Microsoft Word - Technik_technologii_odziezy_311[34].O1.05

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI

Anna Matyga

Określanie parametrów struktury tkanin i dzianin
311[34].O1.05

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Klasyfikacja wyrobów włókienniczych. Proces otrzymywania tkanin i dzianin

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające 12
4.1.3. Ćwiczenia 12
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Budowa tkanin. Sploty tkackie. Parametry struktury

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające 27
4.2.3. Ćwiczenia 28
4.2.4. Sprawdzian postępów 31
4.3. Budowa dzianin. Sploty dziewiarskie. Parametry struktury

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające 37
4.3.3. Ćwiczenia 38
4.3.4. Sprawdzian postępów 40
4.4. Zasady wykończania tkanin i dzianin

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające 47
4.4.3. Ćwiczenia 48
4.4.4. Sprawdzian postępów 49
4.5. Typowe błędy powstające podczas produkcji tkanin i dzianin

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające 51
4.5.3. Ćwiczenia 52
4.5.4. Sprawdzian postępów 52
5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Otrzymujesz do ręki poradnik „Określanie parametrów struktury tkanin i dzianin”, który

będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej budowy, właściwości i zastosowania
tkanin i dzianin.

Poradnik ten zawiera:

1) Wymagania wstępne czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiadomości, które

powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2) Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3) Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania

ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną
literaturę oraz inne źródła informacji. W rozdziale zamieszczono ćwiczenia, które
zawierają:
• treść ćwiczenia,

• wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,
• pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

• sprawdzian postępów, wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na

pytanie tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś materiał albo nie.

• sprawdzian umiejętności praktycznych.

4) Przykład sprawdzianu osiągnięć oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie

wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego ćwiczenia jest dowodem
osiągnięcia umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce modułowej.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela
lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną
czynność.
Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Jednostka modułowa – określanie parametrów struktury tkanin i dzianin, której treści teraz
poznasz jest jednym z modułów koniecznych do zapoznania się z technologią wytwarzania
wyrobów włókienniczych– schemat.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni Materiałoznawstwa Odzieżowego musisz przestrzegać

regulaminów, przepisów bhp i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych,
wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

Moduł 311[34].O1

Podstawy włókiennictwa

311[34]O1.01

Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowiska

311[34].O1.02

Rozpoznawanie surowców

włókienniczych

311[34].O1.03

Rozpoznawanie nitek

311[34].O1.04

Wykonywanie pomiarów

311[34].O1.05

Określanie parametrów

struktury tkanin i dzianin

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

− organizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz wymaganiami ergonomii,

− obsługiwać aparaturę laboratoryjną do badania surowców i wyrobów włókienniczych,
− stosować zasady pobierania i formowania próbek surowców oraz wyrobów

włókienniczych,

− stosować zasady prowadzenia badań laboratoryjnych surowców i wyrobów

włókienniczych,

− korzystać z norm podczas badań właściwości surowców i wyrobów włókienniczych,
− klasyfikować surowce włókiennicze,

− rozróżniać włókna naturalne i materiały z nich wykonane,

− rozróżniać włókna chemiczne i materiały z nich wykonane,
− rozróżniać mieszanki włókiennicze i materiały z nich wykonane,

− klasyfikować liniowe wyroby włókiennicze,

− określać podstawowe parametry nitek.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

− sklasyfikować płaskie wyroby włókiennicze,

− rozpoznać sploty tkackie zasadnicze i pochodne,
− scharakteryzować proces otrzymywania tkanin i dzianin,

− sklasyfikować sploty tkackie,

− wyznaczyć parametry splotu tkackiego,
− określić wpływ splotu na wygląd powierzchni i właściwości tkaniny,

− scharakteryzować tkaniny o splotach zestawnych, modyfikowanych, ażurowych

i żakardowych,

− wyznaczyć parametry splotu dziewiarskiego,
− sklasyfikować sploty dzianin rządkowych i kolumienkowych,

− rozróżnić dzianiny rządkowe i kolumienkowe,

− scharakteryzować sposoby wykończenia tkanin i dzianin,
− określić wpływ wykończenia tkanin i dzianin na ich właściwości,

− zastosować metody badania parametrów struktury tkanin i dzianin,

− wyznaczyć parametry struktury tkanin i dzianin,
− rozróżnić prawą i lewą stronę tkaniny i dzianiny,

− rozpoznać układ osnowy i wątku w tkaninie,

− porównać właściwości tkaniny i dzianiny,
− wyznaczyć kierunek układu oczek w rządku i w kolumience,

− zidentyfikować typowe błędy i wady tkanin i dzianin,

− przedstawić zasady klasyfikacji wyrobów przemysłu włókienniczego.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Klasyfikacja wyrobów włókienniczych.
Proces

otrzymywania

tkanin i dzianin.

4.1.1. Materiał nauczania

Klasyfikacja wyrobów włókienniczych

Według Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) (Dz.U. z dnia 29 kwietnia

2004 r.) wyroby przemysłu włókienniczego dzielimy na:
17. Wyroby

włókiennicze (tekstylia)

17.1 Przędza włókiennicza i nici
17.2 Tkaniny
17.3 Usługi w zakresie wykończania materiałów włókienniczych
17.4 Wyroby

włókiennicze gotowe, z wyłączeniem odzieży

17.5 Wyroby

włókiennicze pozostałe

17.6 Dzianiny
17.7 Wyroby

dziane

Tabela 1. Podział materiałów odzieżowych

Materiały odzieżowe są wyrobami, które powstają w wyniku różnorodnych procesów
produkcyjnych.

Tkanina

Dzianina

Tkaniny powstają z dwóch układów nitek
przeplatających się pod kątem prostym (osnowy
i wątku).

Dzianiny składają się z oczek wzajemnie się
przeplatających. Nitki tworzące oczka mogą być
pojedyncze lub wielokrotne.

Wyrób ażurowy

Plecionka

Wyroby ażurowe, jak koronki
i tiule powstają w wyniku stosowania różnych
technik produkcji, na przykład koronki tiulowe
(bobinetowe), klockowe.

W plecionkach przynajmniej trzy nitki przeplatają
się między sobą.

Materiały odzieżowe

Z nitek

Z włókien

Z połączenia surowców

o różnych postaciach

Tkanina

Dzianina

Plecionka

Koronka

Filc

Włóknina

Materiały powlekane

Laminaty

Inne

Skóry naturalne

Futra naturalne

Folie odzieżowe

Membrany

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Włóknina

Filc

Materiały z włókien wytwarza się bezpośrednio
z włókien, pomijając produkcję przędzy.
Włókniny – łączy się włókna chemicznie,
mechanicznie lub oboma sposobami jednocześnie.

Filce – powstają w wyniku spilśniania wełny lub
innych włókien z uwłosienia zwierząt albo przez
łączenie włókien
w inny sposób .

Przędzina

Laminat

Przędziny – tworzy się przez zszycie warstwy lub
warstw przędz.

Laminaty – powstają w wyniku warstwowego
połączenia dwóch lub więcej materiałów
odzieżowych, albo przez połączenie materiałów z
pianką, folią lub papierem.

Skóry

Futra

Skóry naturalne – skóry zwierzęce, głównie ssaków,
stosowane jako sórowiec przemysłowy. Ze\względu
na sposób wyprawy, skóry dzieli się na licowe – o
gładkiej powierzchni i zamszowe – o powierzchni
pokrytej drobnym meszkiem.
Futro – materiał odzieżowy pozyskiwany ze
zwierząt futerkowych lub produkowany metodą
przemysłową (futra sztuczne) na krosnach na
maszynach dziewiarskich.

Folia odzieżowa – produkowana z polichlorku winylu,
do którego dodaje się – w zależności od potrzeb –
substancje zmiękczające, barwnik, a następnie
sprasowuje gorącymi walcami. Folia nie pali się, jest
słaba, wrażliwa na zmiany temperatury, nie
przepuszcza powietrza, pary wodnej i wody, jest
odporna na chemikalia. Używana do produkcji odzieży
przeciwdeszczowej, worków na chemikalia, rękawic
ochronnych; łączona metodą zgrzewania.

Membrany półprzepuszczalne polimerowe –
materiały nowej generacji, produkowane w formie
bardzo cienkich, mikroporowatych folii.

Źródło: Samek P.: Krawiectwo – Materiałoznawstwo.

WSiP Warszawa 1999.

Proces otrzymywania tkanin

Tkanina powstaje w procesie tkania, który polega na przeplataniu pod kątem prostym

nitek osnowy z nitkami wątku.
Osnowa to nitki, które podczas produkcji tkaniny są ułożone wzdłużnie.
Wątek to nitki, które podczas produkcji tkaniny są ułożone poprzecznie. Podczas tkania
osnowa jest bardziej narażona na obciążenia mechaniczne, dlatego z reguły jest mocniejsza
niż wątek.

Rys.1. Zasada tkania
Źródło: Samek P.: Krawiectwo. Materiałoznawstwo.

WSiP, Warszawa 1999

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przygotowanie przędzy to tkania
Zanim z osnowy i wątku wyprodukuje się tkaninę, nitki muszą zostać przygotowane do tego
procesu.

Tabela 2. Etapy przygotowania przędzy do tkania

Nawijanie

Snucie osnów

Klejenie osnów

Przewlekanie

Nawoje krzyżowe są tworzone
w procesie przygotowawczym,
jeżeli nie zostały dostarczone
z przędzalni w takiej postaci.
Do krosien czółenkowych
przygotowuje się cewki
wątkowe.

Z określonej liczby nitek
tworzy się osnowę
o określonej długości
i szerokości.

Aby ochronić osnowę
przed dużymi
obciążeniami
mechanicznymi, można
ją zanurzyć w kąpieli
klejącej. Kąpiel taka
powoduje wygładzenie
i wzmocnienie osnowy.

Nitki osnowy
przewleka się przez
oczka strun nicielnic
lub przez oczka
sznurów
żakardowych
(w tkaniu
żakardowym) oraz
przez płochę.

Źródło: Samek P.: Krawiectwo. Materiałoznawstwo. WSiP, Warszawa 1999

Nośnikiem wątku może być czółenko, chwytak, rapier, powietrze lub woda.

Tabela 3. Rodzaje nośników wątku

Wprowadzenie czółenka z wątkiem

w przesmyk tkacki

Wprowadzenie chwytaka z wątkiem

w przesmyk tkacki

Czółenko przenosi wątek nawinięty na cewkę przez
przesmyk na drugą stronę osnowy, a następnie
zawraca, tworząc w ten sposób trwały brzeg tkaniny.

Chwytaki wprowadzają wątek odwijany z nawoju
krzyżowego do przesmyku tkackiego. Odcięty koniec
wątku musi być specjalnie zabezpieczony na
brzegach tkaniny. Niewielkie rozmiary przesmyku
oraz zmniejszenie przenoszonej masy pozwalają na
rozwijanie dużych prędkości wprowadzania wątku
i produkcji tkaniny

Źródło: Samek P.: Krawiectwo. Materiałoznawstwo. WSiP, Warszawa 1999

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 4. Rodzaje nośników wątku

Wprowadzanie rapiera z wątkiem

w przesmyk tkacki

Pneumatyczne i hydrauliczne wprowadzenie

wątku w przesmyk tkacki

Rapier podający odwija wątek z nawoju krzyżowego
i przenosi go do środka przesmyku, gdzie przejmuje
go rapier odbierający i przenosi na drugą stronę
tkaniny. Brzeg tkaniny musi być specjalnie
zabezpieczony, tak jak w przypadku tkania
z użyciem chwytaka.

W procesie tym określony odcinek wątku, uprzednio
przygotowany, jest wprowadzany do przesmyku
strumieniem wody lub powietrza. W procesie
pneumatycznym kilka dysz wspomaga wprowadzenie
wątku do przesmyku.

Źródło: Samek P.: Krawiectwo. Materiałoznawstwo. WSiP, Warszawa 1999

Zasada tkania nicielnicowego

Nitki osnowy przechodzą z wału osnowowego przez przewał, drążki rozdzielcze

(krzyżulec), nicielnice, płochę, przedpiersień do wału odbiorczego. Przez oczka strun
nicielnic przechodzą określone nitki osnowy, np.1, 3, 5, 7, 9 itd. Lub 2, 4, 6, 8 itd.

Dzięki podnoszeniu jednej części i opadaniu drugiej części nitek osnowy powstaje

przesmyk tkacki, w który jest wprowadzane czółenko z wątkiem. Do utworzenia przesmyku
potrzebne są co najmniej dwie nicielnice. Po przerzuceniu czółenka z wątkiem na drugą
stronę, płocha dopycha luźno leżący wątek w przesmyku do brzegu powstającego kawałka
tkaniny. Ze względu na to, że w krośnie można zamontować ograniczoną liczbę nicielnic,
wzornictwo w tkaniu nicielnicowym jest ograniczone.

Rys.2. Schemat krosna nicielnicowego
Źródło: Samek P.: Krawiectwo. Materiałoznawstwo. WSiP ,Warszawa 1999

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasada tkania żakardowego

W tym procesie tkania każdą nitkę osnowy można poruszać osobno. Umożliwia to

sposób sterowania nitek osnowy za pomocą dziurkowanych krat lub sterowanie elektroniczne,
które decyduje o podnoszeniu lub opuszczaniu odpowiednich nitek, powodując utworzenie
przesmyku tkackiego.

Ta technika tkacka została nazwana żakardową od nazwiska swego wynalazcy –

J.M. Jacqarda (1755–1834), tkacza jedwabiu z Lyonu. Nazwy tkanina żakardowa używa się
obecnie do wszystkich bogato zdobionych tkanin.

Rys. 3. Schemat tkania żakardowego
Źródło: Samek P.: Krawiectwo. Materiałoznawstwo. WSiP, Warszawa 1999

Techniki otrzymywania dzianin

Rodzaje wyrobów dzianych

• dzianiny metrażowe – wykrawa się elementy odzieży, a następnie zszywa,

• dzianiny odpasowane – wytwarzane w postaci elementów o określonych kształtach.

Surowce do wytwarzania dzianin – to wszystkie rodzaje włókien naturalnych, chemicznych
i ich mieszanki. Nitka dziewiarska (nawet z domieszką lnu) powinna być miękka.
Techniki wytwarzania dzianin:

• metody ręcznego dziania:

− na drutach,

− za pomocą szydełka;
• metody maszynowego dziania:

− na maszynach rządkowych – tworzenie dzianin tzw. rządkowych (łatwo się prują),

− na maszynach osnowowych – tworzenie dzianin tzw. kolumienkowych (nie prują się,

co najwyżej mogą „puszczać oczka”.

Rodzaje maszyn dziewiarskich:

• maszyny wytwarzające dzianiny rządkowe:

− szydełkarki – oczka są tworzone z jednej nitki przeciąganej kolejno przez każde

następujące po sobie oczko poprzednio sformowanego rządka,

− falowarki – oczka są tworzone z nitki zagiętej uprzednio w pętlę,
• maszyny wytwarzające dzianiny kolumienkowe – to osnowarki, oczka są tworzone

z wielu nitek ułożonych równolegle względem siebie i przeciąganych przez oczka
uprzednio sformowane, przy czym formowanie oczek następuje wzdłuż kolumienek.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Jeśli odpowiesz na pytania, to sprawdzisz czy jesteś przygotowany do zaplanowania

i wykonania ćwiczeń.

1)  Jak klasyfikuje się wyroby włókiennicze?
2)  Jakie materiały powstają z nitek?
3)  Jakie materiały powstają z włókien?
4)  W jaki sposób powstają materiały powlekane i laminaty?
5)  Jakie znasz etapy przygotowania przędzy do tkania?
6)  Jakie znasz rodzaje nośników wątku?
7)  Na czym polega zasada tkania nicielnicowego?
8)  Na czym polega zasada tkania żakardowego?
9)  Jakie znasz techniki otrzymywania dzianin?
10) Jakie znasz rodzaje maszyn dziewiarskich?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z katalogu wybierz po 5 próbek tkanin, dzianin i włóknin.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z klasyfikacją wyrobów włókienniczych.
2)  wyszukać z katalogu próbek odpowiednie przykłady tkanin, dzianin i włóknin.
3)  utworzyć mini-album z wybranych próbek.

− wybrane próbki podzielić na 3 grupy,

− przykleić na arkuszu papieru,

− odpowiednio opisać.

4) dokonać analizy ćwiczenia.
5) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:
− katalog próbek materiałów,

− arkusz papieru,

− klej, nożyczki,
− kolorowe flamastry.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Ustal kolejność czynności poprzedzających proces tkania.

Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeanalizować proces powstawania tkaniny.
2) zapoznać się z treścią ćwiczenia.

− wyjąć z koperty karteczki z nazwami czynności,

− zapoznać się z ich treścią.

3) uszeregować czynności poprzedzające proces tkania w odpowiedniej kolejności

i przykleić w zeszycie przedmiotowym.

4) dokonać analizy ćwiczenia.
5) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:
− koperta zawierająca kartki z nazwami czynności,

− zeszyt przedmiotowy,
− klej.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) sklasyfikować wyroby włókiennicze?

2) rozróżnić

próbki

tkanin?

3) rozróżnić

próbki

dzianin?

4) uszeregować czynności poprzedzające proces tkania?

5) scharakteryzować rodzaje nośników wątku?

6) nazwać techniki wytwarzania dzianin?

7) wymienić rodzaje maszyn dziewiarskich?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Budowa tkanin. Sploty tkackie. Parametry struktury

4.2.1. Materiał nauczania

Tkanina to płaski wyrób włókienniczy wytwarzany w procesie tkania, w którym odbywa się
przeplatanie nitek osnowy z nitkami wątku wg ściśle określonego splotu (PN-78/P
-01730)

Oznaczenie kierunku osnowy i wątku w tkaninie
a)  osnowa bywa cieńsza niż wątek,
b)  osnowa jest mocniej skręcona niż wątek,
c)  nitka wątku po wyciągnięciu z tkaniny jest bardziej pofałdowana niż osnowa (ma większe

wrobienie).

Wrobienie nitki – to różnica między pierwotną długością nitki wyprutej z odcinka tkaniny
i długością tego odcinka, wyrażona w procentach w stosunku do długości odcinka tkaniny.

W – wrobienie nitki (w %)
l – długość nitki po rozprostowaniu ( w mm)
l

– długość odcinka tkaniny, z którego wypruto nitkę (w mm)

Liczność osnowy lub wątku w tkaninie – to liczba nitek osnowy lub wątku przypadająca na
10 cm tkaniny.

, (N

) – liczność osnowy (wątku)

, (n

)– liczba nitek osnowy (wątku)

w próbce
l – długość próbki (w mm)

Metody wyznaczania liczności osnowy i wątku w tkaninie

• metoda bezpośredniego liczenia nitek,

• liczenie nitek przy zastosowaniu optycznych urządzeń powiększających,

• liczenie nitek wyciągniętych z odpowiednio przygotowanej próbki.

Krajka w tkaninie – brzegowa część tkaniny biegnąca wzdłuż osnowy. W procesie tkania
jest wzmacniana (mocniejszymi nitkami osnowy, większą licznością nitek, zmianą rodzaju
splotu) w celu zabezpieczenia przed rozerwaniem podczas obróbki wykończalniczej.
Szerokość krajek wynosi od 0,5 do 1,5% szerokości tkaniny, co odpowiada ok. 5mm dla
tkanin wąskich i rzadko przekracza 15 mm w tkaninach szerokich. Niezależnie od celów
technologicznych, prawidłowa budowa krajek przyczynia się do podwyższenia estetyki
wyrobu. Często krajki mają znaczenie reklamowe; zawierają znaki fabryczne, informacje
o składzie surowcowym (kolorowe nitki lub napisy).
Kolory nitek w krajkach:

• kolor niebieski – wełna i włókna wełniane,
• kolor czerwony – włókna poliestrowe (elana, torlen),

• kolor zielony – włókna poliakrylonitrylowe,

• kolor żółty – włókna celulozowe (argona),
• kolor jasnoszary - włókna poliamidowe (polana).

[ ]

100

⋅

−

⎥⎦

⎤

⎢⎣

⎡

⋅

nitek

100

)

(

)

(

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Splotem tkackim nazywamy porządek przeplatania się nitek osnowy z wątkiem.

Raport splotu – to najmniejsza liczba nitek osnowy i wątku, po której porządek przeplatania
się obu układów nitek w tkaninie powtarza się.
Raport na rysunku splotu zaznacza się w lewym dolnym rogu, zamalowując pokrycia
osnowowe na czarno. Pokrycia osnowowe poza raportem zakreskowuje się.

Pokrycie to miejsce skrzyżowania osnowy z wątkiem.
a) pokrycie osnowowe – jeżeli nitka osnowy przechodzi górą i pokrywa wątek,

- pokrycie osnowowe w raporcie

osnowa

wątek

- pokrycie osnowowe poza raportem

b) pokrycie wątkowe – jeżeli wątek pokrywa osnowę

wątek

- pokrycie wątkowe

osnowa

Wyróżnik cyfrowy splotu – to ułamek, w którym nad kreską podaje się liczbę pokryć
osnowowych, a pod kreską liczbę pokryć wątkowych na pierwszej nitce wątku.

- liczba pokryć osnowowych

Np.

- liczba pokryć wątkowych

Przykłady cyfrowego wyróżnika splotu:

)

(

Cyfrowy wyróżnik raportu splotu ma postać ułamka, w którym nad kreską podaje się liczbę
pokryć osnowowych, a pod kreską, z przesunięciem o jedną podziałkę, liczbę pokryć
wątkowych na pierwszej nitce wątku w raporcie splotu.
W splocie skośnym litera na końcu oznaczenia podaje kierunek przebiegu rządków, np.
Z – rządki po prawej stronie tkaniny biegną w górę ku prawemu brzegowi.
Oznaczenie splotu atłasowego jest zakończone cyfrą w nawiasie – wyraża ona o jaką liczbę
nitek osnowy przesunie się pokrycie na kolejnej nitce wątku (skok wątkowy).

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Skok splotu tkackiego

– to odległość między dwoma jednakowymi pokryciami położonymi

na dwóch sąsiednich nitkach jednego układu w raporcie splotu. Rozróżnia się skok osnowowy
i wątkowy. Skok osnowowy (So) wskazuje, o ile nitek wątku jest oddalone analogicznie do
rozpatrywanego pokrycie na poprzedniej nitce osnowy. Skok wątkowy (Sw) wskazuje
natomiast, o ile nitek osnowy jest oddalone analogicznie do rozpatrywanego pokrycie na
poprzedniej nitce wątku. Skok splotu zapisuje się w nawiasie za wyróżnikiem cyfrowym i jest
to skok wątkowy.

Rys. 4. Oznaczenie skoku osnowowego

Rys.5. Oznaczenie skoku wątkowego

Źródło: Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo odzieżowe. SOP. Toruń 2000.

Jeżeli liczba pokryć osnowowych jest większa od wątkowych, to splot nosi nazwę
osnowowego, gdy jest odwrotnie, splot nosi nazwę wątkowego. Gdy liczby te są równe,
wówczas splot jest dwustronny. Suma wszystkich pokryć zawsze jest równa raportowi
osnowowemu

splot dwustronny

splot wątkowy

splot osnowowy

splot dwustronny

Przykład rysunku splotu płóciennego

Splot płócienny

Ro = 2, Rw = 2

Masa powierzchniowa

– zależy od zagęszczenia tkaniny i grubości przędzy. Jest to masa 1

tkaniny wyrażona w gramach.

Masa liniowa

– masa 1 mb tkaniny wyrażona w gramach.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podział splotów tkackich ze względu na strukturę i wygląd wyrobu:

a)  sploty zasadnicze (podstawowe): płócienny, skośny, atłasowy i satynowy,
b)  sploty pochodne od zasadniczych,
c)  sploty modyfikowane i zestawne,
d)  sploty złożone,
e)  sploty gazejskie.

Sploty zasadnicze i pochodne

Tabela 5
Rodzaje splotów zasadniczych i pochodnych od zasadniczych

Sploty podstawowe

Przykłady splotów pochodnych

płócienny rypsowy

panama

skośny osnowowy i wątkowy

skośny wzmocniony
skośny łamany tzw. „jodełka”
skośny wielorządkowy

atłasowy i satynowy

atłasowy (satynowy) wzmocniony
atłasowy (satynowy) nieregularny

Źródło: Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo odzieżowe. SOP. Toruń 2000.

Tabela 6
Splot płócienny i jego pochodne

splot płócienny

Ro = 2, Rw = 2

splot panama

Ro = 4, Rw = 4

splot panama

nieregularny

Ro = Rw = 6

splot rypsowy

poprzeczny

Ro = 2, Rw = 4

splot rypsowy podłużny

Ro = 4, Rw = 2

splot rypsowy nieregularny

Ro = 6, Rw = 2

Źródło: Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo odzieżowe. SOP. Toruń 2000.

Splot płócienny jest najprostszym a zarazem najściślejszym połączeniem osnowy z wątkiem.
Nitka wątku przebiega kolejno pod i nad jedną nitką osnowy. Punkty splotu stykają się ze
sobą ze wszystkich stron. Raport wynosi dwie nitki osnowy i dwie nitki wątku. Prawa i lewa
strona tkaniny są takie same.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W zależności od rodzaju włókna, rodzaju przędzy, grubości włókna i rodzaju jego obróbki,
tkanina wyprodukowana splotem płóciennym wykazuje dużą odporność na zniszczenie,
dzięki dużej liczbie punktów stycznych splotu. Tkaniny o splocie płóciennym to np. Batyst,
Donegal, Fresko, Honan, Muślin, Tafta, Tiul, Woal.

Powierzchnia tkaniny tkanej splotem panama składa się z kwadracików. Powstają one
w wyniku przeplatania się splotem płóciennym dwu lub więcej nitek osnowy z taką samą
liczbą nitek wątku. Nazwy handlowe: Panama, Natté (splot panama modyfikowany).

Splot rypsowy poprzeczny (osnowowy).
Prążki poprzeczne uzyskuje się dzięki gęstemu ułożeniu osnowy. Raport wątkowy tworzy
kilka nitek, a osnowa układa się na nitkach wątku, zakrywając go niemal całkowicie. Ryps ten
nazywa się osnowowym, gdyż osnowa wpływa na wygląd splotu. Imitacja tkanin rypsowych
powstaje z grubego wątku i cienkiej osnowy, o grubo ułożonych nitkach. Właściwości
i wygląd tkaniny zależą od rodzaju włókna i nitek, z których jest wykonana osnowa, stanowią
przewagę pokryć splotu. Nazwy handlowe: Otomane, Ryps.

Splot rypsowy podłużny uzyskuje się dzięki gęstemu ułożeniu nitek wątku, który niemal
zakrywa przebiegające pod nim nitki osnowy. Duża gęstość wątku wpływa na małą
wydajność tkania. Dlatego tkaniny o tym splocie są rzadko produkowane.
Właściwości i wygląd tkaniny zależą od rodzaju wątku.

Tabela 7
Splot skośny i jego pochodne

splot skośny wątkowy

Ro = Rw = 3

splot skośny osnowowy

Ro = Rw = 3

splot skośny wzmocniony

Ro = 4, Rw = 4

splot skośny łamany tzw. jodełka

Ro = 6 Rw = 4

splot skośny łamany

Ro = 4 Rw = 6

splot skośny

wielorządkowy

Ro = Rw = 7

Źródło: Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo odzieżowe. SOP. Toruń 2000.

Splot skośny rozpoznaje się po skośnych rządkach punktów pokryć. Jeśli rządki przebiegają
od dolnego lewego rogu w górę, splot oznacza się literą Z, jeśli rządki biegną od górnego
lewego rogu w dół, na prawo, to splot oznacza się literą S. Najmniejszy raport splotu

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

skośnego obejmuje trzy nitki wątku i trzy nitki osnowy. Między punktami pokryć splotu
powstają przeploty tzn. osnowa i wątek nie są ze sobą powiązane na dłuższych odcinkach.
Splot skośny osnowowy ma po prawej stronie tkaniny większą liczbę pokryć osnowy niż
wątku.
Splot skośny wątkowy charakteryzuje się większą liczbą pokryć wątku na prawej stronie
tkaniny. Tkaniny te mogą być miękkie i luźne, ale również gładkie, gęste i odporne na
zniszczenie.
Tkaninami o splocie skośnym są np.: Kroaza, Szewiot, Denim, Drelich, Gabardyna, Finette,
Serża, Surah, Szetland, Will, Trikotina, Whipcord (czyt. Łipkord)
Splot skośny wzmocniony.
W splocie skośnym wzmocnionym pokrycia osnowowe i wątkowe są rozłożone
równomiernie. Strona prawa różni się od lewej strony tkaniny jedynie kierunkiem przebiegu
rządków. Nazwy handlowe to np.: Kroaza, Finette, Szetland.
Splot skośny łamany (jodełka)
Rządki w tego rodzaju splocie mogą przebiegać zygzakowato wzdłuż tkaniny, w poprzek
tkaniny lub tworzyć skośną kratkę. Wierzchołki tworzonych załamań stykają się z sobą.

Tabela 8
Splot atłasowy i satynowy

splot atłasowy

Ro = 5, Rw = 5

splot satynowy

Ro =Rw = 5

splot satynowy wzmocniony

Ro =Rw = 7

Źródło: Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo odzieżowe. SOP. Toruń 2000.

Cechą charakterystyczną splotu atłasowego jest równomierne rozmieszczenie pokryć
osnowowych lub wątkowych, nie stykających się ze sobą w żadnym miejscu raportu. W skład
raportu wchodzi przynajmniej pięć nitek osnowy i pięć nitek wątku. Każda z nitek osnowy
tworzy tylko raz punkt przeplotu w raporcie, dzięki czemu powstają długie, luźno leżące nitki,
które wpływają na wygląd i właściwości tkaniny. Splot atłasowy osnowowy charakteryzuje
się przewagą pokryć osnowowych na prawej stronie tkaniny.

Rzadziej produkowany splot atłasowy wątkowy (satynowy) charakteryzuje się przewagą
pokryć wątkowych na prawej stronie tkaniny.
Dzięki małej liczbie punktów przeplotu i ciasnemu ułożeniu nitek, tkaniny o splocie
atłasowym są gładkie, jednorodne i błyszczące, dobrze się układają i są miękkie.
Tkaniny atłasowe to np.: Satyna, Duchesse, Moleskin, Charmelaine.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sploty modyfikowane i zestawne
a) sploty tkanin drobnowzorzystych
Ozdobne sploty skośne powstają przez naniesienie dodatkowych pokryć, którymi wypełnia
się wolne przestrzenie tak, aby uzyskać żądany wzór. Nie wpływa to na zmianę wielkości
raportu.

Rys. 6. Splot bazowy

Rys.7. Splot z dodatkowymi pokryciami

Źródło: Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo odzieżowe. SOP. Toruń 2000.

Splotowe wzory pasiaste – tworzy się, zestawiając obok siebie wzdłuż wątku lub osnowy
różne sploty. Zestawić można sploty należące do tej samej podgrupy (np. skośne
o kierunkach rządków S i Z, atłasowy i satynowy) lub sploty należące do różnych grup.

Rys. 8. Splotowe wzory pasiaste
Źródło: Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo odzieżowe. SOP. Toruń 2000.

Splotowe wzory kostkowe- powstają przy równoczesnym zestawieniu splotów bazowych
wzdłuż osnowy i wątku. Np. zestawienie rypsu podłużnego z poprzecznym powoduje, że
w poszczególnych kostkach charakterystyczne dla tych splotów prążki są do siebie
prostopadłe. Spotyka się także sploty zestawne utworzone ze splotu płóciennego
i panamowego oraz powstałe na bazie splotów skośnych zasadniczych

Rys.9. Zestawienie splotu płóciennego i panama

Rys. 10. Zestawienie splotu skośnego osnowowego
i wątkowego

Źródło: Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo odzieżowe. SOP. Toruń 2000.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sploty zestawne cieniowane – tworzy się, umieszczając obok siebie kilka splotów
należących do tej samej grupy, a różniących się jedynie długościami przelotów.
Efekt cieniowania uzyskuje się przez stopniowe przechodzenie od splotu zasadniczego
wątkowego do osnowowego lub od zasadniczego wątkowego poprzez osnowowy na powrót
do wątkowego.

Rys.11. Sploty zestawne cieniowane
Źródło: Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo odzieżowe. SOP. Toruń 2000.

Splotowe wzory kombinowane - powstają w wyniku dowolnych kombinacji przeplotów

b) sploty tkanin z reliefem.
Tkaniny z reliefem charakteryzują się określoną rzeźbą powierzchni, tzn. występowaniem
wypukłości i wklęsłości.
Sploty krepowe – nadają tkaninie niespokojną, ziarnistą powierzchnię. Charakteryzują się
nieregularnością rozłożenia pokryć. Im bardziej chaotycznie są wymieszane pokrycia
osnowowe i wątkowe, tym tkanina krepowa wygląda korzystniej. Sploty krepowe tworzy się
ze splotów zasadniczych i ich pochodnych, stosując między innymi następujące metody:
dodawanie lub odejmowanie pokryć osnowowych, nakładanie splotów, przestawianie nitek.

Rys.12. Tworzenie splotu krepowego na bazie splotu płóciennego metodą dodawania pokryć według
przyjętego schematu
Źródło: Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo odzieżowe. SOP. Toruń 2000.

Sploty waflowe – najprościej można uzyskać wypełniając splot skośny łamany
(równocześnie wzdłuż osnowy i wątku) pokryciami osnowowymi. Powstałe w ten sposób
skupiska pokryć osnowowych i wątkowych uzyskują kształt rombów oddzielonych od siebie
pojedynczymi przeplotami. Na skutek tego tkanina po zdjęciu z krosna zbiega się, tworząc na
powierzchni wgłębienie i wypukłości, upodobniając się do powierzchni wafla.

Rys.13. Tworzenie splotów waflowych symetrycznych
Źródło: Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo odzieżowe. SOP. Toruń 2000.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sploty żeberkowe, tzw. sztruksy charakteryzują się wypukłymi prążkami zbudowanymi
z przeplecionych wzajemnie nitek osnowy i wątku. Prążki mogą być usytuowane w układzie
pionowym, poziomym, skośnie lub tworzyć geometryczne wzory. Na przykład sztruksy
podłużne można tworzyć przez kolejne zestawienie w odpowiednim stosunku nitek wątku
o splocie rypsowym podłużnym z innym splotem, często płóciennym.

Rys.14. Tworzenie splotu sztruksu podłużnego przez zestawienie nitek wątku

Splotu rypsowego podłużnego

i splotu płóciennego

Źródło: Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo odzieżowe. SOP. Toruń 2000.

c) sploty kanwowe

Sploty kanwowe – charakteryzują się znaczną przewiewnością. Otrzymuje się je w wyniku
modyfikacji splotu bazowego, polegającej na dodawaniu i odejmowaniu pokryć osnowowych

Rys. 15. Tworzenie splotu kanwowego na bazie splotu płóciennego
Źródło: Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo odzieżowe. SOP. Toruń 2000.

Tkaniny o splotach złożonych.
Tkaniny z dodatkową nitką wątku lub osnowy

a) Tkaniny wzmocnione wątkiem – powstają z jednej warstwy osnowy i dwóch (rzadziej

trzech) nitek wątku. Osnowa przeplata się na przemian z wątkiem każdej warstwy.
Nitki osnowy powinny być cienkie, o neutralnej barwie, aby nie były widoczne ani na
lewej, ani na prawej stronie tkaniny, a ich liczność powinna być mała. Charakter
splotów może być jednakowy w obu warstwach (np. skośny w warstwie górnej
i dolnej) lub różny (np. skośny w warstwie górnej, a atłasowy w dolnej).

b) Tkaniny wzmocnione osnową – powstają z jednego układu wątku, który przeplata się

z osnową górną i dolną. Najkorzystniej jest, gdy splot warstwy górnej jest osnowowy
(ciężki), a na dolnej – wątkowy (lekki).

Rys. 16. Struktura tkaniny z nawarstwionym
układem wątkowym

Rys. 17. Struktura tkaniny z nawarstwionym
układem osnowowym

Źródło: Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo odzieżowe. SOP. Toruń 2000.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tkaniny ozdobnie tkane.

a) Tkaniny lansowane – zdobione dodatkowymi nitkami wątku lub osnowy. W tkaninach

lanse wątkowych zdobiący wątek jest wprowadzany okresowo na całej szerokości
tkaniny. W miejscu wzoru występuje on na prawej stronie tkaniny, a poza wzorem
biegnie po lewej stronie, tworząc długie przeploty; może to powodować zaciąganie
tych nitek w czasie użytkowania. Aby temu zapobiec, luźne nitki biegnące po spodniej
stronie wycina się po uprzednim ich zamocowaniu na konturach wzoru. Wzór tkanin
lanse osnowowych jest tworzony przez dodatkowe nitki osnowy, różniące się barwą
lub połyskiem od osnowy tła. W miejscach wzoru dodatkowa osnowa tworzy na
prawej stronie tkaniny długie przeploty, poza wzorem, na lewej.

b) Tkaniny broszowane – charakteryzują się tym, że zdobiące nitki wątku lub osnowy

występują w tkaninie tylko w obrębie wzoru (na lewej stronie tkaniny nie ma luźno
leżących nitek.

Tkaniny podwójne – tworzy się przez połączenie dwóch oddzielnych warstw tkanin. Proces
łączenia odbywa się podczas tkania. Nitki tworzące obie warstwy mogą być jednakowe pod
względem surowca, grubości, liczności, splotu lub mogą się różnić. Najczęściej nitka
tworząca prawą stronę tkaniny jest wyższej jakości.

Rys. 18.  Schemat splotu tkaniny podwójnej
             (przekrój  w  kierunku  osnowy)  1-osnowa,
             2-wątek, 3-osnowa łącząca

Źródło: Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo
odzieżowe. SOP. Toruń 2000.

Tkaniny pikowe – tworzone są z dwóch warstw osnów: zasadniczej i pikującej oraz jednej
warstwy wątku. Osnowa zasadnicza tworzy z wątkiem tkaninę o splocie płóciennym. Osnowa
pikująca przeplata się z wątkiem tylko w miejscach określonych wzorem: poza wzorem
układa się na lewej stronie tkaniny, tworząc długie przeploty. Napięcie osnowy pikującej na
krośnie jest bardzo duże, więc po zdjęciu z krosna osnowa ta naciskając na wątek
(o mniejszym napięciu), wygina go, wciągając go jednocześnie w głąb tkaniny wraz
z przylegającymi nitkami osnowy zasadniczej. W miejscach tych powstają wklęsłości po
prawej stronie tkaniny.

Rys. 19.  Tworzenie tkaniny pikowej
             1-osnowa  zasadnicza,  2  –  osnowa  pikująca
             silnie napięta, 3 – wątek.

Źródło: Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo
odzieżowe. SOP. Toruń 2000.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tkaniny z okrywą pętelkową

a) Tkaniny z wątkową okrywą pętelkową – uzyskuje się przez zastosowanie jako wątka

nitek ozdobnych (z pętlami). Tkaniny te noszą nazwę frotte. Produkowane są
podstawowo z wełny lub jej mieszanek z innymi włóknami. Przeznaczone są na
sukienki, kostiumy, płaszcze damskie i męskie.

b) Tkaniny z osnowową okrywą pętelkową – tworzone są dwiema technikami:
− Tkaniny wytwarzane techniką grupowego dobijania wątków są przeznaczone na

ręczniki, płaszcze kąpielowe itp., również nazywają się frotte. W tkaninach tych
wyróżnia się trzy układy nitek: osnowę zasadniczą i pętlową oraz wątek. Osnowa
zasadnicza i pętlowa tworzą z wątkiem sploty rypsowe poprzeczne. Dobicie wątku nie
następuje po każdym jego wprowadzeniu, lecz dobija się określoną grupę wątków.
Podczas dobijania nadmiar osnowy dodatkowej (luźno napiętej) układa się w postaci
pętli nad lub pod tkaniną.

Rys. 20. Tworzenie tkaniny frottowej
1 – grupa dobijanych równocześnie
wątków
2 – osnowa okrywy słabo napięta
3 – osnowa zasadnicza silnie napięta
4 – płocha

Źródło: Idryjan-Pajor J.:
Materiałoznawstwo odzieżowe. SOP.
Toruń 2000.

− W tkaninach tkanych techniką rózgową wyróżnia się cztery układy nitek: osnowę

zasadniczą, pętlową i wypełniającą oraz wątek zasadniczy. Osnowa zasadnicza tworzy
z wątkiem tkaninę podstawową, najczęściej o splocie płóciennym. Napięcie jej
podczas tkania jest duże. Osnowa pętlowa (o mniejszym naprężeniu) przeplata się
z wątkami zasadniczymi oraz rózgami (okrągłe pręty metalowe lub drewniane), które
wprowadza się do przesmyku za pomocą specjalnych mechanizmów. Osnowa pętlowa
opasuje rózgę, tworząc pętle. Po wprowadzeniu kilkunastu wątków i rózg, pierwsza
rózga jest wyciągana i na powierzchni tkanin y pętle, utworzone przez osnowę, która
opasywała rózgę. Pętle te są równe i występują tylko po jednej stronie tkaniny. Rózgi
mogą być zakończone ostrzem (rózgi tnące). Wówczas w czasie ich wyciągania
następuje przecięcie pętli, a na powierzchni tkaniny tworzy się inny rodzaj okrywy
zwanej włókienną.

Tkaniny z okrywą włókienną – plusze i aksamity

Wszystkie tkaniny z okrywą  włókienną otrzymuje się w wyniku przecięcia niektórych
nitek jednego z układów, rozwłóknienia ich końców i usytuowania pionowo do
powierzchni tkaniny. Tkaniny tak otrzymane noszą nazwę pluszów i aksamitów. Nazwa
zależy od długości okrywy. Okrywa włókienna pluszu ma wysokość powyżej 5mm,
a aksamitu poniżej tej wartości.
a)  Tkaniny z wątkową okrywą  włókienną – welwety. Ich okrywa może być rozłożona

równomiernie na całej powierzchni tkaniny lub może tworzyć prążki wzdłużne lub
skośne, kostki lub inne wzory oddzielone od siebie obszarami tła tkaniny
podstawowej. Podczas tkania wątki zasadnicze przeplatają się z osnową, tworząc
tkaninę podstawową. Wątki dodatkowe (tzw. wątki okrywy) tworzą w tkaninie
surowej długie przeploty po jej prawej stronie. Po zdjęciu tkaniny z krosna, długie,
nieprzeplecione odcinki wątków zostają przecięte na krajce i po wielu operacjach

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wykończalniczych zaczesane, tworząc ostatecznie okrywę włókienną. Wśród tkanin
z wątkową okrywą włókienną najczęściej spotyka się aksamity wzdłużnie prążkowe
(welwety). Tkaniny bawełniane o wąskich prążkach noszą nazwę genuacord, odmiany
o szczególnie szerokich prążkach zwane są manchesterami.

a) nitki runa nieprzecięte

b) nitki runa przecięte

Rys. 21. Schemat splotu tkaniny runowej wątkowej
Źródło: Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo odzieżowe. SOP. Toruń 2000.

b) Tkaniny z osnowową okrywą włókienną – można wytwarzać techniką rózgową

i techniką tkanin podwójnych. Technika rózgowa (z zastosowaniem rózg tnących)
została omówiona w punkcie 3.5. W technice tkanin podwójnych, gdzie warstwy są
łączone dodatkową osnową, warstwa górna i dolna nie przylegają do siebie, lecz
znajdują się w pewnym oddaleniu. Osnowa łącząca, zwana osnową okrywy lub
runową, po utworzeniu pewnego odcinka wyrobu zostaje na krośnie przecięta.
Powstają dwie niezależne tkaniny, obie z okrywą włókienną.

Rys.22. Tworzenie osnowowej okrywy
włókiennej metodą rózgową

Rys. 23. Tworzenie osnowowej okrywy włókiennej
metodą tkanin podwójnych

Źródło: Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo odzieżowe. SOP. Toruń 2000.

Tkaniny ażurowe – to tkaniny, w których występują widoczne prześwity.

b) Tkaniny ażurowe tworzone na bazie splotów prostych - charakteryzują się dużą

nierównomiernością podziałek obu układów. Rozrzedzenie nitek sprzyja bowiem ich
przesuwaniu się podczas użytkowania oraz w czasie prania. Znajdują zastosowanie
jako środki opatrunkowe (gaza) lub podkłady do wyszywania (kanwa).

c) Sploty gazejskie – w splotach tych nitki osnowy nie są do siebie równoległe, lecz

oplatają się wzajemnie w grupach co najmniej dwunitkowych. Zmienia się więc
względem siebie ich położenie. Wprowadzane nitki wątku są zakleszczone
krzyżującymi się nitkami osnowy. Tkaniny, w których wszystkie nitki osnowy lub
tylko niektóre przeplatają się splotem gazejskim, nazywa się tkaninami gazejskimi.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 24. Przykłady splotów gazejskich
Źródło: Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo odzieżowe. SOP. Toruń 2000.

Tkaniny żakardowe
Tkaniny żakardowe są tkane splotami: skośnymi i atłasowymi oraz pochodnymi od tych
splotów; mogą być utworzone z jednej warstwy osnowy i wątku lub też z dodatkowymi
układami osnów lub wątków.
Mogą być wykonywane z nitek w jednym kolorze lub z nitek w kilku kolorach. Są wyrabiane
z lnu, bawełny, włókien sztucznych, syntetycznych i metalowych. Cechą charakterystyczną
tkanin żakardowych są wzory splotowe o bardzo dużych raportach.
Wytwarzanie – na krosnach żakardowych, które zamiast nicielnic są wyposażone
w mechanizm żakardowy, który steruje grupami strun nicielnicowych, w oczkach których są
przewleczone osnowy, uporządkowane w zależności od wzoru.
Przykłady tkanin żakardowych.

• adamaszek – tło tkane jest splotem atłasowym, a motyw wzoru splotem satynowym

lub odwrotnie,

• brokaty – tkaniny żakardowe przetykane nitką metalową,

• tkaniny obiciowe,

• tkaniny krawatowe.

Zastosowanie tkanin żakardowych: bielizna stołowa, ręczniki, pokrycia kołder, tkaniny
odzieżowe, dekoracyjne, obiciowe, szaty kościelne, krawaty, suknie wieczorowe.

Tkaniny kolorowo tkane
Przy użyciu na osnowę i wątek nitek o różnych kolorach powstają tkaniny kolorowo tkane.

• tkaniny w barwne paski – otrzymuje się przez użycie osnowy o różnej barwie (wątek

w jednym kolorze), przy rozłożeniu barw według pewnego porządku lub przy
zastosowaniu wątków różnobarwnych w pewnej kolejności (osnowa w jednym kolorze),

• tkaniny w barwne kraty – powstają przez zastosowanie różnobarwnej osnowy

i różnobarwnego wątku.

Fil á fil – tkanina wełniana z przędzy czesankowej, o splocie skośnym i charakterystycznym
deseniu w postaci skośnych, łamanych rządków, powstałych w wyniku zastosowania
w osnowie i wątku kontrastowych kolorów przędzy (parzyste nitki osnowy i wątku są jednej
barwy, a nieparzyste innej). Tkanina ta jest nazywana również „pieprz i sól”. Stosowana na
ubrania i kostiumy.
Kurza stopka – tkanina wełniana lub wełnopodobna o splocie skośnym. Tkana

w dwukolorową kratę, której wzór przypomina ślad kurzej stopy. Stosowana na sukienki,
ubrania, płaszcze.
Madras - lekka tkanina bawełniana o splocie płóciennym, podobna do gazy. Ma jednolitą
osnowę i jeden lub więcej wielobarwnych wątków. Klasyczny wzór madrasu to regularna
kratka w jednym kolorze połączona z bielą. Początkowo była stosowana w taśmach do
kapeluszy, obecnie używana na suknie, bluzki, koszule męskie, zasłonki itp.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wzory wątkowe madrasu otrzymuje się przez przeplatanie barwnego wątku w określonych
miejscach (poza obrębem wzoru wątki te biegną luźno i zostają obcięte podczas
wykończenia).
Pepita  –  tkanina o splocie płóciennym lub skośnym, wykonana z wełnianej przędzy
czesankowej lub zgrzebnej, rzadziej z bawełny. Pepita ma charakterystyczny kontrastujący
wzór w postaci drobnej, dwukolorowej kratki o regularnym układzie. Stosowana na kostiumy,
ubrania, płaszcze, suknie.
Płótno harcerskie – tkanina bawełniana o splocie płóciennym, w którym osnowa i wątek mają
różne kolory Używana na mundurki harcerskie, bluzy, fartuchy, koszule.
Prince de Galles – tkanina o wzorze kraty o stosukowo dużym raporcie, utworzonym
z cienkich linii przecinających się wzdłuż osnowy i wątku, w delikatnym, kolorystycznym
zestawieniu (we wzorze pojawiają się fragmenty kurzej stopki i fil á filu). Stosowana na
garnitury, kostiumy itp.
Tartan  –  wzór szkockiej kraty, będący oznaką określonego klanu szkockiego, utworzony
z przecinających się pasów o różnych kolorach i różnych szerokościach. Z tkanin pledowych
tkanych w kratę tartan wykonywane są spódnice (kilty) noszone przez szkockich górali.
Nazwy krat pochodzą od nazw klanów np.: Mac Gregor, Mac Artur, Mac Donald, Mac
Queen.

Wpływ splotu na właściwości tkanin
Rodzaj zastosowanego splotu wpływa na:
1.  Wytrzymałość na rozciąganie – im więcej występuje w splocie przeplotów osnowy

z wątkiem, tym tkanina wykazuje większą wytrzymałość na rozciąganie.

2. Odporność na ścieranie – im mniej przeplotów osnowy z wątkiem, tym tkanina staje się

bardziej odporna na tarcie.

3. Podatność do układania się – im więcej przeplotów osnowy z wątkiem, tym tkanina staje

się sztywniejsza i mniej podatna na układanie się.

4. Gładkość powierzchni – im dłuższe pozostają w splocie odcinki nitek nie przeplecionych,

tym powierzchnia tkaniny jest gładsza i z większym połyskiem.

5. Izolacyjność cieplną – zastosowanie splotów złożonych (np. o dwóch wątkach) może

zwiększyć nie tylko wytrzymałość na rozciąganie, ale i izolacyjność cieplną.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Jeśli odpowiesz na pytania, to sprawdzisz czy jesteś przygotowany do zaplanowania

i wykonania ćwiczeń.
1)  Jak zbudowana jest tkanina?
2)  Jak oblicza się liczność nitek w tkaninie?
3)  Co to jest splot tkacki?
4)  Co to jest raport tkacki?
5)  Jakie znasz tkaniny o splotach modyfikowanych i zestawnych?
6)  Jakie znasz tkaniny o splotach złożonych?
7)  Jakie znasz przykłady tkanin żakardowych?
8)  Jak wytwarza się tkaniny żakardowe?
9)  Jakie znasz tkaniny kolorowo-tkane?
10) Jaki wpływ ma splot na właściwości tkanin?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z cienkiej tasiemki (osnowa i wątek w różnych kolorach) wykonaj splot tkacki

– płócienny.

Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z zasadą powstawania splotu płóciennego,
2)  ustalić raport splotu,
3)  przystąpić do wykonania ćwiczenia,

− przykleić (umocować) tasiemki na górze i dole kartonu (osnowa),

− przepleść tasiemkę (inny kolor) w kierunku poprzecznym (wątek),

4)  umieścić wykonaną próbkę splotu w zeszycie przedmiotowym,
5)  opisać wykonany splot,
6)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− eksponaty splotów tkackich,

− tasiemki w różnych kolorach,

− zeszyt,

− klej, karton.

Ćwiczenie 2.

Z cienkiej tasiemki (osnowa i wątek w różnych kolorach) wykonaj splot tkacki – panama.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z zasadą powstawania splotu panama,
2)  ustalić raport splotu,
3)  przystąpić do wykonania ćwiczenia,

− przykleić (umocować) tasiemki na górze i dole kartonu (osnowa),

− przepleść tasiemkę (inny kolor) w kierunku poprzecznym (wątek),

4)  umieścić wykonaną próbkę splotu w zeszycie przedmiotowym,
5)  opisać wykonany splot,
6)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− eksponaty splotów tkackich,

− tasiemki w różnych kolorach,

− zeszyt,

− klej karton.

Ćwiczenie 3.

Określ wpływ splotu na właściwości tkaniny.

Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z rodzajami splotów tkackich,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) odszukać w literaturze (zgodnie z p.6 poradnika) wiadomości na temat wpływu splotu na

właściwości tkanin,

3)  z katalogu próbek wybrać 2 próbki tkanin o różnych splotach,
4)  zidentyfikować każdą próbkę (określić rodzaj splotu i nazwę tkaniny),
5)  dokonać analizy wpływu splotu tkackiego na właściwości wybranych tkanin,
6)  skonsultować trafność analizy z nauczycielem,
7)  przykleić próbki w zeszycie przedmiotowym,
8)  opisać przebieg przeprowadzonego badania.
9)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− kolekcja próbek tkanin,

− eksponaty splotów tkackich,

− lupa lub mikroskop,

− zeszyt przedmiotowy,

− nożyczki,

− klej.

Ćwiczenie 4

Wyznacz wartość wrobienia nitki w próbce tkaniny.

Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z rodzajami parametrów charakteryzujących tkaniny,
2)  z katalogu próbek wybrać dowolną próbkę tkaniny,
3)  wypruć nitkę z próbki, wyliczyć wartość wrobienia nitki na podstawie dokonanych

pomiarów,

4) wkleić próbkę do zeszytu i zanotować wartość wrobienia nitki..

Wyposażenie stanowiska pracy:

− katalog próbek tkanin,

− literatura zgodna z p.6 poradnika,

− zeszyt,

− klej,

− nożyczki.

Ćwiczenie 5.

Wyznacz kierunek układu nitek osnowy i wątku w tkaninie.

Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z budową tkaniny,
2) z katalogu próbek wybrać 2 próbki tkanin,
3) rozpoznać kierunek osnowy i wątku w każdej próbce,
4) przykleić próbki w zeszycie przedmiotowym i oznaczyć kierunek wątku i osnowy,
5) opisać przebieg przeprowadzonych obserwacji,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:
− kolekcja próbek tkanin,

− lupa lub mikroskop,

− zeszyt przedmiotowy,

− nożyczki,

− klej.

Ćwiczenie 6.

Wyznacz liczność nitek w próbce tkaniny.

Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z budową tkaniny,
2) odszukać w literaturze (zgodnie z p.6 poradnika) wiadomości dotyczące wyznaczania

liczności nitek osnowy i wątku w tkaninie,

3)  z katalogu wybrać dowolną próbkę tkaniny,
4)  na podstawie wzoru obliczyć liczność nitek osnowy i wątku w tkaninie,
5)  przykleić próbkę w zeszycie przedmiotowym
6)  zapisać wyniki dokonanych pomiarów,
7)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− kolekcja próbek tkanin,

− literatura dotycząca obliczania liczności nitek wątku i osnowy w tkaninie,

− kalkulator,

− zeszyt przedmiotowy,

− nożyczki,

− klej.

Ćwiczenie 7.

Rozpoznaj i podziel próbki tkanin według grup splotów.

Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z budową tkaniny,
2) odszukać w literaturze (zgodnie z p.6 poradnika) wiadomości dotyczące rodzajów

i charakterystyki splotów tkackich,

3)  z katalogu wybrać 5 próbek tkanin,
4)  rozpoznać rodzaj splotu każdej próbki,
5)  przykleić próbki w zeszycie przedmiotowym dzieląc je według grup splotów,
6)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− kolekcja próbek tkanin,

− literatura dotycząca rodzajów i charakterystyki splotów tkackich,

− zeszyt przedmiotowy,

− nożyczki,

− klej.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) opisać jak zbudowana jest tkanina?

2) wyznaczyć kierunek układu nitek osnowy i wątku w tkaninie?

3) obliczyć liczność osnowy lub wątku w próbce tkaniny?

4) wymienić sploty tkackie podstawowe i pochodne?

5) ustalić raport splotu?

6) wymienić rodzaje tkanin o splotach modyfikowanych i zestawnych?

7) wymienić rodzaje tkanin o splotach żakardowych?

8) wymienić rodzaje tkanin o splotach kolorowo tkanych?

8) określić

parametry

struktury

tkaniny?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Budowa dzianin. Sploty dziewiarskie. Parametry struktury.

4.3.1. Materiał nauczania

Dzianina

to płaski wyrób włókienniczy wytwarzany w procesie dziania z jednej lub z wielu

nitek przez formowanie i wzajemne łączenie oczek (PN-78/P-01730).

Budowa dzianiny.

Rys. 25. Schemat budowy oczka dzianiny

Rys.26. Budowa dzianiny

Źródło: Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo odzieżowe. SOP, Toruń 2000

Splot dziewiarski

– to określony porządek łączenia oczek o takim samym lub różnym

kształcie. Sploty dziewiarskie dzieli się na:

• podstawowe,

• pochodne od splotów podstawowych,

• sploty wzorzyste.

W ramach tego podziału rozróżnia się:

• sploty dzianin rządkowych,

• sploty dzianin kolumienkowych.

Podstawowe sploty rządkowe to:

• splot lewoprawy,

• splot dwuprawy,

• splot dwulewy.

Podstawowe sploty kolumienkowe to:

• łańcuszek,

• trykot,

• sukno,

• aksamit,

• atłas.

Sploty pochodne powstają przez wprowadzenie dowolnych kombinacji splotów
podstawowych, a wzorzyste otrzymuje się na bazie splotów podstawowych i pochodnych,
przy czym wprowadza się pewne zmiany w budowie splotów, np. przez wprowadzenie
dodatkowych nitek, nakładanie, opuszczanie lub dodawanie niektórych oczek.

Raport splotu

dziewiarskiego jest to najmniejsza liczba oczek w rządku i kolumience, która

powtarza się w ściśle określonym porządku na powierzchni dzianiny.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ze względu na sposób wykonania rozróżnia się dzianiny rządkowe i kolumienkowe.

Rys. 27. Podział dzianin
Źródło: Samek P.: Krawiectwo-Materiałoznawstwo. WSiP, Warszawa 1999

Tworzenie oczek

Rys. 28. Igły języczkowe

Rys. 29. Igły haczykowe

Rys. 30. Igły suwakowe

Źródło: Samek P.: Krawiectwo-Materiałoznawstwo. WSiP, Warszawa 1999

Dzianiny kolumienkowe powstają z wielu
nitek – są wytwarzane metodą
szydełkowania w układzie kolumienkowym
lub jako dzianiny raszlowe.

Cechy charakterystyczne:

• przy tworzeniu oczek niezbędny jest

przynajmniej jeden system nitek
(osnowa),

• nitki tworzące oczka przebiegają

wzdłuż dzianiny najczęściej
zygzakiem,

• w dzianinach tych oczka nie ulegają

pruciu,

• dzianiny te są produkowane metodą

szydełkowania w układzie
kolumienkowym.

Dzianiny

Dzianiny rządkowe powstają z jednej nitki
– są wytwarzane metodą falowania lub
szydełkowania w układzie rządkowym.

Cechy charakterystyczne:

• przy tworzeniu oczek niezbędna jest

przynajmniej jedna nitka,

• nitka przebiega w poprzek dzianiny,

• w dzianinie „lecą” oczka i można ją

spruć,

• można ją wyprodukować metodą

falowania nitki lub metodą
szydełkowania w układzie
rządkowym.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Budowa dzianin rządkowych

Tabela 9. Budowa dzianin rządkowych

Charakterystyka oczka; pętla oczka; łuk; słupek; łącznik;

miejsca połączenia oczek

Element łączący – oczko
Nitka w dzianinie tworzy oczko, które łączy się
z innymi oczkami i w ten sposób tworzy dzianinę.

Oczko składa się z łuku, dwóch słupków i dwóch
łączników. Połączone ze sobą stykają się w czterech
miejscach. Każde oczko ma dwa dolne i dwa górne
połączenia.

Lewa strona oczka

Prawa strona oczka

Strony oczek
Dwa dolne miejsca połączenia rozstrzygają o tym,
czy jest to strona lewa, czy prawa oczka. Prawą
stroną oczka jest ta, na której są widoczne słupki
oczka. Na lewej stronie oczka są widoczne łuk
i łączniki oczka. Górne połączenia nie są ważne do
ustalania strony oczka.

Rządek

Kolumienka

Rządek, kolumienka
Układ zadzierzgniętych oczek uszeregowanych
jedno obok drugiego, to rządek.
Układ zadzierzgniętych oczek uszeregowanych
jedno nad drugim, to kolumienka. Gęstość dzianiny
zależy od liczby rządków i kolumienek
przypadających na cm lub dm. Liczba rządków
i kolumienek przypadających na cm lub dm zależy
od rodzaju zastosowanej maszyny dziewiarskiej.

Rodzaje połączeń: oczko nabrane i przeplot
Oczko nabrane to rodzaj oczka, które zostaje
dołożone do łuku poprzedniego oczka powstałego
w tym samym lub poprzednim rządku. Oczko
poprzedniego rządka się wydłuża.
Przeploty powstają, gdy igła się psuje lub przestaje
chwilowo działać. Nitka nie otrzymuje postaci
oczka. Jeśli w czasie utworzenia się przeplotu są
tworzone inne oczka, to wydłużają się one.
Przeploty zmniejszają rozciągliwość dzianiny.
Przeploty powstają między oczkami i oczkami
nabieranymi.

Oczko nabrane na dolne
dwa łuki

Przeplot ma dwa łączniki

Źródło: Samek P.: Krawiectwo-Materiałoznawstwo. WSiP, Warszawa 1999

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 10. Sploty zasadnicze dzianin rządkowych

Splot lewoprawy

Prawa strona

dzianiny

Lewa strona

dzianiny

Wytwarzanie

Splot lewoprawy (LP), dżersej
Dzianinę tę wytwarza się na jednym
układzie igieł ułożonych jedna obok drugiej.
Określa się ją nazwą dżersej
pojedynczy.Prawa i lewa strona dzianiny są
różne. Na jednej stronie są widoczne prawe
strony oczek, na drugiej – lewe strony
oczek.Dzianina jest mało elastyczna
w kierunku poprzecznym i wykazuje
skłonność do zawijania się na
brzegach.Produkuje się z niej w zależności
od grubości, cienkie swetry, koszule, bluzki,
sukienki, koszulki i bieliznę.

Splot dwuprawy

Wytwarzanie

Splot dwuprawy (DP)
Wytwarza się go na dwóch skierowanych
ku sobie rzędach igieł ustawionych
względem siebie w szachownicę. W rządku
występują na zmianę oczka prawe i lewe.
Po obu stronach dzianiny są widoczne tylko
prawe strony oczek. Jeśli dzianinę
rozciągnie się wzdłuż rządków widoczne
będą kolumienki oczek ułożonych na
zmianę prawą i lewą stroną. Dzianiny
o splocie dwuprawym wykazują dużą
elastyczność w kierunku poprzecznym.
Zastosowanie: do produkcji swetrów,
kamizelek, bielizny, skarpet.

Splot dwulewy

Wytwarzanie

Splot dwulewy (DL)
Wytwarza się go na igłach
dwujęzyczkowych. Można go utworzyć
również na zwykłych igłach
jednojęzyczkowych, przekładając oczka.
Obie strony dzianiny wyglądają jednakowo,
widoczne są na nich łączniki i łuki oczek.
Poszczególne rządki są tworzone na
przemian – jeden lewą, drugi – prawą stroną
oczek. Rządki oczek prawych są widoczne
dopiero wtedy, gdy dzianina zostanie
rozciągnięta wzdłuż kolumienek. Dzianina
o splocie dwulewym jest rozciągliwa
wzdłuż kolumienek.Wytwarza się z niej
śpioszki, swetry, blezery.

Splot interlokowy

Wytwarzanie

Splot interlokowy (dwuprawy podwójny
DPP)
Wytwarza się go na dwóch skierowanych
ku sobie rzędach igieł leżących naprzeciwko
siebie i poruszających się na zmianę.Oczka
strony prawej i lewej leżą naprzeciwko
siebie. W wyniku tego ułożenia oraz ruchu
igieł, między sąsiadującymi ze sobą
oczkami występuje różnica w ułożeniu
wzdłużnym wynosząca pół długości oczka.
Dzianina o splocie interlokowym ma zwartą
powierzchnię, jest rozciągliwa, ale niezbyt
elastyczna.
Zastosowanie: do produkcji koszulek,
bluzek, bielizny, odzieży sportowej.

Źródło: Samek P.: Krawiectwo-Materiałoznawstwo. WSiP, Warszawa 1999

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Budowa dzianin kolumienkowych

Tabela 11. Dzianiny kolumienkowe – wytwarzanie i nazewnictwo

Zasada tworzenia dzianin kolumienkowych

Dzianiny kolumienkowe są wytwarzane z przynajmniej jednego
systemu nitek ułożonych w postaci osnowy.
Każda nitka jest przeprowadzona przez iglicę zamocowaną
w grzebieniu iglicowym. Każda iglica zawija nitkę wokół igły,
a następnie w wyniku przesunięcia szyny iglicowej w dół
wszystkie igły tworzą oczka – powstaje jeden rządek oczek.
Następnie grzebień iglicowy przesuwa się o jedną lub kilka
igieł w bok, iglice zawijają nitki wokół innych igieł i w ten sam
sposób tworzy się następny rządek oczek.
Wielkość bocznego przesunięcia grzebienia iglicowego
decyduje o rodzaju splotu.

Oczko otwarte – nitki podstawy

oczka nie krzyżują się

Oczka ułożone obok siebie tworzą

rządki

Nitka wpleciona w poprzek

dzianiny, podtrzymywana przez

oczka, to dodatkowa nitka

wątkowa

Oczko zamknięte – nitki podstawy

oczka krzyżują się

Oczka ułożone nad sobą tworzą

kolumienki

Nitka wpleciona wzdłuż dzianiny,

podtrzymywana przez oczka, to

dodatkowa nitka osnowy

Źródło: Samek P.: Krawiectwo-Materiałoznawstwo. WSiP, Warszawa 1999

Tabela 12. Wybrane sploty dzianin kolumienkowych

Splot łańcuszka

Splot trykotu

Splot sukna

Splot atłasu

Sąsiadujące ze sobą oczka
nie są powiązane
w kierunku poziomym;
połączenia można
osiągnąć przez
zastosowanie kombinacji
z innymi splotami lub
przez zastosowanie
dodatkowej nitki
przekładanej między
łańcuszkiem.

Nitka tworzy oczka w
dwóch sąsiednich
kolumienkach,
przechodząc zygzakiem
przez poszczególne
rządki

Splot ten jest podobny do
splotu trykotu, z tą różnicą,
że oczka są tworzone w co
drugiej kolumience

Nitka tworząca oczka
przebiega schodkowo do
pewnego punktu, tam
zmienia kierunek
i odbywa symetryczną
trasę do następnego
punktu zwrotnego

Źródło: Samek P.: Krawiectwo-Materiałoznawstwo. WSiP Warszawa, 1999

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Parametry dzianin

Do charakteryzowania dzianin używa się parametrów analogicznych jak dla tkanin, czyli

wrobienie, zagęszczenie, masa powierzchniowa i liniowa.

Ze względu na dużą elastyczność tego wyrobu dokonywanie odpowiednich pomiarów,

zwłaszcza pomiarów linowych jest znacznie trudniejsze. Dlatego pomiary wykonuje się na
małych próbkach umożliwiających zachowanie powtarzalności pomiarów, a wyniki
odpowiednio przelicza.

1. Wrobienie przędzy w dzianinie jest to iloraz różnicy między długością przędzy w oczku l
i szerokości kolumienki (wrobienie kolumienkowe W

) lub wysokości rządka (wrobienie

rządkowe W

) do szerokości kolumienki A lub wysokości rządka B:

100

−

100

−

2. Ścisłość kolumienkowa i rządkowa określa liczbę kolumienek i rządków na jednostkę
długości, natomiast ścisłość powierzchniowa jest iloczynem ścisłości kolumienkowej
i rządkowej.

⋅

3. Zapełnienie – wskaźnik informujący o stopniu pokrycia powierzchni dzianiny nitkami
przędzy. Zapełnienie jest charakteryzowane przez współczynnik zapełnienia liniowego,
powierzchniowego i objętościowego.

⋅

gdzie: l – długość przędzy w oczku, D – średnica przędzy, A – szerokość kolumienki,
B – wysokość rządka, g – grubość dzianiny.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Jeśli odpowiesz na pytania, to sprawdzisz czy jesteś przygotowany do zaplanowania

i wykonania ćwiczeń.

1)  Jak zbudowana jest dzianina?
2)  Jakie znasz rodzaje dzianin?
3)  Jakich igieł używa się do tworzenia oczek w dzianinach?
4)  Jakie znasz metody wytwarzania dzianin rządkowych?
5)  Jakie znasz metody wytwarzania dzianin kolumienkowych?
6)  Jakie znasz podstawowe sploty dzianin rządkowych?
7)  Jakie znasz podstawowe sploty dzianin kolumienkowych?
8)  Jakie są różnice między tkaniną i dzianiną?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz ilość rządków i kolumienek w próbce dzianiny lewoprawej.

Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z budową dzianiny,
2)  zorganizować stanowisko pracy do obserwacji,
3)  przygotować próbki dzianin,
4)  policzyć ilość rządków i kolumienek w próbce o wymiarach 10x10 cm,
5)  wkleić próbki dzianin poddane badaniu do zeszytu przedmiotowego i zapisać pomiary,
6)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− próbki dzianin lewoprawych,

− lupa,

− zeszyt,

− klej,

− nożyczki.

Ćwiczenie 2.

Rozpoznaj cechy charakterystyczne dzianin na podstawie próbek.

Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z klasyfikacją dzianin.
2)  wyszukać z katalogu próbek przykłady dzianin rządkowych i kolumienkowych.
3)  utworzyć mini-album z wybranych próbek.

− wybrane próbki podzielić na 2 grupy,

− przykleić na arkuszu papieru,

− opisać cechy charakterystyczne każdej grupy dzianin,

− przedstawić graficznie układ oczek w każdej grupie dzianin.

4)  dokonać analizy ćwiczenia.
5)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:
−  katalog próbek dzianin,

− arkusz papieru,

− klej, nożyczki,

− kolorowe flamastry.

Ćwiczenie 3

Porównaj wygląd dzianin wytworzonych ręcznie i maszynowo

Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać z wiadomościami dotyczącymi budowy i wyglądu dzianin,
2) z katalogu próbek wybrać 6 próbek dzianin,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) podzielić próbki dzianin na 2 grupy: wytworzone ręcznie (na drutach lub na szydełku)

lub wytworzone maszynowo,

4) wkleić próbki do zeszytu i scharakteryzować każdą grupę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− katalog próbek dzianin,

− literatura zgodna z p.6 poradnika,

− zeszyt,

− klej,

− nożyczki.

Ćwiczenie 4

Określ prawą stronę dzianiny.

Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi budowy dzianin,
2)  z katalogu próbek wybrać 3 próbki dowolnych dzianin,
3)  rozpoznać strony prawe na próbkach dzianin,
4)  przykleić próbki w zeszycie przedmiotowym i opisać,
5)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− kolekcja próbek dzianin,

− lupa lub mikroskop,

− zeszyt przedmiotowy,

− nożyczki,

− klej.

Ćwiczenie 5

Wyznacz kierunek kolumienek i rządków w dzianinie.

Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z budową dzianiny,
2) odszukać w literaturze (zgodnie z p.6 poradnika) wiadomości dotyczące wyznaczania

kierunku kolumienek i rządków w dzianinie,

3)  z katalogu wybrać 2 dowolne próbki dzianin,
4)  rozpoznać kierunek kolumienek i rządków w próbkach dzianin,
5)  przykleić i opisać próbki w zeszycie przedmiotowym
6)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− kolekcja próbek dzianin,

− literatura dotycząca budowy dzianiny,

− zeszyt przedmiotowy,

− nożyczki,

− klej.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 6.

Rozpoznaj i podziel próbki dzianin według grup splotów.

Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z budową dzianiny,
2) odszukać w literaturze (zgodnie z p.6 poradnika) wiadomości dotyczące rodzajów

i charakterystyki splotów dziewiarskich,

3)  z katalogu wybrać 5 próbek dzianin,
4)  rozpoznać rodzaj splotu każdej próbki,
5)  przykleić próbki w zeszycie przedmiotowym dzieląc je według grup splotów,
6)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− kolekcja próbek dzianin,

− literatura dotycząca rodzajów i charakterystyki splotów dziewiarskich,

− zeszyt przedmiotowy,

− nożyczki,

− klej.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy

potrafisz: Tak

Nie

1) opisać jak zbudowana jest dzianina?

2) dokonać podziału

dzianin?

3) scharakteryzować metody wytwarzania dzianin?

4) wymienić podstawowe sploty dzianin rządkowych?

5) wymienić podstawowe sploty dzianin kolumienkowych?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Zasady wykończania tkanin i dzianin

4.4.1. Materiał nauczania

Wykończanie tkanin

1. Cel wykończania tkanin:

a) nadanie estetycznego wyglądu,
b) nadanie właściwości zgodnych z przeznaczeniem tkaniny,
c) polepszenie właściwości użytkowych.

2. Etapy wykończenia tkanin:

a) wykończenie wstępne – usunięcie: zanieczyszczeń, klejonki z osnów, naturalnego

zabarwienia i tym podobnych,

b) wykończenie właściwe – nadanie wyglądu i właściwości zgodnych z przeznaczeniem

tkaniny.

3. Rodzaje procesów wykończalniczych:

a) procesy mechaniczne na przykład: drapanie, wytłaczanie powierzchni, maglowanie

i tym podobne,

b) procesy chemiczne na przykład: bielenie, barwienie, apreturowanie i inne.
W procesach tych uwzględnia się właściwości wytrzymałościowe i chemiczne surowców,

z których tkanina została wykonana.

4. Wykończanie tkanin bawełnianych:

a) wykańczanie wstępne

• opalanie – usuwanie meszku z powierzchni tkaniny,

• odklejanie – za pomocą enzymów rozkłada się krochmal z klejonki znajdującej się

na nitkach osnowy,

• warzenie (gotowanie) – w środowisku zasadowym, w czasie gotowania usuwane są

zanieczyszczenia oraz pozostałości łusek nasiennych,

• merceryzacja – stosuje się tylko dla lepszych gatunków tkanin bawełnianych,

• bielenie – używa się związków zawierających chlor,

• kwaszenie – neutralizacja po bieleniu,

• płukanie – usuwanie użytych chemikaliów.

b) wykończenie właściwe – zależy od zaplanowanego wyglądu, przewidzianych

właściwości i zastosowania tkaniny; mogą być prowadzone następujące procesy:

• krochmalenie,

• maglowanie (dla tkanin pościelowych, kretonów i tym podobnych),

• kalandrowanie (dla tkanin lekkich na przykład etaminy),

• barwienie,

• drukowanie,

• drapanie,

• nabłyszczanie,

• gofrowanie,

• krepowanie i tym podobne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Wykończanie tkanin lnianych – przebiega podobnie do wykończania tkanin

z bawełny, jednak używa się  łagodniejszych  środków chemicznych, aby zapobiec
kotonizacji włókna technicznego. Przykłady wykończenia tkanin lnianych:
a)  bielenie – prowadzi się w czterech etapach bardzo łagodnymi  środkami, przy okazji
uzyskać można tkaniny o różnym stopniu bieli,
b) barwienie,
c)  drukowanie,
d) usztywnianie,
e)  impregnowanie i inne.

6. Wykończanie tkanin wełnianych.

Sposób wykończania tkanin wełnianych czesankowych i zgrzebnych różni się. Tkaniny
czesankowe są wytwarzane z wełny długowłóknistej i słabo skarbikowanej.
Procesy wstępnej i końcowej obróbki zmierzają do zachowania gładkiego wyglądu
powierzchni tkaniny i wyrazistości jej struktury.
Tkanin y zgrzebne otrzymywane z wełny krótszej i karbikowanej, z reguły poddawane są
słabszemu lub silniejszemu spilśnianiu (folowaniu) czemu towarzyszy odpowiednia
utrata widoczności splotu.

a) wykończenie tkanin wełnianych czesankowych:

• opalanie lub strzyżenie – daje efekt wyrównania powierzchni,

• zaparzanie – polega na działaniu gorącą wodą na wyprostowaną i naprężoną tkaninę,

a następnie działaniu wodą zimną; likwiduje się naprężenia nitek osnowy i wątku
jakie wytworzyły się podczas przędzenia i tkania,

• pranie,

• odwadnianie na odsysarkach próżniowych,

• suszenie na suszarkach ramowych,

• prasowanie na prasach płytowych,

• dekatyzowanie – tkanina jest nawijana na perforowany bęben, przez który

przepuszcza się na przemian parę wodną i chłodne powietrze; efektem dekatyzacji
jest stłumienie połysku i nadanie efektu niekurczliwości;

b) wykończenie tkanin wełnianych zgrzebnych:

• pranie,

• karbonizacja (tylko wtedy, gdy włókno w luźnej masie nie było poddane

karbonizacji),

• barwienie,

• spilśnianie (folowanie) – tkanina nasycona roztworem mydła, nawinięta na wał,

ściskana w szerokości i długości ulega spilśnianiu,

• drapanie – ma na celu nadanie miękkiej i puszystej okrywy,

• strzyżenie – doprowadzenie okrywy do jednakowej wysokości lub nadanie równej,

gładkiej powierzchni,

• prasowanie nieckowe,

• dekatyzowanie.
Tkaniny wełniane (czesankowe i zgrzebne) mogą być pokrywane apreturami:
przeciwmolową, przeciwspilśniającą, wodoodporną.

7. Wykończanie tkanin z jedwabiu naturalnego:

a) odklejanie częściowe lub całkowite – usuwa się serycynę, przez co tkanina zmniejsza

swoją masę nawet o 25%, uzyskuje piękny połysk, staje się prawie biała;

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

b) obciążanie – napawanie tkaniny roztworami soli metali ciężkich (chlorek cynowy,

fosforan dwusodowy), dzięki czemu następuje wyrównanie straty masy
spowodowanej odklejeniem; tkanina uzyskuje metaliczny, mieniący się połysk, jest
podatna na układanie na przykład tafta;

c) inne procesy:

• barwienie,

• drukowanie,

• krepowanie powierzchni.

8. Wykończanie tkanin z włókien syntetycznych:

• bielenie środkami optycznie rozjaśniającymi,

• barwienie,

• drukowanie,

• wykończanie antyelektrostatyczne,

• wykończanie hydrofilowe (nie polepsza chłonności potu, jednak powoduje szybsze

jego odparowanie, dzięki rozłożeniu wilgoci na większej powierzchni tkaniny),

• stabilizacja termiczna, która zapewnia:

− stabilność wymiarów i kształtu,

− niekurczliwość i niegniotliwość.

9. Wykończanie tkanin w włókien sztucznych celulozowych – przebiega podobnie do

wykończenia tkanin bawełnianych z tą różnicą, że stosuje się łagodniejszą obróbkę ze
względu na niższe wskaźniki wytrzymałościowe tkani z włókien wiskozowych.

Barwienie tkanin

Chęć barwienia tkanin towarzyszy człowiekowi od czasu kiedy nauczył się prząść i tkać.

Przez stulecia korzystano z barwników naturalnych wytwarzanych z minerałów, z roślin lub
zwierząt. Dopiero w XIX wieku wynaleziono barwniki syntetyczne, które niemal wyparły
barwniki naturalne. Obecnie przy produkcji barwników zwraca się znaczną uwagę na reakcję
na nie skóry ludzkiej i na ochronę środowiska.

Do różnych gatunków włókien i mieszanek można stosować różnorodne barwniki

w różnych ich odmianach i o różnej trwałości wybarwienia.

Trwałość wybarwienia to odporność barwnika na czynniki zewnętrzne, na działanie

których jest narażony materiał. Barwniki dobiera się w zależności od przeznaczenia tkaniny.

Czynniki wpływające na trwałość barwnika to:

• odporność na ścieranie – wartość ta określa odporność barwienia lub drukowania na

tarcie; istnieje różnica między odpornością na ścieranie na sucho i na mokro; barwniki
naturalne o ostrych barwach farbują czasem przy tarciu na mokro;

• odporność na pranie – określa, na jakie czynniki pralnicze jest odporny barwnik.

• odporność na działanie potu – ważny wskaźnik w przypadku bielizny osobistej,

odzieży wierzchniej i sportowej.

Inne czynniki wpływające na trwałość wybarwienia to: pogoda, woda morska,

rozpuszczalniki, prasowanie i tym podobne.

Drukowanie tkanin
Drukowanie jest to zamierzone jedno – lub częściej wielokolorowe miejscowe zabarwienie
powierzchni wyrobów włókienniczych, w sposób tworzący określony wzór. Wzór ten jest
powtarzany w stałych odstępach, czyli tworzy tzw. raport.
Rodzaje procesów drukarskich:

• druk ręczny – nanoszenie farby na materiał za pomocą szablonu lub wzornika;

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

• druk wałkowy – pasta drukarska jest nanoszona z koryta za pomocą wału

dostarczającego farbę na wał drukarski; nadmiar farby z powierzchni wału drukarskiego
zgarnia nóż, przylegający do jego powierzchni; tkanina przesuwa się między wałem
drukarskim a obracającym się dookoła swej osi bębnem ciśnieniowym, który dociska
tkaninę do wału drukarskiego, powodując odbicie wzorów z wału na tkaninie. Zaletą
tego procesu jest uzyskiwanie wzorów o ostrych konturach, co ma znaczenie
w przypadku drukowania małych wzorów;

• druk filmowy (szablonowy) – proces bazujący na technice tworzenia wzorów przez

szablony; na powierzchni każdego szablonu obrysowuje się fragmenty wzoru, które
mają być drukowane w jednym kolorze. Następnie części szablonu, które mają być
niezadrukowane, pokrywa się lakierem, aby nie przedostała się tam farba.
Do każdego koloru potrzebny jest jeden szablon. Druk pozwala uzyskać wzory
o dużych płaszczyznach.

Rodzaje wzorów na tkaninach drukowanych

Tkaniny drukowane są pokryte wzorem o charakterze ciągłym w odróżnieniu od chustek

na głowę, apaszek, obrusów, tkanin tak zwanych odpasowanych, na których wzór tworzy
kompozycję zamkniętą. Tkaniny o wzorze ciągłym, czyli tak zwane z metra, mogą być cięte
w dowolnym miejscu. Wzór może równomiernie pokrywać tkaninę lub też stanowić
kompozycje zamkniętą brzegiem tkaniny tworząc szlak.

Wzory tkanin drukowanych różnią się charakterem motywów, ich skalą (wielkością),

układem kompozycyjnym, stopniem zagęszczenia motywów, jak również zestawieniem
kolorystycznym. Rozróżniamy wzory:

− wzory geometryczne – przykładem tego typu wzorów są często stosowane układy

pasków, kratki w różnej skali wielkości oraz wzory w kropki, groszki; proste układy
tego typu wzorów są nazywane wzorami klasycznymi,

− wzory roślinne – przeważnie o motywach kwiatowych,

− wzory ilustracyjne – nazywane również tematycznymi, przedstawiają sylwetki ludzi,

zwierząt, i tym podobne na przykład sceny rodzajowe,

− wzory orientalne – nazywane tureckimi itp. charakteryzują się tym, że odpowiednie

motywy orientalne, na przykład tak zwane palmetki, pokrywają zwykle całą
płaszczyznę ornamentem,

− wzory abstrakcyjne – o różnych innych motywach, nie przedstawiające konkretnych

przedmiotów znanych z otoczenia.

Motywy wzorów mogą być małe (do 2 cm), średnie (do 5 cm) oraz duże, dochodzące do

15cm i więcej.

Rozmieszczenie motywów może dać kompozycję o układzie pasów (poziomych,

pionowych lub skośnych), o układzie krat, szachownicy, może też stanowić kompozycję
luźno rozrzuconych motywów.

Zależnie od opracowania motywów i sposobu ich ułożenia kompozycja wzoru może być

bezkierunkowa lub jednokierunkowa.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wykończanie dzianin i wyrobów dzianych
1. Charakterystyka procesów wykańczania dzianin

Dzianiny metrażowe przeznaczone do konfekcjonowania są poddawane różnym procesom
chemicznej obróbki wykańczalniczej, w zależności od rodzaju i stanu surowca (na
przykład przędza barwiona, niebarwiona) oraz przeznaczenia dzianiny.
Podstawowe procesy wykończalnicze można podzielić na:
− obróbkę mokrą i suchą,

− procesy uszlachetniania,

− procesy specjalne.

1.1. Procesy obróbki mokrej.

Procesy obróbki mokrej to:

− pranie i płukanie,

− bielenie,

− barwienie,

− odwadnianie.

Pranie stosuje się w celu usunięcia zanieczyszczeń zawartych w dzianinie. Proces
odbywa się w kąpieli piorącej o określonej temperaturze z użyciem odpowiedniego
środka piorącego.
Płukanie. Celem płukania jest usunięcie różnych związków

− chemicznych pozostałych

po praniu, barwieniu i tym podobne. Dzianinę płucze się w wodzie, w sposób
mechaniczny.
Bielenie. Dzianiny bawełniane przeznaczone do wykończania na kolor biały poddaje się
bieleniu. Bielenie ma na celu uzyskanie odpowiedniego stopnia bieli.
Dzianiny wykonane z włókien chemicznych niebarwionych poddaje się tylko procesowi
prania, gdyż mają one naturalną biel. Do bielenia dzianin z włókien bawełnianych używa
się między innymi: podchloryn sodu, wodę utlenioną, środki optycznie rozjaśniające oraz
środki pomocnicze. Proces prowadzi się w określonej temperaturze, zależnie od
stosowanych maszyn wykończalniczych.
Barwienie. W procesie tym następuje wybarwienie dzianiny na określony kolor. Celem
barwienia jest uzyskanie oczekiwanego koloru i trwałej, jednolitej barwy na całej
powierzchni dzianiny. Barwienie może odbywać się metodą:
− pochłaniania barwnika z kąpieli,

− napawania kąpielą farbiarską.
Do barwienia w kąpieli stosuje się barwniki charakteryzujące się dobrą zdolnością
barwnika do zabarwiania włókien (dobrym powinowactwem). Proces barwienia jest
regulowany temperaturą, czasem barwienia oraz pH kąpieli.
Do barwienia sposobem napawania używa się barwników o małym powinowactwie do
włókien. W procesie tym następuje mechaniczne naniesienie barwnika na włókno
i utrwalenie go w następnej operacji. Utrwalenie może odbywać się w wyniku:
− parowania,

−  obróbki termicznej gorącym powietrzem.
Do barwienia używa się, zależnie od rodzaju surowca, barwniki bezpośrednie,
zawiesinowe, reaktywne i inne.
Odwadnianie.  Dzianina po bieleniu i barwieniu zawiera jeszcze dużo wody. Celem
operacji odwadniania jest usunięcie jej z dzianiny w urządzeniach zwanych wirówkami
(w wyniku działania sił odśrodkowych).

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1.2. Procesy obróbki suchej

Procesy obróbki suchej to: suszenie, gładzenie, stabilizacja.
Suszenie.  Odwodniona dzianina jest kierowana do suszenia. Podczas suszenia jest
zachowana stała, wymagana szerokość danej sztuki z partii. Temperatura suszenia zależy
od rodzaju surowca z jakiego dzianina jest wykonana.
Gładzenie. Po suszeniu dzianinę poddaje się gładzeniu (kalandrowaniu). Gładzenie ma na
celu wyrównywanie powierzchni dzianiny. Następuje to w środowisku pary wodnej.
W czasie gładzenia dzianina jest rozszerzana w ściśle określonych granicach. W wyniku
tej operacji następuje prostopadłe ułożenie rządków i kolumienek w dzianinie.
W przeciwnym przypadku wystąpiłyby skosy lub łuki. Gładzenie rzutuje na wielkość
zmian wymiarów dzianiny po praniu. Gładzenie stosuje się przede wszystkim do dzianin
bawełnianych i bawełnopodobnych.
Stabilizacja. Stabilizacja ma na celu nadanie dzianinie trwałych wymiarów, właściwej
struktury oczek oraz odporności na wyciąganie nitek z powierzchni dzianiny. W procesie
tym utrwala się strukturę włókien przez ogrzewanie i chłodzenie. Dzianinę ogrzewa się
gorącym powietrzem lub w wodzie albo parą wodną. Warunki termiczne procesu zależą
od temperatury mięknięcia włókna. Proces stabilizacji stosuje się do dzianin wykonanych
z włókien ciągłych poliamidowych i poliestrowych.

1.3. Procesy uszlachetniania dzianin

Najbardziej popularnymi procesami uszlachetniania dzianin są:
− wykończenie antyelektrostatyczne,

− wykończenie zmiękczające.
Wykończenie antyelektrostatyczne usuwa się z dzianiny ładunki elektryczności
statycznej.
Wykończenie zmiękczające nadaje dzianinie przyjemny, miękki chwyt.

1.4. Procesy specjalne

Procesy specjalne stosowane do wykańczania dzianin to:
− drukowanie,

− drapanie,

− strzyżenie,

− plisowanie.
Drukowanie stosuje się w celu wzbogacenia wzornictwa dzianin. Jest to miejscowe
barwienie dzianiny, zgodnie z zaprojektowanym rysunkiem wzoru.
Drukowanie może odbywać się techniką:
− klasyczną,

− transferową.
W drukowaniu klasycznym barwnik jest nanoszony miejscowo na dzianinę, po czym
następuje jego utrwalenie w czasie obróbki termicznej.
W technice transferowej barwnik jest przenoszony na dzianinę ze specjalnie
przygotowanego zadrukowanego papieru w ściśle określonych warunkach termicznych.
Do drukowania przeznacza się dzianinę bieloną lub barwioną.
Drapanie. Drapanie jest stosowane w celu uzyskania powierzchni runowej – okrywy
włosowej – na jednej stronie dzianiny. Jest to mechaniczny proces obróbki dzianiny.
Drapaniu poddaje się przeważnie dzianiny rządkowe z podbiciem, przeznaczone na
przykład na dresy.
Strzyżenie stosuje się w celu uzyskania na dzianinie imitacji zamszu, przeważnie na
dzianinach osnowowych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Plisowanie ma na celu uzyskanie efektu wzorniczego w postaci regularnych zaprasowań
dzianiny.

Charakterystyka procesów wykończania wyrobów dzianych
Wyroby skonfekcjonowane z dzianin metrażowych wykończonych jak omawiano

w punkcie 1 nie są poddawane operacjom wykończalniczym.
Wyroby półodpasowane i odpasowane podlegają wykańczaniu w zależności od rodzaju
surowca lub stanu nitek, z których zostały wytworzone.
Procesy wykańczalnicze stosowane do wyrobów w dużym stopniu pokrywają się
z analogicznymi procesami stosowanymi do dzianin metrażowych.
Wyroby dziewiarskie z nitek barwionych poddaje się praniu w wodzie, zmiękczaniu,
a następnie suszeniu i prasowaniu. Wyroby te mogą być prane w rozpuszczalnikach
organicznych.
Wyroby są prasowane na prasach parowych w celu nadania im prawidłowego kształtu,
równomiernej struktury oczek oraz odpowiedniego wyglądu i chwytu. W czasie prasowania
wyroby mogą być nakładane na ramki konturowe.
Ponadto wyroby wełniane mogą być poddane wykańczaniu przeciwspilśniającemu (wyroby
takie nie ulegają sfilcowaniu podczas prania w wodzie).
Wyroby dziewiarskie z nitek niebarwionych  są poddawane procesom prania, barwienia,
zmiękczania, odwadniania (suszenia) oraz prasowania na prasach parowych.
Wyroby pończosznicze z nitek barwionych są poddawane procesom prania, suszenia
(odwadniania) i formowania.
Wyroby pończosznicze z nitek niebarwionych  są poddawane procesom barwienia,
odwadniania (suszenia) oraz stabilizacji lub formowania na formach.
Formowanie i stabilizowanie  wyrobu pończoszniczego odbywa się na formiarkach parowych
lub elektrycznych oraz w tak zwanych stabilizatorach lub parownikach.

W formiarce ciepło pary wodnej lub ciepło wytworzone z energii elektrycznej działa
bezpośrednio na formę i pośrednio na wyrób. W stabilizatorach para wodna działa
bezpośrednio na wyroby, które nałożone na formy są wprowadzane do wnętrza kotła.
Formowanie i stabilizowanie prowadzi się w określonym czasie, przy ustalonym ciśnieniu
i temperaturze pary wodnej.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Jeśli odpowiesz na pytania, to sprawdzisz czy jesteś przygotowany do zaplanowania

i wykonania ćwiczeń.
1)  Jaki jest cel wykończania tkanin?
2)  Jakie znasz etapy wykończania tkanin?
3)  Jakie znasz procesy mechaniczne wykończania tkanin?
4)  Jakie znasz procesy chemiczne wykończania tkanin?
5)  Jakie znasz etapy wykończania tkanin bawełnianych?
6)  Jakie znasz etapy wykończania tkanin lnianych?
7)  Jakie znasz etapy wykończania tkanin wełnianych czesankowych?
8)  Jakie znasz etapy wykończania tkanin wełnianych zgrzebnych?
9)  Jakie znasz etapy wykończania tkanin jedwabnych?
10) Jakie znasz etapy wykończania tkanin z włókien syntetycznych?
11) Jakie znasz czynniki wpływające na trwałość barwnika?
12) Jakie znasz rodzaje procesów drukarskich?
13) Jaki znasz podział procesów wykończalniczych dzianin?
14) Jakie znasz etapy procesu obróbki mokrej?
15) Jakie znasz etapy procesu obróbki suchej?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16) Na czym polega proces uszlachetniania dzianin?
17) Jakie znasz procesy specjalne stosowane do wykończania dzianin?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z katalogu tkanin wybierz próbki tkanin, których prawą i lewą stronę można odróżnić na

podstawie sposobu wykończenia.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem dotyczącym metod wykańczania tkanin,
2) wyszukać z katalogu próbki tkanin, których prawą i lewą stronę można odróżnić na

podstawie rodzaju wykończenia,

3) wkleić do zeszytu wybrane próbki, w ten sposób, by widoczna była zarówno lewa jak

i prawa strona tkaniny,

4) ustalić rodzaj wykończenia na podstawie wyglądu próbek i opisać je w zeszycie,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenia stanowiska pracy:

− katalog próbek tkanin,

− klej,

− nożyczki,

− zeszyt,

− flamastry.

Ćwiczenie 2

Wybierz z katalogu próbek dzianiny poddane procesowi:

− drapania,

− strzyżenia,

− bielenia,

− barwienia,

− apreturowania.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem dotyczącym przebiegu procesów: drapania, strzyżenia,

bielenia, barwienia i apreturowania,

2) wybrać z katalogu po 2 próbki poddane poszczególnym procesom,
3) wkleić do zeszytu przedmiotowego wybrane próbki dzianin i opisać procesy, którym

zostały poddane,

4) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:
− katalog próbek dzianin,

− zeszyt przedmiotowy,

− klej,

− nożyczki,

− flamastry.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Rozróżnij tkaniny drukowane i kolorowo tkane na podstawie próbek.

Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z literaturą dotyczącą charakterystyki tkanin drukowanych i kolorowo

tkanych,

2) wybrać z katalogu próbek po 4 przykłady tkanin drukowanych i kolorowo tkanych,
3) utworzyć mini album z wybranych próbek,

− podzielić próbki na 2 grupy,

− przykleić na arkuszu papieru,

− opisać cechy charakterystyczne i zastosowanie tkanin w każdej grupie,

4) dokonać analizy ćwiczenia,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− katalog próbek tkanin,

− arkusz papieru,

− klej, nożyczki,

− kolorowe flamastry.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) omówić etapy wykończania

tkanin?

2) wymienić rodzaje procesów wykończania

tkanin?

3) wymienić etapy wykończania tkanin bawełnianych?

4) wymienić etapy wykończania

tkanin

lnianych?

5) wymienić etapy wykończania tkanin wełnianych?

6) wymienić etapy wykończania tkanin jedwabnych?

7) dokonać podziału procesów wykończania

dzianin?

8) wymienić

etapy

obróbki

mokrej

dzianin?

9) wymienić

etapy

obróbki

suchej

dzianin?

10) ustalić rodzaj procesu wykończania dzianiny na podstawie jej wyglądu?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.Typowe błędy powstające podczas produkcji tkanin i dzianin

4.5.1. Materiał nauczania

Błędy tkanin

Tkaniny kontroluje się w czasie kolejnych etapów produkcji. Jest to kontrola

międzyoperacyjna. Po wykończeniu, tkaniny poddaje się kontroli ostatecznej, przy której
brakarze określają błędy tkanin i na tej podstawie ustalają stopnie ich jakości. Błędy tkanin
mogą pochodzić z surowca przędzalniczego, wynikają również z wadliwego przędzenia,
tkania lub wykończenia tkanin. Większość wad występujących w tkaninach stanowią  błędy
tkackie. Błędy te mogą być spowodowane wadami surowca, bądź przędzy, albo złą pracą
obsługi lub mechanizmów maszyn. Do ważniejszych błędów naruszających wygląd
zewnętrzny tkanin wytwarzanych z różnych rodzajów surowca, o różnym przeznaczeniu
użytkowym zalicza się:
−  zabrudzenia jednonitkowe i wielonitkowe, występujące na powierzchni tkaniny na skutek

wrobienia zabrudzonych odcinków przędzy,

− zgrubienia powstające na skutek wrobienia pojedynczych lub podwójnych nitek przędzy

o zwiększonej średnicy lub na skutek tworzenia się skrętek, nalotów i tym podobne,

− blizny (brakujące nitki) powstające na skutek miejscowego braku jednej lub kilku nitek

osnowy lub wątku,

− nieprawidłowy przeplot polegający na przeplocie nitek niezgodnym z raportem splotu

wskutek nieprawidłowego przewlekania osnowy do nicielnic,

− dziury są to miejscowe wyrwy, przebicia, przecięcia tkaniny lub miejscowe wielonitkowe

nie przeplecenia nitek osnowy z wątkiem,

− rozrzedzenia polegające na miejscowej zmianie gęstości wątku na całej szerokości

tkaniny,

− nieprawidłowy druk polegający na przesunięciach, niedodrukach, zaciekach lub

załamkach wzoru.
Do błędów wykańczalniczych zalicza się również nierównomierność barwy, smugi
apreterskie itp.
Inne błędy to:

− uszkodzone brzegi na skutek oderwania, rozerwania, rozsunięcia i tym podobne

− uszkodzone krajki przez rozerwanie, postrzępienie,

− zniekształcone krajki występujące na skutek nieprawidłowego przeplotu lub zaciągnięcia

i tym podobne

Błędy tkaniny wyraźnie widoczne, jak na przykład nitki na powierzchni tkaniny nie

związane splotem, duże plamy i zabrudzenia smarem z maszyn, dziury w tkaninie i tym
podobne zaznacza się czerwoną nitką na krajkach tkaniny.

Brakarz nie tylko określa rodzaj błędów, częstotliwość ich występowania na określonej

długości tkaniny, ale ocenia również zgodność wykonanej tkaniny z warunkami technicznymi
obowiązującymi zakład produkcyjny. Dopiero na tej podstawie ustala stopień jakości tkaniny
i zaszeregowuje ją do jakości 1, 2, 3 lub 4.

Jakość w stopniu 1 odnosi się do tkanin wykonanych zgodnie z warunkami technicznymi

oraz wykazujących minimalną liczbę błędów na całej długości sztuki. Szczegółowy opis
błędów tkanin oraz ich klasyfikacja znajdują się w odpowiedniej Polskiej Normie,
dostosowanej do wymagań ISO (Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna).

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Błędy dziania
Do typowych błędów powstałych w procesie dziania (PN-75/P-84001) zalicza się:
− oczka nabrane, naderwane, spuszczone oraz nierównomierne,

− różną wielkość rządków,

− brak kolumienek, skosy, pasiastość, błędy wzoru,

−  zaciągnięcia, dziury.
Oczka nabrane są to oczka wydłużone występujące pojedynczo lub grupowo.
Oczka naderwane są to oczka częściowo uszkodzone w dzianinie.
Oczka spuszczone  charakteryzują się tym, że odcinki nitek łączące kolumienki oczek są
widoczne.
Oczka nierównomierne  są to oczka lub grupa oczek wyraźnie różniących się wielkością
i kształtem.
Różna wielkość rządków jest to widoczna niezamierzona zmiana ścisłości.
Brak kolumienki są to oczka nie uformowane na jednej lub kilku igłach.
Skosy jest to odchylenie kierunku kolumienek oczek od kierunku wzdłużnego dzianiny.
Pasiastość  są to rządki lub kolumienki oczek różniące się szerokością lub wyraźnym
odcieniem barwy.
Błąd wzoru jest to niezgodność wzoru z raportem splotu dzianiny.
Zaciągnięcie nitki w rządku lub kolumience jest to miejscowe skupienie oczek.
Dziura jest to miejscowe przerwanie nitki w rządkach i kolumienkach.
Do głównych przyczyn powstawania wymienionych błędów należą: uszkodzenia elementów
oczkotwórczych, nieprawidłowa praca maszyny, niewłaściwa obsługa, zastosowanie surowca
złej jakości.

Błędy wykończania
Błędy powstające w operacjach wykończalniczych wynikają z wielu przyczyn.
Można do nich zaliczyć między innymi:

− użycie barwników o niskich trwałościach,

− przekazania do wykańczania dzianin surowych o nieprawidłowej strukturze.

Do podstawowych błędów należą:

− uzyskiwanie niskich odporności wybawień,

− różne szerokości sztuk w partii,

− zniekształcenia rządków dzianiny w postaci łuków,

− deformacje powierzchni wyrobu (załamki),

− niedopuszczalną wielkość zmian wymiarów po praniu,

− nieprawidłowy druk (niedodruk, zacieki),

− nieprawidłowe drapanie (niedodrapanie, przedrapanie).

Wymienione błędy wynikają z niedotrzymania warunków technicznych stosowanych
procesów. Wpływają one na przebieg konfekcjonowania oraz na wygląd wyrobu.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Jeśli odpowiesz na pytania, to sprawdzisz czy jesteś przygotowany do zaplanowania

i wykonania ćwiczeń.
1.  Jakie znasz rodzaje błędów powstających podczas produkcji tkanin?
2.  Kto oznacza błędy występujące na tkaninie?
3.  W jaki sposób oznacza się błędy tkanin?
4.  Jakie znasz typowe błędy powstające w procesie dziania?
5.  Jakie są przyczyny powstawiania błędów w dzianinach?
6.  Jakie znasz błędy wykończania?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przejrzyj kupon tkaniny w drugim lub trzecim gatunku, wypożyczony z magazynu

szkolnego, określ jakie zawiera błędy.

Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z materiałem dotyczącym powstawania błędów w procesie produkcji tkanin,
2)  wypożyczyć z magazynu szkolnego kupon tkaniny w drugim lub trzecim gatunku,
3)  dokonać oględzin tkanin,
4)  zaznaczyć ewentualne błędy na krajce czerwoną nitką,
5)  scharakteryzować występujące błędy,
6)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− 2 kupony tkanin w drugim lub trzecim gatunku,

− taśma centymetrowa,

− lupa,

− PN-73/P-06709 Tkaniny.Błędy.

Ćwiczenie 2

Przejrzyj 2 wyroby z dzianiny w drugim lub trzecim gatunku, wypożyczone z magazynu

szkolnego, określ jakie zawierają błędy.

Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem dotyczącym powstawania błędów w procesie produkcji

dzianin.

2)  wypożyczyć z magazynu szkolnego wyroby z dzianiny w drugim i trzecim gatunku.
3)  dokonać oględzin wyrobów.
4)  zaznaczyć ewentualne błędy.
5)  scharakteryzować występujące błędy.
6)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− 2 wyroby z dzianin w drugim i trzecim gatunku,

− taśma centymetrowa,

− lupa,

− PN-75/P-84001 Dzianiny. Błędy.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wymienić typowe błędy występujące podczas produkcji tkanin?

2) wymienić podstawowe błędy występujące podczas produkcji dzianin?

3) wkreślić w jaki sposób zaznacza się błędy na tkaninie?

4) wymienić podstawowe błędy powstające podczas wykańczania dzianin?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test zawiera 16 zadań dotyczących budowy, właściwości i zastosowania tkanin i dzianin.

Pytania: 1, 2, 3, 6, 7, 8, 9, 10, 13, 15 są to pytania wielokrotnego wyboru i tylko jedna
odpowiedź jest prawidłowa; pytanie: pytania: 4, 5, 11, 12, 16 polegają na
przyporządkowaniu właściwych odpowiedzi, a pytanie 14 polega na wstawieniu wzoru.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

• w pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku

pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedź prawidłową),

• w pytaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedź w wyznaczone pole;

• w zadaniach do uzupełnienia wpisz brakujące wyrazy.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

tego zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci pytania: 11-16, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie

testu

masz

min.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

• instrukcja,

• zestaw zadań testowych,

• karta odpowiedzi.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zadanie 1
1) Tkanina to:

a) płaski wyrób włókienniczy, wytworzony w procesie tkania,
b) liniowy wyrób włókienniczy,
c) płaski wyrób włókienniczy wytworzony w procesie dziania,
d) liniowy wyrób dziewiarski.

2) Osnowa to nitka:

a) biegnąca po szerokości tkaniny,
b) luźniej skręcona niż wątek,
c) o większym wrobieniu niż wątek,
d) biegnąca wzdłuż tkaniny.

3) Pokrycie w splocie tkackim to

a) miejsce skrzyżowania rządka i kolumieneki,
b) miejsce skrzyżowania osnowy z wątkiem,
c) miejsce skrzyżowania osnowy z rządkiem,
d) miejsce skrzyżowania kolumienki z wątkiem.

4) Przyporządkuj sploty pochodne do splotów zasadniczych:

A – splot płócienny a

–

łamany

–

panama

B – splot skośny

–

wielorządkowy

–

rypsowy

5) Dobierz nazwy tkanin do splotów złożonych:

A – tkanina z dodatkowym wątkiem

–

plusz

B – tkanina z okrywą pętelkową

–

baja

C – tkanina z okrywą włókienną wątkową

c – welwet

D – tkanina z okrywą włókienną osnowową

d – frotte

6) Cecha charakterystyczna tkanin żakardowych to:

a) wzory splotowe o bardzo dużych raportach,
b) zastosowanie w procesie tkania splotu panama,
c) wzory splotowe o bardzo małych raportach,
d) zastosowanie w procesie tkania splotu płóciennego.

7) Brokat to tkanina żakardowa

a)  tkana splotem satynowym i atłasowym,
b)  tkana splotem płóciennym i skośnym,
c)  przetykana metalową nitką,
d)  obiciowa wykonana z wełny.

8) Oczko dzianiny składa się z:

a) przeplotu, słupka, łącznika
b) łuku, dwóch słupków, dwóch łączników
c) łuku, prowadników, dwóch łączników
d) rządka i kolumienki.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9) Aksamit i welur to taniny:

a) z okrywą pętelkową
b) podwójne (dwuwarstwowe)
c) pikowe
d) z okrywą włosową

10) Błędy na tkaninie oznacza:

a) sortowacz,
b) krojczy,
c) brakarz,
d) kreślarz.

11) Ustal właściwą kolejność procesów wykończenia wstępnego tkanin bawełnianych

odklejanie

..............................

opalanie 2

..............................

merceryzacja

..............................

d) warzenie (gotowanie)

4 ..............................

bielenie 5

..............................

f) kwaszenie, płukanie

..............................

12) Dobierz opisy do wzorów drukarskich:

A – wzór roślinny

a – nieregularne mazy

B – wzór geometryczny

b – „łączka”

C – wzór tematyczny

c – wazon z kwiatami

D – wzór orientalny

d – paski

E – wzór abstrakcyjny

e – wzór turecki

13) Tkaniny z okrywą pętelkową to tkaniny:

a) frotte,
b) pikowe,
c)ozdobnie tkane,
d) ażurowe.

14. Podaj wzór na wrobienie nitki:

W =

15. Do tworzenia oczek w dzianinach używa się igieł:

a) języczkowych, haczykowych, suwakowych
b) półpłaskich i okrągłych
c) tylko okrągłych
d) tylko półpłaskich.

16) Przyporządkuj kolory nitek w krajkach tkanin wełnopodobnych do właściwych
surowców:
A - wełna

a – kolor czerwony

B - poliestr

b – kolor zielony

C - poliakrylonitryl

c – kolor niebieski

D - poliamid

d – kolor żółty

E – włókna sztuczne celulozowe

e – kolor szary

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ..................................................................

Określanie parametrów struktury tkanin i dzianin 311[34].O1.05

Zakreśl poprawną odpowiedź

pyt.

Odpowiedź

Punktacja
(0 lub 1)

1. a

2. a

3. a

A - .........., .............

B - .........., .............

5. A

–

B –

C –

D –

6. a

7. a

8. a

9. a

10. a

11. 1

...........

2 ...........
3 ...........

4 ...........
5 ...........
6 ...........

12. A

–

B –
C –

D –

E –

13.

a b c d

14.

W =

15.

a b c d

16. A

–

B –
C –

D –

E –

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1.  Filipiak I., Kowalczyk K.: Konfekcjonowanie dzianin. WSiP, Warszawa 1986
2.  Furmańska A.: Konserwacja wyrobów włókienniczych. Część 2. WSiP, Warszawa 1985
3.  Idryjan-Pajor J.: Materiałoznawstwo odzieżowe. Stowarzyszenie Oświatowców Polskich

w Toruniu, Toruń 2000

4.  Kornobis E., Mrożewski Z., Stajniak K.: Dziewiarstwo. WSiP, Warszawa 1983
5.  Nycz E., Owczarz R., Średnicka L.: Budowa tkanin. WSiP, Warszawa 1990
6.  Panek W., Turek K.: Technologia tkactwa. WSiP, Warszawa 1985
7.  Parafianowicz Z.: Słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa 1999
8.  Pawłowa M., Skoracki J., Smirnow W.: Materiałoznawstwo odzieżowe. Politechnika

Radomska, Radom 2001

9. Praca zbiorowa: Materiałoznawstwo włókiennicze do technikum. WSiP, Warszawa 1992
10. Samek P.: Krwiectwo. Materiałoznawstwo. WSiP, Warszawa 1999
11. Szarek H: Konserwacja wyrobów włókienniczych. Część 1. WSiP, Warszawa 1985