asystent_osoby_niepełnosprawnej_346[02].Z2.05

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Prawo w systemie polityki społecznej. Kompetencje zawodowe

asystenta osoby niepełnosprawnej w stosowaniu przepisów
prawnych

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Korespondencja urzędowa. Układy pism urzędowych

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Reprezentowanie osoby niepełnosprawnej w instytucjach

użyteczności publicznej. Rola specjalistów z różnych dziedzin prawa
5.3.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie asystent osoby niepełnosprawnej.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać, aby bez
problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas pracy z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

ćwiczenia, przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami
nauczania–uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego, metoda przypadków.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

Schemat układu jednostek modułowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

………………………………………………………..

Modułowy program nauczania: Asystent osoby niepełnosprawnej 346[02].
Moduł:

Człowiek niepełnosprawny w rodzinie i środowisku
346[02].Z2

Jednostka modułowa:

Wspieranie osoby niepełnosprawnej w załatwianiu spraw
urzędowych 346[02]Z2.05

Temat:

Poszukiwanie miejsca pracy dla podopiecznego, opracowanie dokumentów.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności posługiwania się prawem i redagowania pism

urzędowych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

zidentyfikować zagadnienia rynku pracy dla niepełnosprawnych,

−

wskazać oferty pracy,

−

przygotować wraz z niepełnosprawnym określone dokumenty,

−

sformułować, zgodnie z zasadami, list motywacyjny,

−

zredagować, wspólnie z podopiecznym, życiorys zawodowy,

−

posłużyć się językiem specjalistycznym podczas prezentacji.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda SWOT,

−

dyskusja,

−

wykład.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach 3-4 osobowych.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

Kodeks Pracy,

−

Ustawa o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych,

−

ogłoszenia prasowe – oferty pracy,

−

papier,

−

mazaki,

−

wzór analizy SWOT,

−

stanowisko komputerowe z drukarką.

Zadanie dla ucznia:

Opracuj prezentację osoby niepełnosprawnej, która ma zachęcić pracodawcę do jej

zatrudnienia, a następnie napisz list motywacyjny dla tej osoby.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg zajęć:
1.  Czynności organizacyjne, sprawdzenie listy obecności i pracy domowej.
2.  Podanie tematu i wyjaśnienie celu zajęć.
3.  Wprowadzenie do zajęć:

−

nauczyciel przeprowadza wykład na temat problemów z zatrudnieniem osób
niepełnosprawnych,

−

uczniowie analizują odpowiedni fragment materiału nauczania z poradnika dla
ucznia.

4. Wykonanie zadania:

−

nauczyciel dzieli uczniów na 3-4 osobowe grupy,

−

uczniowie analizują art. 15 Europejskiej Karty Społecznej,

−

ustalają jakie środki służą zatrudnieniu osoby niepełnosprawnej,

−

uczniowie opracowują prezentację osoby niepełnosprawnej metodą SWOT,

−

prezentują wyniki pracy na forum grupy,

−

uczniowie piszą (wykorzystując komputer) list motywacyjny w imieniu osoby
niepełnosprawnej,

−

nauczyciel zwraca uwagę na zasady i formę pisania listu motywacyjnego,

−

uczniowie przygotowany list motywacyjny drukują.

Zakończenie zajęć:
1. Liderzy każdej z grup prezentują opracowane dokumenty na forum klasy.
2. Nauczyciel dokonuje oceny aktywności uczniów, umiejętności stosowania dokumentów

prawnych zarówno podczas wykonywania ćwiczenia jak i podczas dyskusji
podsumowującej.

Praca domowa

Przeanalizuj, jakie dodatkowe dokumenty będą potrzebne dla pracodawcy. Określ typ

stosunku prawnego, jaki powstanie z chwilą zatrudnienia osoby niepełnosprawnej przez
pracodawcę.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

………………………………………………………..

Modułowy program nauczania: Asystent osoby niepełnosprawnej 346[02]
Moduł:

Człowiek

niepełnosprawny

rodzinie

i środowisku

346[02].Z2.

Jednostka modułowa:

Wspieranie osoby niepełnosprawnej w załatwianiu spraw

urzędowych 346[02]Z2.05

Temat: Wypełniamy wnioski w sprawach potrzeb osób niepełnosprawnych, pisma

urzędowe.

Cel ogólny: Kształcenie umiejętności posługiwania się przepisami Ustawy o zatrudnianiu

i rehabilitacji osób niepełnosprawnych, Kodeksem Cywilnym.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozróżnić rodzaje wniosków dotyczących spraw osób niepełnosprawnych,

−

zidentyfikować kryteria prawne zamieszczone we wniosku,

−

posłużyć się przepisami ustawy o zatrudnianiu i rehabilitacji osoby niepełnosprawnej,

−

sformułować sądy i opinie,

−

wypełnić wnioski w określonej sprawie.

Metody nauczania–uczenia się:

−

miniwykład,

−

dyskusja wielokrotna,

−

ćwiczenia.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

zespołowa,

−

indywidualna.

Czas: 1 godzina dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

Kodeks Cywilny,

−

Kodeks Postępowania Cywilnego,

−

wzory pism urzędowych,

−

kartki, pisaki.

Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel przeprowadza wykład wprowadzający w zagadnienie czynności prawnych

i przesłanek ich ważności dla załatwiania spraw osób niepełnosprawnych lub poleca
uczniom zapoznać się z odpowiednią partią materiału w poradniku dla ucznia.

2. Uczniowie zapoznają się z treścią ćwiczenia z rozdziału 4.2.3. zamieszczonego

w poradniku dla ucznia.

3. Nauczyciel rozdaje uczniom druki wniosków.
4. Uczniowie, po uważnym przeczytaniu tekstu, indywidualnie wypełniają wniosek zgodnie

z instrukcją.

5. Nauczyciel, w miarę potrzeb uczniów, udziela dodatkowych informacji.
6. Uczniowie wypełniają formularze, korzystając z dokumentów prawnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Wybrani uczniowie prezentują wyniki pracy na forum klasy.
8. Następnie nauczyciel łączy uczniów w trzyosobowe zespoły. Każdy zespół otrzymuje

inny rodzaj wniosku.

9. Uczniowie dokonują wspólnej analizy opracowanych dokumentów, sprawdzają zgodność

z prawem w określonej dziedzinie szukając podpowiedzi w różnych źródłach informacji.
Nauczyciel służy pomocą udzielając wyjaśnień, jeżeli uczniowie potrzebują.

10. Liderzy grup prezentują wyniki pracy na forum klasy.

Zakończenie zajęć:
1. Podsumowanie ćwiczeń należy przeprowadzić w formie dyskusji frontalnej. Istotne jest

zwrócenie uwagi na konieczność przestrzegania określonych warunków przy
dokonywaniu czynności prawnych a także na niezbędną umiejętność czytania ze
zrozumieniem pouczeń, instrukcji, załączników.

2. Nauczyciel dokonuje oceny aktywności uczniów zarówno podczas wykonywania

ćwiczenia jak i podczas dyskusji podsumowującej.

Praca domowa

Wypełnij wniosek o wydanie legitymacji osobie niepełnosprawnej. Zapisz, jaki rodzaj

dokumentów był Ci potrzebny.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Prawo w systemie polityki społecznej. Kompetencje

zawodowe asystenta osoby niepełnosprawnej w stosowaniu
przepisów prawnych

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj prezentację osoby niepełnosprawnej, która ma zachęcić pracodawcę do jej

zatrudnienia.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z treścią art. 15 Europejskiej Karty Społecznej,
2)  ustalić, jakie środki służą zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,
3)  opracować prezentację osoby niepełnosprawnej metodą SWOT,
4)  zaprezentować grupie wyniki swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda SWOT,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

tekst (wybrane fragmenty) Europejskiej Karty Społecznej,

−

wzór analizy SWOT:
a)  Co wynika z silnych stron: to twój atut i podstawa.
b)  Co wynika ze słabych stron: pracuj nad nimi.
c)  Co wynika z szans: znajdź wszystkie możliwe i wykorzystaj.
d)  Co wynika z zagrożeń: eliminuj i unikaj.

Silne strony:

−

w czym jesteśmy lepsi od konkurencji?

−

co nas pozytywnie wyróżnia?

−

co posiadamy, czego inni nie mają?

−

przewagi techniczne i technologiczne?

−

czy cały czas myślimy o rozwoju,

postępie, innowacji?

−

co udaje nam się unikać, czego inni nie

robią?

−

czy posiadamy unikalne zdolności,

zasoby, umiejętności?

Słabe strony:

−

co robimy gorzej niż konkurencja?

−

co wymaga poprawy?

−

w czym nie jesteśmy dobrzy?

−

czy konkurencja wykorzystuje nasze
słabości?

−

czy konkurencja działa na osłabienie
naszej pozycji?

−

czy nadążamy za postępem, czy w ogóle
o nim myślimy i jest dla nas ważny?

−

czego nie potrafimy unikać?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szanse:

−

szanse w najbliższym otoczeniu?

−

szanse ekonomiczne w skali makro i czy

w ogóle mają jakiś wpływ?

−

tendencje, trendy?

−

zmiany technologiczne?

−

czynnik ludzki?

−

pozycja finansowa: przepływy pieniężne.

Zagrożenia:

−

zagrożenia w najbliższym otoczeniu?

−

skala makro?

−

zmiany technologiczne?

−

czynnik ludzki?

−

pozycja finansowa: kredyty?

−

papier formatu A4,

−

pisaki,

−

mazaki,

−

poradnik dla ucznia.

−

Kodeks Cywilny,

−

Kodeks Postępowania Administracyjnego,

−

flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

Ćwiczenie 2

Wyszukaj w prasie oferty pracy dla osób niepełnosprawnych. Posegreguj według

określonych stanowisk i oczekiwań pracodawców. Określ, jakie powinieneś podjąć działania,
aby Twój podopieczny otrzymał zatrudnienie. Dokonaj analizy stosunku prawnego łączącego
osobę niepełnosprawną z pracodawcą.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z Rozdziałem 4 i 5 Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej osób

niepełnosprawnych z dnia 27 sierpnia 1997 r.,

2)  określić kompetencje prawne asystenta osoby niepełnosprawnej,
3)  wyszukać oferty pracy w lokalnej prasie,
4)  określić na podstawie jakiego aktu prawnego powstał stosunek pracy,
5)  określić podmioty tego stosunku,
6)  zaprezentować wyniki na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

flamastry,

−

tekst Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych,

−

Kodeks Pracy,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Na podstawie Ustawy z dn. 14 czerwca 1960 r. KPA (tekst jednolity: Dz. U. z 2000 r., nr

98, poz.1071) i Rozporządzenia Rady Ministrów z dn. 8 stycznia 2002 r. w sprawie
przyjmowania i rozpatrywania skarg i wniosków (Dz. U. z 2002 r., nr 5, poz. 46) określ, jakie
są procedury przyjmowania i rejestrowania skarg i wniosków w Domu Pomocy Społecznej.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się ze wskazanymi przepisami prawnymi,
2)  określić procedury przyjmowania i rejestrowania skarg w DPS,
3)  zapisać i zaprezentować grupie wynik swojej pracy,
4)  zanotować wnioski.

Zalecane metody nauczania–uczenia:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

Ustawa z dn. 14 czerwca 1960 r. KPA (tekst jednolity: Dz. U. z 2000 r., nr 98,
poz. 1071),

−

Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 8 stycznia 2002 r. w sprawie przyjmowania
i rozpatrywania skarg i wniosków (Dz. U. z 2002 r., nr 5, poz. 46),

−

Kodeks Postępowania Administracyjnego,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

flamastry,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Korespondencja urzędowa. Układy pism urzędowych

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z dostępnych wzorów i wskazówek przygotuj swój życiorys zawodowy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia a uczniowie przeczytać odpowiedni fragment rozdziału
Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  określić zasady pisania życiorysu zawodowego,
2)  przeanalizować dostępne wzory i wskazówki pisania życiorysu zawodowego,
3)  określić swoje dane osobowe,
4)  podać wykształcenie,
5)  wymienić ukończone kursy i szkolenia,
6)  podać przebieg pracy zawodowej,
7)  wskazać zainteresowania i hobby,
8)  wydrukować i zaprezentować przygotowany życiorys.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

stanowisko komputerowe z drukarką,

−

wzór życiorysu zawodowego,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Przygotuj list motywacyjny, wykorzystaj informacje zawarte w zamieszczonym

przykładzie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia, a uczniowie przeczytać odpowiedni fragment rozdziału
Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

−

zapoznać się z fragmentem materiału nauczania dotyczącym pisania listu
motywacyjnego,

−

przeanalizować przykład listu motywacyjnego,

–

opracować szkic listu,

–

zaprezentować szkic listu na forum grupy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

po uwzględnieniu uwag grupy wydrukować list motywacyjny.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego,

−

samodzielne ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

kartki formatu A4,

−

stanowisko komputerowe z drukarką,

−

wzór listu motywacyjnego:

Zduńska Wola, 24 stycznia 2007

Tomasz Lisiewski
98 – 111 Zduńska Wola
ul. Świerkowa 12
tel. 8234508

Pan Dyrektor Jan Kowalski
Polskie Książki Telefoniczne
90 – 924 Łódź
Al. Kościuszki 1

Szanowny Panie!

Z dużym zainteresowaniem przeczytałem w „Gazecie Wyborczej” z dnia 20.01.2007 r.

Ogłoszenie o pracy w charakterze ankietera. Sądzę, że moje doświadczenie i umiejętności
mogą być przydatne w wykonywaniu pracy na tym stanowisku.

W okresie nauki szkolnej podejmowałem wiele działań, dzięki którym zdobyłem

umiejętności  i  doświadczenie  przydatne  w  oferowanej  przez  Pana  pracy.  Uczestniczyłem  w
charakterze ankietera w prowadzonych przez szkołę badaniach losów absolwentów. Do moich
zadań  należało  skontaktowanie  się  z  absolwentami  naszej  szkoły  i  przeprowadzenie  z  nimi
wywiadu.  Brałem  również  udział  w  komputerowym  opracowaniu  wyników  badań,  gdzie
mogłem  wykorzystać  zdobyte  podczas  nauki  umiejętności  z  zakresu  statystyki.  Swoje
zdolności organizatorskie  miałem okazję doskonalić podczas organizowanych w szkole „Dni
Otwartych”,  podczas  których  kierowałem  grupą  kolegów  odpowiedzialnych  za  prezentację
pracowni  komputerowej.  Dwuletnia  praca  w  sklepiku  szkolnym  pozwoliła  mi  na
kształtowanie takich cech, jak dokładność, komunikatywność, odpowiedzialność. Zostały one
dostrzeżone przez moich kolegów, którzy w grupie III powierzyli mi obowiązki skarbnika.

Jestem osobą aktywną i otwartą na nowe doświadczenia, konsekwentną w działaniu,

Podejmowane dorywczo prace w niepełnym wymiarze godzin i w okresie wakacji pozwoliły
mi na sprawdzenie się w pracy zawodowej.

Mam nadzieję, że praca wykonywana dla Pańskiej firmy pozwoli mi powiększyć moje

doświadczenia zawodowe, a zaangażowanie w pracę przyczyni się do dobrego wykonywania
powierzonych mi obowiązków. Podczas bezpośredniego spotkania chciałbym zaprezentować
się jako kandydat do pracy na stanowisku ankietera. Pozwolę sobie zadzwonić w tej sprawie
1.02.2007 r.

Z poważaniem

Tomasz Lisiewski

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Posługując się przepisami ustawy o rehabilitacji i zatrudnieniu osób niepełnosprawnych

przedstaw w formie pisemnej rozwiązanie niżej opisanej sytuacji.

Opis sytuacji:

Pani Kowalska jest osobą bardzo chorą, nie może samodzielnie się poruszać. Najlepszym

dla niej wyjściem byłby wózek inwalidzki, ale brak środków finansowych uniemożliwia jego
zakup na wolnym rynku. Nigdy dotąd nie chorowała. Stan jej zdrowia jest wynikiem
przebytego rok temu udaru mózgu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiału nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z opisem sytuacji,
2)  ustalić sposób postępowania w opisanej sytuacji,
3)  określić,  jakie warunki  muszą  być spełnione, aby pani  Kowalska wystąpiła o orzeczenie

stopnia niepełnosprawności,

4) ustalić, jakie czynności formalno-prawne powinny być podjęte i do jakiego organu się

zwrócić, aby uzyskać orzeczenie o stopniu niepełnosprawności,

5)  ustalić, jakie uprawnienia przysługują osobom niepełnosprawnym,
6)  wypełnić wniosek o przyznanie wózka inwalidzkiego,
7)  zaprezentować wynik swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia:

−

dyskusja frontalna,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,

−

flamastry,

−

kartki formatu A4,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

wzór wniosku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Reprezentowanie osoby niepełnosprawnej w instytucjach

użyteczności publicznej. Rola specjalistów z różnych
dziedzin prawa

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj analizy sytuacji społecznej pani Janiny i w formie pisemnej określ procedury

postępowania prowadzące do ustalenia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

Opis sytuacji:

Pani Janina (lat 48) jest osobą niepełnosprawną o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Z uwagi na dysfunkcję ruchową nie może samodzielnie się poruszać. Tymczasem
dowiedziała się w mediach, że może otrzymać świadczenie pielęgnacyjne.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiału nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  określić swoje kompetencje do reprezentowania osoby niepełnosprawnej,
2)  przeanalizować ustawę o pomocy społecznej,
3)  określić procedury prowadzące do ustalenia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego,
4)  zapoznać się z wzorem wniosku i wypełnić go.

Zalecane metody nauczania–uczenia:

−

analiza przypadku,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

wzór wniosku o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wypełnij wniosek o dofinansowanie w ramach likwidacji barier w komunikowaniu dla

swojego podopiecznego, który jest osobą niepełnosprawną o umiarkowanym stopniu
niepełnosprawności.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiału nauczania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  uruchomić komputer i wejść na stronę www.spes.org.pl,
2)  przeczytać informacje o programie" Komputer dla Homera"
3)  zapoznać się z wzorem wniosku o dofinansowanie,
4)  wypełnić wniosek i wydrukować go,
5)  zaprezentować wyniki na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką,

−

wzór wniosku o dofinansowanie w ramach likwidacji barier w komunikowaniu się,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Określ w formie pisemnej, u jakich specjalistów i w którym urzędzie użyteczności

publicznej znajdziesz poradę prawną dla pana Jana, który jest osobą niewidomą i wymaga
doraźnej opieki w codziennych czynnościach a także sprzętu rehabilitacyjnego do
samodzielnego poruszania się.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiału nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien :

1) scharakteryzować świadczenie z zakresu ubezpieczenia społecznego, zaopatrzenia

społecznego i pomocy społecznej,

2)  dokonać analizy sytuacji pana Jana,
3)  określić obszary specjalistycznej pomocy,
4)  wskazać konkretne rozwiązania problemów podopiecznego,
5)  wskazać tok postępowania dla określonej sytuacji
6)  zapisać wnioski i przypiąć na tablicy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

analiza przypadku,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

kartki formatu A4,

−

flamastry,

−

tablica,

−

magnesy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wspieranie

osoby

niepełnosprawnej w załatwianiu spraw urzędowych”

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 3, 4, 5, 6, 7, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 19 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 1, 2, 8, 9, 18, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. c, 3.b ,4. a, 5. a, 6. d 7. c, 8. a, 9. b, 10. d, 11. c,
12. d, 13. b, 14. c, 15. d, 16. c, 17. b, 18. a, 19. d, 20. b.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Zidentyfikować elementy prawa w zakresie pomocy
podopiecznemu

Zidentyfikować systemy prawa rodzinnego

Zanalizować akty prawne pod kątem aktualnych
potrzeb osób niepełnosprawnych

Zidentyfikować formy świadczenia pomocy
podopiecznemu i jego rodzinie

Rozpoznać zapotrzebowanie na wsparcie prawne
u podopiecznego

Dobrać formy pomocy do rozpoznanych
u podopiecznego potrzeb prawnych, urzędowych

Określić terminy w załatwianiu spraw urzędowych

Zanalizować i zawierać kontrakty socjalne

Zastosować procedury odwoławcze w załatwianiu
spraw podopiecznego

10 Dobrać formy wspierania osób niepełnosprawnych

w załatwianiu spraw urzędowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11 Rozpoznać rodzaje dokumentów w zależności od

rodzaju prowadzonej sprawy

12 Zastosować międzynarodowe akty prawne

w załatwianiu spraw urzędowych podopiecznego

13 Posłużyć się elementami wiedzy prawnej

reprezentując podopiecznego

14 Wspierać osoby niepełnosprawne w realizacji

określonych zadań

15 Prowadzić w imieniu osób niepełnosprawnych

korespondencję urzędową

16 Sformułować, zgodnie z wymogami, pisma

urzędowe

17 Zastosować zasady tworzenia dokumentów.

18 Reprezentować w urzędach osoby niepełnosprawne

w pozyskaniu pomocy i świadczeń socjalnych

19 Ocenić skuteczność podjętych działań prawnych

zawartych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym

20 Zainicjować nieprofesjonalne formy wsparcia

prawno-społecznego z wykorzystaniem prawa
międzynarodowego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2.  Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3.  Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4.  Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5.  Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6.  Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7.  Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8.  Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9.  Kilka  minut  przed  zakończeniem  testu  przypomnij  uczniom  o  zbliżającym  się  czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań.  Do  każdego  zadania  dołączone  są  4  możliwości  odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Przy ustalaniu zakresu uprawnień i obowiązków opiekuna prawnego należy się posłużyć

a)  ustawą o pomocy społecznej.
b)  Kodeksem Cywilnym.
c)  Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym.
d)  Kodeksem postępowania administracyjnego.

2. Prawo do nazwiska uregulowane jest w przepisach prawa

a)  cywilnego.
b)  administracyjnego.
c)  rodzinnego i opiekuńczego.
d)  konstytucyjnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. Opiekę prawną powołuje się dla osoby dorosłej w sytuacji

a)  choroby psychicznej.
b)  całkowitego ubezwłasnowolnienia.
c)  długotrwałej choroby.
d)  niezaradności osób starszych i samotnych.

4. Zasady organizowania przez gminę usług opiekuńczych dla osób samotnych

i niepełnosprawnych uregulowane są w ustawie o
a)  pomocy społecznej.
b)  rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych.
c)  ochronie zdrowia psychicznego.
d)  świadczeniach rodzinnych.

5. Zgodnie z art. 107. ustawy o pomocy społecznej, pracownik organu pomocy społecznej

(pracownik  socjalny)  powinien  przeprowadzić  w  celu  ustalenia  sytuacji  osobistej,
rodzinnej, dochodowej i majątkowej osoby ubiegającej się o świadczenia pieniężne
a)  wywiad środowiskowy.
b)  rozliczenie podatkowe.
c)  spotkanie z rodziną.
d)  spotkanie z sąsiadami.

6. Tryb właściwy dla udzielenia pomocy społecznej to

a)  zgłoszenie wniosku o udzielenie pomocy.
b)  sporządzenie wywiadu środowiskowego.
c)  opracowanie planu pomocy.
d)  złożenie  wniosku,  sporządzenie  wywiadu  środowiskowego  planu  pomocy,  wydanie

decyzji, realizacja świadczeń.

7. Wywiad środowiskowy należy przeprowadzić, licząc od daty wszczęcia postępowania,

w ciągu
a)  trzech dni,
b)  czternastu dni,
c)  czternastu (lub dwóch w sprawach pilnych) dni,
d)  siedmiu dni.

8. Kontrakt socjalny to

a) pisemna umowa zawarta z osobą ubiegającą się o pomoc, obowiązki i uprawnienia

stron.

b)  zobowiązanie do zapłaty.
c)  uprawnienia stron.
d)  zakres obowiązków.

9. Odwołanie od decyzji MOPS- u kieruje się do

a)  MOPS-u.
b)  Samorządowego Kolegium Odwoławczego.
c)  właściwego ministra.
d)  Centrum Pomocy Rodzinie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10. Nieodpłatną specjalistyczną pomoc prawną w sprawie osób niepełnosprawnych

znajdziesz w
a)  Internecie na stronie e-urzędy.
b)  Biurze Spraw Obywatelskich.
c)  Urzędzie Miasta.
d)  MOPS, e-urzędy, Centrum Pomocy Rodzinie, inne, np. organizacje studenckie.

11. Dokumenty jakie należy przygotować do wywiadu środowiskowego to

a)  orzeczenie o niepełnosprawności.
b)  legitymacja osoby niepełnosprawnej.
c)  dane  personalne,  zaświadczenia  o  stanie  zdrowia,  opis  sytuacji  rodzinnej

i zaświadczenie o stanie materialnym.

d) Curriculum Vitae.

12. Poradnictwo specjalistyczne prawne przysługuje

a)  wszystkim.
b)  osobom ubezwłasnowolnionym bez względu na dochód.
c)  tylko tym, którzy mogą za usługę zapłacić.
d)  osobom  i  rodzinom,  które  mają  trudności  w  rozwiązywaniu  problemów  życiowych

bez względu na posiadany dochód.

13. Prawo, które przysługuje asystentowi osoby niepełnosprawnej lub pracownikowi

w załatwianiu spraw w urzędach to
a)  prawo karne.
b)  prawo pierwszeństwa.
c)  etyki zawodowej.
d)  cywilne.

14. Prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej przysługuje osobie

a)  osobie samotnej po 75 roku życia.
b)  wymagającej całodobowej opieki, bardzo chorej.
c)  wymagającej  całodobowej  opieki,  chorej  lub  niepełnosprawnej,  niemogącej

samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu.

d) chorej psychicznie.

15. Korespondencja urzędowa powinna zawierać

a)  trzy strony.
b)  1 stronę.
c)  4 strony.
d)  tyle, ile wymaga sytuacja.

16. Pismo urzędowe ma formę

a)  listu motywacyjnego.
b)  listu nieformalnego.
c)  listu formalnego.
d)  artykułu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Curriculum Vitae to inaczej

a)  list motywacyjny.
b)  życiorys zawodowy.
c)  życiorys.
d)  podanie o pracę.

18. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje

a) niepełnosprawnemu dziecku, osobie niepełnosprawnej powyżej 16 roku życia,

osobie powyżej 75 roku życia, obywatelom polskim, cudzoziemcom o określonym
statusie prawnym.

b)  osobie przebywającej w domu pomocy społecznej.
c)  osobie uprawnionej do emerytury.
d)  niepełnosprawnym przebywającym w zakładach leczniczo-rehabilitacyjnych.

19. W myśl art. 177 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego z dn. 25 lut 1964 r. opieka nad

ubezwłasnowolnionym całkowicie ustaje z mocy prawa w razie
a)  uchylenia ubezwłasnowolnienia.
b)  zmiany ubezwłasnowolnienia.
c)  przejęcia opieki przez inna osobę.
d)  uchylenia ubezwłasnowolnienia, lub zmiany ubezwłasnowolnienia z całkowitego na

częściowe.

20. Zasady ochrony danych osobowych osoby niepełnosprawnej określa

a)  Ustawa o pomocy społecznej.
b)  Ustawa o ochronie danych osobowych.
c)  Ustawa a o rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych.
d)  Europejska Karta Społeczna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Wspieranie osoby niepełnosprawnej w załatwianiu spraw urzędowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr pytania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2

Test „próba pracy” do jednostki modułowej „Wspieranie osoby
niepełnosprawnej w załatwianiu spraw urzędowych”

Test jest przewidziany jako próba pracy.

Zadanie: Przygotuj dokumenty niezbędne do ubiegania się o zatrudnienie, zgodnie
z obowiązującą ustawą o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych.
Potrzebne informacje dobierz z zestawu załączników, a te, których brakuje uzupełnij.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłowo wykonaną czynność uczeń otrzymuje 1 punkt. Za źle wykonaną

czynność lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

dopuszczający – za wykonanie prawidłowo czynności 1, 2, 4,

dostateczny – za wykonanie prawidłowo czynności 1, 2, 4, 5,

dobry – za prawidłowe wykonanie czynności nr 1, 2, 3, 4 oraz 5 lub 6,

bardzo dobry – za wykonanie wszystkich czynności.

Kryteria oceny
Klucz punktowania

Obszar
wymagań

ynno

śc

Sprawdzana

czynność

Kryterium wykonania czynności Punktacja

0–1

Organizacja
stanowiska
pracy

Uczeń zapoznaje się
z dokumentacją
zadania

Zapoznał się z dokumentacją
zadania

0 lub 1

Z zestawu posegregował załączniki
zgodnie z zasadami przygotowania
dokumentacji urzędowej.

0 lub 1

Z zestawu załączników ułożył
w kolejności świadectwa szkolne,
świadectwa o dodatkowych
kwalifikacjach oraz świadectwa
pracy.

0 lub 1

Wykonywanie
zadania z
zachowaniem
zasad
przygotowania
niezbędnych
dokumentów
urzędowych.

Uczeń segreguje
załączniki
potrzebne do
wykonania
ćwiczenia

Wypisał dokumenty zgodnie z
procedurami przygotowawczymi.

0 lub 1

Prezentowanie
i ocena
wykonanego
ćwiczenia

Uczeń redaguje,
w imieniu
podopiecznego, list
motywacyjny i
życiorys zawodowy
(cv)

Zredagował pisma według polskich
norm korespondencji.

po 1 za

dokument

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uczeń sprawdza
z dokumentacją
prawidłowość
wykonanego
zadania.

Sprawdził z dokumentacją
prawidłowość wykonanego
zadania.

0 lub 1

Uczeń
przygotowuje
prezentację

Przygotował prezentację

0 lub 1

Uczeń prezentuje
i ocenia wykonane
ćwiczenie

Ocenił jakość swojej pracy,
wskazał ewentualne
nieprawidłowości

0 lub 1

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2.  Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3.  Zapoznaj uczniów ze sposobem testowania: „próba pracy” oraz z zasadami punktowania.
4.  Przeprowadź z uczniami próbę ocenienia wykonywanych czynności, jakie będą w teście.
5.  Omów z uczniami sposób wykonania zadania typu „próba pracy”,
6.  Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7.  Rozdaj  uczniom  Instrukcje  do  wykonania  zadania  wraz  z  dokumentacją,  podaj  czas

przeznaczony na wykonanie zadania.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia wykonania ćwiczenia.

10. Wpisz do karty obserwacji wyniki przeprowadzonego testowania.
11. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te czynności, które

sprawiły uczniom największe trudności.

12. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
13. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Zapoznaj się z dokumentacją zadania.
3.  Test  „próba  pracy”  oceniany  jest  według  punktacji  określającej  zarówno  czynności

wykonywane podczas testowania, jak i ich prawidłowość.

4.  Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
5.  Po dokonanym doborze załączników – napisz list motywacyjny i życiorys zawodowy.
6.  Oceń poprawność wykonanego zadania.
7.  Zaprezentuj efekty swojej pracy, wskaż trudności lub niedociągnięcia.
8.  Na rozwiązanie testu masz 20 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja z dokumentacją zadania,

−

stanowisko komputerowe z drukarką,

−

papier formatu A4,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA OBSERWACJI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wymagania dotyczące przygotowania dokumentów

Przygotuj dokumenty niezbędne do ubiegania się o zatrudnienie, zgodnie z obowiązującą

ustawą o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Potrzebne
informacje dobierz z zestawu załączników, a te, których brakuje uzupełnij.

AGA

CZYNNOŚCI OCENIANE I KRYTERIA WYKosoby

niepełnosprawnejANIA

UNK

ÓW

Czynność 1.:Zapoznawanie się z dokumentacją zadania
Kryterium wykonania: – jeżeli uczeń zapoznał się
z dokumentacją zadania

Organizacja
stanowiska
pracy

Kryterium wykonania: – jeżeli uczeń zorganizował
stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii

Czynność 2.:Segregowanie załączników potrzebnych do
wykonania zadania

Kryterium wykonania: – jeżeli uczeń posegregował
załączniki zgodnie z zasadami przygotowania dokumentacji
kwalifikacyjnej i zawodowej.

Kryterium wykonania: – jeżeli uczeń z zestawu załączników
ułożył w kolejności dokumenty niezbędne do zatrudnienia na
określonym stanowisku.

Kryterium wykonania: – jeżeli uczeń uzupełnił brakujące
informacje o oczekiwania pracodawcy.

Czynność 3.: napisanie listu motywacyjnego i życiorysu
zawodowego.
Kryterium wykonania: – jeżeli uczeń wykonał zadanie
zgodnie z polskimi normami korespondencji.

Czynność4.: sprawdza z dokumentacją prawidłowość
wykonanego zadania.
Kryterium wykonania: – jeżeli uczeń sprawdził
z dokumentacją prawidłowość wykonanego zadania
i ewentualnie skorygował błędy

Czynność 5.: przygotowuje prezentację

Wykonywanie
zadania z
zachowaniem
zasad
przygotowania
urzędowej
dokumentacji.

Kryterium wykonania: – jeżeli uczeń przygotował
prezentację

Prezentowanie
i ocena
wykonanego
zadania

Czynność 6.: Prezentacja i ocena wykonanego zadania

po 1

punkcie

dokument

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Anioł W.: Międzynarodowa polityka społeczna. Wyd. UW, Warszawa 1989
2. Breczko A., Zamróz A., Oliwniak S.: Wstęp do nauk prawnych. Temida 2, Białystok

1999

3.  Błędowski P.: Pomoc społeczna i opieka nad osobami starszymi. BPS, Warszawa 1996
4.  Gromek K.: Prawo rodzinne. C.H. Beck , 2006
5.  Gronowska  B.,  Jasudowicz  T.,  Mik  C.:  Prawa  człowieka.  Dokumenty  międzynarodowe.

Comer, Toruń 1993

6.  Grzewka M.: Tajniki korespondencji, poradnik, Zespół Szkół Ekonomicznych, Piła 2003
7.  Ignatowicz J., Nazar M.: Prawo rodzinne. LexisNexis. 2005
8.  Kuziak M.: Jak pisać?, Wydanie 2, Wydawnictwo „Park”, Bielsko-Biała 2003
9.  Kodeks cywilny. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Wolters Kluwer Oficyna, Kraków 2007

(stan prawny 21.04.2007)

10. Kodeks postępowania administracyjnego i inne akty prawne. Wolters Kluwer Oficyna,

Kraków 2007

11.  Lewandowski I.: Elementy prawa. PWN, Warszawa 1999
12.  Łętowski J.: Prawo administracyjne dla każdego. Ecostar, Warszawa 1995
13.  Michalska  A.:  Europejska  Konwencja  Praw  Człowieka.  Podstawowe  dokumenty.

Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 1996

14. Rozporządzenie MPS w sprawie przeprowadzania wywiadu środowiskowego
15. Ryba J.: Praktyczne zasady sporządzania korespondencji i innych prac biurowych na

maszynie do pisania i na komputerze. Wydawnictwo ODDK, Gdańsk 2000

16. Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego. (Dz. U. Nr 111,

poz.535 z późn.zm.)

17. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. (Dz. U. Nr 64, poz.593

z późn. zm.)

18. Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu

osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 ze zm.)

19. Wiśniewska M.: Technika biurowa. Wydanie 6, Wydawnictwo „eMPi2”, Poznań 1997
20. Witek E.: Technika biurowa. Wydawnictwo „eMPi2”, Poznań 2004