Wskaźniki efektywności zaangażowania kapitałów
Analiza rentowności jest przeprowadzana z różnych punktów widzenia i może
obejmować zarówno określone rodzaje kapitałów, jak i różne wielkości wyniku, np. w
literaturze ekonomicznej wyróżnia się najczęściej:
−
rentowność kapitału całkowitego (aktywów, majątku) nazwaną rentownością gospodarczą
– ekonomiczną,
−
rentowność zaangażowanych kapitałów własnych lub kapitałów stałych określaną jako
rentowność finansowa,
−
rentowność sprzedaży nazywaną rentownością handlową.
Do grupy wskaźników efektywności zaangażowanego kapitału zalicza się
najczęściej:
-
wskaźnik rentowności kapitału całkowitego,
-
wskaźnik rentowności kapitału własnego,
-
wskaźnik rentowności kapitału podstawowego.
Wskaźnik rentowności kapitału całkowitego zalicza się do najbardziej
syntetycznych mierników oceny efektywności gospodarowania. Na jego poziom wpływa
całokształt zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w przdsiębiorstwie. Wskaźnik
ten określa się jako stosunek zysku netto (zysk po opodatkowaniu) lub brutto (zysk przed
opodatkowaniem) do przeciętnej kwoty kapitału całkowitego (majątku, aktywów ogółem).
Wskaźnik rentowności kapitału całkowitego
wyraża efektywność
przedsiębiorstwa w dziedzinie generowania zysku przedstawiając relacje stanowiące
wymierny obraz zdolności firmy do wytwarzania zysku z zainwestowanego kapitału
(własnego i obcego) – aktywów ogółem.
Omawiany wskaźnik ilustruje jaka kwota zysku netto lub brutto przypada na jednostkę
kapitału lub jaki procent zysku osiągniętego z zaangażowanych kapitałów.
−
wskaźnik rentowności kapitału całkowitego (Wrkc)
100
Kc
stan
przeciętny
Zn
x
Wrkc
=
−
wskaźnik rentowności aktywów ogółem (Wrao)
100
Ao
stan
przeciętny
Zn
x
Wrao
=
Przedstawiony wskaźnik jest niezwykle ważny w zarządzaniu przedsiębiorstwem,
gdyż odzwierciedlając zdolność aktywów – kapitałów do generowania zysku wskazuje na
efektywność firmy w zarządzaniu aktywami – majątkiem.
Przyjmując zysk netto lub brutto w liczniku wzoru Wrkc, zwraca się uwagę, że nie
zapewnia on obliczenia pełnego poziomu rentowności całego zainwestowanego kapitału
(własnego i obcego), gdyż jak wynika z zobowiązujących zasad systemu podatkowego i
ewidencji odsetek zysk netto i zysk brutto stanowią wielkości pomniejszone o odsetki
płacone od kapitału obcego.
Dlatego też dla uzyskania w pełni dokładnego pomiaru osiągniętej rentowności
zaangażowanego kapitału należy powiększać wymienione wielkości o kwotę zapłaconych
odsetek, zmniejszając je równocześnie o równowartość korzyści podatkowych (odsetki są
płacone przed opodatkowaniem, co zmniejsza podstawę opodatkowania i przynosi firmie
korzyści podatkowe).
−
wskaźnik rentowności kapitału całkowitego przed skorygowaniem odsetek o
podatek dochodowy
100
Kc
stan
przeciętny
Ko
od
odsetki
Zn
x
Wrkc
+
=
Wskaźniki rentowności kapitału własnego (Wrkw) odzwierciedla stosunek zysku netto
do przecietnego stanu łącznej kwoty zaangażowanego kapitału własnego w firmie. Rosnąca
wartość tego wskaźnika świadczy w syntetycznym wyrazie o wyższej efektywności
zaangażowanego kapitału własnego w różnych jego formach. Należy jednak zaznaczyć, że
ocena taka jest uzasadniona jedynie w warunkach stabilizacji lub wzrostu udziału kapitału
własnego w finansowaniu majątku.
Wśród wskaźników rentowności kapitału własnego należy wyróżnić:
Wskaźnik rentowności kapitału własnego w ogólnej jego kwocie, stanowiący
relację wyniku finansowego (zysku netto) do kapitału własnego skupiającego oprócz kapitału
akcyjnego i zapasowego, także kapitał uzyskany ze sprzedaży akcji powyżej ich wartości
nominalnej, ewentualne kwoty kapitału powiększone na skutek przeszacowania aktywów, nie
rozliczony zysk z lat ubiegłych oraz zysk roku bieżącego.
Wzór na obliczenie wskaźnika rentowności kapitału własnego przyjmuje następujący układ:
100
Kw
stan
przeciętny
Zn
x
Wrkw
=
Wskaźnik rentowności kapitału podstawowego (Wrkp) stanowi dalsze
uszczególnienie wskaźnika rentowności kapitału własnego.
Podobnie jak przy wskaźniku rentowności kapitału własnego oblicza się go jako relację zysku
do kapitału podstawowego stosując wzór:
100
Kp
stan
przeciętny
Zn
x
Wrkp
=
Wskaźnik określa wielkość zysku, która przypada na jednostkę kapitału akcyjnego lub
udziałowego. Informuje akcjonariuszy o możliwościach osiągnięcia korzyści, a rosnąca
rentowność kapitału podstawowego zwiększa potencjalnie możliwości wzrostu zysków
akcjonariuszy.
Funkcjonowanie przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji wiąże się z ciągłym
odnawianiem i powiększaniem aktywów przedsiębiorstwa. Powstają potrzeby kapitałowe,
które mogą być pokryte kapitałem własnym. W strukturze pasywów podmiotów
gospodarczych występują więc kapitały obce.
Istnienie dwóch źródeł zasilania wymaga prowadzenia stałych badań struktury
kapitału i jej wpływu na zysk i ryzyko firmy. Poziom finansowania przedsięwzięcia
inwestycyjnego za pomocą długu zewnętrznego wyznacza m.in. dźwignia finansowa.
Dźwignia finansowa wyraża strukturę kapitału i można ją zdefiniować jako użycie
niższego kosztu kapitału własnego wpływa na decyzje odnośnie stałego powiększania stopnia
zadłużenia. Wynika ono z zależności między strukturą kapitałową a rentownością kapitału
własnego, a mianowicie: im większy udział kapitału obcego w strukturze źródeł finansowania,
tym większa jest rentowność kapitału własnego. Tak polityka finansowa przedsiębiorstwa ma
miejsce tylko w tych przypadkach , gdy przeciętna rentowność całego kapitału (własnego i
obcego) jest wyższa od niż wysokość stopy odsetek płaconych przy pozyskiwaniu kapitału
obcego.
W analizie rentowności zainwestowanych kapitałów istotne są nie tylko wielkości
przedstawionych trzech podstawowych wskaźników, ale też relacje zachodzące między tymi
wskaźnikami. Porównanie wskaźnika rentowności kapitału całkowitego i wskaźnika
rentowności kapitału własnego informuje nas o występującej dźwigni finansowej lub też
madżudze finansowej. W zależności od wielkości uzyskanych wielkości przez te wskaźniki
mogą wystąpić dwa przypadki: Wrkw > Wrkc
→
dźwignia finansowa, Wrkw < Wrkc
→
madżuga finansowa.
Zbyt wysoki stopień zadłużenia firmy może pociągnąć za sobą wzrost
oprocentowania kredytów. Dodatkowa premia dla kredytodawcy, jako wynik zwiększonego
ryzyka, powoduje podwyższenia odsetek płaconych od kapitału obcego i w rezultacie osłabia
efekt dźwigni finansowej. Zbyt niski udział kapitału obcego w strukturze źródeł finansowania
obniża wysokość zapłaconych odsetek, jednak ze względu na niski poziom wskaźnika
struktury kapitałowej efekt dźwigni finansowej będzie bardzo niewielki.
KWWS QRWDWHNSODQDOL]DILQDQVRZDZVND]QLNL"QRWDWND