Microsoft PowerPoint - ORP - ochrona radiologiczna w medycynie nuklearnej

LIMITOWANIE DAWEK

- w ekspozycji medycznej nie limituje się

dawek, w odróżnieniu od ekspozycji zawodowej i środowiskowej.

Określono jednak

poziomy referencyjne

– górne poziomy zakresu

dawek dla poszczególnych badań, które nie powinny być przekroczone

bez istotnego uzasadnienia względami medycznymi.

Powyższe zasady mają pomóc w realizacji podstawowego celu

ochrony radiologicznej jakim jest wyeliminowanie ewentualnych

skutków ostrych: deterministycznych – zależnych od wielkości dawki

oraz zminimalizowanie skutków stochastycznych (opóźnionych) -

niezależnych od wielkości dawki.

Ponieważ

każżżżda dawka mo

da dawka mo

da dawka możżżże by

e by

e byćććć niebezpieczna dla zdrowia

niebezpieczna dla zdrowia

(obowiązująca hipoteza liniowa bezprogowa dawka – skutek) za

właściwe wykonanie badań, ograniczenie do minimum ekspozycji

pacjenta na promieniowanie jonizujące odpowiada osoba

odpowiedzialna za procedurę diagnostyczną czy terapeutyczną.

CZYNNIKI WP

CZYNNIKI WPŁŁŁŁYWAJ

YWAJ

YWAJĄ

CE NA DAWK

CE NA DAWKĘĘĘĘ

PROMIENIOWANIAJONIZUJ

PROMIENIOWANIAJONIZUJĄ

CEGO W BADANIACH

SCYNTYGRAFICZNYCH

1. Aktywność radiofarmaceutyku - wiek i masa ciała pacjenta

Personel zak

Personel zakłłłładu medycyny nuklearnej ma wp

adu medycyny nuklearnej ma wp

adu medycyny nuklearnej ma wpłłłływ na

yw na

yw na wielko

wielko

wielkośśśścccc

podawanych aktywno

podawanych aktywnośśśści a tym samym na stopie

ci a tym samym na stopie

ci a tym samym na stopieńńńń nara

nara

narażżżżenia

enia

pacjenta.

2. Rodzaj izotopu (energia, rodzaj promieniowania, czas połowicznego

rozpadu fizycznego, właściwości biologiczne izotopów

radiofarmaceutyków - biodystrybucja w organizmie, sposób i

szybkość wydalania z organizmu-półokres biologiczny)

Personel zak

Personel zakłłłładu medycyny nuklearnej ma wp

adu medycyny nuklearnej ma wp

adu medycyny nuklearnej ma wpłłłływ na wyb

yw na wyb

yw na wybóóóór izotopu.

r izotopu.

np. badanie

. badanie

. badanie technetowe

technetowe

technetowe (99mtc

(99mtc

(99mtc----04

04----) lub jodowe (i131) tarczycy.

) lub jodowe (i131) tarczycy.

3. Czynniki wpływające na biologiczny okres półtrwania izotopu w

organizmie pacjenta- stan nawodnienia, sprawność układu-narządu

wydalającego radiofarmaceutyk, procesy patofizjologiczne

wpływające na większa retencję znacznika lub/i czasu retencji

znacznika w badanym narządzie.

4. Jakość podawanych radiofarmaceutyków.

Zbyt du

Zbyt dużżżży poziom niezwi

y poziom niezwi

y poziom niezwiąąąązanego technetu powoduje zmian

zanego technetu powoduje zmian

zanego technetu powoduje zmianęęęę w

biodystrybucji

biodystrybucji i dodatkowe

i dodatkowe

i dodatkowe----zb

zbęęęędne nara

dne nara

dne narażżżżenie narz

enie narz

enie narząąąąddddóóóów

w nieobjetych

nieobjetych

zakresem badania scyntygraficznego

np. aktywność radioznacznika w

tarczycy, żołądku, sliniankach itp.

5. Blokowanie narządów odpowiednimi związkami niepromieniotwórczymi,

które nie wymagają badania, zmniejszają wychwyt i obniżają narażenie

tego narządu na promieniowanie jonizujące.

6. Rodzaj badania i cel badania – narząd badany (tarczowy)

7. Jakość aparatury obrazującej lub pomiarowej

Dawk

Dawkęęęę radiofarmaceutyk

radiofarmaceutyk

radiofarmaceutykóóóów

w mo

możżżżna zmniejszy

na zmniejszy

na zmniejszyćććć w przypadku wysokiej

w przypadku wysokiej

czu

czułłłłoooośśśści detektor

ci detektor

ci detektoróóóów

Im większa czułość , tym mniejsze aktywności znacznika można

podawać pacjentowi, co z kolei prowadzi do zmniejszenia narażenia na

promieniowanie jonizujące.

OCHRONA PACJENT

OCHRONA PACJENTÓ

ÓW

SPOSOBY ZMNIEJSZANIA NARA

SPOSOBY ZMNIEJSZANIA NARAŻŻŻŻENIA PACJENT

ENIA PACJENT

ENIA PACJENTÓ

ÓW

1. Nawodnienie organizmu (przyspieszanie wydalania znacznika –

czynnik czasowy).

2. Częste opróżnianie pęcherza moczowego ( skraca czas

ekspozycji pęcherza moczowego i otaczających narządów).

3. Podawanie środków moczopędnych (przyśpiesza wydalanie,

skraca czas retencji).

4. Podawanie środków przeczyszczających (skraca czas zalegania

w przewodzie pokarmowy).

Stosuje się tylko do radiofarmaceytyków wydalanych droga

pokarmową np. cytrynian galu-67

5. Podawanie nadchloranu potasu (KClO4)n lub płyn Lugola

(blokowanie tarczycy podczas badania innych narządów)

OCHRONA RODZIN PACJENT

OCHRONA RODZIN PACJENTÓ

ÓW PO BADANIACH I TERAPII

W PO BADANIACH I TERAPII

Z WYKORZYSTANIEM SUBSTANCJI PROMIENIOTW

Z WYKORZYSTANIEM SUBSTANCJI PROMIENIOTWÓ

ÓRCZYCH

RCZYCH

Należy pamiętać, że

pacjent po badaniach scyntygraficznych i terapii

izotopowej jest

izotopowej jest źźźźrrrróóóóddddłłłłem promieniowania jonizuj

em promieniowania jonizuj

em promieniowania jonizująąąącego

cego

Problem ochrony osób stykających się z pacjentami głównie

spowodowane są przenikliwością promieniowania gamma.

W myśl zasady: narażenie na promieniowanie jonizujące zawsze musi

by uzasadnione i tak małe, jak to możliwe.

Ze względu na krótkie okresy rozpadu promieniotwórczego (izotop

99mTc - najczęściej wykorzystywany izotop w badaniach) zagrożenie

promieniowaniem otoczenia jest znikome i podejmowanie szczególnych

rodków zaradczych nieuzasadnione.

Wystarczaj

Wystarczająąąące jest ograniczenie bezpo

ce jest ograniczenie bezpo

ce jest ograniczenie bezpośśśśredniego kontaktu mi

redniego kontaktu mi

redniego kontaktu mięęęędzy

dzy

pacjentem a rodzin

pacjentem a rodzinąąąą, szczeg

, szczeg

, szczegóóóólnie z dzie

lnie z dzie

lnie z dzieććććmi i kobietami w ci

mi i kobietami w ci

mi i kobietami w ciąż

ąż

y w

pierwszych godzinach po badaniu

Wskazane jest też zachowanie ostrożności przed skażeniem otoczenia

(toalety) w czasie oddawania moczu w okresie pierwszych godzin po

badaniu.

KOBIETA W CI

KOBIETA W CIĄŻ

ĄŻ

YYYY

Nale

Należżżży izolowa

y izolowa

y izolowaćććć kobiet

kobiet

kobietęęęę w ci

w ci

w ciąż

ąż

y od os

y od osóóóób, kt

b, kt

b, któóóóre otrzyma

re otrzyma

re otrzymałłłły radioizotop w

y radioizotop w

celach diagnostycznych czy terapeutycznych.

KOBIETA W CI

KOBIETA W CIĄŻ

ĄŻ

Y JAKO PACJENTKA

Redukcja dawki zgodnie z zasad

Redukcja dawki zgodnie z zasadąąąą ALARA.

ALARA.

W medycynie nuklearnej zasada ALARA polega na stosowaniu

radionuklidów o możliwie najmniejszej aktywności i krótkim czasie

połowicznego rozpadu, podawaniu dużej ilości płynów – zalecenie

częstego oddawania moczu, w celu zmniejszenia absorpcji znacznika w

tarczycy podawanie 60-130 mg stabilnego KCI.

Ryzyko zwi

Ryzyko zwiąąąązane z ekspozycj

zane z ekspozycj

zane z ekspozycjąąąą na promieniowanie w czasie ci

na promieniowanie w czasie ci

na promieniowanie w czasie ciąż

ąż

zale

zależżżży od stopnia zaawansowania ci

y od stopnia zaawansowania ci

y od stopnia zaawansowania ciąż

ąż

Preimplantacja

(0-14 dni od zapłodnienia) - w przypadku dużych dawek

zapłodniona komórka jajowa obumiera (następuje poronienie).

Organogeneza

(15-50 dnia od zapłodnienia) - ekspozycja na tym etapie

może prowadzić do wad wrodzonych, a zniekształcenia i upośledzenia

funkcji narządów będą się rozwijały wraz z rozwojem ciąży.

Rozw

Rozwóóóój p

j p

j płłłłodowy

odowy

(51 –280 dni od zapłodnienia) - skutki stochastyczne –

możliwość wystąpienia choroby nowotworowej po urodzeniu.

W drugim trymestrze ci

W drugim trymestrze ciąż

ąż

y skutki wywo

y skutki wywołłłłane ekspozycj

ane ekspozycj

ane ekspozycjąąąą maj

maj

mająąąą

charakter deterministyczny

charakter deterministyczny –––– warto

warto

wartość

ść

progowa dawki szacowana

jest na 100

jest na 100----200

200

200 mGy

mGy

mGy....

Dużżżże dawki na chrz

e dawki na chrz

e dawki na chrząąąąstk

stk

stkęęęę mog

mog

mogąąąą zwolni

zwolni

zwolnićććć lub powstrzyma

lub powstrzyma

lub powstrzymaćććć wzrost

wzrost

kośśśści

ci –––– doprowadzi

doprowadzi

doprowadzićććć do deformacji.

do deformacji.

Dawki wi

Dawki więęęększe ni

ksze ni

ksze niżżżż 100

100

100 mGy

mGy

mGy mog

mog

mogąąąą spowodowa

spowodowa

spowodowaćććć spadek ilorazu

spadek ilorazu

inteligencji IQ

Dawki rz

Dawki rzęęęędu 1000

du 1000

du 1000 mGy

mGy

mGy mog

mog

mogąąąą prowadzi

prowadzi

prowadzićććć do powa

do powa

do poważżżżnego

nego

niedorozwoju umys

niedorozwoju umysłłłłowego i mikrocefalii (szczeg

owego i mikrocefalii (szczeg

owego i mikrocefalii (szczegóóóólnie po ekspozycji

lnie po ekspozycji

mięęęędzy 8

dzy 8

dzy 8----15 tygodniem ci

15 tygodniem ci

15 tygodniem ciąż

ąż

y).

Badania psychologiczne po urodzeniu i

Badania psychologiczne po urodzeniu i śśśśledzenie rozwoju dziecka

ledzenie rozwoju dziecka

wykaza

wykazałłłły spadek IQ ok. 3

y spadek IQ ok. 3

y spadek IQ ok. 3 pkt

pkt

pkt/0.1

/0.1

/0.1 Sv

PODSTAWA PRAWNA DOTYCZĄCA PACJENTEK W CIĄŻY

Dz.U. z 2005 r. Nr 194, poz.1625

27 badania diagnostyczne przy użyciu produktów radiofarmaceutcznych u kobiet w ciąży

są ograniczone do przypadków, które nie mogą być wykonane po rozwiązaniu.

Podczas badań należy ograniczyć aktywność produktów radiofarmaceutycznych do

najmniejszej wartości umożliwiającej badanie, zwiększyć u osoby badanej podaż płynów,

pouczyć badaną o konieczności częstego oddawania moczu

Niedopuszczalnie jest stosowanie do celów diagnostycznych i leczniczych jodków

znakowanych I-131, I-125 u kobiet w ciąży po 8 tyg. od zapłodnienia oraz w przypadku

leczenia przeciwbólowego przy użyciu osteotropowych produktów radiofaramceutycznych w

dowolnym okresie ciąży

W przypadku konieczności wykonania badania lub leczenia przy użyciu radiofarmaceutyków,

u kobiety karmiącej piersią, należy poinformować ją o okresie zaprzestania lub o przerwaniu

karmienia (zał. Nr 9 Dz.U. z 2005r. Nr 194, poz. 1625).

Terapia przy u

Terapia przy użżżżyciu I

yciu I

yciu I----131u kobiety w ci

131u kobiety w ci

131u kobiety w ciąż

ąż

y jest zdecydowanie

przeciwwskazana.

Powoduje ona nie tylko zewnętrzne napromienienie

płodu, ale ze względu na to, że materiał radioaktywny łatwo może

przenikać do płodu poprzez łożysko, jest on także wychwytywany przez

tarczyce płodu.

Emitowane promieniowanie β może całkowicie uszkodzić gruczoł.

Jeżżżżeli u kobiety ci

eli u kobiety ci

eli u kobiety cięż

ęż

arnej zostanie rozpoznany nowotw

arnej zostanie rozpoznany nowotwóóóór tarczycy

r tarczycy

leczenie przek

leczenie przekłłłłada si

ada si

ada sięęęę na okres po rozwi

na okres po rozwi

na okres po rozwiąąąązaniu.

zaniu.

Dawki graniczne nie obejmuj

Dawki graniczne nie obejmująąąą::::

narażenia od promieniowania kosmicznego

narażenia od radonu w budynkach mieszkalnych

narażenia od naturalnych nuklidów promieniotwórczych w ludzkim

ciele

narażenia od nuklidów promieniotwórczych występujących w

nienaruszonej skorupie ziemskiej

narażenia osób poddawanych działaniu promieniowania

jonizującego w celach medycznych.

Pracownica w ci

Pracownica w ciąż

ąż

y mo

y możżżże pracowa

e pracowa

e pracowaćććć w nara

w nara

w narażżżżeniu tak d

eniu tak d

eniu tak dłłłługo,

ugo,

ugo, dok

dok

dokąąąąd dawka

d dawka

dla p

dla płłłłodu nie przekroczy 1

odu nie przekroczy 1

odu nie przekroczy 1 mSv

mSv

mSv....

POSTĘPOWANIE ZARADCZE:

przeniesienie pracownicy na inne stanowisko, gdzie narażenie jest mniejsze

lub znikome.

BEZWZGL

BEZWZGLĘĘĘĘDNIE dotyczy to pracownic w dzia

DNIE dotyczy to pracownic w dzia

DNIE dotyczy to pracownic w działłłłach: fluoroskopia, medycyna

ach: fluoroskopia, medycyna

nuklearna,

nuklearna, brachyterapia

brachyterapia

PODSUMOWANIE

Zasady ochrony radiologicznej nie mają na celu wywołać ogólny

chorobliwy lęk przed promieniowaniem (radiofonia), ale by

odpowiednio ochronić te szczegóły, które są niekonieczne do

wykonania poszczególnych procedur.

Zatem należy kłaść szczególny nacisk na:

√

konieczno

konieczność

ść

uzasadniania i optymalizacji ekspozycji

√

konieczno

konieczność

ść

zdobywania przez personel odpowiedniej

wiedzy i

umiej

umiejęęęętno

tno

tnośśśści w doborze i wykonaniu procedury

ci w doborze i wykonaniu procedury

√

konieczno

konieczność

ść

kszta

kształłłłcenia personelu w dyskretnym

cenia personelu w dyskretnym

zdobywaniu

inf. czy pacjentka jest w ci

inf. czy pacjentka jest w ciąż

ąż

y –––– bez zb

bez zb

bez zbęęęędnego

dnego

stresu

√

konieczno

konieczność

ść

informowania pacjent

informowania pacjentóóóów/pacjentek o ryzyku i

w/pacjentek o ryzyku i

zwi

zwiąąąązanych z nim mo

zanych z nim mo

zanych z nim możżżżliwych zagro

liwych zagro

liwych zagrożżżżeniach dla niej i dla jej

eniach dla niej i dla jej

nienarodzonego dziecka.

Brak dostatecznej wiedzy powoduje dodatkowy stres matki podczas

badania.