METABOLICA
Antidiabetica
•Ziele i owoc rutwicy
•Nasiona kozieradki
•Łupiny fasoli
•Liść borówki czernicy
•Herba betonicae - ziele bukwicy
Bukwica lekarska – Betonica officinalis L. w dawnej medycynie
Bukwica lekarska – Betonica officnalis L. (=Stachys officinalis (Linne) Trev.) jest rośliną
wieloletnią dość pospolitą w Polsce. Jest zaliczana do rodziny wargowych – Labiatae. Rośnie
na wzgórzach, polanach, łąkach, pastwiskach. Surowcem jest ziele – Herba Betonicae. Ładnie
wygląda w uprawie, szczególnie w skupiskach. Należy do moich ulubionych roślin
leczniczych, stosowanych zresztą od starożytności
Ziele bukwicy zasobne jest w betainy – ok. 0,5% (stachydryna, betonicyna, turycyna),
fenolokwasy (rozmarynowy, cynamonowy, kawowy, ferulowy, syryngowy, wanilinowy, p-
kumarowy, p-hydroksybenzosowy, chlorogenowy), depsydy, garbniki (ok. 15%), gorycze,
cholinę, irydoidy (harpagozyd). Skład chemiczny bukwicy nie jest poznany. Ciekawostka są
fenyloetanoidy (akteozyd, forsycjozyd B, leukosceptozyd B, betoniozydy A-E, kampneozyd
II), olejek eteryczny.
Bukwica hamuje biegunki i bolesne skurcze towarzyszące nieżytom żołądka i jelit. Jest
pomocna w terapii nieżytu układu oddechowego, likwiduje stany zapalne błon śluzowych
jamy ustnej i gardła. Przy zastosowaniu na błony śluzowe i skórę wpływa ściągająco,
przeciwbakteryjnie, gojąco i przeciwzapalnie. Działa przeciwbólowo. Posiada składniki
przeciwreumatyczne i przeciwartretyczne oraz przeciwzapalne na stawy i mięśnie. Nalewka z
bukwicy (Tinctura Betonicae 1:3, 100 g ziela świeżego lub suchego rozdrobnionego na 300
ml alkoholu 40% lub wina wytrawnego, macerować 14 dni, przefiltrować; dawka 5 ml
nalewki sporządzonej na wódce lub mały kieliszek na winku) i mocny napar (2 łyżki na
szklankę wrzątku – 1 szklanka wypita 1-2 razy dziennie) działa uspokajająco i
przeciwnerwicowo. 1-2 łyżeczki ziela na filiżankę wrzątku, 3 razy dziennie po filiżance
naparu to dawka przeciętna w leczeniu lekkich stanów podniecenia nerwowego, zaburzeń
trawiennych i zapalenia gardła (dodatkowo płukanki).
Dawniej bukwicę używano w leczeniu dychawicy oskrzelowej, padaczki, zaflegmienia płuc,
żółtaczki, zaburzeń trawiennych, bólu głowy i gośćca. Zewnętrznie do okładów przy
zwichnięciach i uderzeniach (krwiaki, obrzęk). Najlepiej sprawdzają się okłady z mocnego
naparu lub z papki ze świeżego ziela, ponadto z wyciągu octowego (100 g ziela na 300 g octu
spożywczego, po tygodniu przefiltrować, rozcieńczać z wodą 1:1, okłady
kilkudziesięciominutowe na obolałe stawy i miejsca uderzone, opuchnięte, z wylewami).
W XVIII i XIX wieku liście i kwiaty bukwicy były składnikiem herbatek wykrztuśnych przy
nieżytach układu oddechowego. W dawnych wiekach był to lek oficjalny, ceniony i bardzo
popularny w medycynie ludowej i oficjalnej.
Reducentia
Wpływające na tarczycę:
•Plecha morszczynu lub listownicy
•Potamogeton – rdestnica
Glony w medycynie
Glony typu listownica – Laminaria i morszczyn – Fucus są stosowane w medycynie od
dawna. Od początku traktowano je jako źródło soli jodu i bromu, środek spożywczy,
wpływający na układ hormonalny i tym samym na przemianę materii. Były podawane
pacjentom w formie proszku i ekstraktu gęstego, po 2 g 3 razy dziennie oraz w formie naparu.
Najbardziej ceniony był surowiec pochodzącyt z Atlantyku.
Morszczyn pęcherzykowaty Fucus vesiculosus i morszczyn piłkowany Fucus serratus
dostarczają cennego surowca – plechę morszczynową Thallus Fuci.
Wartościowymi składnikami glonów są związki jodu 0,04-3,5%, zależnie od pochodzenia;
białka 8-9%; kwas alginowy – do 19%, fukoidyna – do 7%, laminaryna ok. 2%, mannitol – do
10%. Sole mineralne mogą stanowić 15-18% masy surowca. Glony są źródłem łatwo
przyswajalnych cukrów (mannozy, fukozy), pektyn i śluzów. Posiadają właściwości
prebiotyczne, sprzyjając rozwojowi mikroflory symbiotycznej w przewodzie pokarmowym.
Regulują pasaż treści pokarmowej.
Morszczyn i listownica pobudzają czynności tarczycy, przyśpieszają przemianę materii,
rozszerzają naczynia krwionośne, obniżają ciśnienie krwi, regulują wypróżnienia, działają
antyseptycznie, moczopędnie, żółciopędnie; wykazują wpływ regenerujący, wzmacniający i
przeciwmiażdżycowy.
Wskazania: wole endemiczne (niedobór jodu), otyłość, obrzęki, nadciśnienie, zaparcia,
miażdżyca, skąpomocz, wypadanie włosów, choroba wrzodowa, stany zapalne układu
oddechowego, kuracje wzmacniające i odnawiające.
Napar morszczynowy – Infusum Fuci: 2 łyżki plechy zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na
20-30 min.; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml.
Z listownicy można podobnie sporządzać i dawkować przetwory.
Morszczyn i listownica są szczególnie przydatne w leczeniu otyłości, ponieważ nie tylko
przyśpieszają metabolizm (utlenianie tłuszczów i cukrowców), ale również usuwają wodę z
organizmu, pozostałą po tkance tłuszczowej, w której z kolei zalega zbędny chlorek sodu,
odpowiedzialny za obrzęki i nadciśnienie. Bardzo dobre wyniki daje też połączenie
morszczynu lub listownicy z ziołami działającymi silnie moczopędne, a zarazem silnie
saluretycznie (saluretyk – lek powodujący głównie wydalenie jonów sodu wraz z moczem i
ewentualnie z potem), np. jałowcem, wilżyną, skrzypem, nawłocią, brzozą, rdestem ptasim
lub ostrogorzkim, połonicznikiem.
Wpływające na uczucie sytości:
•Karragen
•Agar
•Chityna
•Błonnik
•Prawoslaz
•Innulina
•Tragakanta
•Guma arabska
•Kwas mirystynowy, stearynowy, laurowy
•fitosterole
•Karnityna
•Radix Sambuci – korzeń bzu czarnego
•Stigma Maydis - znamiona kukurydzy
•Porost islandzki (płucnica islandzka)
Stosować równolegle środki moczopędne.
Działające przeczyszczająco:
•Kora trzmieliny
•Proszek Botkina
•Kora szakłaku
•Senes
•Kruszyna
•Tamaryndowiec
Pulvis aerophorus Botkini - proszek Botkina
Natrium bicarbonicum 4 cz.
Natrium sulfuricum siccum 1 cz.
Acidum tartaricum 3 cz.
Natr.bicarb., Natr.sulf. anhydr., ac. tart. podsuszyć w temp. 40 stopni, zmieszać, przesiać. 1
łyżka na szklankę wody. Wypić 1-2 razy dzi.