NARKOTYKI CHIRURGICZNE
Katedra Biochemii Farmakologii i
Toksykologii Wydział Medycyny
Weterynaryjnej Uniwersytetu
Przyrodniczego we Wrocławiu
opracował prof. dr hab. Marcin Świtała
Materiały ćwiczeniowe z przedmiotu
Farmakologia weterynaryjna (ćw.6/2012)
Poważne operacje, w których złożone czynności chirurga
obejmują duże pola operacyjne i głębokie pokłady
tkanek, a zwierzę musi być ułożone w odpowiedniej
pozycji, wymagają wprowadzenia pacjenta w stan
znieczulenia ogólnego (anaesthesia generalis).
Do wywołania tego stanu służą środki narkotyczne
wziewne lub infuzyjne.
W stanie znieczulenia ogólnego
występują:
1. utrata świadomości operowanego pacjenta
(
aneasthesia)
2. wyłączenia możliwości odczuwania silnego
bólu (analgesia)
3. zniesienie odruchowych reakcji z pola
operacyjnego (areflexia), a także
4. spadek napięcia mięśni szkieletowych
(miorelaxatio).
Znieczulenie ogólne wywołać można podaniem jednego środka
np. eteru dietylowego.
Jest to tzw. znieczulenie ogólne proste, w którym operator
zmuszony jest zastosować dużą dawkę środka znieczulającego
i akceptować wszystkie jego działania niepożądane (np. wystę-
powanie długiego okresu pobudzenia, obfitego wydzielania
gruczołów w drogach oddechowych, wymiotów i in.)
W dzisiejszej praktyce chirurgicznej stosuje się tzw.
znieczulenie ogólne złożone , do uzyskania którego konieczne
jest podawanie kilku leków. Postępowanie takie obok
wyeliminowania wielu niepożądanych w znieczuleniu działań
poszczególnych środków doprowadza do obniżenia ich dawek.
W znieczuleniu złożonym wykorzystuje się zjawisko
synergizmu hyperaddycyjnego, które polega na
wzajemnym potęgowaniu działań neurodepresyjnych
przez łącznie zastosowane środki.
Zjawisko to pozwala na osiągnięcie pożądanych efektów
znieczulenia ogólnego przez podanie środków w znacznie
mniejszych dawkach.
Pozwala to na zmniejszenie ryzyka wystąpienia tak
groźnych działań niepożądanych jak zatrzymanie
oddychania lub załamanie krążenia, a także pojawienia się
innych toksycznych działań stosowanych leków.
Osiągnięcie znieczulenie złożonego, w którym zwierzę
można operować jest poprzedzone jest tzw. premedykacją
Premedykacja czyli przedznieczulenie jest farmako-
logicznym przygotowaniem zwierzęcia do znieczulenia
ogólnego.
Jej zastosowanie ułatwia czynności przygotowawcze do
zabiegu, a także pozwala na osiągnięcie efektów związanych
z poprawieniem bezpieczeństwa znieczulenia oraz
osiągnięcie bardziej komfortowych warunków operowania.
Premedykacja
Cele premedykacji to:
•uspokojenia zwierzęcia (sedatio)
•wywołanie bezbolesności (analgesia),
•wyłączenie regulacji parasympatycznej (parasympatycolysis)
•spadek napięcia mięśni szkieletowych (miorelaxatio)
Premedykacja
Uspokojenia zwierzęcia pozwala na wykonanie wielu zadań
związanych z przygotowaniem pacjenta oraz ograniczenie jego
niepokoju w fazie I znieczulenia, w której zaczyna się stosować
narkotyki wziewne.
(Osiągane przez podanie środków uspokajających, takich
jak neuroleptyki lub pochodne benzodiazepiny)
Bezbolesność pozwala na spokojne wykonanie takich czyn-
ności jak np. intubacja, podłączenie do aparatury monitoru-
jącej, a później wzmocni działanie przeciwbólowe środków
narkotycznych
(Osiągane przez podanie ksylazyny lub narkotycznych
środków przeciwbólowych np. petydyny, morfiny)
Premedykacja
Wyłączenie regulacji parasympatycznej czyli wywołanie
tzw. wagolizy ma chronić zwierzę przed zatrzymaniem pracy
serca przez odruchową reakcję układu parasympatycznego w
warunkach głębokiej depresji oraz zmniejszyć wydzielanie
gruczołów oskrzelowych i ślinianek po podaniu środków
wykazujących działania drażniące.
Osiągane przez podanie atropiny.
Doprowadzenie do spadku napięcia mięśni szkieletowych
(miorelaxatio) jest istotne przy stosowaniu do znieczulenia
ketaminy, która zwiększa ich napięcie.
Osiągane przez podanie diazepamu lub ksylazyny
Premedykacja
Za etap wstępny wprowadzania do znieczulenia ogólnego
uznaje się także wywołanie tzw. snu podstawowego
(hypnosis basalis).
Jest to stan zniesienia świadomości, przy częściowym lub
całkowitym odczuwaniu bólu. (Efekt taki wywołują np.
barbiturany i wodzian chloralu)
Wywołanie wstępnie snu podstawowego ma miejsce przed
znieczuleniem narkotykami wziewnymi, których podanie
wywołuje mimowolny stan pobudzenia w tzw. II stadium
narkozy i ma celu zapobiec wystąpieniu tego niekorzystnego
działania.
Sen podstawowy
Etapy znieczulenia ogólnego
Obraz znieczulenia ogólnego zależny od przyjętego
postępowania.
Na wybór tego postępowania na wpływ:
-gatunek zwierzęcia oraz jego stan zdrowa i wiek
-rodzaj i czas trwania zabiegu oraz
-techniczne warunki jego przeprowadzenia
Niezależnie jednak od wyboru metody chirurg musi umieć
kontrolować głębokość znieczulenia, bowiem od tej oceny
zależy wysokość dawki stosowanych środków.
Za punkt odniesienia do oceny głębokości znieczulenia przyjęto
obraz narkozy eterowej nie poprzedzonej premedykacją.
Wyróżniono w niej 4 okresy:
1. okres bezbolesności (stadium analgesiae)
2. okres podniecenia (stadium exitationis)
3. okres znieczulenia chirurgicznego (stadium
anaesthaesiae chirurgicae)
4. okres (???) porażenia oddychania (stadium paralisis
respirationis)
Etapy znieczulenia ogólnego
1. okres bezbolesności
W okresie tym zachowana jest świadomość. Na początku podawania
środka występować może pobudzenie zwierzęcia będące świadomą
reakcją na czynności związane z postępowaniem lekarskim. Niepokój
stopniowo mija i pojawia się zniesienie czucia bólu.
2. okres podniecenia
W stadium tym dochodzi do utraty świadomości. Zwierzę wykazuje
pobudzenie psychomotoryczne. Reaguje na bodźce środowiska.
Oddech pacjenta jest nieregularny, przyspieszony, płytki, wzrasta
ciśnienie krwi, pojawia się niemiarowość pracy serca, występuje
oczopląs.
Mogą pojawić się wymioty lub w razie złego zabezpieczenia dojść do
urazów mechanicznych
.
Etapy znieczulenia ogólnego
3. okres znieczulenia chirurgicznego
W tym okresie stan pacjenta ulega ustabilizowaniu. Okres ten w
zależności od głębokości dzielony jest na 4 kolejne stopnie. Do
określenia, w którym stadium znieczulenia zwierzę się znajduje
potrzebna jest ocena jakości oddechów, ocena stanu rogówki, źrenicy
oka i ruchów gałki ocznej, ocena napięcia mięśni, a przede wszystkim
ocena występowania odruchów - powiekowego, rogówkowego,
źrenicznego, krtaniowego i połykania.
Stopień 2 pozwala wykonać wszystkie zabiegi chirurgiczne.
4. okres porażenia oddychania
jest stanem wymagającym
podjęcia natychmiast sztucznego oddychania.
Etapy znieczulenia ogólnego
Neuroleptoanalgezja
Jest stanem znieczulenia chirurgicznego wywołanym
przez leki neuroleptyczne i silnie działające narkotyczne
leki przeciwbólowe.
Zapewnia on głębokie uspokojenie pacjenta z brakiem
reakcji na dochodzące bodźce i stan silnej analgezji.
Zachowana jest natomiast świadomość zwierzęcia, co
pozwala nawet na dokonywanie zabiegów w pozycji stojącej.
Istnieją kombinacje leków, które uznaje się za najbardziej
optymalne i dlatego produkowane są w zestawach.
Obecnie za klasyczny sposób wykonania neuroleptoanalgezji u małych
zwierząt uznać można podanie fentanylu i droperidolu.
Fentanyl jest syntetycznym lekiem opiatowym 100-krotnie silniejszym od
morfiny a droperidol jest neuroleptykiem pochodnym butyrofenonu 2000 razy
silniejszym od promazyny.
Leki w tym zestawieniu mogą być stosowane u psów, naczelnych, świnek
morskich i królików, natomiast są przeciwskazane dla kotów.
Podobne cechy posiada zestaw fentanyl i fluanizon. Jest także przeznaczony dla
u psów, naczelnych, świnek morskich i królików.
Dla dużych zwierząt polecane jest natomiast łączne podanie etorfiny z
acepromazyną. Etorfina jest pochodną tebainy - lekiem opiatowym ponad 1000-
krotnie silniejszym od morfiny, a acepromazyna jest neuroleptykiem pochodnym
fenotiazyny - 30 razy silniejszym od promazyny. Leki w tym zestawieniu mogą
być stosowane u koni, osłów, krów, owiec i świń. Do podawanej etorfiny
powinna być dołączona diprenorfina – środek antagonizujący działanie etorfiny.
Neuroleptoanalgezja
W Polsce wykorzystuje się od lat neuroleptoanalgezję jako metodę
znieczulenia w różnego typu zabiegach.
Najczęściej jednak podaje się leki przeciwbólowe o słabszym
działaniu stosując równocześnie znieczulenie miejscowe.
Z neuroleptyków wykorzystuje się głównie chloropromazynę,
propiopromazynę i azaperon, a z leków przeciwbólowych ksylazynę,
rzadziej morfinę lub petydynę.
Neuroleptoanalgezja
Narkotyki chirurgiczne wziewne
1. pary cieczy o niskiej temperaturze wrzenia
halotan enfluran, izofluran,
stare wycofane: inne: nowsze
eter etylowy,
metoksyfluran
- desfluran, sevofluran
2. gazy
podtlenek azotu
cyklopropan
C
O
C
C
C
H H
H H
H
H
H
H
H
H
Eter diety lowy
C
O
C
H
H
C
C
H
F
F
F
F
F
F
F
Sewofluran
C
O
C
C
Cl F
H
H
F
H
H
Cl
M etoksy fluran
N
N
O
Podtlenek azotu
C
O
C
H
C
F
H
F
F
F
F
F
Desfluran
C
O
C
H
C
Cl F
F
F
F
F
H
Enfluran
C
O
C
H
C
F
Cl
F
F
H
F
F
Izofluran
C
C
Br
Cl
H
F
F
F
Halotan
Mechanizm działania
Działanie narkotyków wziewnych ma charakter fizyko-chemiczny.
Jest ono silnie związane ze zdolnością rozpuszczania się tych związków w
tłuszczach. Siła narkotycznego działania tych lotnych substancji rośnie wraz
z ich lipofinością.
Zdolność wywoływania narkozy chirurgicznej posiadają pary lub gazy
związków chemicznych o bardzo zróżnicowanej budowie. Należą do nich
także gazy chemicznie niereaktywne np. ksenon.
Sugeruje to, że mechanizm wywoływania przez te środki narkozy
chirurgicznej nie jest związany prawdopodobnie z specyfiką ich budowy
chemicznej i z działaniem na swoiste receptory.
Obecnie uważa się, że węzłowym miejscem oddziaływania narkotyków
wziewnych na neurony OUN są ich błony komórkowe.
Narkotyki chirurgiczne wziewne
Mechanizm działania
Przyjmuje się dwie teorie tłumaczące mechanizm działania wziewnych
narkotyków chirurgicznych.
1.
Teoria oddziaływania na warstwy lipidowe błon komórkowych
neuronów.
2.
Teoria oddziaływania na hydrofobowe domeny białek
błonowych.
Narkotyki chirurgiczne wziewne
Narkotyki chirurgiczne wziewne
Mechanizm działania
Teoria oddziaływania na warstwy lipidowe błon komórkowych
neuronów zakłada, że pod wpływem rozpuszczających się w ich
warstwach lipidowych narkotyków chirurgicznych dochodzi do
zmian niektórych właściwości błon komórkowych.
Nie ma jednak pełnej jasności, co do natury fizykalnej zjawisk
wywoływanych przez rozmieszczający się w błonie komórkowej
narkotyk.
Wg niektórych poglądów najistotniejszym zjawiskiem jest
powiększenie się objętości warstw lipidowych,
wg innych natomiast
zwiększenie ich płynności,
co daje się potwierdzić doświadczalnie.
Narkotyki chirurgiczne wziewne
Mechanizm działania
Teoria oddziaływania na hydrofobowe domeny białek błonowych
zakłada że narkotyki chirurgiczne wziewne wiążą się z hydrofobowymi
domenami niektórych białek wbudowanych w błony komórkowe, co
zostało doświadczalnie dowiedzione.
Nie znana jest natomiast funkcja tych białek, której zmiana, pod wpływem
narkotyku chirurgicznego, odgrywałaby istotną rolę w pojawieniu się
objawów narkozy.
Sugeruje się, iż mogą być one związane z receptorami błonowymi lub
kanałami jonowymi.
Uważa się, że powyższe działanie na poziomie komórkowym doprowadza
do silnych zaburzeń przewodnictwa synaptycznego. Spowodowane jest to
zmniejszeniem ilości uwalnianych neuroprzekaźników przez błonę
presynaptyczną, jak także hamowaniem reakcji receptorowej na błonie
postsynaptycznej.
Narkotyki chirurgiczne wziewne
Mechanizm działania
Narkotyki wziewne hamują także przewodzenie impulsów przez
aksony jednak w bardzo wysokich stężeniach, których nie osiąga się
podczas narkozy chirurgicznej.
Narkotyki wziewne obejmują swym działaniem cały ośrodkowy układ,
nerwowy. Dla uzyskania stanu wyłączenia świadomości, stanu
bezbolesności i zahamowania reakcji odruchowych największe
znaczenie ma depresyjne działanie w obszarze tworu siatkowatego pnia
mózgu, oraz wzgórza i podwzgórza.
Wpływ cech fizycznych narkotyków wziewnych na ich
właściwości farmakodynamiczne .
Jak już wspomniano siła działania narkotyków wziewnych rośnie
wraz z ich lipofilnością. Można to wykazać porównując
współczynniki charakteryzujące właściwości lipofilne
(współczynnik rozdziału olej:gaz ) wybranych środków z
współczynnikami charakteryzującymi ich aktywność narkotyczną
(minimalne stężenie pęcherzykowe - MAC).
Współczynnik podziału olej:gaz to iloraz stężeń badanego środka po
zmieszaniu go w dwóch fazach - olejowej i gazowej - po ustaleniu się
równowagi.
Np. współczynnik 65 dla eteru oznacza, że po wymieszaniu par eteru i oleju i po
ustaleniu się równowagi stężenie eteru w fazie olejowej będzie 65 razy większe
niż w parach nad olejem. Im wyższa wartość tego współczynnika tym większa
jest lipofilność badanego związku.
Minimalne stężenie pęcherzykowe to takie stężenie
procentowe narkotyku wziewnego w powietrzu pęcherzyko-
wym, które hamuje reakcję bólową na standardowy bodziec u
połowy osobników z badanej populacji. Stężenie to jest
mierzone po ustaleniu się stanu równowagi pomiędzy
powietrzem pęcherzykowym, krwią i mózgiem.
Im mniejsze wartość MAC, tym większa jest siła działania
narkotyku .
Metoksy-
fluran
Halotan
Izofluran
Eter
Współczynnik podziału
olej:gaz
970
224
91
65
MAC (%)
0,16
0,75-0,9
1,2
1,9-3,0
Halotan jest bezbarwną cieczą o punkcie wrzenia w 50
o
C.
Jest niepalny i nie stwarza niebezpieczeństwa wybuchu. Jest
związkiem w miarę stabilnym ulegającym powolnym
zmianom pod wpływem światła. Wchodzi w reakcję z gumą i
ma właściwości korozyjne.
Jest narkotykiem chirurgicznym o dużej sile działania. W
porównaniu z eterem działa ok. 4-krotnie silniej i znacznie
szybciej jednak nieco słabiej przeciwbólowo i
miorelaksacyjnie .
Halotan
Narkoza halotanowa
Proces doprowadzania pacjenta do fazy znieczulenia chirurgicznego jest
znacznie szybszy (4-8 min.).W związku z dużą siła i szybkością
działania halotan musi być podany ostrożnie przy pomocy urządzeń
precyzyjnie dozujących środek.
Równie krótki jak okres wprowadzania w fazę znieczulenia
chirurgicznego jest okres wybudzania się z narkozy (ok. 6 min po
zaprzestaniu podawania).
W narkozie halotanowej rzadko występuje faza pobudzenia.
W czasie wybudzania rzadko występują nudności i wymioty oraz objawy
pobudzenia. Wystąpić mogą natomiast dreszcze.
Farmakokinetyka
Halotan wydala się głównie z wydychanym powietrzem.
Ulega przemianie w wątrobie w ok. 30%, w której obok kwasu
trójfluorooctowego powstają także jony bromkowe i chlorkowe.
Halotan
Halotan
Działania niepożadane
Depresyjne działanie halotanu na procesy oddychania jest proporcjonalne
do głębokości znieczulenia.
Działa spasmolitycznie na mięśniówkę gładką oskrzeli, przewodu
pokarmowego, macicy i naczyń krwionośnych.
Depresyjny wpływ na układ krążenia jest wyraźny. Poprzez bezpośredni
depresyjny wpływ na ośrodek naczynioruchowy i bezpośrednie działanie
wazodilatacyjne prowadzi do spadku ciśnienia.
Może wywoływać arytmię związaną z pojawianiem się dodatkowych
skurczów komorowych. Zmniejsza siłę skurczu m. sercowego i pojemność
wyrzutową. Zmniejsza także wydzielanie noradrenaliny.
Halotan nie drażni błon śluzowych.
Działania niepożądane (cd)
Halotan działa hepatotoksycznie. Ryzyko uszkodzenia wątroby
wzrasta z ponownym użyciem halotanu u tego samego pacjenta. U
jednego z 10000 pacjentów (ludzie) uszkodzenie wątroby
doprowadza do śmierci.
Efekt ten wiąże się z działaniem jednego z metabolitów – kwasu
trójfluorooctowego z białkami wątroby. Może on mieć podłoże
immunologiczne.
Działa także immunotoksycznie.
U świń i koni może wywołać objawy złośliwej gorączki pochodzenia
mięśniowego.
Nie uszkadza nerek.
Halotan
Halotan
Zastosowanie
Obecnie ze względu na działania niepożądane jest stopniowo
wycofywany.
Może być używany do narkozy koni, przeżuwaczy, psów i kotów.
Do osiągnięcia stężenia anastetycznego podawany jest w stężeniu 3-5 %
a do podtrzymania narkozy - w stężeniu 0,3-1,5%.
Stosowany jest w salach operacyjnych w układzie zamkniętym.
Izofluran
Jest niepalnym środkiem wziewnym o temp. wrzenia 48,5
o
C. Jest
stabilby i nie działa korozyjne.
Jest silnym narkotykiem wziewnym o działaniu podobnie szybkim jak
halotan. Ze względu na szybkie działanie ryzyko wystąpienia stadium
pobudzenia jest niewielkie.
Działa słabiej przeciwbólowo niż eter.
Niepożądane działanie na układ oddechowy i krążenie jest podobne
jak po halotanie. Bardzo rzadko wywołuje arytmię, chociaż w
medycynie człowieka jest znany jako środek potęgujący objawy
niedokrwienne serca.
Nie działa hepatotoksycznie. Tylko 0,2% podanej dawki leku ulega
przemianie w organizmie.
Ze względu na bardzo szybkie działanie jest wykorzystywany do narkozy
wziewnej u koni.
Enfluran
Ma właściwości podobne do halotanu i izofluranu.
Ulega w organizmie ulega przemianom metabolicznym w 2-5%.
Praktycznie nie wykazuje działania hepatotoksycznego.
U ludzi stwierdzono, że może wywoływać lub nasilać objawy
padaczkowe.
W praktyce weterynaryjnej może być wykorzystany do narkozy u
wszystkich gatunków zwierząt.
Eter jest bezbarwną cieczą o punkcie wrzenia w 35
o
C Jest łatwopalny, a
pary tworzą z powietrzem mieszaninę wybuchową.
Właściwości te poważnie ograniczają zastosowanie eteru w salach
operacyjnych wyposażonych w urządzenia elektryczne.
Jest związkiem chemicznym stosunkowo mało trwałym. Pod wpływem
światła, powietrza i ciepła mogą z niego powstawać toksyczne związki o
charakterze nadtlenków
Był narkotykiem chirurgicznym łatwym do dozowania z małym
niebezpieczeństwem przedawkowania.
Działa silnie przeciwbólowo i miorelaksacyjnie.
Obecnie nie stosuje się tego środka zarówno ze względu na jego
właściwości wybuchowe jak i wywoływanie silnego stanu pobudzenia
przy wprowadzeniu do narkozy.
Eter dietylowy
Narkoza eterowa jest do dziś w opracowaniach podręcznikowych
traktowana jako wzorcowa.
Wykazuje ona bowiem wszystkie 4 fazy działania narkotyków wziewnych , w
tym także fazę II objawiająca się wyraźnym pobudzeniem.
Faza ta odpowiada kinetycznie okresowi wysycania przez narkotyk
przestrzeni tkanki mózgowej , aż do osiągnięcia pożądanego stanu
znieczulenia chirurgicznego (anaesthesia generalis ), które jest praktycznie
fazą III. W przypadku eteru faza III jest głęboka i łatwa do stabilnego
utrzymania.
Proces doprowadzania pacjenta do fazy znieczulenia chirurgicznego jest
powolny (10-15 min), podobnie jak okres wybudzania się z narkozy.
W czasie wybudzania często u małych zwierząt występują nudności i wymioty.
Farmakokinetyka
Eter wydala się głównie z wydychanym powietrzem. W wątrobie ulega
przemianom tylko w nieznacznym stopniu (do etanolu i aldehydu octowego)
Eter dietylowy
Działania niepożądane
Eter wykazuje właściwości drażniące, w wyniku czego dochodzi do silnego
pobudzenia wydzielania gruczołów błony śluzowej oskrzeli i ślinianek.
Depresyjne działanie eteru na procesy oddychania jest proporcjonalne do
głębokości narkozy.
Depresyjny wpływ na układ krążenia jest niewielki lub niewidoczny. Eter
wywołuje bowiem wzrost poziomu katecholamin, które maskują bezpośredni
depresyjny wpływ tego narkotyku na pracę serca i jego działanie
wazodilatacyjne. Efekty te można wykazać jedynie w doświadczeniach na
narządach izolowanych.
Sympatykotoniczne działanie eteru objawia się m.in. skurczem naczyń
skórnych i trzewnych, spadkiem filtracji kłębuszkowej w nerkach.
Zredukowaniu ulega napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego co
może doprowadzać do zatrzymania perystaltyki. Redukuje sekrecję żółci. Po
wybudzeniu z narkozy eterowej zwierzęta nie wykazują przez kilka godzin
łaknienia.
Nie działa hepatotoksycznie.
Eter dietylowy
Zastosowanie
W przeszłości był używany do narkozy koni, psów i kotów i u małych
przeżuwaczy,.
Podawany był najczęściej w stężeniach od 20 % w fazie osiągania
stężenia anastetycznego - do 5 % w fazie znieczulenia chirurgicznego.
Stosowano go najczęściej w systemach zamkniętych, ale także ze
względu na duże bezpieczeństwo dla pacjenta przy dawkowaniu mógł
być także podany metodą otwartą ( na maskę, w przestrzeni o dużym
przepływie powietrza)
Eter dietylowy
Metoksyfluran
Jest związkiem pochodnym eteru zawierającym chlor i fluor o stosunkowo
wysokiej temperaturze wrzenia – 105
o
C.
Jest najsilniejszym narkotykiem wziewnym. W związku z dobrą rozpuszczal-
nością we krwi działanie znieczulające występuje po dłuższym okresie czasu.
Przy wprowadzaniu w narkozę wystąpić może okres pobudzenia.
Metoksyfluran kumuluje się w dużych ilościach w tkance tłuszczowej, co
znacznie opóźnia jego wydalanie z ustroju oraz wydłuża okres wybudzania.
Podobnie jak eter silne działa przeciwbólowo i miorelaksacyjne, lecz nie
drażni dróg oddechowych. Wywiera podobny do halotanu niekorzystny wpływ
na oddychanie i krążenie.
Ponad połowa związku ulega przemianom metabolicznym.
Uwalniane w dużej ilości fluorki wywierają silne działanie nefrotoksyczne.
Było ono powodem wycofania tego środka z użycia.
Podtlenek azotu
(gaz rozweselający)
Jest bezbarwnym gazem o przyjemnym zapachu.
Używany w mieszaninie z tlenem (20-40%)
Jest słabym narkotykiem
. Dla uzyskania narkozy chirurgicznej musi być
zastosowany z innymi środkami wziewnymi (najczęściej z halotanem).
Działanie znieczulające występuje szybko, ale jest bardzo płytkie i
krótkotrwałe.
Wywołuje bezbolesność. Nie działa miorelaksacyjnie.
Nie wywiera depresyjnego działania na oddychanie i układ krążenia.
Nie ulega przemianom metabolicznym. Wydala się przez płuca i częściowo
przez skórę. Jest środkiem bardzo bezpiecznym często używanym w narkozie
wziewnej zwierząt.
Cyklopropan
Gaz o właściwościach wybuchowych, które spowodowały wycofanie tego
środka. Działa szybko i silne znieczulająco. Jest dobrym analgetykiem. Drażni
drogi oddechowe. Działa niekorzystnie na oddychanie i krążenie.
eter
halotan
metoksyfluran
enfluran
izofluran
wzór
C
2
H
5
.
O
.
C
2
H
5
CF
3
.
CHBrCl
CHCl
2
.
CF
2
.
0
.
CH
3
CHFCl
.
CF
2
.
0
.
CHF
2
CF
3
CHCl
.
0
.
CHF
2
punkt wrzenia
35
o
C
50
o
C
105
o
C
57
o
C
48,5
o
C
stężenie we
wdychanym powietrzu
5-15 %
1-3 %
1-3 %
1,5-4,0 %
1-2 %
minimalne stężenie
pęcherzykowe - MAC
1.9-3.0
0.75-0.9
0.16
1,6-2,2
1,2
czas wprowadzenia w
znieczulenie
wolny
szybki
wolny
bardzo szybki
bardzo szybki
czas ustąpienia
znieczulenia
wolny
szybki
wolny
szybki
bardzo szybki
palność i wybuchowość
tak
nie
nie
nie
nie
współczynniki
rozdziału - 37
o
C
krew : gaz
12
2.5
15
1,8
1,4
olej : gaz
65
224
970
98
91
mózg : krew
2
1,9
1,4
1,4
1,6
płuca : krew
1,9
2.1
2
2,1
1,8
mięśnie : krew
1,3
3,4
1,6
1,7
2,9
tłuszcz : krew
5
51
38
36
45
nerki : krew
0,9
1,2
0.9
-
1,2
metabolizm
niewielki
oksydacja
30% , bromki,
CCl
3
COOH
ok. 50-70% - gł.
fluorki, szczawiany
2-5% - fluorki
0.2% fluorki
Właściwości fizyko-chemiczne wziewnych narkotyków chirurgicznych
Narkotyki chirurgiczne infuzyjne
1. anastetyki dysocjacyjne: ketamina, tiletamina,
fencyklidyna
2. barbiturany : pentobarbital, tiopental
inne: tiamylal, tialbarbital, metoheksital,
sekobarbital, heksobarbital
3. związki steroidowe: altezin (alfaksalon/alfadolon)
4. pochodne imidazolu: metomidat
etomidat
5.
pochodna fenolu
:
propofol
6. inne - rzadko używane:
wodzian chloralu, propanidid, chloraloza,
uretan
Anastetyki dysocjacyjne
ketamina,
tiletamina, fencyklidyna,
Znieczulenie dysocjacyjne oznacza taki przebieg znieczulenia chirur-
gicznego, podczas którego występują równocześnie objawy neurodepre-
syjne (takie jak sedacja, amnezja, katalepsja i analgezja), przy niepełnej
utracie świadomości oraz przy znacznym napięciu mięśni szkieletowych.
Niepełną utratę świadomości daje się wykazać jedynie u ludzi, którzy podczas
narkozy wywołanej tymi środkami mogą przytomnie reagować na dochodzą-
ce bodźce. Nie pamiętają jednak tych reakcji.
N
CH
3
O
Cl
H
. HCl
Ketamina
N
. HCl
Fencyklidyna
S
NH
CH
3
O
. HCl
Tiletamina
Działanie
U zwierząt anastetyki dysocjacyjne wywołują utratę przytomności
podobną do kataleptoidalnego znieruchomienia, podczas którego możliwe
jest wykonanie nie sprowokowanych ruchów - nawet podczas głębokiej
narkozy. Sen narkotyczny jest dosyć powierzchowny, a przy wybudzaniu
punkt odzyskania świadomości jest trudny do określenia.
U ludzi występują wówczas halucynacje i dysforia.
Anastetyki dysocjacyjne działają przeciwbólowo (analgetycznie) przy czym
znoszenie czucia bólu somatycznego jest bardzo dobre, słabo natomiast
znoszą bóle trzewne. Działanie przeciwbólowe występuje jeszcze przed utratą
świadomości i występuje także podczas wybudzania.
Mięśnie szkieletowe pozostają napięte, czasami obserwuje się drżenia.
Anastetyki dysocjacyjne nie znoszą odruchów krtaniowego i gardłowego,
obecny jest także odruch powiekowy i rogówkowy. Odruchy te mogą
zaniknąć przy bardzo głębokiej narkozie. Powieki pozostają otwarte, źrenice
rozszerzone i występuje oczopląs.
Anastetyki dysocjacyjne
Mechanizm działania
Anastetyki dysocjacyjne wywołują w ośrodkowym układzie
nerwowym blokadę receptora dla kwasu glutaminowego typu NMDA.
Kwas glutaminowy jest neuroprzekaźnikiem mediującym reakcje o
charakterze pobudzenia.
Leki te wpływają także na receptory opiatowe.
Anastetyki dysocjacyjne
Anastetyki dysociacyjne
Działania niepożądane
Niebezpieczeństwo zatrzymania oddechu przez te środki jest bardzo
niewielkie. Duże dawki mogą wpływać na jakość oddechów, występuje tzw
oddech apneustyczny - z krótkim wydechem
Anastetyki dysocjacyjne wywołują sympatykotonię. Jest ona efektem działania
centralnego. Objawami tego działania jest m. in. rozszerzenie źrenic, hyper-
glikemia i rozszerzenie oskrzeli.
Działanie na układ krążenia jest wypadkową dwóch przeciwstawnych działań
tej grupy środków
- bezpośredniego - depresyjnego - (wpływ inotopowy ujemny na serce i
wazodilatacyjny) oraz
- pośredniego - stymulującego - przez układ sympatyczny
W sumie obserwuje się nieznaczny wpływ na układ krążenia (niewielki wzrost
ciśnienia krwi i ilości uderzeń serca)
Spadek ciśnienia może wystąpić po szybkim podaniu dożylnym.
Ketamina na ogół przeciwdziała arytmicznemu działaniu katecholamin.
Anastetyki dysocjatywne wywołują dość silny ślinotok.
Anastetyki dysociacyjne
Zastosowanie
Ketamina jest używana u wszystkich gatunków zwierząt. Jest
anastetykiem dysocjacyjnym o najkrótszym okresie działania.
U małych zwierząt podawana jest dożylnie lub domięśniowo, u
zwierząt gospodarskich - głównie dożylnie.
Przed narkozą chirurgiczną wywołaną ketaminą podaje się w
premedykacji środki o silnym działaniu sedatywnym, przeciw-
bólowym i o centralnym działaniu miorelaksacyjmym (alfa-2
agonistów, benzodiazepiny i pochodne butyrofenonu).
U kotów, bydła, owiec i koni przed narkozą ketaminową stosuje się
ksylazynę, u koni także detomidynę, u świń - azaperon, u psów
stosuje się ksylazynę z atropiną, lub diazepam lub acepromazynę.
Tiletamina jest stosowana w weterynarii u kotów i u psów,
choć stosowano ją również u koni i cieląt (z ksylazyną).
Wyrażany jest pogląd, że jest działanie tego leku jest lepsze u
kotów, ze względu na bardzo łagodne wybudzanie się tego
gatunku z narkozy tiletaminowej
W krajach zachodnich dla psów poleca się preparat
tiletaminy z zolazepamen (lekiem należącym do pochodnych
benzodiazepiny) zawierający oba składniki w stosunku 1:1
(TELAZOL).
W kombinacji tej nie występuje wzrost napięcia mięśni
szkieletowych wywoływany przez samą tiletaminę.
Barbiturany
używane w narkozie chirurgicznej
krótkodziałające:
tiopental,
tiamylal, heksobarbital, metoheksytal
średniodługo-działające:
pentobarbital
S
O
O
CH
3
CH
3
CH
3
Na
Tiopental
O
O
O
CH
3
CH
3
CH
3
Na
Pentobarbital
Działanie:
Barbiturany wywołują stan pełnego zniesienia świadomości
przy zachowaniu zdolności do odruchowych reakcji na
bodźce bólowe określany jest w chirurgii jako
sen podstawowy.
Wywołują także umiarkowane działanie miorelaksacyjne
Barbiturany
Barbiturany
Działanie:
Zniesienie świadomości (anaesthesia) jest szybkie i pełne.
- Po podaniu barbituranów krótkodziałających (tiopental)
utrata świadomości następuje po 20-30 sek. i trwa ok. 10-15
min.
- Po podaniu barbituranów średnio-długodziałających
(pentobarbital) sen pojawia się w ciągu 5-10 min i trwa od 15-
30 min.
Pentobarbital może wywoływać fazę pobudzenia, szczególnie
w okresie wybudzania.
Barbiturany
Działanie:
W dawkach bezpiecznych leki te nie wywołują analgezji.
Po zwiększeniu dawki, która zagraża utratą zdolności
oddychania analgezja jest także często niedostateczna.
Po podaniu małych dawek tiopentalu występuje nawet
wzmożone odczuwanie bólu tzw. hyperalgezja
Barbiturany
Działanie:
Stadia narkozy barbituranowej są trudne do wyraźnego
wyodrębnienia. Wyróżnić można następujące jej stadia:
Stadium utraty świadomości
Stan tolerancji chirurgicznej z 3 fazami
Stadium bezdechu
W pierwszym okresie następuje szybka utrata świadomości z
zachowaniem miarowości oddechów i wszystkich odruchów przy w pełni
zachowanym odczuwaniu bólu. Stan ten może zostać pogłębiony dalszymi
dawkami przechodząc w tzw. stan tolerancji chirurgicznej.
W stanie tolerancji chirurgicznej można wyróżnić trzy fazy występujące
kolejno w miarę zwiększania dawki środka
3 fazy stanu tolerancji chirurgicznej w narkozie barbituranowej
-W fazie I następuje wyraźny spadek napięcia mięśni, osłabienie odruch
powiekowego. Odruchy z pola operacyjnego są zachowane. Na bodźce
bólowe zwierzę reaguje odruchową reakcją ruchową, której towarzy-
szy przyspieszony, krótki oddech.
-W fazie II oddech ulega zwolnieniu i wyraźnemu spłyceniu, zanikają
też odruchy obronne na bodźce bólowe. Po zadziałaniu silnego bodźca
bólowego można zauważyć rozszerzenie źrenic.
-W fazie III następuje silne rozszerzenie źrenic i dalsze spłycenie
oddechu
Stadium trzecie to tzw. okres bezdechu, związany z zatrzymaniem
funkcji ośrodka oddychania. Bez podjęcia sztucznego oddychania w
ciągu kilku minut ustaje krążenie krwi i następuje śmierć.
Barbiturany
Barbiturany
Mechanizm działania :
-Barbiturany podobnie jak benzodiazepiny nasilają działanie GABA. Wiążą się
z receptorem GABA-ergicznym w tzw miejscu pikrotoksynowym.
-Związanie barbituranów z receptorem nasila przepływ jonów Cl
-
do komórki
efektorowej podczas działania GABA. Zwiększa to hyperpolaryzację błony
komórkowej komórki efektorowej i nasila hamowanie jej aktywności.
-Działanie to , jak wiadomo związane jest z hamowaniem reakcji pobudzenia
neuronów w OUN
-Barbiturany działają mniej selektywnie niż benzodiazepiny na receptor
GABA-ergiczny, gdyż w miarę zwiększania dawki oprócz selektywnej blokady
w synapsach wywołują uogólnione działanie depresyjne.
-W komórkach OUN wykazano m. in. spadek zużycia tlenu przez hamowanie
lub rozkojarzenie tlenowej fosforylacji.
Barbiturany
Aspekty farmakokinetyczno-dynamiczne
Czas trwania działania barbituranu zależy od rozpuszczalności w tłuszczach
i od szybkości jego metabolizmu w wątrobie
Krótkodziałające barbiturany są dobrze rozpuszczalne w tłuszczach, co umożliwia
ich szybkie przenikanie do tkanki mózgowej. Usuwanie z tkanki mózgowej tych
środków jest możliwe dzięki ich redystrybucji do innych tkanek np. do mięśni.
Barbiturany wiązane są częściowo przez białka osocza i dobrze rozpuszczaja się w
tłuszczach. Wysycenie tych “magazynów” powoduje, że kolejne dawki
podtrzymujące wywołują silniejszy wpływ narkotyczny.
Barbiturany łatwo przenikają przez łożysko, a ich stężenie we krwi płodu jest
podobne do stężenia we krwi matki. Mogą spowodować śmierć płodu
W wątrobie ulegają metabolizmowi głównie hydroksylacji a następnie
sprzężeniu z kwasem glukuronowym. Reakcje te przebiegają dość wolno.
Barbiturany i ich metabolity wydalane są główne przez nerki. W razie
osłabienia funkcji nerek barbiturany mogą spowodować znaczne upośledzenie
czynności OUN i układu krążenia.
Barbiturany
Działania niepożądane
Barbiturany cechuje niska wartość współczynnika terapeutycznego (4-8)
co oznacza, że ryzyko ich stosowania jest duże.
Wpływ na układ oddechowy
Barbiturany wpływają depresyjnie na oddychanie (szczególnie przy zwiększa-
niu dawki) aż do zatrzymania oddychania włącznie. Wynika to z depresyjnego
działania na ośrodek oddychania i spadku jego wrażliwości na CO
2
Wpływ na układ krążenia
Barbiturany wpływają depresyjnie na układ krążenia.
Działanie to ma charakter złożony. Wpływają wazodilatacyjne poprzez
depresyjny wpływ na ośrodek naczynioruchowy oraz spadek przekaźnictwa w
zwojach.
W wysokich dawkach hamują kurczliwość m. sercowego. Powoduje to
przejściową hypotensję szczególnie po szybkim podaniu. Większe dawki
wywołują depresyjny wpływ na odruchy z baroreceptorów.
Barbiturany
Działania niepożądane
Ponadto
-hamują motorykę przewodu pokarmowego,
-wywołują niedotlenienie, które może być przyczyną częściowego
uszkodzenia komórek wątrobowych,
-tiopental może działać spastycznie na m. gładkie dróg oddechowych
-stymulują wydzielanie hormonu antydiuretycznego, co powoduje spadek
wydzielania wody i elektrolitów.
Wrażliwość na działanie barbituranów wzrasta u zwierząt uremicznych i
anemicznych.
Postępowanie doraźnie po przedawkowaniu polega na podtrzymaniu
oddychania (najlepiej przez zastosowanie oddechu kontrolowanego) oraz
podtrzymania krążenia przez zastosowanie środków cucących i podno-
szących ciśnienie krwi.
Barbiturany
Zastosowanie
Barbiturany mogą być zastosowane u wszystkich gatunków
zwierząt, choć unika się podawania pentobarbitalu u koni i u
bydła.
Barbiturany krótkodziałające mogą być stosowane w narkozie
złożonej w celu doprowadzenia do szybkiej utraty świadomości.
Infuzja barbituranów poprzedza podanie narkotyków wziewnych.
Zapobiega to wystąpieniu stanu pobudzenia, który wywołać
mogą same narkotyki wziewne, zwłaszcza starszych generacji. .
Barbiturany
- Barbiturany krótko i średno-długodziałające służyć mogą
do wywołania narkozy łącznie ze środkami przeciwbólo-
wymi, głównie ze środkami miejscowo znieczulającymi.
- W cięższych operacjach nie zapewnia to jednak pełnej
bezbolesności.
- Lepsze pod tym względem parametry uzyskuje się po
zastosowaniu leków morfino-podobnych, chociaż zwięk-
szają one ryzyko zatrzymania oddechu.
Anastetyki pochodne imidazolu
metomidat,
etomidat
Metomidat -
stosowany głównie u świń i ptaków
rzadziej u kotów, psów i koni
Etomidat - stosowany przede wszystkim u ludzi, rzadko u psów.
Anastetyki te charakteryzuje stosunkowo wysoka wartość indeksu
terapeutycznego (ok. 20) - są zatem środkami o szerokim marginesie
bezpieczeństwa.
Nie wywierają znacznego depresyjnego wpływu na ośrodek oddechowy i
układ krążenia.
Działają słabo przeciwbólowo i dają umiarkowany efekt zwiotczenia mięśni.
N
N
CH
CH
3
C
O
O
CH
3
Metomidat
N
N
CH
CH
3
C
O
O
CH
3
Etomidat
Anastetyki pochodne imidazolu
Farmakokinetyka
Pochodne imidazolu łatwo przenikają do mózgu, stąd działanie występuje
szybko i trwa krótko.
Ulegają szybkim przemianom metabolicznym (hydroliza) i nie kumulują
się w tkankach.
Działania uboczne:
- podczas wybudzania często wywołują pobudzenie ruchowe,
nawet po stosowaniu neuroleptyków w premedykacji
- działają miejscowo drażniąco (niebezpieczeństwo zapalenia
żył po podaniu i.v. lub peritonitis po podaniu i.p.)
- wywołują hemolizę
Metomidat stosowany jest u świń dożylnie, rzadziej
dootrzewnowo, po uprzedniej premedykacji azoperonem.
Po łącznym podaniu z azaperonem występuje dobre
działanie przeciwbólowe i miorelaksacyjne.
Po ok. 2,5 godz. od podania metomidatu świnie zachowują
się już normalnie i przyjmują pokarm.
Anastetyki pochodne imidazolu
Anastetyki sterydowe
alfaksalon/alfadolon 3:1 (Altezin)
Alfaksalon/alfadolon jest stosowany głównie u kotów i zwierząt laborato-
ryjnych, rzadko u innych gatunków zwierząt domowych. Jest środkiem
niewskazanym u psów.
Alfaksalon/alfadolon wykazują wysoką wartość indeksu terapeutycznego (ok.
30) - stąd mają szeroki margines bezpieczeństwa. Nie wywierają depresyjnego
wpływu na oddychanie.
Środek nie ma właściwości drażniących i nie wykazuje działania
charakterystycznego dla endogennych hormonów sterydowych.
H
HO
O
C
CH
3
O
Alfaksalon
Alfadolon
O
H
HO
O
C
CH
2
OCOCH
3
Działanie znieczulające preparatu występuje szybko i trwa
krótko. Wykazują umiarkowane działanie przeciwbólowe i
miorelaksacyjne.
Lek nie powoduje stadium pobudzenia u kota. Pożądane
efekty zależą od wysokości dawki.
U kota wykorzystuje się środek do:
- wprowadzenia do narkozy (4 mg/kg) - działanie 10 min.
- umiarkowane uspokojenie (9 mg/kg) - działanie 5-15 min.
- głębokie uspokojenie (12mg/kg) - działanie 15-20 min.
- narkoza chirurgiczna (18 mg/kg) - działanie 10-20 min.
Anastetyki sterydowe
alfaksalon/alfadolon 3:1 (Altezin)
Farmakokinetyka
Oba związki sterydowe łatwo przenikają do mózgu.
Ulegają szybkim przemianom metabolicznym w wątrobie. Wydalane są
głównie do żółci.
Nie kumulują się w tkankach.
Działanie niepożądane
Obniżają nieznacznie ciśnienie krwi.
Wywołują histaminemię będącą przyczyną obrzęków i trudności w
oddychaniu. Objawy te są bardzo silne u psów.
Nie podaje się anastetyków sterydowych łącznie z barbituranami ze
względu na możliwość silnego spadku ciśnienia krwi.
Anastetyki sterydowe
alfaksalon/alfadolon 3:1 (Altezin)
Propofol
Wywołuje szybką (ok.20-50 s) i krótkotrwałą (ok. 5 min. po
pojedynczej dawce) utratę świadomości wraz z miorelaksacją
po której następuje łagodne i także szybkie wybudzanie.
Także wprowadzenie w sen narkotyczny jest łagodne i bez stanu
pobudzenia. W niższych dawkach może być wykorzystany do
wywoływania uspokojenia.
Działa słabo przeciwbólowo i w przypadkach występowania
lub możliwości wystąpienia silnego bólu u pacjenta lek ten
powinien być kojarzony ze środkami analgetycznymi.
OH
propofol
Propofol stosowany jest dożylnie w formie
jednorazowych infuzji lub w sposób powtarzany (np. co 24
godziny w celu uspokajania pacjenta)
Jest lekiem wysoce lipofilnym , nierozpuszczalnym w
wodzie i dlatego podawany jest w formie mikroemulsji
(zawierającej olej sojowy, letycynę jaja kurzego i glicerol)
Preparaty, które zawierały emulgator Cremophor
wywoływały reakcje anafilaktoidalne.
Lek jest stosowany jest głównie u psów i kotów, a
ponadto u koni (z ksylazyną lub detomidyną) i u
królików. Bardzo słabo działa anastetycznie u świń.
Mechanizm anastetycznego działania propofolu nie jest dobrze
poznany. Przypuszcza się, że podobnie jak barbiturany działa
poprzez receptor GABA A.
Obok właściwości neurodepresyjnych propofol :
wywołuje depresję oddechową
działa (słabo) na serce - inotropowo i chronotropowo
ujemnie (bradykardia) i obniża ciśnienie krwi,
obniża ciśnienie śródoczne
a ponadto
działa przeciwwymiotnie
pobudza apetyt (psy)
Farmakokinetyka
Propofol
łatwo przechodzi przez barierę krew-mózg
(rozpoczynając prawie natychmiast działanie) lecz
szybko ulega redystrybucji do innych tkanek
łączy się z białkami osocza w 95-99%,
przenika przez łożysko oraz do mleka
u psa w wątrobie jest szybko koniugowany z kwasem
glukuronowym w nieaktywny metabolit (u kota
znacznie słabiej)
wydalany jest przez nerki
Okres półtrwania u psa wynosi 1,4 godz.
Propofol wykazuje następujące działania niepożądane:
przejściową duszność aż do bezdechu włącznie
(sinica)
reakcje anafilaktoidalne związane z wywoływaną
przez ten lek histaminemią (prawdopodobnie
działanie to mogą wywoływać składniki emulsji).
podciśnienie mające głównie pochodzenie sercowe
u psów objawy padaczkopodobne (pomimo działania
przeciwpadaczkowego), którym można zapobiec
podając diazepam
u kotów przy podaniu wielokrotnym pojawiają się
ciałka Heinza w erytrocytach (uszkodzenia ox-red),
anoreksja, biegunki, apatie, niepokój.
U kotów z chorobami wątroby obserwuje się po
propofolu przedłużony okres wybudzania.
Propofol stosowany jest często w kombinacji z innymi
lekami neurodepresyjnymi
np. z diazepamem, acepromazyną, narkotycznymi,
lekami przeciwbólowymi, ksylazyną itp..
Wówczas stosuje się go w dawkach niższych o ok. 25%.
Część leków neurodepresyjnych może wchodzić z
propofolem w interakcje farmakokinetyczne hamujące
lub potęgujące jego działanie.
Propofol używany jest do:
szybkiego wprowadzenie w narkozę – głównie przed
narkozą wziewną ale także przed zaintubowaniem
podtrzymania narkozy przy ciągłym wlewie do ok. 20
min.
Środek ten nadaje się do wywołania krótkotrwałej anastezji
służącej wykonaniu krótkotrwałych zabiegów chirurgicznych
(szycie ran, zabiegi na zębach) lub diagnostycznych (badania
radiologiczne, oftalmoskopia, biopsje)
Jak już wspomniano, lek ten może być wykorzystany do
uspokajania zwierzat.
Ponadto propofol był wykorzystywany u psów
w opornych na leczenie stanach padaczkowych
(daje mniejsze ryzyko depresji krążeniowej niż
podanie pentobarbitalu)
u psów, szczególnie chartów, w dysrytmiach
sercowych, a także
do pobudzania apetytu (w niskich dawkach)
ketamina
pentobarbital
tiopental
altezin
metomidat
propofol
stosowany u:
koty, psy, konie,
bydło, owce,
świnie
wszystkie gatunki
z wyj. koni i bydła
wszystkie gatunki głównie koty i
małpy, ewent.
świnie
głównie świnie
psy, koty, konie
sposób podania
iv., i.m.
iv., i.p.
i.v.
i.v., i.m.
i.v., i.p.
iv.,
objętość płynu
średnia
mała
mała
średnia
mała
średnia
początek
działania
dość szybki
dość szybki
bardzo szybki
bardzo szybki
bardzo szybki
bardzo szybki
długość działania
średnio-krótka średnia (psy, koty)
krótka (konie,
bydło)
krótka
krótka
krótka
krótka
kumulacja z
następną dawką
nieznaczna
niewielka
znaczna
nieznaczna
nieznaczna
nieznaczna
analgezja
dobra - soma-
tyczna, słaba -
trzewna
brak
brak
dość dobra
brak (dobra z
azaperonem)
bardzo słaba
miorelaksacja
brak
dość dobra
dość dobra
bardzo dobra
bardzo dobra
bardzo dobra
drżenia mięśnio-
we, ruchy przy
wybudzaniu
ruchy i drżenia
możliwe w każdej
fazie
możliwe
możliwe
możliwe
możliwe
brak
indeks terap.
duży
4-10
4-10
30
20
dość duży
bezpieczeństwo w
stosowaniu
bardzo duże
dość duże
dość duże
bardzo duże
bardzo duże
duże
Narkotyki chirurgiczne infuzyjne
(podsumowanie)
Wodzian chloralu
Obecnie bardzo rzadko używany. Był stosowany do wywoływania narkozy
jedynie u zwierząt dużych (koni i bydła).
Wodzian chloralu słabo działa przeciwbólowo oraz wywołuje
umiarkowaną miorelaksację.
W celu wywołania narkozy wodzian chloralu podaje się we wlewie
dożylnym.
Środek indukuje narkozę wolno, ponieważ powoli przenika do mózgu i
dlatego trudno jest ocenić aktualną głębokość działania narkotycznego.
Stan ten możliwy jest do określenia po ok. 10 min. od przerwania
podawania środka.
W pierwszej kolejności ulegają depresji funkcje motoryczne, co czyni
zwierzę w tym okresie bardzo niespokojnym.
Działanie narkotyczne trwa stosunkowo długo. Po przerwaniu podawania
środka zwierzę może nie podnieść się z pozycji leżącej nawet do 3 godz..
Podczas wybudzania występują drżenia mięśniowe.
Wodzian chloralu
Mechanizm działania
Mechanizm działania wodzianu chloralu nie jest poznany.
Wiadomo, że po wprowadzeniu do ustroju lek bardzo
szybko ulega przemianie w trójchloroetanol, który jest
odpowiedzialny za działanie znieczulające.
Następnie ulega skonjugowaniu z kwasem glukuronowym i
wydaleniu przez nerki.
Wodzian chloralu
Działania niepożądane
Wodzian chloralu wykazuje szereg działań niepożądanych.
Z powodu dużych dawek i stosunkowo słabej rozpuszczalności musi być
podawany w dużych objętościach.
Lek ma działanie miejscowo drażniące. Przy podawaniu dożylnym może
powstać zapalenie żył po wydostaniu się leku na zewnętrzną powierzchnię
naczynia.
Po podaniu dawek wywołujących znieczulenie lek ten ma stosunkowo wąski
margines bezpieczeństwa. Lek działa depresyjnie na ośrodek oddechowy i układ
krążenia. Możliwe jest zatrzymanie oddechu i nagły spadek ciśnienia krwi ,
szczególnie w końcowej fazie narkozy.
Choroby serca, wątroby lub nerek istotnie zwiększają ryzyko zatrzymania
oddechu.
Zastosowanie
Wodzian chloralu praktycznie nie jest już stosowany
Słabe znieczulenie uzyskuje się po dożylnym podaniu leku w dawce w 0,15-0,2
mg/kg, głębokie znieczulenie po dawce 0,20-0,4 mg/kg.
Wodzian chloralu bywa stosowany w celu wywołania narkozy łącznie z
pentobarbitalem i fosforanem magnezu.
Wodzian chloralu
Przegląd leków używanych do narkozy chirurgicznej i neuroleptoanalgezji.
(do kolokwium obowiązują leki podkreślone)
A. Narkotyki chirurgiczne wziewne
1. Leki podawane w formie pary :
halotan, enfluran, izofluran
,
metoksyfluran, eter,
desfluran, sevofluran
2. Leki stosowane jako gazy:
podtlenek azotu, cyklopropan
B. Narkotyki chirurgiczne infuzyjne
B. Narkotyki chirurgiczne infuzyjne
1. anastetyki dysocjacyjne: ketamina, tiletamina,
fencyklidyna
2. barbiturany : pentobarbital, tiopental
inne: tsekobarbital, heksobarbital
tiamylal, tialbarbital, metoheksital,
3. związki steroidowe: altezin (alfaksalon/alfadolon)
4. pochodne imidazolu: metomidat
etomidat
5.
pochodna fenolu
:
propofol
6. inne - rzadko używane:
wodzian chloralu, propanidid, chloraloza,
uretan
C. Kombinacje leków używanych do wywołania
neuroleptoanalgezji
droperidol – fentanyl
fluanizol – fentanyl
acepromazyna- etorfina