Neorealizm włoski – nurt wojenny. 

Fundamentalne  kino  propagandowe  „kaligraficzne”,  opatrywane  znamionującą  eskapizm  formułą 
„kina  białych  telefonów”  ustąpiło  miejsca  kinu  neorelistycznemu,  jednej  z  najbardziej  cenionych 
formacji lat 40. 

Sygnały zmiany: - „Opętanie” – Visconti, 1942 (uważany za pierwszy)  

- „Podróż w nieznane” – Blasettiego, 1942 

- „Dzieci patrzą na nas” – 1942 – de Sika 

Neorealizm w ostatecznym kształcie to formacja antyfaszystowska. Blasetti, De Robertis, Rossellini, 
Chiarini i Antonioni nie uchylali się jednak od wykonowania „pracy edukacyjnej” na rzecz dyktatury 
czarnych  koszul,  jednak  nie  przeszkadzało  im  to,  aby  potem  sympatyzować  z  ideologicznymi 
doktrynami neorealizmu, a nawet propagować je. Zaś kino włoskie okresu faszystowskiego 1922-43 
zostało na długie lata wymazane ze świadomości społecznej jako zjawisko niegodne uwagi. 

„Cinema” – na czele stał Vittorio Mussolini, ale byli tam młodzi o lewicowych poglądach – De Santis, 
Lizzani, Visconti, Antonioni i Alicata. 

Teraz informacje z takiej strony, ale uważam że są w miarę ok.  

Włoski  neorealizm  jest  bardzo  ważnym  zjawiskiem  w  światowej  kinematografii.  Narodził  się  po  II 
wojnie  światowej  i  miał  być  dokumentalno-artystyczną  próbą  opisu  złych  skutków  wojny  i 
powojennej rzeczywistości  Włoch.  Do  kanonu  formuły  neorealistycznej  należała  dokumentalna 
prawda  o  tragediach  okupacji  faszystowskiej  i  włoskim  ruchu  oporu.  Te  tematy  w  najważniejszych 
dziełach neorealizmu stanowiły zazwyczaj oś przewodnią, wokół których konstruowano inne epizody 
fabularne. Wśród najbardziej uznanych twórców neorealizmu znajdują się: Vittorio de Sica, Roberto 
Rossellini, Giuseppe de Santis, Alberto Lattuda, Pietro Germi, Luchino Visconti, Aldo Vergano, Luigi 
Zampa i Francesco Maselli.   

Kino neorealistyczne było realizowane zgodnie z pewnymi założeniami ideologicznymi. Miało cel 
społeczny,  musiało  oddziaływać  i  rekonstruować  okrutną  rzeczywistość  wojny.  Było  rodzajem 
dokumentalnego  świadectwa,  w  którym  opisywano,  rozliczano  i  oskarżano  system  społeczno-
polityczny. 

Z  tego  też  względu  określone  założenia  merytoryczne  wymuszały  bardzo  często  na  reżyserach 
realizację dokumentów albo fabularyzowanych dokumentów. Reżyserzy chcieli przedstawić sytuację 
powojennych  Włoch  w  sposób  kronikarski,  realistyczny  i  autentyczny.  Precyzja  zapisu  miała  w 
sposób wiarygodny i jednocześnie ekspresyjny przedstawić tragiczne losy ludzi w trakcie wojny i po 
jej zakończeniu. 

Zakres  tematyczny  problematyki  neorealizmu  był  bardzo  szeroki.  Począwszy  od  wspomnianych 
tematów  związanych  z  ruchem  oporu  poruszanych  w  „Rzymie,  mieście  otwartym”  i  „Paisie” 
Rosselliniego,  problematyce  nędzy,  wyzysku,  bezrobocia,  chaosu  wojny  i  nieprzystosowania  –
opowiedzianych  w  takich  filmach  jak:  „Dzieci  ulicy”,  „Złodzieje  rowerów”,  „Umberto  D.”  De  Siki, 
„Gorzki  ryż”  i  „Tragiczny  pościg”  De  Santisa  i  „Droga  nadziei”  Germiego  –  skończywszy  na  filmach 
społecznie  zaangażowanych,  czyli  takich,  które  przedstawiały  bunt  i  chęć  transformacji  brutalnej 

rzeczywistości. Można by tu wymienić takie filmy jak: „Pod niebem Sycylii” Pietra Germiego i „Ziemia 
drży” Luchina Viscontiego czy chociażby „Dach” De Siki. 

Bardzo  ważnym  założeniem  konstrukcyjnym  w  koncepcji  neorealizmu  była  technika  filmowania, 
polegająca  na  intensywności  zbliżeń.  Kadry  w  najbardziej  przejmujących  scenach  wychwytywały 
detale, które w bardzo sugestywny sposób obrazowały głębię cierpienia. Były to zazwyczaj grymasy 
twarzy, trzęsące się dłonie, łzy, spocona twarz i mokre włosy zapłakanego i wystraszonego dziecka. 

Na faktach oparte jest także jedno z najbardziej reprezentatywnych dzieł neorealizmu – arcydzieło 
Roberta  Rosselliniego  „Rzym,  miasto  otwarte”.  To  jeden  z  najważniejszych  filmów  omawianego 
kierunku,  pierwszy,  w  którym  zastosowano  paradokumentalną metodę  zapisu desperackiej  walki  z 
okupantem i wzorowo odtworzono bestialstwo, jakiego dopuszczało się gestapo na członkach ruchu 
oporu. Film został nakręcony w 1945 roku. Opowiada historię czwórki bohaterów, którzy walczą w 
konspiracji z niemieckim okupantem. 

1942 – „Pilot powraca” – Rossellini – bohater = lotnik zestrzelony nad grecją, który trafia do obozu, 
zakochuje  się  w  pielęgniarce,  ale  korzystając  z  zamętu  ucieka  w  trakcie  bombardowania,  porywa 
samolot i wraca do kraju.  Materiał quasi-dokumentalny  długie sekwencje pokazujące codzienną 
pracę  pilota,  oraz  sceny  pilota  w  obozie,  proza  udręczająca  egzystencję.  To  chyba  przed 
neorealizmem, tzn raczej na pewno, ehh, tak to jest jak się omawia miesiąc Marcela Carne i potem 
taka głupia ja pozostaję z podręcznikiem do samodzielnego opisywania. 

1942  –  „Opętanie”  –  Visconti  –film  współczesny  o  wymowie  antyfaszystowskiej,  dziejący  się  we 
Włoszech. Powieść „Listonosz dzwoni zawsze dwa razy”.  Cenzura  wyszło bardzo pocięte. 

Opowieść  o  niszczącej  sile  namiętności,  która  splotła  ze  sobą  ludzi  nie  pasujących  do  sobie.  Film 
opowiada  o  nieszczęśliwej,  impulsywnej  żonie,  która  zakochuje  się  z  wzajemnością  w  mężczyźnie, 
który  w  poszukiwaniu  pracy  podróżuje  po  kraju.  Miłość  popycha  zakochanych  do  zbrodni,  która 
niszczy ich związek i prowadzi do katastrofalnego finału. Miejsce akcji  najbrzydsza część Włoch, 
banalne tło, zwykli ludzie. AUTENTYZM 

1943 – Człowiek z krzyżem – Rossellini, to w sumie nie jest CHYBA neorelizm, ALBO I JEST TROCHĘ, 
ale akcja rozgrywa się na froncie wschodnim, bohater to kapelan wojskowy, który zostaje na tyłach z 
rannym  żołnierzem,  po  czym  trafia  do  chaty  rosyjskiego  chłopa,  gdzie  spotykają  się  zarówno 
najeźdźcy jak i Rosjanie, motyw międzyludzkiej solidarności. Dzieło dokumentalne. Brak efektownej 
batalistyki    udręczająca  codzienność  wojny,  próba  przetrwania  pod  morderczym  artyleryjnym 
ogniem. 

1946 – Paisa–Rosselini - Film ten to zbiór nowel, zagranych głównie przez niezawodowych aktorów, w 
naturalnych  plenerach.  Każdy  z  sześciu  epizodów  został  nakręcony  w  innym  miejscu  Włoch  -  od 
Sycylii po Nizinę Padańską. Akcja rozgrywa się na krótko przed lub po wkroczeniu aliantów, ukazuje 
stopniowe wyzwalanie Włoch. Z migawkowych obrazów powstał opis tragicznej i absurdalnej sytuacji 
narodu włoskiego pod koniec wojny. Tytułowa "paisa" - zawołanie, jakim zwracali się do Włochów 
żołnierze  amerykańscy,  oznacza  w  południowym  dialekcie  tego  kraju  wieśniaka  -  paesano.Realia 
wojny = bezgraniczne cierpienie. Ukazane cierpienia narodu, jego solidaryzująca postawa w walce z 
faszystami.  Paisa  robi  wrażenie  filmu  realizowanego  techniką  dokumentalną,  w  samym  centrum 

zachodzących  zdarzeń    Techniki  narracyjne  i  zabiegi  rekonstrukcyjno-inscenizacyjne.    Jeździli  po 
kraju, zbierali materiały.  

1948 – Niemcy rok zerowy – Rosselini - Edmund (Edmund Moeschke) jest młodym chłopcem, żyjącym 
w  zniszczonych  przez  drugą  wojnę  światową  Niemczech.  Stara  się  podejmować  wszelkich  prac  i 
sposobów  na  zapewnienie  rodzinie  jedzenia  i  szans  na  przeżycie.  Pewnego  dnia  spotyka  swojego 
byłego nauczyciela szkolnego, który staje się nadzieją dla Edmunda na uzyskanie pomocy. NIE WIEM 
JAKI TO NEORELIZM, wojenny czy nie, nie wiem, nie wiem, nie wiem.  

 

Fenomen neorealizmu włoskiego polegał na przedstawieniu prawdy czasów z niewysłowioną wręcz 
głębią  realistycznego  przekazu.  Kino  neorealistyczne  dało  kinematografii  dokumentalny  zapis 
fragmentu historii, który odcisnął trwałe piętno na życiu ludzi i narodu 

SIABADABADA,  myślałam  że  piszę  o  neorealizmie  wojennym,  a  to 
był raczej współczesny. Więc tutaj wklejam jeszcze współczesny: 

ZŁODZIEJE ROWERÓW – de Sika, 1948 

Taką  scenę  można  zaobserwować  u  De  Siki  w  „Złodziejach  rowerów”,  kiedy  mały  Bruno  jest 
świadkiem  publicznego  linczu,  którego  ofiarą  jest  jego  ojciec.  Kamera  pod  czujnym  okiem 
operatora dokonuje serii zbliżeń twarzy, na których rysuje się ból, rozpacz i strach. 

Surowa materia rzeczywistości, autentyczna sceneria, niezawodowi aktorzy – często były to postacie, 
które  doświadczyły  bezpośrednio  tragedii,  osoby  z  nizin  społecznych  –  te  wszystkie  elementy 
składowe  tworzyły  koncepcję  estetyczną  neorealizmu,  wzruszającą  poetykę  filmową.  Naturszczycy 
znakomicie wcielali się w rolę ubogich, ponieważ w życiu osobistym zetknęli się z dramatem wojny i 
problemem nędzy. Z tego też względu potrafili wiernie i bardzo precyzyjnie zobrazować poruszony w 
filmie problem. Czarno-białe kadry intensyfikują smutek bohatera. Zdesperowany Antonio rozgląda 
się po okolicy i widzi oparty o ścianę domu rower. Rozkazuje synkowi, by ten wsiadł do tramwaju, a 
sam kradnie pojazd. Niestety, w tej samej chwili dostrzega go właściciel, który wybiega przed dom i 
krzyczy „łapać złodzieja!”. 

Neorealizm  w  swojej  metodzie  dokumentowania  posługiwał  się  nie  tylko  fabularyzowanymi 
historiami.  W  większości  przypadków  inspiracją  do  nakręcenia  danego  dzieła  była  autentyczna 
historia.  Giuseppe  de  Santis  fabułę  swojego  filmu  „Rzym,  godzina  11”  zaczerpnął  z  wydarzenia, 
które  miało  miejsce  w  styczniu  1947  r.  w  Rzymie.  Wtedy  w  jednym  z  włoskich  biur  handlowych 
pojawiła  się  oferta  pracy.  W  wyznaczonym  dniu  do  budynku  tego  biura  przyszło  około  dwustu 
kobietposzukujących pracy. W trakcie rozmów kwalifikacyjnych w biurze, w którym czekały kobiety, 
runęły wielkie, drewniane schody. Kilkadziesiąt kobiet zostało rannych, jedna z nich zmarła. 

Zarówno autentyczne historie, jak i bieżące problemy społeczne inspirowały twórców neorealizmu. 
Giuseppe de Santis kręcąc „Gorzki ryż” – wzruszającą opowieść o nieuczciwej polityce spekulacyjnej 
na plantacjach ryżu – miał na uwadze ówczesne problemy społeczne: bezrobocie i związany z nim 
wyzysk we Włoszech.