie spojrzenie na ukochanego.

Mikkal zdawał się bardziej zakłopotany niż jego bogdanka. Miał zobowiązania wobec 

towarzyszy podróży. Aslak wiedział jednak, że przyjaciel nic nie może na to poradzić. Raija 

była dla niego wszystkim, w takich chwilach jak ta znaczyła więcej niż życie.

- Spróbuję sam zająć się handlem - westchnął. W nagrodę otrzymał wdzięczny uśmiech 

Raiji.

Ona nie była niczemu winna.

- Wiedziałam, że możemy liczyć na Aslaka - oznajmiła zadowolona.

-   Wynagrodzę   ci   to   później   -   mruknął   Mikkal,   unikając   wzroku   szwagra.   Miał 

świadomość, że za tę przysługę trudno mu będzie się odwzajemnić.

- Musisz chyba wziąć swoje rzeczy? - Raija myślała praktycznie.

Mikkal przełknął ślinę i wymienił szybkie spojrzenia z Aslakiem. Bał się wejść do 

namiotu, by nie zbudzić Ingi. Za wszelką cenę starał się nie dopuścić do spotkania obu kobiet.

Inga nie spała. Udawała, by nie utrudniać zadania Aslakowi. Kiedy Mikkal wrócił, 

myślała tylko o jednym: wstać, objąć go ramionami i trzymać z całych sił. Słyszała każde 

słowo. Kiedy zapadła cisza, podjęła decyzję. Wyszła z namiotu.

Wyszła,   by   zmierzyć   się   z   najtrudniejszym   zadaniem   życia.   Zacisnęła   zęby   i 

wyprostowała się z godnością.

- Mikkal wrócił? - spytała z udaną obojętnością. Stanęła blisko Aslaka. Miała ochotę go 

uściskać, kiedy objął ją wpół. Pojął jej intencję.

- A więc nas opuszczasz? - Wbiła wzrok w twarz Mikkala. Pytanie brzmiało jak żart, ale 

nim nie było.

- Na to wygląda - odrzekł drżącym głosem.

Przez kilka sekund nie odrywał od niej oczu. Inga dojrzała w tym spojrzeniu prośbę o 

wybaczenie   lub   przynajmniej   zrozumienie.   Odwróciła   głowę,   nie  mogła   mu  ofiarować   ani 

jednego, ani drugiego.

-   Przyniosę   moje   rzeczy   -   mruknął   zażenowany   i   uciekł   w   bezpieczną   ciemność 

namiotu.

- Ty jesteś Raija - powiedziała Inga, kierując spojrzenie na dziewczynę koło wozu. 

Stłumiła chęć do płaczu, teraz nie mogła pozwolić sobie na łzy. - Wiele o tobie słyszałam.

Podeszła do Raiji i wyciągnęła do niej rękę. Obie kobiety wymieniły uścisk dłoni. 

Kochały tego samego mężczyznę, ale nie mogły różnić się bardziej.

- Mam na imię Inga. Znów stanęła koło Aslaka.

Raija dała się oszukać. Uniosła brwi i uśmiechnęła się.

- Teraz rozumiem.

I zwróciwszy się do Mikkala, który właśnie wychynął z namiotu, dodała z łagodną 

wymówką:

-   Dlaczego   nic   mi   nie   powiedziałeś?   Sprawy   moich   starych   przyjaciół   są   moimi 

sprawami.

Mikkal wykrzywił twarz w grymasie udającym uśmiech. Inga go zadziwiała.

- Nie pomyślałem o tym - wystękał. Zgodnie z prawdą.

- Mężczyźni! - prychnęła Raija i spojrzała na Ingę. Ta kiwnęła potakująco głową, ale nie 

wyglądała na szczęśliwą.

Mikkal   posadził   Raiję   na   wozie.   Podniósł   ją   tak   ostrożnie,   jakby   była   zrobiona   z 

porcelany.

Inga miała wrażenie, że ktoś wbija jej nóż prosto w serce. Jej nigdy nie traktował z 

czułością. Chyba żadnej kobiecie nie okazywał takich względów.

Aslak miał rację. Związek tych dwojga był niezniszczalny.

Taka miłość zdarza się raz na tysiąc lat.

Inga odwróciła się, kiedy odjeżdżali. Nie chciała, by ujrzeli jej łzy.

Nie mogła walczyć z Raiją.

Nie mogła jej znienawidzić.

Raija zarzuciła Mikkala gradem pytań na temat Aslaka i Ingi. Na próżno.

- Nie ma o czym mówić - odparł wymijająco i wbił ponury wzrok w jakiś punkt przed 

siebie. Bał się spojrzeć na Raiję.

-   Zawsze   jest   o   czym   -   zaprotestowała.   -   Tylko   mężczyźni   nie   potrafią   mówić   o 

uczuciach. Ani o swoich, ani o cudzych.

- Ja też nie potrafię? - Spojrzał na nią z ukosa. Raija zacisnęła usta.

- Wydawało mi się, że nie muszę zapewniać cię o mojej miłości. Dawno przestała być 

tajemnicą.

Zmienił temat.

Raija zauważyła to od razu.

Dziwne.

Ilekroć wspomniała o dziewczynie Aslaka, usiłował zmienić temat.

Bardzo dziwne.

Mikkal zachowywał się nienaturalnie, wymieniał z Aslakiem znaczące spojrzenia.

A kiedy zjawiła się dziewczyna Aslaka, obaj wpadli w popłoch.

Dziewczyna Aslaka?

-   Czemu   tak   na   mnie   patrzysz?   -   Mikkal   poczuł   się   nieswojo   pod   przenikliwym 

wzrokiem Raiji. - Coś ze mną nie tak? - dodał ze śmiechem, kiedy nie odpowiedziała. - Odkąd 

sięgam pamięcią, zawsze tak wyglądałem.

Śmiech brzmiał sztucznie. Ciemne oczy Raiji przeszywały go na wylot. Mikkal poczuł 

kropelki potu na czole.

Czyżby domyśliła się wszystkiego?

Że też przyszło jej do głowy ruszyć w drogę! Mogli spędzić razem cudowną noc.

Raija zmarszczyła czoło. Usiłowała sobie przypomnieć tę chwilę, kiedy Mikkal pojawił 

się w budzie jarmarcznej.

Musiał rozpoznać ją, zanim ona dostrzegła go w tłumie. Był jedną z wielu twarzy. Czy 

przyszedł sam?

Trudno powiedzieć.

Raija nie pamiętała, nie była w stanie odtworzyć kolejności zdarzeń.

Coś jej mówiło, że nie zjawił się sam.

Pewnych rzeczy nie wolno przemilczeć.

- Inga nie jest dziewczyną Aslaka? - spytała z nienaturalnym spokojem.

Mikkal nie spojrzał w jej stronę.

- Odpowiadaj! Ona nie ma z Aslakiem  nic wspólnego.  Przyjechała z tobą na targ, 

Mikkal. Z tobą...

Zatrzymał konia w milczeniu. Raija cofnęła lekko kolano, którego nieomal dotykał. Jej 

ściągnięte usta mówiły więcej niż słowa.

- Tak, była ze mną...

- Jak mogłeś?

Mikkal podniósł głowę i odrzekł brutalnie:

- I kto to mówi? Ilu miałaś oprócz mnie? Z iloma mnie zdradziłaś?

- Nie o zdradę mi chodzi - odrzekła z pasją. - Jak mogłeś tak ją potraktować?

- Jak? - Mikkal nie wierzył własnym uszom. - Przyczyna jest prosta. Kocham cię, Mały 

Kruku. Dlatego.

- Kochać... Jak łatwo ci wypowiadać to słowo - powiedziała spokojnie. - Wystarczy 

wyznać miłość, a kłamstwo łatwiej przychodzi.

- Nigdy cię nie okłamywałem w uczuciach. Nie odpowiedziała. Przypomniała sobie 

jasne oczy Ingi. W czerwonych obwódkach. Inga płakała. Sigga straciła rozum. Inga płakała.

Raija kochała Mikkala. Do szaleństwa. Czy tamte kochały go w taki sam sposób?

- Kim ona jest?

- Ona nie ma nikogo - odrzekł. - Matka się nią zaopiekowała. Ja nie zwracałem na nią 

uwagi - tłumaczył. Czuł się podle. - Inga zajęła się Ailo. Nie wiedziałem, że coś do mnie czuje, 

aż do dnia, kiedy dopadła mnie samotność. Jestem tylko człowiekiem, Raiju...

- Powiedziałeś, że jesteś wolny! - Raija spojrzała na Mikkala jak na trędowatego. - 

Wolny, Mikkal! Żyjesz z nią?

Mikkal ukrył twarz w dłoniach.

Wpakował się w niezłą kabałę. Mógłby spać spokojnie, gdyby się nie wygadał!

Wszystko przez zachłanność. Będąc z Raiją, chciał zmienić dzień codzienny w święto.

- Odpowiedz!

- Można to tak wyrazić.

Raija odsunęła się od niego aż na skraj kozła. Nie pamiętała twarzy Ingi, tylko jasne, 

zaczerwienione od płaczu oczy.

-   Powiedziałeś,   że   jesteś   wolny   -   wycedziła.   -   Więcej   w   tobie   wyrachowania,   niż 

sądziłam, Mikkal.

Mikkal puścił lejce i przechyliwszy się w tył, wyszukał swój worek. Raija unikała jego 

wzroku.

- Więc tu kończy się nasza przygoda? - spytał. - Tak.

Zeskoczył z wozu.

- Co teraz poczniesz?

- Na targ nie wrócę - odrzekła ostro, wpatrując się w mrok. - Pojadę do domu. Mam 

jakieś inne wyjście?

- Znasz odpowiedź.

Raija   obrzuciła   Mikkala   długim   spojrzeniem.   Kochała   go.   Była   wściekła   na  niego. 

Spodziewała się po nim szlachetności.

- Nie mogę zostać z tobą na takich warunkach, Mikkal. Nawet na parę dni.

Uśmiechnęła się marzycielsko, jej twarz złagodniała. Przez ułamek sekundy Mikkal 

sądził, że zmieniła zdanie.

- Byłoby nam tak dobrze - powiedziała tylko. - Mogłoby nam być tak dobrze...

Znowu zmarnował szansę.

- Gdzie cię znajdę? - spytał, zaciskając dłonie na krawędzi wozu. - Muszę wiedzieć, 

gdzie   cię   szukać.   Kiedyś   na   pewno   będę   wolny.   Wtedy   się   zjawię   takim,   jakiego   mnie 

pragniesz...

-   Sama   cię   znajdę   -   ucięła.   -   Nie   myśl   o   tym,   Mikkal.   Ten   rozdział   właśnie   się 

zakończył.

8

Jarmark zapowiadał się wspaniale, a skończył katastrofą. Żeby dopełnić czary goryczy, 

Mikkal postanowił zawrócić.

Szedł w kierunku placu targowego i z każdym krokiem czuł większe przygnębienie.

Kobiety wciąż stanowiły dlań zagadkę. Raija największą.

Jak mogła przejąć się taką błahostką!

Miał ochotę ruszyć za nią i przemówić jej do rozsądku.

Nie uczynił tego. Znał Raiję, nie zmieniała raz podjętej decyzji.

Aslak ukrył gdzieś flaszkę gorzałki. Na czarną godzinę, twierdził.

Powrót w takim stylu był poniżający. Trzeba będzie, prędzej czy później, spojrzeć Indze 

w oczy...

Mikkal   wtargnął   do   namiotu   z   hałasem,   budząc   Aslaka   i   Ingę.   Wyraz   twarzy 

dziewczyny wskazywał, że w ogóle nie zasnęła.

- Gdzie schowałeś wódkę? - spytał Mikkal bezceremonialnie i zaczął  przeszukiwać 

rzeczy przyjaciela. Znalazł butelkę i ruszył do wyjścia.

Aslak podążył za nim, w pośpiechu narzucając na siebie kaftan. Mikkal obrał kurs na 

jedną z bud, w której wciąż panował ruch.

Właściciel kramu nigdy nie zamykał drzwi, przez które nieustannie wlewał się strumień 

klientów, głównie mężczyzn. Towar,  którym handlował, jednym poprawiał  nastrój,  drugim 

pogarszał.

Aslak dopadł Mikkala przed wejściem. Przydusił przyjaciela do ściany i potrząsnął.

- Zdawało mi się, że wyjeżdżasz. Co się stało? Coś z Raiją?

Usłyszał za sobą lekkie kroki. Jakaś kobieta zatrzymała się i wstrzymała oddech. Mikkal 

uśmiechnął się z rezygnacją.

- Nie, Aslak, Raija ma się dobrze. Nasz uparty kwiatuszek poradzi sobie w każdej 

sytuacji...

Śmiech przyjaciela przyprawił Aslaka o dreszcze.

- Dziękuję, Ingo! - Mikkal odwrócił się do dziewczyny. - Starałaś się. Ja bym dał się 

nabrać. Raija jest, zdaje się, dużo sprytniejsza...

Oddychał ciężko. Usiłował powstrzymać łzy, ale nie zdołał.

Mikkal stał oparty o ścianę budy jarmarcznej i płakał jak dziecko.

- Przepędziła mnie - przyznał, rozpaczliwie próbując zapanować nad emocjami. Przetarł 

twarz niezbyt czystą dłonią, zostawiając ciemne smużki wokół oczu.

Inga wysunęła rękę i spłoszonym gestem otarła mu łzy.

Mikkal nie poruszył się.

- Raija ma dziwne poglądy - wykrztusił. - Nie zachowuje się tak jak wszyscy...

- Może na nic innego nie zasługujesz - stwierdził cierpko Aslak.

Mikkal wzruszył ramionami i podniósł flaszkę.

- Niech i tak będzie. Nie pozostaje mi nic innego, jak upić się do nieprzytomności.

- Moją gorzałką! - westchnął Aslak.

- Dołącz do mnie.

Aslak westchnął powtórnie.

Wzrok Ingi podpowiadał mu, że ktoś musi zająć się Mikkalem.

Mikkal miał talent do litowania się nad sobą samym.

- Ingę też zapraszam! - Wspaniałomyślnie rozłożył ramiona. - Niech cały świat wypije 

za moją porażkę. Odtrąciła mnie kobieta. Nie znam lepszego powodu, by opróżnić butelczynę...

- Inga nie pójdzie z nami - zdecydował Aslak. - To nie miejsce dla niej.

Kazał dziewczynie wracać do namiotu.

- Damy sobie radę - zapewnił ją.

Nikt nie zwrócił uwagi na ich wejście. Ani Aslak, ani Mikkal nie różnili się zbytnio od 

tłumu mężczyzn ciasno wypełniających zadymione wnętrze.

Alkohol lał się strumieniami.

Mikkal usiadł pod ścianą i przypiął się do butelki. Taki już był, że w każdą czynność 

wkładał całe serce. Picie nie stanowiło wyjątku.

Aslak zaczął się na dobre niepokoić stanem psychicznym przyjaciela. Sam nie tknął 

wódki. Musiał czuwać, skoro Mikkal nie chciał brać odpowiedzialności za swoje czyny.

A   jednak   smutek   nie   przytępił   Mikkalowi   zmysłów.   Od   razu   zwrócił   uwagę   na 

mężczyznę siedzącego po przeciwnej stronie sali.

Na pierwszy rzut oka człowiek ten nie wyróżniał się niczym szczególnym. Chudy, o 

rysach,  na których  ostry morski   klimat  odcisnął   swe piętno.  W średnim  wieku,  łysawy,  z 

wyraźnymi brakami w uzębieniu. Kilkudniowy zarost świadczył o tym, że mężczyzna przybył 

na targ bez żony.

Ludzie bowiem tacy jak on zawsze mieli żony.

Zdradzał to sposób, w jaki wychylali kieliszki. Jakby dawno nie mieli po temu okazji.

Jako się rzekło, nie wyróżniał się niczym szczególnym. Poza jednym drobiazgiem. Nie 

płacił monetami, tylko małymi kamyczkami. Niezliczone marzenia karmiły się ich zimnym 

blaskiem.

Peder z osady bawił się wyśmienicie. Mikkal nie był jedyną osobą, która zwróciła na 

niego uwagę. Dwóch mężczyzn śledziło każdy jego ruch. Byli trzeźwi.

Mikkal rozpoznał nieznajomego, który rozpytywał o Raiję i Reijo.

I wyciągnął taki sam wniosek z obserwacji Pedera. Kruszec musiał pochodzić z tego 

samego źródła. Wydawało się niepodobieństwem, by kilka różnych osób trafiło na złoto w tym 

samym czasie.

Spod przymkniętych powiek Mikkal obserwował poczynania mężczyzn. Siedzący obok 

niego mogli sądzić, że zasnął. Nawet Aslak, który dobrze znał przyjaciela, uznał, iż Mikkal się 

upił.

Iver, brat Jenny, pierwszy przysiadł się do Pedera. Zajął miejsce tuż obok niego, ale 

zdawał   się   wcale   nie   interesować   sąsiadem.   To   Peder   zagaił   rozmowę   z   młodzieńcem, 

proponując mu coś mocniejszego.

Iver nie odmówił.

- Dzisiaj ja stawiam - zachichotał Peder, podsuwając Iverowi bryłkę złota pod nos. - 

Czegoś takiego w życiu nie widziałeś? - szepnął na tyle głośno, że usłyszeli go wszyscy.

Iver  zareagował   błyskawicznie.   Z pobłażliwym  uśmiechem  zacisnął  dłoń Pedera  na 

bryłce. Tylko najbliżej siedzący zdążyli dostrzec blask kruszcu. Przed porankiem zdążą o tym 

zapomnieć.

- Chyba za dużo wypiłeś - roześmiał się rozbrajająco. I kopnął Pedera w goleń.

Kiedy zainteresowanie Pederem opadło, Iver wyprowadził go na zewnątrz. Ole, jego 

ojciec, poszedł w ich ślady.

Mikkal odczekał chwilę, podniósł się i ruszył do drzwi. Zdumiony Aslak podążył za 

nim.

-   Sądziłem,   że   ledwie   trzymasz   się   na  nogach   -   wykrzyknął,   patrząc   badawczo  na 

przyjaciela. - Czy możesz mi powiedzieć, co się stało?

Mikkal położył palec na wargach i ruchem głowy wskazał kierunek. Trójka mężczyzn, 

która opuściła szynk przed nimi, zatrzymała się pod ścianą szopy służącej za stajnię.

Mikkal i Aslak weszli bezszelestnie do szopy i stanęli blisko mężczyzn, oddzieleni od 

nich jedynie ścianą z cienkich desek.

Tamci nic nie zauważyli.

Rozmawiali o zlocie.

Peder   musiał   właśnie   uznać,   że   nowo   poznani   kamraci   powiedzieli   coś   niezwykle 

zabawnego.

- Nie, ja nie szukam takich skarbów - pokładał się ze śmiechu. - Zawsze wierzyłem, że 

utrzymam się z darów morza. Bogactwo przyszło niespodzianie, więc używam, póki starczy.

Z typową dla pijanych wylewnością zaczął opowiadać, jak sprytnie pozbył się starej 

kobyły. Wtrącał tyle niepotrzebnych szczegółów, że zarówno jego kamraci, jak i Mikkal zaczęli 

się niecierpliwić.

W końcu jednak dowiedzieli się tego, czego chcieli.

Mikkal nawet znacznie więcej, niżby sobie życzył.

Rozmowę z Pederem prowadził Iver. Przy pierwszym spotkaniu z Raiją i Reijo robił 

wrażenie milczka. Kiedy było trzeba, okazywał jednak niezwykłe talenty krasomówcze.

- Jest piękna, ma ciemne włosy - ciągnął Pedera za słówka.

Ten nie nadążał.

- Nie, nie - odrzekł poirytowany. - Już mówiłem. To była stara kobyła, bezzębna, z 

wygiętym grzbietem. Mała kasztanka.

Iver zniecierpliwił się.

- Chodzi mi o kobietę. Tę, która kupiła konia. Jest piękna i ma czarne włosy.

- A, Raija - cmoknął z uznaniem Peder. - Piękna, trzeba przyznać. Tylko niech mnie 

ręka boska chroni przed taką babą! - I nagle nabrał podejrzeń. - A dlaczego pytacie o Raiję?

Iver roześmiał się rozbrajająco. Nie miał miłej powierzchowności, ale potrafił wzbudzać 

w ludziach zaufanie.

- Była razem z jasnowłosym chłopakiem. Mocno zbudowanym, o krzywych nogach.

Peder przytaknął skwapliwie.

- Reijo, zgadza się. Nie zazdroszczę mu.

- Widzisz, tatku, znaleźliśmy ich. - Iver klepnął ojca po plecach i zwrócił się do Pedera: 

- Reijo to szwagier mojej siostry. Siostra i jej mąż pomarli...

Kłamał jak z nut.

- Szukamy ich od dawna. Reijo ma prawo do schedy po bracie.

Mikkal aż zazgrzytał. Dawno już nie słyszał równie naciąganej historyjki.

Peder   był   prostym   człowiekiem,   w   gruncie   rzeczy   dość   prostolinijnym   i 

sentymentalnym. I choć Raija nie przypadła mu do gustu, wcale źle jej nie życzył. Spełnił więc 

ochoczo prośbę dwóch nieznajomych i opisał drogę do osady.

Mikkal słuchał uważnie. Raija nie chciała się przyznać, gdzie mieszka.

Teraz wiedział!

- Raija wybierała się na targ - dodał naiwnie Peder. Zapadła znacząca cisza. Mikkal 

przełknął ślinę. - Ale jej nie widziałem, a rozglądałem się dobrze - ciągnął. - Stało się tak, jak 

przewidywałem, kiedy kobiety biorą się za męskie zajęcie. Po co jej sklep? Co chciała zdziałać 

na targu? Musiała gdzieś się zapodziać po drodze, kobiety nie powinny samotnie włóczyć się po 

płaskowyżu. Mówię wam, tak jak powiedziałem mojej babie...

Zagłębił się w szczegóły pożegnalnej rozmowy z żoną, ale mężczyźni z wyspy i Mikkal 

puścili je mimo uszu. Mikkal zaczął słuchać, kiedy Peder zmienił temat.

- Reijo nie znajdziecie - wyjaśnił. - Reijo popłynął do Bergen łodzią, która należy do 

sklepu. Chłopakowi pomieszało się w głowie, skoro pozwala kobiecie zajmować się handlem. 

Mógłby znaleźć szypra w osadzie i zostać. Tak to jest, kiedy baba rządzi w domu. Pozwalać 

żonie robić, co jej się żywnie podoba! To niesłychane...

Mikkal poczuł, jak zimny pot oblewa mu ciało.

Nie chciał słuchać dalej, zresztą i tak zdążył dowiedzieć się najważniejszego.

Opuścił szopę równie bezszelestnie, jak przyszedł. Aslak nie zrozumiał, co nakazało 

przyjacielowi odwrót, ale posłusznie podążył za nim.

Mikkal szedł bez celu. Aslak dreptał cierpliwie u jego boku.

Stracił pół nocy na coś, czego nie pojmował. Gotów był poświęcić drugą połowę, by się 

dowiedzieć, o co chodzi.

Z pewnością o Raiję. Zawsze chodziło o Raiję.

Zadziwiające, że ta niewielka wzrostem kobieta nieustannie znajdowała się w centrum 

wydarzeń.   Była   serdeczna   i   dość   impulsywna,   ale   zdawało   się,   że   nie   wadzi   nikomu. 

Tymczasem wokół niej zawsze szalała burza.

Budy jarmarczne zamieniły się w niewielkie  punkciki na horyzoncie, kiedy Mikkal 

usiadł ciężko na ziemi.

- Słyszałeś, Aslak? - spytał. - Słyszałeś?

Aslak  nie uronił  ani  słowa z rozmowy mężczyzn, ale  nie  wiedział,  który fragment 

wywołał wzburzenie przyjaciela.

- Potępiła mnie i odtrąciła. Powiedziała, że nie jestem wolny, że wciąż pozostaję w 

związku z Siggą Obecność Ingi jeszcze bardziej pogrążyła mnie w jej oczach.

-   Miała   rację...   -   przyznał   rzeczowo   Aslak.   Mikkal   wykrzywił   twarz   w   grymasie. 

Wydawał się bardzo zmęczony.

- Może i miała. Była taka surowa. Sprawiła, że czuję się podle. Mam wrażenie, że 

zawiodłem ją i siebie. Raija dała mi do zrozumienia, że nie powinienem wiązać się z nikim, 

tylko karmić się marzeniami o niej. Marzyć i mieć nadzieję... - Nabrał powietrza. - Powiedziała, 

że Kalle nie żyje, a ja jej uwierzyłem. Powiedziała, że jest z Reijo. Wiem, że Reijo darzy Raiję 

uczuciem. Nie jestem głupi, domyśliłem się, iż żyją ze sobą... - Spojrzał na Aslaka. - Ale 

powiedziała też, że jest wolna. Prosto w oczy.

I znów jej uwierzyłem, nie dopuszczałem do siebie myśli, że może mnie okłamywać. A 

jednak...

Aslak zaczynał z wolna kojarzyć fakty.

Mikkal był zgorzkniały i rozczarowany.

- Kazała mi żyć w przeświadczeniu, że jest wolna. Twierdziła, iż zamykam nam drogę 

do wspólnego szczęścia. I cóż? Okazuje się, że została żoną Reijo. I nie wspomniała o tym ani 

jednym słowem...

- Więc wyrównaliście rachunki. - Aslak do pewnego stopnia rozumiał rozczarowanie 

Mikkala,  ale  uważał,  że przyjaciel   przesadza. - Oboje  poplątaliście  sobie  życie.  Po co się 

dręczyć? Nie lepiej pójść własną drogą?

Obrażona mina Mikkala była jedyną odpowiedzią na propozycję Aslaka.

- Więc przynajmniej przestańcie wierzyć, że zejdziecie się przy następnym spotkaniu. 

Masz ogromne oczekiwania, Mikkal. Za kolejnym razem, myślisz, połączymy się na dobre. W 

głębi ducha wiesz jednak, że to niemożliwe. I z każdym rozstaniem zadajecie sobie większy 

ból. Nie wiń losu. Sami się niszczycie.

- Powiedz to Raiji! - mruknął Mikkal. Cóż z tego, że Aslak ma rację?

Łatwo mówić, łatwo myśleć w ten sposób. Znacznie trudniej żyć.

- Po co właściwie śledziłeś tę trójkę? - Aslak chciał odwrócić myśli Mikkala od Raiji. - 

O co chodzi? Nie wszystko zrozumiałem. To byli krewni Reijo? Reijo miał brata?

- Nie miał - odrzekł Mikkal. - Chodzi o złoto. Aslak nie zdumiałby się bardziej, gdyby 

Mikkal oznajmił, że Raija jest duńską księżniczką.

-   Żartujesz.   O  złoto?  Tu   nie  ma  złota.   Wielu   szukało.   Łatwiej   by   było  pokroić   je 

drewnianym nożem, niż znaleźć w okolicy.

Roześmiał się. Mikkal był śmiertelnie poważny.

W Tornedalen opowiadano sobie różne legendy o Ruiji, cudownej krainie na północy 

Norwegii. Jedna z nich głosiła, że złoto w Ruiji można kroić drewnianym nożem...

Nędza sprawiała, że fińscy emigranci łatwo dawali wiarę niestworzonym historiom.

Prawda była inna. Aslak miał rację, wielu szukało nadaremnie.

- Karl, mąż Raiji, znalazł złoto - powiedział Mikkal. - Raija wie gdzie.

Aslak zrozumiał.

Zrozumiał niepokój przyjaciela.

- Pojechała sama? - zapytał. - A Reijo jest w Bergen...

Mikkal skinął głową.

- Co zamierzasz zrobić?

Aslak   z   mieszanymi   uczuciami   myślał   o   możliwościach,   które   otwierały   się   przed 

Mikkalem.

- Są tam chyba jacyś sąsiedzi - zasugerował. Mikkal potrząsnął przecząco głową.

- Mogę zrobić tylko jedno - stwierdził spokojnie. - Ruszyć na wybrzeże. Ostrzec ich. 

Ostrzec ją...

- Co będzie z nami? - spytał Aslak. - Co z Ailo?

Z Ingą? Sądzisz, że nie jesteś nam potrzebny? Że mamy dość rąk do pracy?

Mikkal nie odwrócił spojrzenia. Już podjął decyzję.

- Raija bardziej mnie potrzebuje - rzekł. - Nie mogę jej zawieść. Byłoby tak, jakbym 

zawiódł samego siebie.

Raija była przybita. Podróż na targ skończyła się katastrofą.

Tylko dlatego, że spotkała Mikkala!

Wiedziała, że stawia mu większe wymagania niż sobie, ale zawsze widziała w nim wzór 

do naśladowania. Jeśli nawet nie potrafiła żyć czysto i szlachetnie, to pragnęła, by on zbliżał się 

do ideału. Rozczarowanie faktem, że miał inną, było ogromne.

Rozczarowanie...

Doprawione odrobiną zazdrości.

Nie sądziła, że jest do niej zdolna, ale z upływem czasu odkrywała nowe strony swojej 

natury.

Była zazdrosna.

Na dodatek tamta nie grzeszyła urodą.

Z niechęcią myślała o Indze. Wstrętna i poniżająca była świadomość, że Mikkal trzymał 

w ramionach inną kobietę. Na dodatek o takiej powierzchowności.

Raija zawsze dbała o to, by się podobać Mikkalowi, choć wiedziała, że on kochają nie 

dla urody oblicza.

Tym bardziej cierpiała, że zamienił ją na brzydulę.

Wobec pięknej dziewczyny pokazałaby pazury. Wobec Ingi nie mogła.

Rozumiała,   dlaczego   Inga   miała   zaczerwienione   oczy.   Dziwne,   ale   Mikkal   musiał 

znaczyć dla tej nieszczęsnej dziewczyny tyle samo co dla niej.

Porażająca świadomość.

Mikkal należał do niej.

Sigga nie stanowiła już zagrożenia, choć wiązała Mikkalowi ręce aż do śmierci. Raija 

nigdy nie widziała w niej prawdziwej rywalki. Mikkal nie dbał o Siggę. Raija nie musiała się jej 

obawiać.

Gdyby Inga była piękna, Raija zrozumiałaby zachowanie Mikkala. Dlatego tym razem 

odczuwała niepewność.

Tamta dziewczyna musiała odznaczać się innymi przymiotami. Znacznie groźniejszymi 

niż gładkość lica.

Byłoby lepiej, gdyby Mikkal znalazł sobie piękną kochankę.

Raija poganiała konia. Nieświadomie zboczyła z drogi, która prowadziła do osady. Jej 

myśli krążyły wokół innych spraw.

Było południe, kiedy zdała sobie sprawę, że podąża w złym kierunku. Rozejrzała się 

wokół.

Z początku myślała, że zabłądziła. Po chwili rozpoznała okolicę.

Kiedyś   już   jechała   tą   drogą.   Jesienią,   krajobraz   wyglądał   wtedy   inaczej.   Przyroda 

płonęła barwami ognia, po czym zszarzała, jakby zawstydzona swoją nagością.

Teraz świat wokół tryskał urodą. Zbliżało się krótkie lato. Jeszcze jeden ciepły dzień, a 

przyroda   eksploduje   feerią   zieleni.   Maleńkie   pąki   kwiatów   ozdobią   łąki   mnogością 

najniezwyklejszych barw.

Był czerwiec.

Raija znajdowała się niedaleko Alty.

Kolejne zrządzenie losu?

Raija nie lubiła, by ktoś decydował za nią, ale jak tu kłócić się z losem?

Lub z własną pamięcią?

Nigdy nie wpadłaby na taki pomysł, ale teraz wydał jej się wcale niegłupi.

Nie   woziła   ze   sobą   mapy   Karla,   ale   studiowała   ją   na   tyle   często,   że   pamiętała 

najdrobniejsze szczegóły.

Poznała okolicę.

Nie spodziewano się jej w osadzie przed upływem tygodnia.

Może uratować sklep.

Jeśli znajdzie złoto Karla.

Da sobie radę.

Sama.

9

Jak   większość   fantastów   i   marzycieli   Raija   lekceważyła   trudności.   Wierzyła,   że 

wszystko pójdzie dobrze.

Zwykle szło, choć nie zawsze było to jej zasługą.

Nie   umiała   układać   planów.   Działała   impulsywnie.   Kierowała   się   porywem   serca, 

zapominając o rozsądku i bezpieczeństwie.

Wkrótce odnalazła miejsce, gdzie stała chata, w której schroniła się po ucieczce od 

wójta. Wtedy, kiedy zamordowano szwedzkiego pastora.

Nie potrafiła jasno myśleć o tamtym zdarzeniu.

Coś   łączyło   ją   z   morderstwem.   Nie   przestawała   myśleć   o   nim,   mieszała   fakty   z 

domysłami. Z przerażającymi domysłami...

Ole Edvard spalił chatę. Raija zeskoczyła z wozu i weszła pomiędzy zwęglone resztki 

budowli.

Tutaj spotkała Karla, którego już raz zdążyła pochować. Tutaj w jej życiu dokonał się 

zwrot.

To miejsce budziło tyle wspomnień.

Skarb musi znajdować się niedaleko. Karl wędrował przez kilka dni, ale przecież był 

chory i poruszał się na piechotę. Raija miała konia.

Trzeba dać zwierzęciu odetchnąć przez parę godzin. Potem ruszy dalej.

Raija nie czuła zmęczenia. Przyszło lato, noce były jasne. Mogła podróżować dużo 

szybciej, siedząc na koźle i oddając się rozmyślaniom. Sił jej nie brakowało, podekscytowanie 

przygodą kazało zapomnieć o troskach.

Raija skupiła całą uwagę na złocie.

Odsunęła Mikkala w głąb świadomości i od razu poczuła się lepiej.

Zdrzemnęła się nawozie. Kiedy się obudziła, tarcza słońca stała na wschodzie.

Zjadła kawałek suszonego mięsa i popiła wodą ze strumienia. To nad jego brzegami 

Karl przypomniał sobie swoją przeszłość.

Tyle bolesnych wspomnień wiązało się z tym miejscem. Oby nigdy więcej nie musiała 

tutaj wracać!

Przyszło   jej   nagle   do   głowy,   że   podróż   w   pojedynkę   nie   jest   całkiem   bezpieczna, 

zwłaszcza dla młodej kobiety. Doświadczenia z targu nauczyły ją ostrożności.

Odwaga zaczęła ją opuszczać, ale wpadła na wspaniały pomysł.

Postanowiła się przebrać.

Uczyniła to z niesmakiem, wciąż prześladowało ją wspomnienie balu kostiumowego u 

wójta, na którym doznała poniżenia.

Raija była pamiętliwa.

Ole Edvard nie żył, lecz ona nie potrafiła wybaczyć ani zapomnieć.

Przebrała się za mężczyznę. Nie za rybaka ani myśliwego, w takim bowiem stroju nie 

zdołałaby ukryć swojej kobiecości. Mogła jednak udać młodego chłopca o dziewczęcej urodzie. 

Liczyła   na   to,   że   i   tak   nie   natknie   się   na   nikogo.   Płaskowyż   był   rozległy,   a   większość 

podróżnych zdążała wszak na jarmark. Miejsce, do którego zmierzała, leżało z dala od utartych 

szlaków.

Rozsądek   podpowiadał   jednak   dziewczynie,   że   tak   będzie   lepiej.   Znalazła   spodnie 

męża, które przypadkiem zaplątały się pośród towarów. Raija uznała, że to znak niebios. Reijo 

był mocniejszej budowy, więc musiała urwać kawałek sukna i przewiązać się nim w pasie. 

Szerokie   spodnie  zwisały  nieelegancko wokół   jej   chłopięco  szczupłych  bioder,  ale   nic  nie 

mogła na to poradzić. Nogawki skróciła, wpychając je do butów. Wyglądała dość niezdarnie, 

ale nie zamierzała schodzić zbyt często z kozła. Koń sam znajdzie drogę.

Piersi stanowiły większy problem. Mogła przywdziać najlepsze przebranie, ale krągłość 

piersi wciąż zdradzała jej płeć.

Raija musiała poświęcić jedną z bluzek. Podarła ją na szerokie pasy i obwiązała się 

nimi, zaciskając sukno nieomal do utraty tchu. Utrudniało jej to ruchy, ale skutecznie ukrywało 

kobiece wdzięki. Na wierzch założyła zwykłą koszulę, taką którą nosiła na co dzień. Sposób 

zapięcia mógł ją zdradzić, ale dziewczyna nie podejrzewała podróżujących po płaskowyżu o 

zbytnią przenikliwość.

Włosy upięła w kok i ukryła pod kapeluszem z szerokim rondem, który naciągnęła na 

czoło, tak że twarz pozostawała w cieniu. Zanim ruszyła w drogę, przejrzała się w strumieniu. 

Rwąca woda zniekształcała odbicie, ale Raija uznała, że efekt jest zadowalający.

Przynajmniej w niczym nie przypominała siebie.

Mogła teraz rozpocząć poszukiwania. Wkrótce musiała uznać, że porwała się z motyką 

na słońce.

Jej optymizm stopniał jak wiosenny śnieg.

Pamiętała dobrze mapę, którą Kalle wyrył po wewnętrznej stronie skórzanego worka, 

ale   przepatrując   okolicę   stwierdziła,   że   nie   zaznaczył   na   rysunku   zbyt   wielu 

charakterystycznych elementów. Nie mogła też pominąć faktu, że Kalle odtworzył mapę z 

pamięci i że wtedy była jesień. Pory roku odmieniały okolicę nie do poznania.

Upływały godziny, słońce zatoczyło łuk i skłaniało się ku zachodowi.

Raija zatrzymywała się raz po raz na popas, by dać odpocząć zwierzęciu. Jej los zależał 

od konia. Droga do osady była daleka, a przecież musiała wrócić do domu o tym samym czasie, 

co inni ludzie powracający z jarmarku.

Zapadła   noc,   lecz   Raija   wciąż   popędzała   konia.   Zwierzę   okazało   się   nadzwyczaj 

dzielne. Dziewczyna nie zaznała snu przez całą dobę, lecz nie odczuwała zmęczenia. Wręcz 

przeciwnie, przenikało ją podniecenie. Kiedyś śmiała się z chłopięcych rojeń Karla i Reijo, 

uważała, że tracą czas na pogoni za mirażami.

Nazywała ich marzycielami.

Trzeba było dziecięcej naiwności, by uwierzyć w opowieści o złocie w Ruiji. Kalle nie 

był marzycielem, ale zachował w sobie tęsknotę za cennym kruszcem. Nawet wtedy, gdy utracił 

pamięć o przeszłości, zachował w sobie ten sen.

I znalazł miejsce, gdzie zaczyna się tęcza.

Wtedy Raija nie potrafiła ich zrozumieć. Nigdy nie marzyła o bogactwie.

Teraz pojęła.

Teraz każdym skrawkiem ciała czuła narastające napięcie.

Nie na myśl o dostatku. Tak, chciała zatrzymać sklep. On nadawał sens jej życiu, tak jak 

dzieci, rodzina, tęsknota za Mikkalem.

Przede wszystkim jednak pragnęła zapewnić przyszłość swoim najbliższym. Sama dość 

się wycierpiała za młodu.

Musiała   zmagać   się   z   przeciwnościami   losu,   bywała   samotna,   straszliwie   samotna. 

Przez tę samotność, biedę, fińskie pochodzenie zdana była na łaskę i niełaskę innych ludzi.

Ojciec Raiji musiał ją odesłać, bo cierpiał niedostatek.

Musiał ją sprzedać...

To była bolesna myśl, ale jakże prawdziwa.

Raija pragnęła lepszej przyszłości dla swego potomstwa. Osada rybacka nie była może 

najlepszym miejscem na tej ziemi, ale Maja, Knut i Elise zbyt wiele dni spędzili w drodze.

Przeżyli więcej niż większość dzieci w ich wieku.

I widzieli zdarzenia, których oczy dziecka nie powinny oglądać.

Marzyła, by zapewnić im bezpieczeństwo. Ubogie dzieci mogły czuć się bezpieczne. 

Jakże łatwiej jednak o pewność jutra, jeśli ma się nabity trzos.

Skarb Karla mógł zmienić wszystko.

Skarb Karla oznaczał spokojną przyszłość dzieci.

Z tego właśnie powodu Raija czuła gorączkę złota.

Dlatego też zrozumiała wreszcie siłę chłopięcych marzeń Karla i Reijo.

Tyle można ofiarować tym, których darzy się miłością. Można dać im cały świat.

Pamiętała słowa z odległej przeszłości.

Słyszała słaby głos starej kobiety, czuła zapach skóry i dymu.

Elle wyrzekła do niej te słowa, kiedy Raija była dzieckiem.

„Widzę zimne światło, Raiju...”

Raija trzymała w dłoni bryłki kruszcu. Poznała ich ciężar i blask.

Złoto błyszczało zimnym światłem...

Mijała niezliczone strumyki, niektóre na tyle rwące, że przy odrobinie przesady można 

było uznać je za rzeki.

Kalle wspominał o jakiejś rzece.

Co miał na myśli?

Raczej pod wpływem nagłego impulsu niż przemyślanej decyzji Raija skierowała wóz 

wzdłuż brzegu jednego ze strumieni. Był odrobinę szerszy niż pozostałe.

Kiedy dotarła do uskoku, uznała, że popełniła błąd. Rzeczka opadała kaskadą. Żeby 

znaleźć się znów u jej brzegów, Raija musiała nadłożyć drogi i dotrzeć do podstawy wzgórza.

Tak też uczyniła, choć objazd zajął parę godzin. Uznała, że podnóże góry świetnie nada 

się   na   wypoczynek.   Potrzebowała   chwili   wytchnienia,   musiała   dać   odpocząć   strudzonemu 

zwierzęciu.   Oporządzenie   konia   sprawiło   jej   przyjemność,   był   jedyną   żywą   istotą   na   tym 

odludziu. Tylko do niego mogła teraz przemawiać.

Miejsce było przepiękne. Raija postanowiła rozłożyć się na spoczynek pod skałą, ale 

drogę zagrodziły jej głazy wysokości człowieka.

Między   głazami   nie   dostrzegła   żadnej   ścieżki.   Porastały   je   krzewy   wierzby.   W 

pęknięciach na stromej skale gromadziły się grudy ziemi, której czepiały się korzenie wierzbiny 

i czerwonego wrzosu. Przyroda północy nie jest bogata, ale zachwyca głębią kontrastów.

Mimo tych plam zieleni i czerwieni ciemna gładź zbocza działała na Raiję odpychająco. 

Góry nigdy jej nie pociągały. Wychowała się na otwartych przestrzeniach. W Tornedalen nic 

nie przesłaniało nieba.

W   górach   Raija   odczuwała   instynktowny   lęk,   nad   brzegiem   rzeki   oddychała 

swobodniej. Rzeki przyciągały ją z magiczną mocą, były wiecznymi wędrowcami jak i ona, 

życiodajną wstęgą łączyły ludzi i miejsca. Raija zawsze mieszkała nad brzegiem rzeki.

Nie mogła oderwać wzroku od wodospadu, który spienioną kaskadą opadał z urwiska, 

pełen niezwykłej siły i energii.

I nagle zrodziła się w niej pewna myśl. Z początku wątła, potem coraz mocniejsza.

Z namysłem przyglądała się wodospadowi, który miała po lewej ręce.

Zbocze...

Sądziła, że jest wyższe, bardziej strome.

Może   dlatego,   że   bała   się   gór,   i   w   wyobraźni   zbocze   urosło   do   niebotycznych 

rozmiarów.

Położenie skały, wodospadu i wijącej się rzeki odpowiadało z grubsza znakom na mapie 

Karla.

Nieprawdopodobne.

A jednak. Im dokładniej przyglądała się okolicy, tym większej nabierała pewności.

Cały czas zdążała we właściwym kierunku, instynktownie obrała właściwą drogę.

Kalle tu był.

Mimo ogromu płaskowyżu dotarła do miejsca, które Kalle oznaczył na mapie.

Nie do wiary.

A jednak. W głębi duszy Raija wiedziała, że tym razem się nie myli.

Kalle był tu przed nią.

Tutaj znalazł złoto.

Skarb.

Jak szalona rzuciła się w nurt rzeki. Zimna woda natychmiast przeniknęła przez ubranie, 

ale Raija nie zwracała na to uwagi.

Nie miała czasu.

Gdzieś tu leży skarb.

Złoto Karla.

Jej złoto.

Mikkal nie dał się przekonać Aslakowi. Gotów był poświęcić wszystko, by móc ruszyć 

na wybrzeże w poszukiwaniu Raiji.

Inga też próbowała przemówić mu do rozsądku, choć sporo ją to kosztowało. Niełatwo 

obnażać uczucia wobec kogoś, komu to obojętne.

Spróbowała.

Na prośbę Aslaka.

Szczerze mówiąc, i tak by spróbowała.

Nisko upadła.

Mikkal był nieubłagany.

-   Wiem,   że   źle   cię   traktuję,   Ingo   -   powiedział.   -   Podróż   na   jarmark   przybrała 

nieoczekiwany  obrót  - dodał  z ponurym wzrokiem.  -  Możesz mi wierzyć lub nie,  ale  nie 

spodziewałem się spotkać tutaj Raiji. Po prostu stało się...

- Dobrze ci z nią? - spytała poważnie. Odwrócił spojrzenie.

- Nie jest mi dobrze bez niej - odrzekł wymijająco, lecz zgodnie z prawdą. - Muszę 

jechać, nie mam wyboru. Nic i nikt mnie nie powstrzyma.

Inga westchnęła zrezygnowana.

- Rozumiem...

- Nie sądzę - wyszeptał Mikkal. - Mam nadzieję, że nigdy tak nie pokochasz. Taka 

miłość to niebo i piekło...

Inga milczała.

- Zaopiekuj się Ailo! - poprosił.

Inga skinęła głową, ale Mikkal już tego nie zauważył. Ruszył w drogę. Do Raiji. Zawsze 

do Raiji.

10

Czterdzieści lat przed tymi wydarzeniami, koło roku 1690, Petter Dass, pastor i poeta z 

Alstahaug, spisał pamiętne strofy o kupieckich łodziach i rybackich spotkaniach w Bergen. 

Podawał w nich, że żeglarze z północy wyznaczali trzy daty w roku, kiedy to przypływali do 

tego wielkiego miasta, by sprzedać towary: trzeciego maja na święto Krzyża, w czerwcu na 

świętego Jana i dwudziestego szóstego lipca na świętego Olafa.

Reijo  i   jego   ludzie   zmierzali   na  spotkanie  świętojańskie,   choć  zwloką  na  początku 

wyprawy   łatwo   mogła   spowodować,   że   nie   uda   im   się   dotrzeć   na   miejsce   przed   trzecim 

terminem.

W pierwszych dniach wiatr im nie sprzyjał.

Na północ od wyspy Skjerv dogonili pięć łodzi i, jak to było w zwyczaju, przyłączyli się 

do nich.

Wspólna   żegluga   miała   dużo   zalet.   Razem   stawano   na   kotwicy,   poznawano   się 

nawzajem,   wymieniano   wieści   i   uwagi   o   pogodzie.   W   gromadzie   łatwiej   było   uniknąć 

niebezpieczeństw, które czyhały na żeglarzy.

Przybrzeżne wody Norwegii bywały kapryśne, Reijo zdawał sobie z tego sprawę. W 

swojej   pierwszej   podróży   na   południe,   na   dodatek   w   roli   szypra,   musiał   słuchać   rad 

doświadczonych rybaków.

Ci z Senji, stare morskie wygi, opowiadali z ponurymi minami o sześciu łodziach, które 

parę lat wstecz wypłynęły na letnie spotkanie i przed początkiem grudnia nie zdołały wrócić do 

domu. Reijo zrozumiał ukryty przytyk, rejs do Bergen to nie zadanie dla gołowąsów.

Podróż zajęła im cztery tygodnie. Trochę dłużej niż zazwyczaj, ale po drodze napotykali 

okresy   flauty.   Dopiero   w  okolicach   przylądka   Stad   powiał   północny   wiatr   i   pędził   łodzie 

wzdłuż wybrzeża Vestlandet.

Reijo ujrzał fiordy wcinające się w głąb lądu i grzbiety gór dumnie wyrastające z Morza 

Północnego.

Przyroda objawiała tu swą potęgę, surowość i dumę.

Krajobraz przypominał Reijo północ Norwegii. Oddalał się od domu, ale wcale nie czuł 

się obco. Od każdej osady, którą mijali po drodze, odbijała kolejna ciężka łódź i dołączała do 

pozostałych.

Dopłynęli   do   kupieckiego   miasta   ogromną   flotyllą.   Była   połowa   lipca,   kiedy 

siedemdziesiąt   nieomal   łodzi   wpłynęło   do   zatoki   Vagen   i   przybiło   do   nabrzeża   zwanego 

Bryggen. Rybacy z północnej Norwegii przybywali,  by sprzedać towary i zapewnić środki 

utrzymania dla swoich wiosek i osad.

Bez zbędnych ceregieli rozpoczęli wyładunek.

Pobyt w Bergen stanowił atrakcję samą w sobie, ale czasu nie wolno było marnować. 

Przybywali tu przede wszystkim po to, by zdobyć żywność dla bliskich. W stronach rodzinnych 

rozpoczął się czas żniw i liczyła się każda para rąk do pracy. I choć miasto kusiło, rybacy czuli 

na sobie brzemię odpowiedzialności.

Czekała ich droga powrotna, w której nie mogli liczyć wyłącznie na sprzyjające wiatry. 

Czekał  ich  wysiłek i trud, zanim staną na progu domostw i chełpliwie  opowiadać będą o 

przygodach.

Przez trzy dni opróżniali łodzie. To był dobry rok, wieźli obfitość towarów.

Reijo zrobił przegląd ładowni. Nie zamierzał dać się oszukać pierwszemu lepszemu 

kupcowi z Bergen, który sądził, że wystarczy upić naiwnego, niepiśmiennego rybaka z północy, 

by ten przystał na każdą cenę. Reijo wiedział, co wiezie: prawie trzy i pół tony sztokfisza, 

dwieście kilogramów klipfisza, przeszło pół tony wątłusza i szesnaście beczek tranu.

Jeśli ktoś będzie próbował zakwestionować wagę, dowie się, że nie ma do czynienia z 

byle głupkiem z prowincji.

Kupcy zjawili się, zanim dokończono wyładunku.

Byli to doświadczeni ludzie, znawcy rynku. Równie dobrze jak przybysze z północy 

orientowali się w wysokości połowów i plonów. Starannie przygotowywali się na spotkanie z 

rybakami. Pierwsza lustracja przybyłych łodzi pozwalała im oszacować jakość ładunku.

Kupcy wspólnie ustalali cenę własnych towarów i decydowali, ile gotowi są zapłacić za 

rybę przywiezioną z północy. Odstępstw od cen nie było, chyba że wobec zadłużonego rybaka, 

któremu zwykle składano gorszą ofertę. Dłużnik musiał spłacić wierzyciela i zwykle nie miał 

innego wyjścia,  jak zadowolić się mniejszym zarobkiem. Kupcy rozkładali  bezradnie ręce, 

twierdząc, że nie spłacona należność naraża ich na straty.

Rybacy   z   północy   niewiele   mogli   na   to   poradzić.   Musieli   sprzedać   towary,   byli 

uzależnieni od kredytu bergeńskich kupców.

Reijo nie miał długów, mógł więc wybrać tego, kto zaoferuje najwyższą cenę.

Zdawało mu się, że ma silną pozycję przetargową.

Zdawało mu się tak do chwili, kiedy postawił stopę na nabrzeżu Bryggen i od razu 

znalazł się w tłumie perorujących kupców. Nie docenił ich daru przekonywania i talentów 

krasomówczych.

Prześcigali się w uprzejmościach, wyrzucali z siebie potoki słów w dialekcie, którego 

Reijo po części w ogóle nie rozumiał. Opuściła go otucha i dał się bezwolnie wciągnąć w wir 

wydarzeń.

Ten, który zaklinał się, że nie padnie ofiarą naciągaczy, wpadł wprost w pułapkę. Reijo 

zauważył, że kupcy zdają się nie rozumieć jego fińskiego akcentu, i w zdenerwowaniu zaczął 

gubić norweskie frazy. W końcu zamilkł na dobre.

I bez oporu dał się przekonać pewnemu sprytnemu handlarzowi, który nie zapomniał 

języka w gębie i miał silny argument w postaci flaszki gorzałki.

Reijo   nie   odmówił   poczęstunku.   Nie   uważał,   by   łyk   gorzałki   obligował   go   do 

czegokolwiek. Miał też nadzieję, że alkohol przywróci mu jasność myślenia.

Ułożył sobie przemowę, ale swada kupca zbiła go z pantałyku.

Reijo poczuł się głupio i bezradnie, podejrzewał zresztą, że w oczach kupca uchodzi 

właśnie za bezradnego głupca. Po pierwszym kielichu przyszedł następny, i jeszcze jeden...

Rozwiązał   mu   się   język,   ale   gdzieś   zapodziała   klarowność   myśli.   Kupiec,   który   z 

początku odgrywał rolę bratniej duszy, przybrał nagle rzeczowy ton.

Kupiec wypił tyle, ile trzeba. Dość, by dotrzymać towarzystwa prostakowi z północy. 

Dość, by zachować trzeźwy osąd sytuacji.

Trzy i pół tony sztokfisza straciło cudownie na wadze jakieś dwieście kilogramów.

Dwieście kilo klipfisza stopniało o czterdzieści kilogramów.

Reijo mógł przysiąc, że ma w ładowni przeszło pół tony wątłusza, ale waga kupca nie 

wskazała więcej niż czterysta pięćdziesiąt kilogramów.

Liczba beczek tranu zgadzała się z jego rachunkami.

Reijo nie protestował. Kupiec wyglądał uczciwie, z pewnością nie parał się oszustwem. 

Miejskie wagi muszą być dokładniejsze niż te, którymi dysponowali w osadzie.

W   mieście   znali   się   na   wszystkim.   Przybysz   z   prowincji   nie   powinien   pouczać 

oświeconego, mądrego człowieka, jak prowadzić interesy. I jeszcze podejrzewać o oszustwo.

Reijo   nie   mrugnął   więc,   choć   obliczenia   kupca   nie   zgadzały   się   z   jego   własnymi. 

Kupiec dostrzegł to i ostrożnie zaproponował cenę.

Reijo znów nie zaprotestował, choć cena znacznie odbiegała od średniej.

Kupiec poczuł się na pewnym gruncie, więc kiedy wyliczał łączną sumę, rozmyślnie 

pomylił się tu i ówdzie na swoją korzyść. Po czym doliczył odrobinę do cen towarów, które 

Reijo zabierał na północ.

Oszukiwał z szerokim uśmiechem na twarzy.

Reijo   przyjmował   słowa  handlarza   za   dobrą   monetę.   Rzeczywistość   przerastała   go, 

zapierała dech w piersiach. W tym wielkim, nieznanym świecie nie znaczył nic. Mógł tylko 

potakiwać i zgadzać się na wszystko, by mieć to już za sobą.

Zakupione towary odwieziono na łódź Reijo. Dwanaście beczek jęczmienia, dwanaście 

żyta. Kilka beczek duńskiego słodu. Pięć beczek mąki żytniej, trzy mąki jęczmiennej. Fasola, 

zwykła gorzałka, wino, trochę francuskiej wódki. No i towary z list zleceniodawców.

Reijo   miał   już   wszystko,   choć   zapłacił   więcej,   niż   się   spodziewał.   Teraz   musiał 

pomyśleć   o   prezencie   dla   Raiji.   Co   kupić,   nie   wiedział.   Tyle   tylko,   że   marzył   o   czymś 

odmiennym od zwykłych podarków, które rybacy zawozili swoim wybrankom.

O czymś pięknym, co by przyćmiło broszkę Mikkala i bransoletę Aleksieja.

Raija   musi   wreszcie   zrozumieć   siłę   jego   uczucia.   Nie   mniejszą   niż   miłość   tych 

wszystkich mężczyzn, którzy krążyli wokół niej jak ćmy wokół świecy.

Być może nudził ją, bo ciągle stał u jej boku.

Reijo   zamierzał   przewyższyć   rywali   szczodrością.   Szukał   czegoś   niezwykłego. 

Wyrafinowanego.

Nie znał wcześniej tego słowa, ale brzmiało dostojnie. Kupiec użył go w rozmowie, a 

Reijo zapamiętał.

Powtarzał   je   wielokrotnie.   Nie   wiedział,   skąd   pochodzi,   ale   uznał   je   za   niezwykle 

piękne.

Miał zamiar powtórzyć je Raiji. Żeby wiedziała, że bywał w wielkim świecie.

Kupi jej coś wyrafinowanego.

Najpierw jednak ruszy na miasto, by uczcić transakcję.

Załoga   Reijo   zamierzała   spędzić   parę   dni   w   Bergen,   by   mieć   co   opowiadać   po 

powrocie. Nie wypadało wracać, nie poznawszy miejskich nowinek.

W pierwszy wieczór rybacy z osady nie dowiedzieli się wiele. To znaczy nabyta wiedza 

nie   zyskałaby   uznania   w   oczach   ich   współziomków.   Zapoznali   się   bowiem   z   działaniem 

francuskiej wódki.

Efekt nie był, rzecz jasna, odmienny od tego, który powodowała rodzima gorzałka, ale 

któż mógł to wiedzieć, jeśli nie spróbował wprzód złocistego napitku.

Reijo wzniósł kilka toastów podczas targu, kolejnych kilka, by przybić cenę. Poza tym 

był szyprem i nie mógł odmówić załodze.

Zapomniał, że źle znosi alkohol. Że od dawna nie miał mocnego trunku w ustach.

Z tego wieczora i nocy niewiele zapamiętał.

Upił się do nieprzytomności.

Wyrzucono go z szynku przy wtórze urągliwych śmiechów miejscowych opilców.

Pamiętał to zdarzenie jak przez mgłę.

I   jeszcze   to,   że   bez   przerwy   w   coś   wpadał.   Zdawało   mu   się,   iż   błądzi   między 

nadmorskimi skałami, usiłując uciec przed falą przypływu.

Przewracał się wiele razy.

Zetknięcie z bergeńskim brukiem było brutalne. Reijo zabłądził w wąskich uliczkach, w 

pijanym widzie krążył po wielokroć tymi samymi zaułkami.

Z otwartym sercem przybył do tego kupieckiego miasta, a ono go oszukało.

Rybacy z północy stanowili łatwy łup.

Bywalcy   szynku   z   miejsca   zwrócili   na   niego   uwagę.   Był   najbardziej   pijany,   miał 

najwięcej pieniędzy.

Nie zdążył przepić wszystkiego, zanim go wyrzucono.

Kilku opryszków postanowiło uwolnić Reijo od nadmiaru gotówki.

Dowcipkując i rechocząc, śledzili jego pijacki marsz przez miasto.

Będą mieli co opowiadać kamratom.

Rybacy z północy stanowili wdzięczny obiekt do żartów, zwłaszcza te trzy razy do roku, 

kiedy licznie zjeżdżali do miasta.

W końcu zdecydowali się zaatakować. Ktoś mógł zobaczyć pijanego i mu pomóc. Lub, 

co gorsza, zwietrzyć okazję i ich uprzedzić.

Dopadli   Reijo   w   wąskiej   opustoszałej   uliczce,   wysłali   do   krainy   snu   i   opróżnili 

kieszenie z wszystkiego, co miało jakąś wartość.

Potem zostawili na bruku.

Trwało to raptem parę minut. Napastnicy byli przekonani, że nikt ich nie widział.

Chodziło wszak o jakiegoś prostaczka z północy. Komu miałoby na nim zależeć?

Na szczęście dla Reijo komuś zależało. Ktoś był świadkiem napadu.

Obudził się zbity i obolały. Leżał w łóżku, patrzyły nań najbardziej niebieskie oczy, 

jakie kiedykolwiek widział.

Reijo sądził, że obudził się w niebie.

Powiedział to właścicielce błękitnych oczu.

-   Mylisz   się   -   odrzekła   miękko.   -   Wciąż   przebywasz   w   Bergen.   A   ja   jestem 

przeciwieństwem anioła.

Reijo zapadł ponownie w miłosierną ciemność.

11

Reijo budził się wiele razy, zatracił rachubę dni.

Za każdym razem widział nad sobą błękitne oczy i uspokajał się.

Po   czym   znów   zapadał   w   głęboki   sen,   w   czarną   otchłań,   która   zdawała   się   być 

błogosławieństwem.

Minęła wieczność, kiedy w końcu zebrał dość sił, by usiąść. Spróbował nawet wstać, ale 

nogi odmówiły mu posłuszeństwa.

- Co się stało? - spytał.

Rozejrzał   się   wokół.   Znajdował   się   w   ciasnym   pokoiku   o   ścianach   z   cegły.   Poza 

łóżkiem był tam jeszcze piec, stół i lawa. Okienko pod sufitem świadczyło o tym, że pokoik 

mieścił się w piwnicy.

Pokój, pogrążony w mroku, rozświetlany był tylko nikłym światłem lampy.

Dziewczyna o błękitnych oczach wyłoniła się z cienia.

W   jej   oczach   można   było   utonąć.   Reszta   z   łatwością   doprowadziłaby   każdego 

mężczyznę do szaleństwa.

Oprócz Raiji nie widział nigdy równie pięknej istoty. Gdyby postawić je obok siebie, 

nie wiedziałby, którą wybrać.

Była pierwszą kobietą, która wytrzymałaby porównanie z Raiją.

Miała dość szeroką twarz o mocno zarysowanych kościach policzkowych. Zmysłowe 

usta, jakich dotąd nie widział. Pełne, miękkie wargi rozchylały się nieco, odsłaniając czubek 

języka.

Nos   wąski   o  szlachetnym  królewskim   kształcie.   Nozdrza   dziewczyny   drżały  lekko, 

kiedy podeszła do łóżka.

Nad   przecudnymi   oczyma   brwi   układały   się   w   proste   i   szerokie   kreski   o   odcień 

ciemniejsze od włosów barwy złota.

Reijo   dotykał   już   jedwabistych   włosów.   Czarne   loki   Raiji   zdawały   mu   się 

najpiękniejszym dziełem natury na kobiecej głowie.

Włosy tej dziewczyny układały się w miękkie sploty wokół twarzy i opadały faliście aż 

do pasa.

Grube sploty tak błyszczące, jakby utkane były ze złota.

Reijo   zaniemówił.   Słowa   wydały   mu   się   niepotrzebne,   skoro   mógł   pochłaniać   ją 

wzrokiem.

Poruszała się lekko, kołysząc biodrami. Miała kusząco zaokrąglone piersi i wąską talię.

- Chorowałeś - powiedziała tym samym słodkim głosem, który działał na Reijo tak 

uspokajająco, kiedy on sam krążył między czarną otchłanią a świadomością. - Pobito cię przed 

moim   domem.   Zabrałam   cię   do   środka.   Musiałeś   być   pijany   i   bardzo   zmęczony.   Inaczej 

obudziłbyś się wcześniej.

- Wcześniej? - Reijo usiłował wstać. Bez powodzenia. Zakręciło mu się w głowie. - Jak 

długo tu leżę? - spytał, pełen niedobrych przeczuć.

- Cztery doby - odrzekła z uśmiechem. Oślepiony urodą dziewczyny zareagował z opóź-

nieniem.

- Cztery doby? - krzyknął niedowierzająco. Pochyliła lekko głowę. Jak Madonna.

- Nie mogę tu zostać - jęknął bezsilnie. - Nie mogę tu dłużej zostać. Moja łódź czeka w 

zatoce. Muszę płynąć do Finnmarku. Muszę wstać!

Zareagowała z nieziemskim spokojem.

- Musisz odpocząć - powiedziała z naciskiem. Nie uniosła się, ale jej głos zabrzmiał 

władczo. - Wszystkie łodzie handlowe dawno już odpłynęły.

Reijo nie uwierzył. Zebrał siły, opuścił nogi poza skraj łóżka i usiadł.

-   Moja   została   -   oświadczył   stanowczo.   -   Nie   mogli   odpłynąć   beze   mnie.   Jestem 

szyprem, łódź należy do mnie. Nie mogli mnie zostawić, do diabła!

Wzruszyła ramionami,  obserwując jego heroiczne wysiłki. Reijo usiłował  stanąć na 

nogi. Dziewczyna nie ruszyła się z miejsca, by mu pomóc.

Reijo opadł bezsilnie na posłanie. Nie miał sił się podnieść. Świat tańczył mu przed 

oczyma. Wydawało mu się, że znalazł się na rozszalałym morzu w środku burzy.

Z burzą dałby sobie radę, słabości nie potrafił opanować.

- Muszę przekazać wiadomość załodze - wyszeptał po chwili. - Przyjdą po mnie. Trzeba 

wracać do domu.

Nie odezwała się.

Reijo wpadł w złość. Wyrażał się chyba dość jasno.

Miał ją błagać?

- Mój statek nazywa się „Maja Elise”. Załoga czeka na mnie. Jeden z nich ma na imię 

Nils. Nie odpłynie beze mnie. Musisz przekazać mu wiadomość!

Odstawiła lampę.

- To nie takie proste. Reijo popadł w zwątpienie.

- Przecież trafisz na nabrzeże - westchnął. - Muszę wracać do domu, nie pojmujesz? 

Zapłacę za przysługę...

Pogrzebał w kieszeniach, ale nic nie znalazł.

- Przecież nie pobili cię dla przyjemności - stwierdziła sucho. - Zabrali wszystko, co 

miałeś.

Reijo westchnął ponownie.

- Mam więcej na łodzi - nalegał. - Zapłacę. Uśmiechnęła się pobłażliwie.

- Nie chodzi mi o zapłatę - powiedziała miękko. - To dla mnie zbyt niebezpieczne.

Reijo zdumiał się.

- Całe miasto mnie szuka - dodała. - Jestem groźnym przestępcą.

Reijo roześmiał się serdecznie, dziewczyna była poważna.

- Nazywają mnie czarownicą.

- A jesteś nią? - zapytał z głupia frant. Wreszcie się uśmiechnęła.

- Wyglądam na czarownicę? Potrząsnął przecząco głową.

- Choć - dodał żartobliwie - nie wiem, jak wyglądają wiedźmy. Nie ma ich tam, skąd 

pochodzę.

Nie odpowiedziała.

- A co zrobiłaś? - spytał. Nie mógł uwierzyć, że ktoś obdarzył tę piękność przeklętym 

mianem.

- Obraziłam księdza - wyjaśniła. - Poza tym jestem cierniem w oku pewnej szlachetnie 

urodzonej damy. Znam się też na ziołach, a to nie w smak miejscowym cyrulikom. No i jestem 

kobietą...

Reijo zadrżał.

- To wystarczy, by nazywać cię czarownicą?

- Wystarczy.

- Co zrobią, jak cię znajdą? Usiadła na skraju łóżka.

- Chyba rzeczywiście nie spotkałeś dotąd żadnej wiedźmy, skoro nie znasz odpowiedzi 

na to pytanie - rzekła z uśmiechem. - Rzecz jasna, wtrącą mnie do lochu, potem skażą i spalą na 

stosie.

Reijo nie uwierzył.

- Nie przystoi palić ludzi! - wykrzyknął. Dziewczyna o złotych włosach milczała. Reijo 

zamyślił się. Jego kłopoty zeszły nagle na drugi plan. Wprawdzie nie wiedział, jak wrócić do 

domu, ale lepsze to niż perspektywa spłonięcia na stosie.

- Jak się nazywasz? - spytał nagle i roześmiał się zakłopotany. - Zajmujesz się mną od 

kilku dni, uratowałaś mi życie, a ja nawet nie znam twego imienia.

- Imię nic nie znaczy - odrzekła wymijająco. - Lepiej, żebyś go nie znał.

Reijo zrozumiał powagę sytuacji.

Była prześladowaną kobietą.

Zwali ją czarownicą.

Traktowała to serio.

Mógłby wpaść w tarapaty, gdyby wiedział za dużo.

- Chyba się nic nie stanie, jeśli poznasz moje imię?

- spytał z nerwowym uśmiechem.

Po czym opowiedział jej całą historię, gadaniem usiłując zagłuszyć niepokój.

Nie mogli tak go zostawić.

Nils by tego nie zrobił.

Słuchała go z roztargnieniem. Dla niej opowieść Reijo brzmiała jak baśń.

- Mógłbym zabrać cię ze sobą.

Reijo ożywił się. Chwycił dłonie dziewczyny i ścisnął z pasją.

- Mógłbym zabrać cię do Finnmarku. Tam nikt nie nazwałby cię czarownicą.

Spojrzała nań z powątpiewaniem. Dłonie miała wąskie, skórę chłodną. Wyzwoliła się z 

uścisku i odsunęła od Reijo.

- Twoja opowieść była ciekawa - powiedziała z ociąganiem po dłuższej chwili milczenia 

- ale nie mogę jechać z tobą. To moje miasto, mieszkam w nim od urodzenia... - Roześmiała się 

nerwowo.

- Przywiązuję się do miejsca...

- Chyba lepszy Finnmark niż pewna śmierć!

- Do wszystkiego można się przyzwyczaić...

Podwinęła nogi pod siebie i usiadła w przeciwległym kącie łóżka. Przechyliła głowę w 

zamyśleniu.

Reijo oparł się o wezgłowie. Nie mógł oderwać oczu od dziewczyny. Miała na sobie 

prosty strój, zwykłą spódnicę z samodziału i bluzkę pod kamizelką zrobioną z dwóch włóczek o 

różnych odcieniach szarości. Raija nie umiała robić na drutach, przemknęło mu przez głowę. 

Nie cierpiała robótek.

- Boję się - szepnęła, nie patrząc na Reijo. Utkwiła wzrok w powale. - Nikomu nie 

ufam...

Wtedy dopiero spojrzała na Reijo. Nie zdawała sobie sprawy, jak działa na niego błękit 

jej oczu.

- Gdyby cię nie pobito, gdybyś nie był tak bezradny, nie siedziałbyś tu teraz.

Reijo zapomniał o „Mai Elise”. Zapomniał o domu. Ta oszałamiająco piękna kobieta nie 

była wiedźmą, ale miała czarowny dar uwodzenia. Nie zdawała sobie sprawy z jego mocy.

Reijo znalazł się pod działaniem tego czaru. Nie miał nic przeciwko temu.

- Nie potrafię przyglądać się bezczynnie, jak ktoś cierpi... - dodała.

Był dla niej istotą egzotyczną. Ekscytującą, choć niebezpieczną. Kuszącą.

- Moje szczęście - ucieszył się Reijo. - Gardło miał ściśnięte, ciało ociężałe. - Jak długo 

tu mieszkasz? Od dawna cię szukają?

Uśmiechnęła się, w obu policzkach pojawiły się zabawne dołeczki.

- Pytasz, czy od dawna jestem wiedźmą? - wykrzywiła twarz w grymasie. - Pół roku. 

Pewna dama wyrzuciła mnie wtedy na ulicę. Nie pytaj dlaczego. Mam powody, by milczeć. 

Tak będzie lepiej dla ciebie.

Odrzuciła włosy z czoła.

Zdawała sobie sprawę ze swej urody?

- Często zmieniałam mieszkanie. Dobrze znam to miasto, Reijo. Dziwne imię, jak tytuł 

pieśni.

- Nikt mi tego wcześniej nie mówił - stwierdził zakłopotany. - To całkiem normalne 

imię.

- Moje życie jest niezwykle... - szukała właściwego słowa - ...pobudzające.

Wzrok Reijo kazał jej wyjaśnić bliżej, co przez to rozumie.

-   Śmierć   może   przyjść   w   każdej   chwili.   Muszę   więc   żyć   pełnią   życia.   Nie   mogę 

zmarnować ani minuty. Każda może być ostatnią na wolności...

Reijo zadrżał.

Taka perspektywa nie wydała mu się „pobudzająca”. Raczej śmiertelnie przerażająca.

- Oczywiście, że się boję.

Musiała czytać w jego myślach, bo przecież nie zadał żadnego pytania.

Nie wyglądała na przestraszoną.

Wręcz przeciwnie, panowała nad sobą.

Reijo wyzierał strach z oczu, choć groził mu jedynie dłuższy pobyt w tym mieście.

-   Zrobiłabym   to   dla   ciebie   -   powiedziała.   -   Poszłabym   na   Bryggen   do   twojego 

przyjaciela, ale się boję. Jeszcze nie jestem gotowa...

Jej policzki zaróżowiły się w ciemnym świetle lampy. Reijo sądził, że wzrok go zwodzi, 

ale tak było naprawdę. Dziewczyna zaczerwieniła się i spuściła powieki.

- Niedawno chciałam zrezygnować, miałam dość tego flirtu ze śmiercią. O mały włos 

nie oddałam się w ich ręce.

- Po co? - Reijo nie mógł zrozumieć. - Nie jesteś wiedźmą! Oni się mylą. Nie możesz 

dać się zabić przez czyjąś tragiczną pomyłkę.

Wzruszyła ramionami.

- Uważają, że mają rację. Nie jestem w stanie ich przekonać. Już wydali wyrok. Dla 

niektórych ludzi stanowię zagrożenie. Dlatego nazywają mnie czarownicą.

- Nie pozwól im! - Reijo mówił  z pasją w głosie. - Nie pozwól się pokonać. Nie 

pomagaj im w zbrodni!

- Nie uczynię tego. Jeszcze przez jakiś czas... W głosie dziewczyny pojawiła się nowa 

nuta.

- Muszę wykorzystać wszystkie szanse, które zsyła mi los - wyznała szczerze.

Reijo zaniemówił.

- To i ciebie dotyczy, Reijo. Pożerała go wzrokiem.

- Czułam pociąg do ciebie od chwili, kiedy cię znalazłam, a przecież nie gustuję w 

pijakach. Masz coś w sobie, Reijo. Pielęgnowałam cię też z egoistycznych pobudek.

Przerwała. Reijo wstrzymał oddech.

- Pragnę cię.

Tylko   Raija   zdobyła   się   na   podobną   bezpośredniość.   Ta   dziewczyna   przypominała 

chwilami Raiję, choć przecież tak bardzo się od niej różniła.

I budziła w nim równie silne pożądanie.

- Nic nie mów.

Położyła mu palec na wargach. Chciał uchwycić tę delikatną dłoń i ją ucałować. Nie 

zrobił tego, w ogóle się nie poruszył.

- Teraz nie możesz - szepnęła. - Zaczekam. Umiem czekać...

Reijo też nie mógł zrobić nic innego. Czekać.

Na to, by siły pozwoliły mu wstać z łóżka i odejść.

Aby dotrzeć na nabrzeże.

Popłynąć do domu.

A może czekać na coś więcej?

Dlaczego nie mógł oderwać wzroku od dziewczyny? Dlaczego śledził spojrzeniem jej 

wdzięczną sylwetkę?

Dlaczego krążył myślami wokół rzeczy grzesznych?

Zapomniał, że jest żonaty. Zapomniał o istnieniu Raiji.

Miał zamęt w głowie.

Czyżby nie kochał Raiji?

Ta dziewczyna, której imienia nie znał, pociągała go z równą siłą jak Raija.

Może nawet bardziej.

Bał się przyznać do tego, ale taka była prawda.

Patrzył na nią. Zapisywał w pamięci każdy ruch, mimikę, rysy twarzy.

Zastanawiał się, jakich użyć słów, by ją przekonać.

Musi wywieźć tę dziewczynę z Bergen.

To miasto oznaczało śmierć.

Nie chciał, by umarła.

Była stworzona, by żyć. Stworzona, by kochać.

Jego...

I znów zadał sobie to samo pytanie. Czy nigdy nie kochał Raiji? Dumał. Spał. Marzył.

Dziewczyna nie opuszczała go ani na chwilę. Kładła się na podłodze pomimo protestów 

Reijo. Na nic się nie zdały. Nie sposób kłócić się z kobietą jej pokroju. Wiedział o tym, miał 

żonę ulepioną z tej samej gliny.

Nie myślał o Raiji. Przestała dla niego istnieć.

Całą uwagę skupił na tej jednej jedynej.

Tej, która wkradła się w jego sny.

Stała się częścią jego myśli.

Pragnął ją poznać, zrozumieć.

Ona nie zdjęła maski.

Nie odkryła tajemnicy.

Reijo czekał.

Minęły dwie doby. Reijo leżał bezczynnie w ciemnej, ponurej piwnicy, oddalonej o 

setki mil od wybrzeży Finnmarku, i nie popadł w szaleństwo.

Poznawał bliżej złotowłosą piękność.

Dziewczyna nie mówiła wiele, unikała tematów, które wiązały się z jej osobą.

Za to chciała wiedzieć więcej o Reijo, a on nic przed nią nie ukrywał.

Zapomniał o łodzi.

Kiedy zbudził się kolejnego poranka, wiedział, że ma dość sił, by wstać.

Został.

Udawał osłabienie.

Nie chciał odejść.

Zrozumiała wszystko po południu. Przez okienko wpadało mniej światła i tylko z rzadka 

mijali je jacyś ludzie.

Na północy o tej porze roku noce i dnie nie różniły się wiele. Tutaj wieczorami zapadał 

zmrok, a noce były czarne i jedwabiście miękkie.

Podzielili się kawałkiem chleba, popili domowym piwem z drewnianego kubka.

Reijo nie miał pojęcia, skąd dziewczyna bierze jedzenie. Twierdziła, że nie wychodzi z 

piwnicy, lecz przecież musiała. Pewnie nocami, kiedy spał. Daleko nie mogła odchodzić, wszak 

bała się iść z wiadomością na Bryggen, a nabrzeże nie mogło znajdować się daleko.

Może ktoś mieszkający w pobliżu nie odmówił jej pomocy.

- Więc wypływasz? Oboje znali odpowiedź.

- Zabiorę cię ze sobą.

Potrząsnęła wolno głową. Zaplotła warkocz i upięła go wokół głowy.

- Możesz zabrać wspomnienia.

- Jakie wspomnienia? - Reijo wzruszył ramionami. - Tej parszywej dziury?

Jego głos zabrzmiał obco, chrapliwie.

- Wiele wspomnień. Pięknych wspomnień.

Podniosła rękę i wyjęła spinki z włosów. Potrząsnęła głową, rozluźniając warkocz, a 

długie sploty otoczyły jej twarz złotą aureolą.

- Zabierzesz ze sobą mnóstwo cudownych wspomnień - szepnęła i wyciągnęła dłonie ku 

Reijo.

Spletli palce.

Usta dziewczyny drżały. Na jej twarzy malowało się wzruszenie.

Zielone oczy Reijo pociemniały. Uwolnił dłonie i przesunął je w górę, gładził miękkie 

zaokrąglenia jej ramion. Miała szerokie ramiona jak na kobietę, ale jemu się podobały. Były 

oznaką siły.

Potem zamknął dłonie na karku dziewczyny, wplótł je w deszcz złotych nici.

Nie rozczarował się. Włosy miały gładkość aksamitu.

Kim była? Kto mógł równać się z tą nieziemską istotą? Ciało dziewczyny wyginało się 

pod dotykiem dłoni Reijo, jakby nie chciało uronić najdrobniejszej pieszczoty.

Objął   ją   w   talii.   Figury   dziewczyny   nie   uformował   gorset.   Natura   obdarzyła   ją 

harmonijną linią bioder.

Jej wargi rozchyliły się jak kwiat o poranku.

Reijo zachwiał się. Nie wiedział, czy to pod wpływem chwili, czy raczej z wyczerpania. 

Wiedział  jedynie, że musi pocałować te usta. Choć jego ciałem wstrząsały fale pożądania, 

trzymał dziewczynę tak delikatnie, jak potrafił.

Była silna, ale jemu jawiła się kruchą figurką z porcelany.

To   ona   go   pocałowała.   Reijo,   przepełniony   religijną   nieomal   czcią,   zawahał   się   w 

ostatniej chwili.

Pocałunek wstrząsnął nim, zawierał w sobie bezmiar tęsknoty.

Tęsknoty, której się u siebie nie spodziewał. Głodu, którego do tej pory nie musiał 

zaspokajać.

Stopili się w uścisku, stali jedną istotą.

Szumiało mu w głowie. Jego dłonie błądziły nerwowo po jej ciele, walczyły z opornymi 

wstążkami i guzikami.

Ona gorączkowo czyniła to samo. Nie byli w stanie oderwać się od siebie, by ułatwić 

sobie zadanie.

Wargi   płonęły   ogniem,   który   nie   palił.   Płomieniami,   które   niosły   rozkosz. 

Niebezpiecznymi, być może, lecz któż chciałby żyć bez nich?

Bez tego żaru i niewysłowionej tęsknoty...

Więc mylił się dotąd?

Więc Raija nigdy nie dotknęła jego serca?

Więc łudził się cały czas?

Teraz dopiero czuł naprawdę?

To właśnie zwie się miłością?

Ciało Reijo śpiewało z radości.

Każdy ruch rąk dziewczyny słał iskierki rozkoszy. Jej rozjarzone oczy mówiły, że czuje 

to samo.

- Sprawiam ci ból? - szepnął, Bal się swojej gwałtowności.

- Nie jestem dzieckiem - przypomniała mu. - Nie jestem zawstydzoną dziewicą...

Reijo połaskotał ją wargami w policzek.

- To nic. Dla siebie jesteśmy nowi. Tylko to się liczy.

Uśmiechnęła się ciepło.

- Nie sprawiasz mi bólu. Dajesz mi rozkosz, Reijo! Nie przestawaj! Już nic nie mów!

Reijo pocałował jej uśmiechnięte wargi. Uniósł kąciki ust i odwzajemnił się taką samą 

radością.

Miał wrażenie, że rodzi się na nowo.

Sądził dotąd, że wie, co to szczęście, zna pokrętne ścieżki miłości. Sądził, że potrafi 

kochać i że zaznał cierpienia... Ta kobieta, której imienia nie znał, udowodniła mu, iż nie 

wiedział nic.

Połączył się z nią i znalazł się w niebie.

Czary...

Nazywali ją wiedźmą...

Reijo odsunął od siebie tę szaleńczą myśl.

Mieli mało czasu.

Dała mu tyle rozkoszy, że gotów był przejść przez piekło, by znów wziąć ją w ramiona.

12

Żyli bez marzeń. Tworzyli wspomnienia, tęsknoty, które ocierały się o cierpienie.

Reijo zasnął szczęśliwy. Nigdy nie zaznał tyle radości, tyle miłości w jedną noc.

Budził się powoli.

Pełen oczekiwania wyciągnął rękę, by jej dotknąć, przyciągnąć do siebie i zanurzyć 

twarz w złocistych włosach.

Łóżko było puste.

Reijo otworzył gwałtownie oczy.

Lampa zgasła.

Przez okienko sączył się blady świt.

Ogień na palenisku żarzył się, Reijo poczuł igiełki chłodu na nagim torsie.

Był sam.

Dziewczyna zniknęła.

Reijo wystraszył się. Zerwał się na równe nogi, lekceważąc zawroty głowy.

Naciągnął ubranie, szukając rozpaczliwie jakiejś wiadomości.

Zdawał sobie sprawę, że i wcześniej wychodziła z piwnicy, ale nigdy nie za dnia.

Mrok był jej sprzymierzeńcem.

Teraz wstawał dzień, a dziewczyna nie wracała.

Reijo szalał z niepokoju.

Kto ją raz zobaczy, nigdy nie zapomni.

Jeśli ją znajdą, wszystko się skończy.

Nie mogła umrzeć.

Reijo podjął decyzję, kiedy dziewczyna spoczywała na jego piersi w tę najszczęśliwszą 

noc, jaką dane mu było przeżyć.

Postanowił zabrać ją do Finnmarku.

Zdoła ją przekonać. Przecież spędziła noc w jego ramionach.

Ludzie będą gadać.

Reijo nie przejmował się tym.

Zabierze ją ze sobą, da nowe życie, w którym nie będzie musiała flirtować ze śmiercią.

Sam zacznie nowe życie...

Raija zrozumie go. Obiecali nie zamykać sobie drogi do szczęścia.

Wtedy myśleli oboje, że to Reijo będzie musiał zwrócić wolność Raiji. Żadne z nich nie 

przypuszczało, że on pokocha inną kobietę.

Zrozumie go.

Zapiął koszulę na ulicy.

Świeże   powietrze   oszołomiło   go,   od   tygodnia   nie   wychodził   z   zatęchłej   piwnicy. 

Zaczerpnął tchu i poczuł się jak nowo narodzony.

Dokąd poszła?

Dokąd?

Rozejrzał się wokół. Zobaczył nieznajome fasady domów.

Dobry Boże, dokąd poszła?

Zatrzymał się raptownie. Przypomniał sobie słowa, które wykrzyczała w ekstazie. Teraz 

nabrały przerażającego znaczenia.

Mogłabym umrzeć dla ciebie, powiedziała.

Naraziła się na niebezpieczeństwo?

Poszła na nabrzeże?

Reijo ocknął się.

Nie czuł bólu, tylko strach.

Ruszył biegiem. Jak szalony popędził ku morzu.

Zadyszany wpadł na przystań.

„Maja Elise” stała u nabrzeża. Jedyna z kilkudziesięciu łodzi handlowych, które rzuciły 

kotwicę w zatoce.

Nie zostawili go.

Reijo łapczywie łapał oddech, kiedy poczuł, jak ktoś wali go pięścią w plecy.

- Nie sądziłem, że się tak ucieszę na widok twojej krzywej gęby! - Nils odetchnął z ulgą 

i jeszcze raz trącił kułakiem przyjaciela. - Gdzie się podziewałeś, stary? Jakbyś się pod ziemię 

zapadł. Przeszukaliśmy całe miasto.

- To długa historia.

Dziewczyna była ważniejsza. Musiał ją znaleźć. Nie zamierzał odpływać bez niej.

- Nikogo tu nie było? - spytał, wstrzymując oddech. - Nikt nie przyniósł ci wiadomości 

ode mnie?

- Któż taki? - zdziwił się Nils. Reijo stracił nadzieję.

- Nikt... - westchnął ciężko.

- To część tej długiej historii?

Nils był bystry. Reijo skinął głową.

- Opowiesz mi w drodze do domu - skrzywił się Nils. - Kiepsko wieje, będziemy mieć 

mnóstwo czasu na rozmowy.

Reijo zamierzał powiedzieć, że nie może jeszcze wypłynąć, kiedy Nils dodał z niechęcią 

w głosie:

-   Mam   dość   tego   miasta.   Uważają   nas   za   dzikusów,   bo   mieszkamy   na   północy.   - 

Splunął. - Fuj! - Pociągnął Reijo za sobą. - Miasto, w którym topią kobiety, nie jest w moim 

guście.

- Co?

Reijo stanął jak wryty i chwycił Nilsa za klapy kaftana. Wbił w kompana oszalałe 

spojrzenie.

- Co powiedziałeś? - wychrypiał. - Co powiedziałeś, Nils?

Nils wyswobodził się z uścisku i poprawił ubranie.

- Raduję się, że mogę opuścić miasto, w którym topi się kobiety - powtórzył, patrząc ze 

zdumieniem na kompana. - Czy to też ma związek z twoją opowieścią?

Reijo był szary na twarzy.

- Nie wiem - jęknął. - Mam nadzieję, że nie. Co widziałeś, Nils?

- To samo, co inni - rzekł ponuro Nils. - Kilku mężczyzn przywlokło tu związaną 

kobietę.   Kopali   ją,   bili,   pluli   na   nią.   Słyszeliśmy   przekleństwa,   którymi   ją   obrzucali.   Na 

nabrzeżu związali jej stopy i cisnęli ją do wody.

Nils przerwał. Był tak poruszony, że miał trudności z mówieniem.

-   Nikt   nie   ruszył   palcem,   by   jej   pomóc.   Utonęła.   Po   prostu   zniknęła   pod   wodą. 

Wyrzucam sobie, że nie podpłynąłem, by ich powstrzymać.

Reijo zgiął się wpół i usiadł na drewnianym pomoście. Zwiesił nogi w dół. Patrzył w 

wodę. Szukał tego miejsca. Nie spytał Nilsa. Nie chciał wiedzieć.

- Była młoda - wykrztusił. - Miała złociste włosy... Nils skinął głową.

- Skąd... - zaczął, ale przerwał. - Nie, nic nie mów! Usiadł obok Reijo i spojrzał przed 

siebie.

- Podpłynąłem tu później - powiedział. - Nie mogłem się powstrzymać. Pytałem ludzi. 

Byli równie przerażeni jak ja...

- Nazywali ją czarownicą - rzekł Reijo nieswoim głosem.

- To była próba wody - wyjaśnił z odrazą Nils. - Czarownica pływałaby na powierzchni 

pomimo więzów. Niewinna idzie na dno.

- Była niewinna. - Reijo nie próbował ukryć łez.

- Tak czy siak by ją zabili - stwierdził Nils.

- Spaliliby na stosie. - Głos Reijo nigdy nie brzmiał tak martwo. Pierwszy raz w życiu 

czuł taki ból.

- Nie krzyczała. Nie wydała z siebie dźwięku. Po prostu utonęła.

Reijo oddychał ciężko. Połykał słone łzy.

-   Dlaczego?   -   spytał,   nie   spodziewając   się   odpowiedzi.   Zwrócił   twarz   ku   niebu.   - 

Dlaczego?

Nils wiedział, że to nie jest najlepszy moment, ale słowa same cisnęły się na usta.

- Ludzie mówili, że była aniołem dla ubogich. Pracowała jako pokojówka u jednej z 

miejscowych dam. Dalekiej krewnej, której nie wypadało wyrzucić jej na ulicę. W nielicznych 

wolnych chwilach opiekowała się tymi, których los potraktował najsrożej. Znała się na ziołach i 

potrafiła leczyć nawet wtedy, gdy lekarze bezradnie rozkładali ręce.

Reijo rozpoznał dziewczynę. Taka była. Anioł, nie czarownica.

-   Ksiądz   uznał   to   za   bluźnierstwo.   Mówił,   że   ratuje   ludzi   z   pomocą   diabła. 

Zaprzeczyła...

Nils poczuł się równie źle jak Reijo.

- Synek damy poważnie zachorował. Żaden lekarz nie był w stanie przywrócić mu 

zdrowia, więc pozwolono jej użyć ziół. Nie pomogły i wyrzucono ją na ulicę. Kiedy chłopiec 

umarł, uznano dziewczynę za wiedźmę i morderczynię.

Reijo otarł łzy. Taka była jej historia.

Takie było życie kobiety, którą kochał przez kilka chwil.

- Miałem ją zabrać do Finnmarku, Nils. To dla mnie przyszła sprawdzić, czy łódź nie 

odpłynęła.

Tak powiedziała.

„Mogłabym umrzeć dla ciebie, Reijo”. Nie poznał jej imienia.

Wiedział tylko, że kochał ją całym sobą, jak nigdy dotąd.

Mogła otworzyć mu drzwi do nowego życia.

- To nie twoja wina, Reijo! - powiedział Nils. Skąd mógł wiedzieć.

Jak mógł zrozumieć.

To jego wina.

Tylko jego...

Na dnie zatoki złociste włosy dziewczyny rozkładały się w mokry wachlarz.

Jak słońce w bezbrzeżnej ciemności.

Nazwali ją czarownicą.

Zabili jak czarownicę.

Była aniołem ubogich.

Znajdywał słabą pociechę w tym, że nie on jeden zachowa ją w pamięci.

I nigdy nie zapomni. Mogła odmienić mu życie.

Reijo wstał z trudem.

- Masz rację, Nils - wyrzekł z bólem. - Ruszajmy. Miasto, w którym topi się kobiety, nie 

jest dla nas.

Wiedział, że odwiedza Bergen po raz pierwszy i ostatni.

13

Opis Pedera był tak dokładny, że Mikkal bez trudu odnalazł osadę.

Nie wątpił, że ojciec i brat Jenny z równą łatwością trafią na właściwy szlak.

Nadzieję pokładał w tym, że poruszali się pieszo, więc może zdoła ich wyprzedzić.

Wszyscy w osadzie znali Raiję. Powiedzieli mu, że szalona dziewczyna ruszyła na targ i 

jeszcze nie wróciła.

Niepokój ścisnął mu serce.

Nie wróciła...?

Pytali, kim jest.

Odpowiadał, że jej bratem. Uniesione brwi miejscowych mówiły, że Lapończycy nie są 

w wielkim poważaniu.

Być może oddawał jej tym kłamstwem niedźwiedzią przysługę.

Pozwolili mu spotkać się z dziećmi, by sprawdzić, czy naprawdę zna Raiję.

Serce Mikkala łomotało, kiedy zobaczył dziewczynki. Elise przywitała się wstydliwie. 

Maja też go rozpoznała, ale nie okazała zawstydzenia. Patrzyła na niego krnąbrnie. Zobaczył w 

niej odbicie siebie i go to zabolało.

- Reijo milszy od ciebie - oświadczyła z taką bezczelnością, na jaką stać trzyletnie 

dziecko.

Zdobył się na uśmiech.

Przypominała   Raiję,   gdy   tak   stała   z   rączkami   wspartymi   o   biodra   w   geście,   który 

podpatrzyła u dorosłych. Podobnie jak matka przekrzywiała głowę. Jej ruchy, charakter, jej 

uroda.

- Reijo jest z pewnością milszy ode mnie - przyznał, uśmiechając się szelmowsko. - No, 

ale chyba mogę was odwiedzić?

- Oczywiście, Mikkal! - odrzekła poważnie Elise. Zachowywała się już jak mała dama.

Maja ułożyła usta w ciup i nic nie powiedziała, ale nie odrywała wzroku od Mikkala.

Oddałby dłoń za miłość tego dziecka!

Jego dziecka.

Jego jedynej córki.

Jego i Raiji. Zrodzonej z miłości...

Wdowa była zadowolona. Dzieci poznały Mikkala. Pomyślała, że to wiele wyjaśnia. 

Czarne włosy Raiji, jej upór...

Powinna była zgadnąć...

Trudno ukryć Japońskie pochodzenie.

- Dom jest pusty - powiedziała, taksując Mikkala wzrokiem.

Pokrewieństwo wyszło na jaw. Ta nieznośna dziewczynka przypominała wujka.

- Mam dość zajęć...

Mówiła nie wprost, ale Mikkal zrozumiał.

- Klucz? - spytał. - Gdzie jest klucz?

- Wisi w schowku przy drzwiach. Dasz sobie radę z dziećmi?

Mikkal nie był pewien, ale nie miał zamiaru tłumaczyć się przed wdową.

- Mam własne - rzucił.

Kobieta odetchnęła z wyraźną ulgą, po czym zebrała rzeczy dzieci i podała mu małego 

Knuta. Wtedy dopiero zawahała się.

- Nie wiem, czy powinnam...

Mikkal z radością uniknąłby odpowiedzialności, ale zachowanie kobiety zaczęło go 

drażnić.

Dzieci Raiji nie zostaną z nią ani chwili dłużej.

- Opiekowałem się już takimi maleństwami - skłamał z czarującym uśmiechem.

Wdowa złagodniała. Musiała przyznać, że jak na Lapończyka jest dość przystojny.

Mikkal poprowadził pochód, kierując się wskazówkami Elise.

Maja nie odzywała się, ale też nie protestowała, kiedy opuszczali dom wdowy. Uznała 

widać, że Mikkal oznacza zmianę na lepsze.

Wszystko  poszło  tak,   jak  się  spodziewał.   Maja  przeciwstawiała   się   mu  na  każdym 

kroku, Elise pomagała, jak mogła.

Kiedy w końcu Maja położyła się do łóżka, spojrzała wrogo na Mikkala i wypaliła:

- Możesz tu zostać, póki nie wróci Reijo! Potem już ciebie nie potrzebujemy.

Zabolało.

Elise   dostrzegła   to   na  swój   dziecięcy   sposób.  Mikkal   miał   się   sporo   nauczyć   tego 

wieczora.

Myślał, że śpią, kiedy tupot małych stóp przerwał ciszę.

Elise wsunęła się wstydliwie na ławę tuż obok niego.

- Nie przejmuj się Mają - szepnęła i dodała jak dorosła: - Ona dla wszystkich jest taka. 

Nawet dla Aleksieja. Ale on jej nie rozumiał. Na szczęście.

- Aleksieja? - spytał machinalnie. Raija nie powiedziała mu wszystkiego.

Elise skinęła energicznie głową.

- Ona myśli, że straci Reijo, jeśli Raija polubi kogoś bardziej od niego. Ale przecież 

Reijo jest mężem Raiji, więc nie wolno. - Nabrała powietrza.  - Raija nie lubiła Aleksieja 

bardziej niż Reijo. Jestem pewna.

Mikkal przełknął ślinę. Miał ochotę krzyczeć.

- Nie przejmuj się Mają - powtórzyła Elise. - Ja cię lubię. Raija też.

Zamyśliła się.

- Ale nie bardziej niż Reijo... Mikkal pogładził ją po włosach.

Tysiące pytań cisnęło się mu na usta, ale nie wypadało wypytywać małego dziecka.

- Ja też cię lubię - powiedział łagodnie.

Nigdy tak poufale nie rozmawiał z małą dziewczynką. Nie licząc Raiji, ale wtedy sam 

był dzieckiem.

- Połóż się! Nie myśl już o tym, co powiedziała Maja. Rozumiem ją i nie mam jej tego 

za złe.

Elise wróciła szczęśliwa do łóżka. Mikkal się nie kładł. Uchylił drzwi do alkowy, ale 

zaraz je zamknął.

Za żadne skarby świata by się tam nie położył!

Elise chciała dobrze, ale dodała mu nowych zmartwień.

Myśl o Reijo była wystarczająco gorzka. Nieznany Aleksiej przyprawiał go nieomal o 

szaleństwo. Musi pomówić z Raiją, kiedy dziewczyna wróci. Jeśli wróci, podpowiadał mu 

złośliwy głos. Jeśli wróci.

Mikkal zasnął przy stole kompletnie wyczerpany.

Dwóch mężczyzn dotarło do osady dzień później niż Mikkal. Nie musieli pytać o drogę. 

Peder dokładnie opisał dom Raiji.

Mikkal obudził się na jakiś chrobot. Ktoś majstrował przy zamku.

Raija?

Niemożliwe. Raija wiedziała, gdzie jest klucz.

Domyślał się, kim są nieproszeni goście.

Przeszedł   zdecydowanymi   krokami   przez   izbę   i   otworzył   drzwi.   Na   twarzach 

przybyszów odmalowało się zaskoczenie.

- Myśleliśmy, że tu mieszka Raija - wykrztusił starszy z nich.

Mikkal nie zapytał, dlaczego usiłowali sforsować drzwi.

- Mieszka - odrzekł zimno i zagrodził ciałem wejście.

- I Reijo - dodał młodszy.

Obaj usiłowali zajrzeć do środka nad ramieniem Mikkala.

- Owszem.

- Więc kim ty jesteś? - spytał młodszy.

- Bratem Raiji. - Mikkal posłużył się tym samym kłamstwem. - Kto pyta?

Mierzyli go wzrokiem, młodszy bezczelnie, starszy ostrożnie.

- Przyjaciele Reijo. Przechodziliśmy obok, całkiem przypadkowo, i postanowiliśmy go 

odwiedzić.

Mikkal zatknął kciuki za pas, celowo skierowując ich uwagę na nóż, który wisiał u jego 

biodra.

- Dziwna pora na odwiedziny - wycedził. - Reijo nie ma w domu.

Urwał.

- Raiji też nie ma - dodał po dłuższym milczeniu. - Tylko ja. Nie spodziewałem się 

gości. W nocy śpię.

Nie wiedzieli, czy Mikkal mówi prawdę, ale nie chcieli ryzykować.

Wycofali się.

Mikkal zauważył, że młodszy z trudem się hamował. Odmowa Lapończyka podrażniła 

jego dumę.

Odeszli.

Mikkal   stal   w   progu,   odprowadzając   ich   wzrokiem.   Doszli   do   zabudowań   osady   i 

zniknęli.

Mikkal obawiał się jednak, że nie zrezygnują tak łatwo.

Stary był przebiegły.

Wierzył, że Raija doprowadzi ich do złota.

Nie chcieli zmarnować szansy przez głupi błąd.

Mikkal miał rację. Ojciec i syn ruszyli do sklepu, zgrzytając zębami ze złości. Nie 

zamierzali się poddawać.

- Co się stało z tą diablicą? - dziwił się Iver.

- Nie było jej na targu. Nie ma jej tutaj... - zastanawiał się głośno ojciec.

Obaj doszli do tego samego wniosku.

- Żadna kobieta nie podjęłaby się takiej wyprawy w pojedynkę! - Iver nie miał zbyt 

wysokiego mniemania o kobiecej zaradności. Miał za to zdecydowane poglądy co do ich roli i 

miejsca.

Ojciec żył dłużej na tym świecie.

- Hm - chrząknął - kto ją tam wie...

- Co robimy?

Ole uśmiechnął się.

- A co możemy zrobić? Czekać. Rozglądać się. Przecież musi w końcu wrócić.

Iver też się uśmiechnął. Tyle że znacznie groźniej.

Koń padł trzy dni drogi od skały. Raija zostawiła wóz i towary i ruszyła do domu 

piechotą.

Zwolniła, kiedy okolica wydała się jej znajoma.

Mogła   dojść   do   osady   przed   wieczorem,   ale   wolała   uniknąć   szyderczych   spojrzeń 

mieszkańców.

Przeczekała parę godzin, a potem cichcem przemknęła pomiędzy nagimi wzgórzami ku 

domowi. Duma dziewczyny doznała poważnego uszczerbku.

Klucza nie było w schowku.

Raija zaniepokoiła się. Wsunęła dłoń do kieszeni kaftana i zacisnęła ją na nożu. Wciąż 

miała na sobie męskie przebranie.

To był kolejny powód, dla którego wolała schować się przed ludzkim wzrokiem. I tak 

dość gadali o niej w osadzie.

Wstrzymała oddech i mocniej ścisnęła rękojeść noża.

Wydarzenia ostatnich tygodni sprawiły, że Raija była gotowa go użyć. Nie warto modlić 

się za ludzi, którzy chcą jej krzywdy.

Raija przestała wierzyć w ludzką życzliwość.

Ostrożnie nacisnęła klamkę.

Drzwi nie stawiły oporu.

Raija pchnęła je gwałtownie.

- Tego już za wiele! - usłyszała głos, który poznałaby na końcu świata.

Zdumienie było obopólne.

Po kilku sekundach Raija otrząsnęła się z szoku i weszła do izby. Zamknęła drzwi nogą 

i oparła się o nie. Kapelusz zsunął się jej na plecy, odsłaniając włosy.

-   Co   ty   masz   na   sobie?   -   wykrzyknął   Mikkal,   obrzucając   dziewczynę   zdumionym 

wzrokiem. - W życiu nie widziałem cię w równie dziwacznym stroju.

Raija zignorowała ten komentarz.

- Co tu robisz? - spytała. - Chyba wyraziłam się jasno. Nie chcę cię znać, póki nie 

będziesz wolny.

Mikkal uśmiechnął się kwaśno. Podszedł do Raiji i ujął ją za podbródek. Drugą rękę 

wsparł o drzwi ponad ramieniem dziewczyny.

Była brudna na twarzy. Brudna i niewypowiedzianie piękna.

- Wolny - powtórzył, zaglądając jej w oczy. - Tak jak ty, Raiju?

Odwróciła twarz ze złością. Była jednak zbyt zmęczona, by stawić mu opór.

Poza tym widok Mikkala sprawił jej radość.

Jarmark leżał daleko stąd.

Inga, Sigga znaczyły nie więcej niż pusty dźwięk. Reijo przestał się liczyć.

- Skąd wiesz? - spytała znużona.

Odwrócił   się   tyłem  do  niej,   usiłując  zapanować   nad  emocjami.   Nie   krzyknął   tylko 

dlatego, że bał się zbudzić dzieci.

-   Prawda   zawsze   wyjdzie   na   jaw   -   wyrzekł   sztywno.   -   Nawet   jeśli   Raija   Alatalo, 

przepraszam, Raija Kesaniemi usiłuje ją ukryć...

- Nie masz prawa mnie oskarżać, Mikkal! - Raija chwyciła go za ramię i obróciła ku 

sobie. - Słyszysz? Nie jesteś lepszy!

Spojrzał na dziewczynę z niezgłębionym uśmiechem.

- Ani gorszy - powiedział po chwili. Gorycz przebijała przez jego słowa. - Przegnałaś 

mnie jak psa - dodał z bólem.

Raija puściła jego ramię.

- Dlaczego? Czy to było konieczne?

Raija wypuściła powietrze z płuc. Była bliska omdlenia.

Nie miała się gdzie ukryć. Mikkal zagradzał jej drogę jak skała, żądając wyjaśnienia, 

którego nie umiała już odnaleźć.

- Popełniam błędy - wyszeptała.

- A ja? - Nachylił się. - Czy też mam prawo się mylić? Jestem tylko człowiekiem, na 

dodatek nie tak silnym jak ty.

Raija wzruszyła ramionami. Wątpiła, czy ją zrozumie.

-   Dla   mnie   nigdy   nie   byłeś   zwykłym   człowiekiem,   Mikkal.   Byłeś   czymś   więcej. 

Ideałem...

Przewrócił oczyma.

- Też wymyśliłaś! - Nie dawał się udobruchać. - Ideałem? - mruknął i odwrócił się, by 

ukryć zadowolenie.

Raija opadła bezsilnie na ławę. Uśmiechnęła się potulnie i skinęła głową. Teraz dopiero 

Mikkal dostrzegł, jak bardzo jest zmęczona.

- Powinnaś się położyć - powiedział czule. Przytaknęła.

- Położysz się ze mną? Drzwi do alkowy były jak mur.

Ciemne oczy dziewczyny błagały go. Wybaczały. Pragnęły.

Skinął   głową.   Przeprowadził   Raiję   przez   próg   i   pomógł   pozbyć   się   krępującego 

przebrania. Dziewczyna wisiała na jego szyi. Zasnęła, zanim zdążył ją położyć.

Mikkal przykrył ją kocem, ale nawet tego nie zauważyła. Oddychała równo i głęboko, 

pogrążona w sennych marzeniach.

Jakże pragnął je z nią dzielić!

Usiadł na skraju łóżka, opuściło go zmęczenie. Nie chciał spać z Raiją.

Właściwie to chciał, ale opowieść Elise dała mu dużo do myślenia.

Dzieci rozumiały więcej, niż przypuszczał. Nie zamierzał zajmować miejsca Reijo. Dla 

dzieci Raija i Reijo stanowili jedność. Reijo był im oparciem.

Dzieci też kochają.

Dzieci Raiji kochały Reijo.

Najbardziej zaś mała córeczka Mikkala.

Pogładził   Raiję   delikatnie   po   policzku.   Wciąż   miała   najdelikatniejszą   skórę,   jakiej 

kiedykolwiek dotykał.

Uśmiechnęła się przez sen; poczuł, jak jego serce napełnia się ciepłem.

Mikkal przełknął ślinę. Po raz pierwszy był blisko niej w tak niezwykły sposób. W te 

rzadkie chwile, którymi obdarzył ich los, nie mieli czasu. Rzucali się na siebie z namiętną 

gwałtownością, mówili jedno przez drugie, czuwali z podkrążonymi oczyma, byle tylko nie 

zasnąć, byle być ze sobą na jawie.

Żeby zapamiętać każdą wspólnie przeżytą sekundę.

To było nowe doświadczenie.

Łagodne.

Piękne.

Mikkal złapał się na myśli, że chciałby zasnąć u jej boku. Wtulić się w ciepło jej ciała i 

zanurzyć się w bezpieczny sen.

Obudzić się przy niej. Mieć pewność, że będzie przy nim. Budzić się wolno i spokojnie.

Nigdy dotąd tego nie przeżył.

Nigdy nie przeżył chwil zwykłego szczęścia z kobietą, którą kochał.

Pochylił się nad Raiją i dotknął wargami ust dziewczyny. Czoła. Oczu.

Przytknął policzek do jej policzka i poczuł, że czas się zatrzymał.

Miłość przepełniała mu serce.

Wyszedł z alkowy na palcach. Był zmęczony. Zmęczony i szczęśliwy.

Zasnął z uśmiechem na podłodze przed paleniskiem.

Obudził się, czując na sobie czyjś wzrok. Cała trójka stała nad nim. Dzieci były bose, 

potargane, przecierały zaspane oczy.

- Jesteś głupi, Mikkal! - Maja potrząsnęła główką. - Przecież mamy łóżko.

Mikkal wstał ociężale. Zrobiło mu się ciepło na duszy.

Jego córka po raz pierwszy nazwała go po imieniu.

- Mogłeś położyć się w drugiej izbie - wyjaśniła Elise. - Tam, gdzie spał Aleksiej.

Znów ten Aleksiej!

Mikkal ucieszył się, że wybrał podłogę.

Maja nie mogła się zdecydować, czy warto się do niego odzywać. W końcu uznała, że 

warto.

- Musisz dać nam jeść - stwierdziła i jednym tchem spytała: - Kiedy wróci mama?

Mikkal wciąż był zaspany.

- Mama jest w domu - odrzekł bez zastanowienia. - Wróciła w nocy.

Za późno zrozumiał swój błąd. Dzieci rzuciły się do alkowy.

Przecież Raija potrzebowała snu!

- Dlaczego masz na sobie spodnie Reijo? - usłyszał głos Mai.

Uśmiechnął się. Raija zasnęła tak, jak stała. Maja ujęła go swoją bezpośredniością. 

Bystra dziewczynka!

Serce Mikkala napełniło się ojcowską dumą.

Raija   wzięła   się   do   pracy.   Nie   lubiła   domowych   obowiązków,   ale   wypełniała   je 

sprawnie   i   szybko.   Ubrała   całą   gromadkę   i   nakarmiła.   Potem   usiadła   otoczona   dziećmi. 

Maleństwa nie chciały się od niej oderwać. Mocno odczuły nieobecność matki.

- Dlaczego przyszedłeś? - spytała Mikkala po lapońsku. - Skąd znałeś drogę?

-   Nieznajomi   z   targowiska,   którzy   wypytywali   się   o   was,   spotkali   kogoś   z   osady. 

Podsłuchałem ich.

Twarz Raiji nie wyrażała nic. Mikkal pieścił ją spojrzeniem.

- Są tutaj. Przybyli w nocy przed tobą. Przegoniłem ich, ale wątpię, by odeszli daleko...

- Głupio mówicie - uznała Maja, która poczuła się zlekceważona.

- Dorosłe gadanie - wyjaśniła rezolutnie Elise. Maja ześlizgnęła się z lawy i tupnęła 

nóżkami.

- Nie lubię dorosłego gadania! Nie lubię tajemnic!

- Nie lubisz cudzych tajemnic - uśmiechnęła się z miłością Raija.

Maja udała, że nie słyszy.

- Chcę Reijo. - Patrzyła wrogo na Mikkala, winiąc go za to, że nikt nie okazuje jej 

należnej uwagi. - Nie lubię ciebie! Chcę Reijo!

- Mikkal jest naszym gościem - zwróciła jej uwagę Raija. - Nie wiem, kiedy wróci 

Reijo, skarbie. Niebawem.

Postawiła   Knuta   na   podłodze   i   wyszła.   Po   chwili   wróciła   z   kawałkiem   papieru, 

kałamarzem i piórem. Z haczyka na ścianie zdjęła zniszczony kawałek skóry i rozpostarła go na 

stole.

Mikkal nic nie rozumiał. Dopiero kiedy zobaczył znaki wyryte w skórze, domyślił się.

Raija zaczęła kopiować mapę.

- Szukałaś złota, prawda? Skinęła głową.

- Znalazłaś to miejsce? Powtórnie skinęła głową. Mikkal wstrzymał oddech.

Nie rozumiał zachowania Raiji. Pracowała z właściwą sobie determinacją, tyle że nie 

wiedział dlaczego.

Skończyła odrysowywać mapę i odwiesiła oryginał na haczyk. Złożyła arkusz papieru i 

odstawiła przybory do pisania na miejsce. Wszystkie te czynności wykonała z nadzwyczajną 

skrupulatnością.

- Dokąd się wybierasz? - zapytał ostro, kiedy poczęła gotować się do wyjścia. - Jesteś 

nieostrożna. Oni z pewnością czają się gdzieś w pobliżu...

- Mam taką nadzieję.

Ani   słowem   nie   wyjaśniła   swego   dziwnego   zachowania.   Spojrzała   wyzywająco   na 

Mikkala i dodała:

- Chodź ze mną, jeśli chcesz mnie bronić... Nie mógł nie zauważyć uszczypliwości w 

tonie Raiji, ale ruszył za nią. Dzieci pobiegły za matką. Ole i Iver spędzili noc pod schodami do 

sklepu. Jeszcze spali.

- Kto śpi, nie grzeszy - powiedziała głośno Raija.

Na   dźwięk   tego   głosu   mężczyźni   podnieśli   się,   przecierając   zaspane   oczy.   Ich 

zdumienie urosło do niebotycznych rozmiarów, kiedy ujrzeli, kto do nich przemawia.

Za dziewczyną stał ten sam Lapończyk z dłonią groźnie opartą na rękojeści noża.

- Szukaliście mnie - ciągnęła niewinnie Raija. - Krewniacy Reijo, nieprawdaż? - Jej 

oczy zwęziły się w dwie szparki. - A co na to Jenny? Czy ona i dziecko mają się dobrze?

- Jenny nie żyje - warknął Iver. - Utopiła się w dniu, w którym opuściliście wyspę. 

Daruj sobie współczucie! Poradzimy sobie bez niego!

Raija wsunęła rękę za kaftan. Wyjęła arkusz papieru i rzuciła go starszemu z mężczyzn.

- Ale bez tego sobie nie poradzicie?

Ze ściągniętymi brwiami przyglądała się, jak rozkładają rysunek.

- Co to jest? - wykrztusił Ole.

Mikkal zdumiał się równie mocno jak on. Czy Raija oszalała?

- To jest mapa - wyjaśniła spokojnie Raija. - Mapa, bez której nie dacie sobie rady. 

Szukaliście nas ze względu na złoto.

Nie pytała, stwierdzała fakt.

- Tę mapę zostawił Karl. Złoto należało do niego. Ole i Iver nadal nic nie pojmowali. 

Podejrzliwie przyglądali się znakom i literom na papierze. Nie umieli ani czytać, ani pisać.

Nie dali jednak tego poznać po sobie. Nie chcieli się poniżać w oczach kobiety.

- Dlaczego nam ją dajesz?

Na ich twarzach malowało się zaskoczenie.

Raija roześmiała się serdecznie.

Mikkal nabrał pewności, że samotna wędrówka po płaskowyżu musiała odbić się na 

psychice   dziewczyny.   Silniejsi   od   niej   przeżywali   załamania   nerwowe.   Powinien   był   ją 

powstrzymać.

Tyle że w życiu nie widział nikogo, kto potrafił sprzeciwić się Raiji.

-   Spodziewałam   się   wdzięczności   -   skrzywiła   się.   -   Oszczędzam   wam   mnóstwa 

kłopotów.

Ojciec Jenny złożył papier. Chciał go wyrzucić, ale w ostatniej chwili powstrzymał się i 

wsunął arkusik do kieszeni.

- Nie oddaje się skarbu - powiedział zdecydowanie.

- Masz rację, ojcze - dodał Iver. - Coś się za tym kryje.

Raija ponownie się roześmiała.

- Wręcz przeciwnie. Szukałam przez trzy dni, brodząc w wodzie po pas. Tam nie ma ani 

ziarenka złota, mogę was zapewnić. Nic poza tym, co znalazł Karl.

Z satysfakcją przyglądała się rozczarowanym minom mężczyzn.

- Życzę szczęścia - dodała, odwracając się. - Będzie wam bardzo potrzebne.

14

- Nic! - Mikkal potrząsał głową z niedowierzaniem. - Nie mogę uwierzyć. Nic nie 

znalazłaś!

Raija drapała się leniwie po nodze, w miejscu gdzie ukłuł ją komar. Siedzieli wsparci o 

ścianę domu, mając przed sobą morze i osadę. Z zabudowań widać ich było jak na dłoni.

Siedzieli tak blisko siebie, że mogli się dotykać, ale nie robili tego.

Wiedzieli, że śledzi ich wiele spojrzeń.

Mikkal udawał wszak jej brata.

- Nic! - uśmiechnęła się, lecz Mikkal wiedział dobrze, że Raija jest na granicy płaczu. - 

Nic nie znalazłam.

Zastanawiał się, czy ma to dla niej duże znaczenie.

- Szukałam wszędzie, Mikkal. Podniosłam każdy kamień w rzece u podnóża skały. Nie 

pod wodospadem, ale tam nikt nie zdołałby się dostać. Kalle wyniósł wszystko.

Mikkal   skłonny   był   uwierzyć   dziewczynie,   choć   nie   miał   pewności.   Wolałby   sam 

przeszukać to miejsce. Nie dla siebie.

Złoto nic dla niego nie znaczyło.

Dla Raiji. Dla Mai.

- Kalle musiał sądzić, że jest tego więcej - głośno myślała. - Był chory...

Głos ją zdradzał.

Starannie przeczesała dno rzeki pod skałą, ale wciąż nie była pewna.

- To nie koniec świata.

Raija uśmiechnęła się z rezygnacją. Podwinęła rękawy bluzki i wystawiła przedramiona 

na działanie słońca.

Dzieci bawiły się w pobliżu.

- Ale koniec sklepu - stwierdziła. - Jak tylko wróci Reijo, będziemy musieli wynieść się 

stąd.

Opowiedziała mu wszystko.

Mikkal nie wiedział, jak zareagować. Nigdy nie marzył o tym, by posiadać więcej, niż 

trzeba mu było do życia.

Nie znał takiego uczucia.

Rzeczy nic dla niego nie znaczyły.

Nie musiał mieć płaskowyżu na własność, by korzystać z jego darów. Nie musiał mieć 

rzek, by łowić w nich ryby.

- Boję się, co na to Reijo - zwierzyła się Raija. - On tak polubił tę osadę.

- Dlaczego wyszłaś za niego?

- Bo uznałam to za słuszne. Zależy mi na nim.

- Mnie nie zależy na Indze - podkreślił. Znać było po nim urazę.

- Niezbyt to miłe z twojej strony - przyznała.

- Nie jestem miły. Kocham ciebie. Tylko ciebie. Żar w głosie Mikkala pochlebił jej. I 

przestraszył.

Nie chciała być uwielbiana.

- To, że tu przyszedłeś, nic nie zmienia - wyszeptała, na krótką chwilę kładąc rękę na 

jego dłoni. - Dobrze, że jesteś, ale to nic nie zmienia. Wkrótce wróci Reijo. Nie zasługuje na to, 

bym go zdradzała.

- A ja zasługuję? Westchnęła.

- Już rozmawialiśmy o tym, Mikkal. Zmień temat albo ruszaj w drogę.

Mikkal zmienił temat.

- Kim jest Aleksiej?

Raija spojrzała gniewnie na niego.

- Widzę, że sporo wiesz. Wziąłeś dzieci na spytki?

- Wiem tyle, co nic. Tobie zadaję pytanie. Kim jest Aleksiej dla ciebie?

Oboje byli dumni i uparci. Takie potyczki sprawiały im ból.

- Nikim.

Kłamstwo przyszło jej z taką łatwością, że aż się przestraszyła.

Miłość powinna opierać się na prawdomówności.

- Nie wierzę.

- I co z tego? - wzruszyła ramionami. - To nie moja rzecz. Dorośnij wreszcie, Mikkal. 

Nie  jesteśmy  już  dziećmi,   musimy  brać  odpowiedzialność  za  własne  postępki.   Zbyt  łatwo 

odsuwasz ją od siebie.

- Ty zaś uważasz się za lepszą, niż jesteś.

- Być może. Ale nie porzucam tych, którzy mnie potrzebują.

- Z jednym wyjątkiem...

- Ty, Mikkal, dasz sobie radę beze mnie. Masz w sobie dość siły.

Już słyszał te słowa. Za każdym razem powtarzali te same argumenty. Za każdym razem 

żegnali się w ten sam sposób.

- Wyjadę - westchnął. - Pięknie tutaj. - Przyglądał się nagim skałom, morzu pociętemu 

spienionymi   falami.   Linii   horyzontu,   gdzie   woda   stykała   się   z   niebem.   Surowa,   otwarta 

przestrzeń pełna niewypowiedzianego piękna.

Raija zadrżała.

- Następnym razem osiedlimy się z dala od brzegu.

W duchu gotowała się już do przeprowadzki i jej serce krwawiło. Mikkal prowadził 

koczownicze życie, lecz ona nie była stworzona do wędrówek.

Powiedziała „osiedlimy się”... Miała na myśli siebie, Reijo i dzieci. Mikkal był bliski 

łez.

- Dziwne... - Raija odprowadziła wzrokiem mewę, która kołysała się na lekkim wietrze. 

- Przestałam się lękać. Dawniej bałam się, że się nie odnajdziemy. Teraz wiem, że to nie będzie 

trudne.

Mikkal nie miał pewności.

- Mogę ci obiecać, że nie zjawię się, póki nie odzyskam wolności - spoważniał. - Nie 

chcę cię dłużej dręczyć, Raiju. Następnym razem nie dam ci powodów do bólu.

- Reijo obiecał, że zwróci mi słowo, jeśli sobie tego zażyczę - powiedziała cicho. - 

Dlatego, na swój sposób, wciąż jestem wolna...

Mikkal potrząsnął głową.

- Nie rozumiem go. Nigdy nie złożyłbym ci takiej obietnicy.

- Nie jesteśmy tacy jak Reijo. On jest lepszy od nas.

- Bo nigdy tak nie kochał - rzucił z pasją Mikkal. Nabrał powietrza i dodał: - Jeśli będę 

wolny... Następnym razem, Raiju... kiedy zrzucę więzy, poprosisz go o to? Zostaniesz ze mną?

- Nie wiem - odrzekła drżącym głosem. - To takie nierzeczywiste.

Załamał ręce.

-   Nie   potrafię   w   to   wierzyć,   Mikkal.   To   nie   jest   moje   życie,   chyba   możesz   to 

zrozumieć...

Mikkal nie mógł.

- To byłaby drogo okupiona wolność.

- Znam więc odpowiedź - stwierdził ponuro.

- Rozdzieramy się na strzępy - westchnęła, podsuwając kolana pod brodę.

Wyglądała tak młodo i niewinnie. W istocie była dojrzalsza od niego.

Widziała rzeczy wyraźniej. On myślał tylko o niej. Snuł marzenia. Żył, by kiedyś do 

niej należeć.

Ona miała większe serce.

Dlatego oddalała się od niego. Dlatego gorzkniał i stawał się małostkowy.

Chciał, by kochała tylko jego, a ona nie potrafiła kłaść tamy uczuciom.

Pełna ciepła i miłości dla ludzi. Była jego. Reijo. Tylu innych...

Odejdzie, nie wziąwszy jej w ramiona. Bez pocałunków.

Nazwała go ideałem.

Miał zamiar okazać się godnym tego miana.

- Był czas, kiedy liczyły się tylko uczucia. - Raija wpatrywała się w rozległy horyzont. - 

Tylko to, czy krew płynie szybciej w żyłach. Tylko ten, kto sprawiał rozkosz.

Mikkal wstał. Nie był pewien, czy chce tego słuchać. Słowa Raiji brzmiały inaczej. 

Bardziej dojrzale. Odsuwały go na daleki plan.

- Jak jest teraz?

Nienawidził siebie za to pytanie. Odpowiedź musiała sprawić mu ból.

- To wciąż jest ważne. Czuć, że możesz umrzeć pod czyimś dotykiem. Potem jednak 

czar chwili pryska i wiesz już, że inne rzeczy są równie ważne.

- A ludzie? - wyszeptał przez zaciśnięte wargi.

- Ludzie też są ważni. Każdy ma coś w sobie. Trzeba umieć to dostrzec. Mikkal?

Tak żałośnie wymówiła jego imię, że musiał spojrzeć na nią. Chęć, by wziąć ją w 

ramiona, przytulić i pocałować, doprowadzała go do szaleństwa.

Nie mógł. Grali swoje role.

- Co takiego, miła?

- Czy Elle nas miała na myśli, kiedy powiedziała, że będę szczęśliwa?

Mikkal miał ciętą odpowiedź na końcu języka. Dawno już zapomniał o bajdurzeniach 

starej kobiety. Powstrzymał się jednak. Raija znów była jego Małym Krukiem, zgubiła gdzieś 

niedawną dojrzałość i pewność siebie.

Potrzebowała pociechy.

Potrzebowała jego.

- Z pewnością nas! - Czy jego głos zabrzmiał przekonująco? - Kogóż by innego? Elle 

obiecała, że będziesz szczęśliwa. Kto oprócz mnie mógłby dać ci szczęście?

Znów obdarzyła go żałosnym spojrzeniem. Mikkal doznał nieprzyjemnego uczucia, że 

przez ułamek sekundy pomyślała o kimś innym.

- Jest tyle rzeczy - zaczęła bez przekonania, jakby wątpiąc, że niesforne myśli dadzą się 

złożyć w słowa. - Jest tyle innych rzeczy, które sprawiają mi radość. I nie ma w tym nic złego. 

Lubię się śmiać, lubię ludzi. Zadaję sobie jednak pytanie, czym jest życie. Co jest ważniejsze, 

zauroczenie czy zdrowy rozsądek. A może da się połączyć jedno z drugim?

Przerwała, by zaczerpnąć tchu, i smutnym głosem ciągnęła:

- Czasami żałuję, że się spotkaliśmy. Uniknęłabym tylu bolesnych myśli, miałabym 

mniejsze  oczekiwania.   Czasami znowu  uświadamiam  sobie,   że  gdybym nie  zaznała  twojej 

miłości, mogłabym równie dobrze się nie narodzić.

Jak trudno zapanować nad drżeniem rąk! Nad chęcią, by jej dotknąć!

Ile trzeba wysiłku, by zostać ideałem. Tym razem jednak Mikkal nie chciał jej zawieść.

- Zadręczasz się myślami, Raiju - zdołał wykrztusić.

Dziewczyna ożywiła się.

- Masz rację. Ach, te moje fantazje! Bywam okropnym ponurakiem...

- Taka już twoja melancholijna fińska natura - uśmiechnął się uszczypliwie. - Cenię ją, 

tak jak wszystko, co ciebie dotyczy. Nie zapominaj o tym.

- Nie zapominam o niczym. Nie potrafię... Mikkal wstrzymał oddech.

Zawsze to samo!

Każda rozmowa kończyła się kłótnią. Tym razem się mylił.

Tym razem miała na myśli jasne cechy jego charakteru.

- Wydawałeś mi się taki dorosły, kiedy ujrzałam cię pierwszy raz, Mikkal. - Twarz Raiji 

przybrała wyraz rozmarzenia. - Sama byłam mała i nieszczęśliwa - dodała gorzko. Wspominała 

czas, kiedy ojciec odesłał ją do Ruiji. - Dziś wciąż uważam cię za chłopca. Może nie chcę 

zaakceptować, że się postarzałam?

- Postarzałaś się? Masz dziewiętnaście lat! Co to znaczy przy moich dwudziestu pięciu?

- Jesteś starszy, to prawda. Wciąż jednak widzę w tobie chłopca.

- Myślisz o tym, by wrócić?

- Dokąd?

- Do domu. Do Tornedalen.

Raija wbiła wzrok w chmury. W białych obłokach ujrzała złote pola zboża...

Złote?

Zmarznięte!

Dlatego zamieszkała na kamienistym wybrzeżu północnej Norwegii.

- Tak, Mikkal. Często myślę o domu. Chciałabym znów ujrzeć Tornedalen, choćby 

przez parę chwil. Chciałabym powiedzieć ojcu, że nie czuję do niego żalu. Zobaczyć Mattiego. 

Ma teraz jedenaście lat. Jeśli żyje...

Raija zamilkła.

Chciałaby przytulić się do matki i powiedzieć, że ją kocha. Pokazać jej wnuki. Wciąż 

umiała marzyć.

- Kiedy byłem chłopcem, postanowiłem zawieźć cię do Tornedalen - wyznał Mikkal z 

zakłopotaniem. - Gdy ojciec karał cię lub krzyczał na ciebie, myślałem o tym, by zawieźć cię do 

domu. Oddać cię twojemu ojcu i powiedzieć mu, że Ruija to nie raj.

- Czemu nigdy mi o tym nie mówiłeś? - Raija spojrzała na Mikkala z błyskiem w oku. 

Odnajdywała w nim uczucia, które starannie ukrywał przez te wszystkie lata. Nawet przed nią.

- Jestem trochę tchórzem  -  przyznał  się.  - W wielu  okolicznościach  nie  potrafiłem 

zdobyć się na odwagę.

Nie zaprzeczyła.

- Szkoda, że nie ma Reijo! - Mikkal zmienił temat. - Powiesz mu, że byłem?

Raija skinęła głową.

- Nie mamy przed sobą tajemnic. Mów, co chcesz, ale Reijo jest moim najlepszym 

przyjacielem. Nigdy mnie nie zawiódł.

Ani mnie, pomyślał Mikkal. Cenił wysoko Reijo, też uważał go za przyjaciela.

- Nigdy nie byłbym tak dobrym mężem jak on...

- Coś mi się zdaje, że domagasz się pochlebstw - roześmiała się.

- Przydałoby mi się dobre słowo na drogę. Nie wiem, kiedy się znów spotkamy. - 

Mikkal spoważniał. - Tym razem tak się stanie, Raiju. Nie będę cię szukał, póki nie odzyskam 

wolności.   Wtedy   dopiero   poproszę,   byś   poszła  ze   mną.  Dotrzymam   słowa,   choćbym   miał 

czekać dziesięć lat.

Dotknął palcami woreczka, który zawsze nosił na szyi.

-   Przysiągłem,   że   będę   nosić   pukiel   twoich   włosów,   póki   cię   kocham   -  wyrzekł   z 

płonącym wzrokiem. - Następnym razem też ujrzysz go na moim sercu.

- Jesteś diabłem, Mikkal - wyszeptała - ale masz coś w sobie.

- Z takim pożegnaniem mogę żyć - uznał. I zrobił tak, jak sobie obiecał.

Nie dotknął jej ani nie pocałował. Następnym razem przybędzie jako wolny człowiek. I 

wszystko zależeć będzie od Raiji.

15

Zaczęli wypatrywać kupieckiej łodzi w lipcu.

Lato   zbliżało   się   ku   końcowi,   a   o   Reijo   i   jego   załodze   wciąż   nie   było   żadnych 

wiadomości.

Niepokój ogarnął ludzi z osady.

Szeptano, że Reijo nie ma doświadczenia i dobrał sobie nieodpowiednich ludzi.

Zapomniano,   iż   doświadczeni   żeglarze   odmówili   uczestnictwa   w   wyprawie.   Reijo 

musiał zaufać młodym.

Opowieści   o   morskich   katastrofach   stały   się   najczęstszym   tematem   rozmów. 

Wspominano lata, które obfitowały w tragiczne zdarzenia.

Strach dławił im gardła.

Wszyscy   odczuwali   to   samo.   Zatonięcie   łodzi   oznaczałoby   ciężką   zimę   dla 

mieszkańców osady i najbliższej okolicy. Ich los zależał od powrotu Reijo.

Nieszczęścia zdarzały się często. Wody przybrzeżne były zdradliwe, pogoda zmienna i 

kapryśna.

Nastroje ludzi obróciły się przeciwko Raiji. Ona i Reijo nie należeli do miejscowej 

społeczności.

Jeśli łódź z towarami nie wróci, zwalą winę na Reijo. A przecież nie sam nią sterował.

A jednak z pewnością obarczą winą Reijo.

Peder uznał, że powinien powiedzieć Raiji parę słów na temat konia. Nie pojmował, jak 

mogła kupić szkapę za złoto, a potem ją zajeździć. Nie dotarłszy nawet na jarmark. Do głowy 

mu nie przyszło, by łączyć tajemniczą sierotę z osobą właścicielki sklepu.

Peder kochał wiersze. Znał na pamięć całe wersety, zwłaszcza swego ulubieńca, Pettera 

Dassa, pastora z Helgeland. Pewien, że Raija nie zażąda spłaty długu, siadał na beczce koło 

lady i, oparłszy się na łokciach, recytował z przejęciem strofy o roku 1692. Zdradliwe wody 

wokół przylądka Stad zebrały wtedy tragiczne żniwo.

- Tak to bywa - dodał z przekorą, kiedy Raija obojętnie przyjęła ponurą wierszowaną 

wróżbę.   -   Szesnaście   łodzi   utonęło   Roku   Pańskiego   dziewięćdziesiątego   drugiego.   Potem 

przyszedł...

- Nie wątpię - przerwała mu Raija.

Peder mógł przysiąc, że pokornieje w oczach.

Jeśli łódź nie wróci, będzie wreszcie musiała zachowywać się jak kobieta!

Raija dzieliła niepokój mieszkańców osady. Spotkałby ją taki sam los, taka sama strata, 

osobista tragedia.

Poza tym Reijo był tylko szyprem, w rzeczywistości łódź należała do niej. Jej utrata 

oznaczała ruinę.

Prowadziła sklep dzięki zyskom z jarmarku, pomniejszonym o ładunek pozostawiony na 

wozie.

Jeśli Reijo uzyskał uczciwą cenę od kupców w Bergen, wciąż mieli szansę.

Raija zaczęła liczyć dni.

Był   koniec   sierpnia,   kiedy   jakieś   bystre   oko   dojrzało   cień   na  horyzoncie.   Po   paru 

godzinach wszyscy widzieli wyraźnie zarys statku i przez osadę niosło się westchnienie ulgi.

Raija popłakała się z radości.

Przez ostatnie tygodnie wychudła i zmizerniała. Teraz czuła, jak z każdą minutą wracają 

jej siły.

Ludzie zebrali się u brzegu. Mężczyźni stali z rękami w kieszeniach, z braku tytoniu żuli 

owoce dzięgla, pluli i komentowali przybycie łodzi.

Wspominali   własne   wyprawy,   rozprawiali   z   przejęciem   o   przebytych 

niebezpieczeństwach, zupełnie zapominając, że jeszcze do wczoraj nie wierzyli w powrót Reijo 

i jego załogi.

Wokół kręciły się rozgorączkowane dzieci. Przyszły nawet kobiety. Z robótkami w 

dłoniach czekały na przypłynięcie łodzi i wieści z wielkiego świata.

Raija odczekała, aż łódź się przybliży. Już dawno chciała pędzić na nabrzeże, ale wolała 

uniknąć towarzystwa ludzi, którzy przez ostatnie tygodnie traktowali ją pogardliwie.

Elise i Maja dołączyły do dzieci.

Raija nie bała się o córeczki, małe oswoiły się z morzem. Elise nauczyła się prowadzić 

łódź. Tylko Maja wpadała we wściekłość, bo wiosła nie chciały jej słuchać. Była mała i drobna, 

więc ledwie unosiła ciężkie drągi, ale jak zawsze źle znosiła porażkę.

Dzieci z osady umiały wiosłować, zanim opanowały sztukę chodzenia. Morze było dla 

nich żywiołem równie naturalnym jak ziemia.

Kiedy „Maja Elise” stanęła na kotwicy, Raija wzięła Knuta na ramię i zmieszała się z 

tłumem.

Kilku mężczyzn rzuciło się do małych łodzi i z zapałem zdążało ku statkowi. Chętka na 

świeży tytoń dodawała energii uderzeniom wioseł.

Reszta   śledziła   ich   wzrokiem.   Dzieci   krzyczały   i   wskazywały   palcami   ludzi   na 

pokładzie. Maja wpadła w euforię na widok Reijo i Raija nie była w stanie jej uspokoić.

Kobiety   z   osady   wymieniały   znaczące   spojrzenia.   Raija   wiedziała,   że   jej   metody 

wychowawcze staną się kolejnym tematem plotek.

Oczy kobiet mówiły więcej. Wiedziały. Znały jej tajemnicę.

Żeglarze schodzili na ląd. Radość powitania ogarnęła wszystkich.

Matki ocierały łzy, narzeczone padały w objęcia ukochanych.

Reijo był jedynym żonatym mężczyzną w załodze.

Zszedł ostatni. Brudny, wychudzony, zmęczony - takim Raija nigdy go nie widziała. 

Piski Mai przywołały uśmiech na zarośniętym obliczu, ale Raija znała go zbyt dobrze, by nie 

wiedzieć, w jakim jest stanie ducha. Maja wisiała mu u szyi, kiedy stanął u boku żony.

Skinął tylko głową w jej kierunku, dotknął brudnym palcem policzka Knuta i potargał 

włosy Elise.

- Idziemy do domu, Raiju - powiedział. - Nie będę sobą, póki się nie umyję i nie założę 

czystego odzienia.

Raija  przewidziała   wszystko.  Przed   wyjściem  podgrzała   wodę  i   wystawiła  balię   na 

środek izby.

Czekała, aż się umyje. Zastawiła stół.

Pojawił się, miał mokre włosy, skórę wyszorowaną do białości.

Jadł niewiele.

Raija nie była głodna.

Nie zwrócił na to uwagi.

Żeby   zagłuszyć   ciszę,   opowiedziała   mu   wszystko   to,   co   zdarzyło   się   pod   jego 

nieobecność. Nie czynił jej wyrzutów z powodu nieudanej wyprawy na targ.

- Dobrze, że był tam Mikkal - rzucił z roztargnieniem.

- Jest jakaś inna kobieta, prawda?

Raija przedarła się przez mgłę, którą się otoczył.

Odsunął talerz, złożył dłonie na blacie stołu i zamknął oczy.

- Nie jestem gotów, by o tym mówić, Raiju. Wracam na pokład. Nie mogę spać z tobą. 

Nie wiem, czego chcę. Daj mi czas!

Skinęła głową.

Dwa dni później popłynęli do zleceniodawców. Ludzie z osady otrzymali zamówione 

towary.

Kobiety dostały jedwabne chusty i broszki. Najszczęśliwsze mogły gładzić nabożnie 

suknie, ostatni krzyk mody z wielkiego świata.

Miasto Bergen było bramą do Europy. Zdarzało się, że kobiety rybaków z północy 

stroiły się wytworniej niż urzędnicze żony w Christianii.

„Maja Elise” wróciła po tygodniu. Nadszedł czas na ostatni akt wyprawy: trzeba było 

wspólnym wysiłkiem wciągnąć łódź na ląd.

Załoga pracowała najciężej. Ci ludzie nie opuszczali pokładu od maja. Marzyli tylko o 

tym, by postawić stopy na suchym lądzie i żyć, karmiąc się wspomnieniami z wyprawy na 

południe.

Liczyła się każda para rąk. I tak jak wodowanie zakończyło się świętowaniem, tak i 

teraz cała osada szykowała się do zabawy.

Humory dopisywały, gorzałka lała się obficie.

Noc nastraja do zwierzeń.

Od chwili, kiedy późnym popołudniem Reijo wszedł do izby, Raija chodziła na palcach.

Wymienili ledwie kilka słów.

Maja wypełniła ciszę świergotaniem, więc milczenie dorosłych nie było dokuczliwe.

Teraz była noc. Raija usiadła przy stole. Ta rozmowa nie powinna odbyć się w łóżku.

Musieli zdobyć się na szczerość.

- Nie każ mi cierpieć katuszy, Reijo! - poprosiła. - Mam prawo wiedzieć, co cię gnębi.

- Nawet gdybym miał cię zranić?

Miała ochotę pogładzić go po zapadniętych policzkach, potargać po włosach, uradować.

Nie mogła. Najpierw musi wyrzucić z siebie wszystko.

-   Zniosę   to,   Reijo.   Sama   zraniłam   cię   nie   raz.   Obiecywaliśmy   sobie   nie   skrywać 

niczego.

Usiadł naprzeciw żony. Jego oczy płonęły gorączką. Odpowiedział na pytanie, które 

zadała przed tygodniem.

- Tak, Raiju, jest inna kobieta.

Raija wiedziała przez cały ten czas, długie siedem dni.

Zawsze mogła wierzyć w jego miłość. Zawsze mogła liczyć na wybaczenie.

Reijo był najbardziej oczywistą częścią jej codzienności.

Przez ostatni tydzień zastanawiała się, czy może pozwolić mu odejść.

Zajrzała w głąb duszy, by poznać, ile dla niej znaczy.

Zobaczyła, jak wiele.

Szyderstwo losu miało sprawić, że zostawi ją właśnie teraz?

- Możesz odejść, kiedy zechcesz. Tak się umówiliśmy - uśmiechnęła się blado. - Tylko 

sądziliśmy, że umowa bardziej mnie dotyczy, prawda?

Nie dotknął jej, nie chciał łamać reguł gry.

- Cieszysz się? - spytał z krzywym uśmiechem.

- To złe słowo.

- Chcesz wolności?

Roześmiał się.

To był przerażający śmiech, jakiego Raija nigdy nie słyszała.

- Ja jej nie potrzebuję - wyjaśnił drżącym głosem. - Jest inna kobieta, Raiju, tyle że nie 

żyje.

Reijo znalazł się na skraju załamania.

- Opowiedz mi wszystko! Chcę znać prawdę. Nie duś jej w sobie!

Płakała cały czas, kiedy mówił. Roniła łzy za niego, za tę nieznaną kobietę utopioną w 

bergeńskim porcie, za siebie.

Reijo też płakał. Całą drogę na północ tłamsił w sobie ból, złość i żałobę. Nieustannie 

myślał o tej, z którą mógłby być szczęśliwy. Z nikim z załogi, nawet z Nilsem, nie podzielił się 

tęsknotą za tą bezimienną dziewczyną.

Tylko z Raiją.

Z własną żoną.

- Polubiłabym ją - powiedziała Raija, kiedy obojgu zabrakło łez. - Zdziwiłabym się na 

jej widok, byłabym może trochę zazdrosna, ale polubiłabym ją.

- Jesteś do niej podobna - rzucił Reijo. - Nie przypadkiem znaczyła dla mnie tak wiele... 

- Potrząsnął głową, jakby budząc się ze snu. - Wiesz, dopiero teraz zaczynam rozumieć, co 

czujesz do Mikkala.

- Nie, Reijo! Mikkal żyje. Zawsze miałam pewność, że gdzieś jest, blisko lub daleko. 

Nie mogę nawet wyobrazić sobie, co bym zrobiła na wieść o jego śmierci. Mikkal żyje, więc 

żyje nadzieja... Spojrzała na Reijo poprzez łzy.

- Jakże bym chciała, byś i ty zachował choć nadzieję!

Uśmiechnął się słabo.

- Która żona zareagowałaby jak ty...

- Które małżeństwo jest takie jak nasze - odrzekła cicho.

Reijo nie mógł usiedzieć na miejscu. Wstał i zaczął krążyć po izbie.

Raija była pełna zrozumienia, tego się po niej spodziewał. W myślach przeżywał tę 

sytuację na tysiące sposobów.

Może rozczarował się odrobinę, bo nie okazała zazdrości. Może trochę uraziła jego 

dumę.

- Sądziłem, że jakoś się pozbieram - rzekł do ściany. Do Raiji. Do samego siebie. - 

Sądziłem, że oddalając się od Bergen, choć trochę zapomnę. Że wrócę do ciebie i będę mógł 

żyć jak przedtem.

Raija roześmiała się płaczliwie.

- Nigdy tak nie jest, Reijo.

Odwrócił się gwałtownie i rozłożył ramiona.

- Nie wiedziałem, Raiju! Skąd miałem wiedzieć? Zawsze byłaś tylko ty. Nie znam 

innego życia...

Nie skończył. Nie wypowiedziane słowa zawisły w powietrzu.

- Teraz pragniesz sprawdzić, jak to jest? - spytała bezbarwnie. - Jak wygląda życie beze 

mnie?

Skinął głową.

- Tak myślę! - jęknął bezsilnie. - Nie mam pewności!

Rozejrzał się po izbie. Był taki dumny z tego domu.

Teraz wydawało mu się, że ściany zamykają się wokół niego.

Gorzej. Odgradzają go od świata.

Zrozumiał, że tam na zewnątrz czekają nań rzeczy, których dotąd nie potrafił sobie 

nawet wyobrazić.

- Nie wiem, co robić. Gnębią mnie wyrzuty sumienia. Czuję się odpowiedzialny za was, 

a tęsknię za światem. Jestem rozbity... Chcę wyjechać.

- Więc jedź.

Reijo przełknął ślinę.

Nie powinna mówić z takim spokojem.

- Wyjedź na rok - zaproponowała i dodała z pasją: - Teraz, od razu. Zanim wymyślisz 

nowe powody, by zostać. Wróć za rok, nie wcześniej. Może do tego czasu odnajdziesz siebie.

- Czy wiesz, co mówisz, Raiju? Kiwnęła głową. Wiedziała, co mówi.

- Chcesz tak żyć? - spytał. - Mogłabyś odzyskać wolność.

-   Na   to   trzeba   czasu   -   odparła   wymijająco.   -   Wielcy   panowie   nie   pozwolą   nam 

maluczkim się rozejść. Nazywają to grzechem...

- Co powiedzą ludzie?

Raija spojrzała twardo na Reijo. Musiała zastąpić mu matkę, podjąć decyzję za niego.

- Jedź. Nie mogę cię powstrzymywać, nie chcę, byś zgorzkniał u mego boku. To zły 

sposób na szczęśliwe małżeństwo. Masz dwadzieścia jeden lat, Reijo. Będziesz żałował całe 

życie, jeśli zmarnujesz okazję.

Wciąż się wahał. Czytała w twarzy męża jak w otwartej księdze.

- Damy sobie radę. Utrzymam sklep, Nils mi pomoże. Dom jest w dobrym stanie, 

przetrwamy jakoś zimę. A czas biegnie szybciej, kiedy zbliża się lato.

- Jeśli jesteś pewna...

- Jestem. To twój rok, Reijo! Zrób z nim, co zechcesz.

- Jutro - zdecydował z ulgą, że mają to za sobą. - Nie wyjadę, nie pożegnawszy się z 

Mają.

Chciał objąć Raiję, ale powstrzymała go ruchem dłoni i przepraszającym uśmiechem.

- Nie teraz, Reijo! Nie róbmy niczego, co by kazało nam cofnąć decyzję!

Spoglądali na siebie dłuższą chwilę. Rozumieli się w pełni.

- Położę się w drugiej izbie - powiedział w końcu.

- Tak będzie najlepiej...

Reijo wyjechał w południe.

Maja płakała, choć powiedział jej, że jedzie szukać skarbów dla niej. Przyznał, że długo 

go nie będzie.

Tak długo, że może go zapomnieć. Lecz on będzie myślał o niej co dzień.

Zgodziła się, bo tak mówił Reijo. Reijo nie kłamał jak inni dorośli.

Wyjechał,   nie  przytuliwszy  żony.  Nie  dała mu  okazji,  zachowywała się  jednak tak 

naturalnie, że nie zwrócił na to uwagi. Raija została sama i przypomniała sobie rozmowę z 

Mikkalem.

To była wolność.

Tyle że wolność w okowach.

EPILOG

Przyszła noc Bożego Narodzenia.

W domku nad morzem paliły się światła.

Tej zimy sztormy były szczególnie dotkliwe.

Rybacy świętowali.

Władca morza nie próżnował.

W domku nad morzem rozległ się krzyk dziecka.

Mała, rudowłosa dziewczynka witała surowy, zimny świat.

Raija wzięła ją z miłością w ramiona. To dziecię zadało jej najwięcej cierpień. Przez 

trzy miesiące była chora, nie opuszczała łóżka.

Mieszkańcy osady okazali jej serce. Wcześniej darzyli ją niechęcią, teraz z otwartymi 

ramionami przyjęli do swojej społeczności.

Pokochali Raiję, bo ich potrzebowała.

Nie rozumieli jej, lecz otoczyli opieką. Ktoś musiał to zrobić, kiedy Reijo odszedł.

Raija powiedziała im, że Reijo nie wie o dziecku. I że wróci.

Kręcili głowami.

Raija nie wątpiła.

Trzymała córeczkę w ramionach. Niemowlę wcale nie przypominało matki.

Miało zielone oczy, nosek zabawnie wykrzywiony jak u wszystkich z rodu Kesaniemi. 

Dobrze zrobiła, że kazała Reijo ruszać w drogę.

- Damy sobie radę - wyszeptała, przykładając usta do główki dziecięcia. - Damy sobie 

radę. Elise, Maja, Knut, ty i ja. Poradzimy sobie, skarbie. Przyjdzie jesień i on wróci. Ten, 

którego tak bardzo przypominasz. Reijo, twój tatuś.

Dała jej na imię Ida.

Zielonooka, rudowłosa, miała dołeczki w policzkach i uśmiech Reijo.

Raija zastanawiała się, czy Reijo znienawidzi ją za to, że milczała.

Nie mogła postąpić inaczej.

Reijo nie zdawał sobie sprawy, ile kosztuje swoboda.

Był wolny.

Ale kiedyś powróci.