1

Efektywna protekcja celna

{

Znaczenie: zmiany wartości dodanej 

pod wpływem protekcjonizmu

{

Wyprowadzenie efektywnej stopy 

protekcji

{

Przykłady poziomu efektywnej 

protekcji

{

Eskalacja celna: przykłady

 JJ Michalek

Założenia analizy

E fek tyw n a p ro tekcja: o  ile p ro cen t cła m o gą  po d n ieść 
k rajo w ą  w arto ść  do d an ą 
x :  d o bro   im p o rto w an e  lu b  p ro d u ko w an e  w   k raju  
(do sk o n ałe su b stytu ty) 
 
w ielk o ść  pro d uk cji d o bra  x   
d o   k tó rej  z uż yw a się pew n ą ilo ść  L ,  K   o raz    
p ó łp rod u k tó w   i  (y

i

); 

 
w   o raz     r:  w ynagrod z en ie  siły ro bo czej (L )  i  kapitału (K ) 
o d po w ied nio ; 
 
p : św iato w a cen a do b ra x ;  

 

 

p

i

: cen y św iato w e  pó łp ro d uk tó w ; 

 

 JJ Michalek

Wartość dodana przy wolnym 
handlu

W warunkach wolnej konkurencji:  

Wartość dodana (V) w produkcji dobra x jest definiowana jako: 

Przyjmujemy: 
a

i

: stała ilość y

i

, potrzebna na jednostkę produktu końcowego, tak, że: y

i

 = a

i

x  lub a

i

=y

i

/x -->

 
Zdefiniujmy również wartość dodaną na jednostkę produktu końcowego (v): 

 
 

i

i

y

p

rK

wL

px

∑

+

+

=

∑

−

=

+

=

i

i

y

p

px

rK

wL

V

(

)

x

a

p

p

V

i

i

Σ

−

=

i

i

a

p

p

x

V

v

∑

−

=

=

 JJ Michalek

2

Stawka efektywnej protekcji (T)

Jeżeli nałożymy cła: 
t:  

cło na gotowy produkt x; 

t

i

:  

cło nałożone na półfabrykaty i  

--> to wartość dodana na jednostkę produktu (v’) staje się: 

a stąd: 

i dzieląc to wartość przez v otrzymujemy stawkę efektywnej protekcji (T): 

gdzie:   c

i

 = (p

i

a

i

/p)   jest udziałem i-tego półproduktu w cenie dobra x. 

 

i

i

a

p

p

x

V

v

∑

−

=

=

∑

∑

−

+

=

+

−

+

=

)

(

)

1

(

)

1

(

'

i

i

i

i

i

i

a

p

t

tp

v

a

p

t

p

t

v

i

i

i

a

p

t

tp

v

v

∑

−

=

−

'

i

i

i

i

i

i

i

i

c

c

t

t

a

p

p

a

p

t

tp

v

v

v

T

Σ

−

Σ

−

=

Σ

−

Σ

−

=

−

=

1

'

 JJ Michalek

Wyliczenie stawki efektywnej 
protekcji

Odejmując cło finalne (t) od obu stron równania otrzymujemy: 

Co oznacza (w znacznym uproszczeniu), że:  
Jeżeli wszystkie t

i

 są równe t ==> efektywna stawka protekcji = nominalnej stawce 

protekcji 
Jeżeli wiele t

i

 mniejszych od t ==> efektywna stawka protekcji > nominalnej stawce 

protekcji 
Jeżeli wiele t

i

 większych  od t ==> efektywna stawka protekcji < nominalnej stawce 

protekcji 
Przykład obliczenia efektywnej protekcji (na finalne produkty stalowe): 
t  = 50% ;  
t

1

 = 0% (na węgiel);    

t

2

 = 50% na rudę żelaza; 

c

1

 = 35% (0.35)  

 

c

2

 = 40% (0.4) 

 

W krajach rozwiniętych stawki efektywnej protekcji na wyroby tekstylne, metale 
nieżelazne, meble. 

 

Inne chronione sektory to: tytoń i produkty spożywcze. 

 

i

i

i

c

c

t

t

t

T

Σ

−

−

Σ

=

−

1

)

(

%

120

20

.

1

25

.

0

20

.

0

50

.

0

)

40

.

0

35

.

0

(

1

)]

40

.

0

50

.

0

(

)

35

.

0

0

[(

50

.

0

=

=

−

=

+

−

⋅

+

⋅

−

=

T

 JJ Michalek

Stawki nominalne i efektywnej 
protekcji po Rundzie Tokijskiej

Tabela 1.1. Nominalne i efektywne stawki celne po Rundzie Tokijskiej w USA, W spólnotach Europejskich       i 

Japonii. 

 

Gałąź przemysłu USA 

W spólnoty 

Europejskie 

Japonia 

 

Nominalne  Efektywne Nominalne 

 Efektywne Nominalne  Efektywne 

Rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo 

1.8 1.9  4.9 4.1 18.4 21.4 

.

Żywność, napoje, tytoń 

4.7 10.2   

10.6 17.4  25.4  50.3

Tekstylia 9.2 

18.0 

7.2 

8.8 

3.3 

-2.4

Ubrania 

22.7 43.3  13.4 19.3  13.8  42.2

Produkty 

skórzane 

4.2  5.0  2.0 -2.2  3.0 -14.8

Obuwie 

8.8 15.4  11.6 20.1  15.7  50.0 

Produkty z drewna 

1.7 

1.7 

2.5 

1.7 

0.3 

-30.6

M eble 4.1 

5.5 

5.6 

11.3 

5.1 

10.3

Papier i produkty z papieru 

0.2 

-0.9 

5.4 

8.3 

2.1 

1.8

Produkty przemysłu poligraficznego 

0.7 

0.9 

2.1 

-1.0 

0.1 

-1.5

Chemikalia 2.4 

3.7 

8.0 

11.7 

4.8 

6.4

Ropa i jej pochodne 

1.4 

4.7 

1.2 

3.4 

2.2 

4.1

Wyroby z gumy 

2.5 

2.0 

3.5 

2.3 

1.1 

-5.0

M ineralne produkty niemetaliczne 

5.3 

9.2 

3.7 

6.5 

0.5 

-0.5

Szło i produkty ze szkła 6.2 

9.8 

7.7 

12.2 

5.1 

8.1

Hutnictwo żelaza i stali 

3.6 

6.2 

4.7 

11.6 

2.8 

4.3

M etale  nieżelazne 

0.7 0.5  2.1 8.3  1.1  1.7

Produkty z żelaza i stali 

4.8 

7.9 

5.5 

7.1 

5.2 

9.2

Urządzenia 

nie-elektryczne 

3.3 4.1  4.4 4.7  4.4  6.7

Urządzenia elektryczne 

4.4 

6.3 

7.9 

10.8 

4.3 

6.7 

Sprzęt transportowy 

2.5 

1.9 

8.0 

12.3 

1.5 

0.0 

Różne wyroby przemysłowe 

4.2 5.8  4.7 6.6  4.6  7.3 

Źródło: A. Deardorff, R. Stern (1984), s. 370-375. 

 JJ Michalek

3

Eskalacja celna w Polsce: przykład

Es k alacja taryfowa wg. dwu-cyfrowych grup IS IC

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Z y wn o sc  n ap o je,

t y t o n

P o r duk t y

drewn ian e i

m eble

Ch em ik alia

P o dst awo we

m et ale

In n e  p ro d.

p rzem y slo we

pi e rw s z a   fa z a   prz e tw o rs t w a

po l fa bry k a t y
w y ro by   f i n a l n e

W proce n tach

O parte na analizie 1 0 ,5 9 3  linni taryfowych. 
T ra d e  P o licy R evie w  P o la nd , R ep o rt b y the  Secreta ria t  (2 0 0 0 ),  s .  4 4

Zrodlo:

S re dn i a   s t w k a  

KN U

1 5 .9 %

 JJ Michalek

Eskalacja taryfowa w światowym 
przemyśle włókienniczym

 JJ Michalek

Wyjaśnienia

 JJ Michalek

4

Wyjaśnienia

 JJ Michalek