Moduł 1. Prawna ochrona pracy
1.1. Podstawowe obowiązki w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
Zgłoszenia rozpoczęcia działalności do właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego
inspektora sanitarnego moŜna dokonać drogą elektroniczną.
Pracodawca zatrudniający ponad 100 pracowników ma obowiązek stworzenia słuŜby
bezpieczeństwa i higieny pracy pełniącej funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bhp.
Od 18 stycznia 2009 r. Kodeks pracy nakłada obowiązek zatrudnienia w kaŜdej, nawet
najmniejszej firmie, inspektora ochrony przeciwpoŜarowej.
MoŜesz zgłosić swoją propozycję zmian w przepisach o prawie pracy lub usunięcia przepisów
niefortunnych albo absurdalnych, pisząc na adres:
absurdy.prawa@gip.pl
.
Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w jego zakładzie
pracy. Jego obowiązkiem jest chronić zdrowie i Ŝycie pracowników poprzez zapewnienie
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.
Jeśli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stwarzają
bezpośrednie zagroŜenie dla zdrowia i Ŝycia pracownika, albo wykonywana przez niego praca
grozi takim samym niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się
od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełoŜonego. Aby dowiedzieć się,
kiedy i na jakich zasadach moŜe to nastąpić, kliknij załącznik 1.
Pracodawca ma równieŜ obowiązki w zakresie bhp w odniesieniu do osób, których nie zatrudnia
na podstawie stosunku pracy, a które pośrednio lub bezpośrednio uczestniczą w procesie pracy.
Pracodawca rozpoczynający działalność jest zobowiązany, w terminie 30 dni od rozpoczęcia
działalności, zawiadomić na piśmie właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego
inspektora sanitarnego o:
•
miejscu,
•
rodzaju,
•
zakresie prowadzonej działalności,
•
przewidywanej liczbie pracowników.
Powinien takŜe złoŜyć pisemną informację o środkach i procedurach przyjętych w celu spełnienia
wymagań wynikających z przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, dotyczących danej dziedziny
działalności.
Spójrz na ilustrację. Dowiesz się z niej, w jakich jeszcze przypadkach pracodawca musi
zawiadomić właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego.
Podstawowym obowiązkiem pracownika jest przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny
pracy. Musi brać udział w szkoleniach z tego zakresu, aby móc wykonywać pracę.
Pracownik powinien zachować ład i porządek na stanowisku pracy, a takŜe dbać o urządzenia, z
których korzysta.
Obowiązkiem pracownika jest stosować środki ochrony zbiorowej, uŜywać środków ochrony
indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego zgodnie z ich przeznaczeniem.
Jeśli pracownik jest świadkiem wypadku lub zauwaŜy zagroŜenie na terenie zakładu pracy,
zobowiązany jest niezwłocznie zgłosić ten fakt przełoŜonemu. Powinien takŜe poinformować
osoby znajdujące się w pobliŜu zagroŜenia o niebezpieczeństwie, które im grozi.
Do obowiązków pracownika naleŜy takŜe poddawanie się wstępnym, okresowym i kontrolnym
badaniom lekarskim i stosowanie się do zaleceń lekarza.
Obowiązki te ciąŜą takŜe na osobach wykonujących pracę na innej podstawie niŜ stosunek pracy
w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.
Osoba kierująca pracownikami równieŜ jest pracownikiem. Oprócz obowiązków pracowniczych, z
uwagi na pełnioną funkcję, osoby zajmujące stanowiska kierownicze są zobowiązane egzekwować
przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Do obowiązków kierownika naleŜy takŜe organizowanie, przygotowywanie i prowadzenie pracy
w taki sposób, aby pracownicy byli zabezpieczeni przed wypadkami przy pracy, chorobami
zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy.
Ponadto kierownik powinien dbać o sprawność środków ochrony zbiorowej i indywidualnej oraz
pilnować, aby pracownicy stosowali je zgodnie z przeznaczeniem.
Osoba kierująca pracownikami powinna zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego
opiekę zdrowotną nad pracownikami.
Wiesz juŜ, Ŝe za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy odpowiedzialność ponosi
pracodawca. Jego obowiązkiem jest chronić zdrowie i Ŝycie pracowników poprzez zapewnienie
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. W lekcji dowiedziałeś się, na czym polega ten
obowiązek.
Podstawowym obowiązkiem pracownika jest przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i
higieny pracy. Wiesz juŜ, w jaki sposób naleŜy wypełniać ten obowiązek.
W lekcji poznałeś takŜe obowiązki osób kierujących pracownikami.
1.2. Przygotowanie pracowników do pracy
Pracodawca nie moŜe dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego
stwierdzającego brak przeciwwskazań do wykonywania danej pracy. Z tego względu
nowoprzyjętego pracownika pracodawca od razu kieruje na profilaktyczne badania wstępne.
Koszt profilaktycznych badań lekarskich zawsze ponosi pracodawca. Ponosi on ponadto inne
koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, niezbędne z uwagi na warunki pracy.
Obowiązkiem pracownika jest poddać się zleconym badaniom.
Badania są wykonywane na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. Do
profilaktycznych badań lekarskich zalicza się badania:
•
wstępne,
•
okresowe,
•
kontrolne.
Wstępnym badaniom lekarskim podlega:
•
osoba przyjmowana do pracy, a takŜe:
•
pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy,
•
pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla
zdrowia lub warunki uciąŜliwe.
Okresowym badaniom lekarskim podlega kaŜdy pracownik, w celu stwierdzenia, czy nadal moŜe
on wykonywać pracę na danym stanowisku.
Jeśli z powodu choroby pracownik jest niezdolny do pracy dłuŜej niŜ 30 dni, musi poddać się
kontrolnym badaniom lekarskim. Mają one ustalić, czy pracownik jest zdolny do wykonywania
pracy na dotychczasowym stanowisku.
Pracownik, który nie posiada dostatecznych umiejętności i kwalifikacji, nie moŜe zostać
dopuszczony do wykonywania danej pracy.
Aby rozpocząć pracę, pracownik powinien posiadać dostateczną znajomość przepisów i zasad
bhp. W tym celu pracodawca zapewnia mu szkolenie z zakresu bhp.
Szkolenia z zakresu bhp dzielą się na:
•
szkolenie wstępne: instruktaŜ ogólny i stanowiskowy,
•
szkolenia okresowe.
Szkolenie wstępne przechodzą pracownicy przed rozpoczęciem pracy na danym stanowisku.
Pierwsze szkolenie okresowe pracownicy przechodzą w ciągu 12 miesięcy od objęcia stanowiska.
Osoby kierujące pracownikami - w ciągu 6 miesięcy.
Szkolenia odbywają się w godzinach pracy i na koszt pracodawcy.
Pracownicy, którzy obsługują instalacje i urządzenia energetyczne oraz maszyny i urządzenia
techniczne przy robotach ziemnych, budowlanych i drogowych, muszą odbyć szkolenia i uzyskać
ś
wiadectwo. Wykaz tych urządzeń znajdziesz w załączniku 3.
Zanim pracownik przystąpi do wykonywania pracy, pracodawca powinien wydać mu szczegółowe
instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na jego stanowisku. Zapoznanie
się z przepisami bhp pracownik jest zobowiązany potwierdzić na piśmie.
Pracodawca jest ponadto zobowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne
instrukcje bhp dotyczące:
•
stosowanych w zakładzie procesów technologicznych,
•
prac, których wykonywanie wiąŜe się z zagroŜeniami wypadkowymi lub zdrowia
pracowników,
•
obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
•
postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia,
•
udzielania pierwszej pomocy.
Ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepoŜądanych zdarzeń, które stanowią
zagroŜenie dla Ŝycia i zdrowia pracownika. Pracodawca jest zobowiązany oceniać i
dokumentować ryzyko zawodowe, występujące podczas pracy. Przed dopuszczeniem pracownika
do pracy, pracodawca ma obowiązek poinformować go o ryzyku występującym na jego
stanowisku.
Ponadto pracodawca powinien stosować środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko, a w
szczególności:
Zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed
zagroŜeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych i uciąŜliwych.
Zapewnić likwidację zagroŜeń, głównie przez stosowanie odpowiednich technologii, urządzeń,
materiałów i substancji.
W poprzednim ekranie dowiedziałeś się, Ŝe środki ochrony indywidualnej stosuje się, gdy
zastosowanie rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie ogranicza zagroŜeń w sposób
wystarczający.
Ś
rodki ochrony indywidualnej zabezpieczają przed czynnikami szkodliwymi dla Ŝycia i zdrowia
pracownika. Pracodawca jest zobowiązany nieodpłatnie dostarczyć te środki pracownikowi.
Powinien takŜe poinformować go o sposobach posługiwania się nimi.
Ś
rodki ochrony indywidualnej muszą spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności.
Ś
rodki ochrony indywidualnej przez cały okres uŜytkowania stanowią własność pracodawcy. Po
upływie okresu uŜytkowania danego sprzętu, pracownik ma obowiązek go zwrócić.
Nie wolno dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieŜy i
obuwia roboczego, przewidzianego dla danego stanowiska, jeśli wymaga tego prawo.
Pracodawca jest obowiązany dopilnować, aby stosowane środki oraz odzieŜ i obuwie robocze
miały właściwości ochronne i uŜytkowe. Powinien takŜe zapewnić odpowiednio ich pranie,
konserwację, naprawę, odpylanie i odkaŜanie. JeŜeli pracodawca nie moŜe zapewnić prania
odzieŜy roboczej, czynności te moŜe wykonywać sam pracownik, jeŜeli wyrazi na to zgodę.
Pracodawca wypłaca mu wtedy ekwiwalent pienięŜny w wysokości poniesionych kosztów.
OdzieŜ i obuwie robocze, które w wyniku uŜytkowania uległy skaŜeniu środkami chemicznymi
lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi, mogą być przechowywane
wyłącznie w miejscu wyznaczonym. Powierzanie pracownikom prania, odpylania i odkaŜania
tych przedmiotów jest niedopuszczalne.
W tej lekcji dowiedziałeś, na czym polegają obowiązki pracownika i pracodawcy w zakresie
przygotowania do wykonywania pracy.
Dowiedziałeś się, Ŝe nie wolno dopuścić pracownika do pracy bez:
•
aktualnego zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na
określonym stanowisku,
•
wymaganego dla danego stanowiska szkolenia w zakresie bhp,
•
ś
rodków ochrony indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego wymaganych na danym
stanowisku.
Obowiązkiem pracownika jest wypełnić te zobowiązania, uczestnicząc w badaniach, szkoleniach,
uŜywając środków ochrony zbiorowej i indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego.
1.3. Organizacja stanowisk pracy
Aby ograniczyć koszty i zapewnić pracownikom bezpieczeństwo, kaŜdy pracodawca powinien
połoŜyć nacisk na proces organizacji stanowisk pracy.
Pomieszczenie pracy to miejsce przeznaczone na pobyt pracowników, w którym wykonywana jest
praca. Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy w pomieszczeniach pracy.
Pracodawca powinien zapewnić w pomieszczeniach pracy:
•
Oświetlenie naturalne i sztuczne.
•
Odpowiednią temperaturę.
•
Wymianę powietrza.
Zabezpieczenie przed:
•
wilgocią,
•
niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem,
•
drganiami,
•
czynnikami szkodliwymi dla zdrowia,
•
uciąŜliwościami.
W pomieszczeniach pracy naleŜy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej
pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) oraz wymianę powietrza
wynikającą z potrzeb uŜytkowych i funkcji tych pomieszczeń.
W pomieszczeniach pracy, w których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, czyli hałas,
drganie, promieniowanie, gazy, pyły, pary itp., naleŜy zastosować rozwiązania techniczne
uniemoŜliwiające przedostanie się tych czynników do innych pomieszczeń pracy oraz
pomieszczeń higieniczno-sanitarnych.
Pomieszczenie stałej pracy to pomieszczenie pracy, w którym łączny czas przebywania tego
samego pracownika w ciągu jednej doby przekracza 4 godziny.
Pomieszczenie takie powinno spełniać określone warunki.
Na kaŜdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych powinno przypadać co najmniej 13 m3
wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (niezajętej
przez urządzenia techniczne, sprzęt, meble itp.). Wysokość pomieszczenia stałej pracy nie moŜe
być mniejsza niŜ:
•
3 m - jeŜeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia,
•
3,3 m - jeŜeli w pomieszczeniu prowadzone są prace mogące powodować występowanie
substancji szkodliwych dla zdrowia.
Wysokość pomieszczeń stałej pracy moŜe być obniŜona w przypadku zastosowania klimatyzacji -
pod warunkiem uzyskania zgody państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego. Aby
dowiedzieć się więcej na temat moŜliwości obniŜenia wysokości pomieszczeń pracy, kliknij
załącznik 4.
Warunki oświetlenia w pomieszczeniach pracy powinny być dostosowane do charakteru pracy,
która jest w nich wykonywana.
W pomieszczeniach stałej pracy naleŜy zapewnić oświetlenie dzienne.
Istnieją jednak sytuacje, kiedy jest to niemoŜliwe lub niewskazane ze względu na technologię
produkcji. Pracodawca musi wtedy uzyskać zgodę właściwego państwowego wojewódzkiego
inspektora sanitarnego na stosowanie oświetlenia wyłącznie elektrycznego.
Pracodawca, niezaleŜnie od oświetlenia dziennego, powinien teŜ zapewnić oświetlenie
elektryczne, a w niektórych przypadkach oświetlenie awaryjne.
Pracodawca powinien zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne.
KaŜde pomieszczenie tego typu musi spełniać ogólne warunki określone w przepisach bhp. Ich
rodzaj, ilość i wielkość zaleŜą od kilku czynników.
Pomieszczenia higieniczno-sanitarne powinny znajdować się w budynku, w którym odbywa się
praca, albo w budynku połączonym z nim, obudowanym przejściem.
Pomieszczenia higieniczno-sanitarne powinny być ogrzewane,
oświetlone i wentylowane zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi i Polskimi Normami.
Wysokość pomieszczeń higieniczno-sanitarnych nie powinna być mniejsza niŜ 2,5 m.
Jeśli pomieszczenia higieniczno-sanitarne są usytuowane w suterenie, piwnicy lub na poddaszu,
dopuszcza się zmniejszenie ich wysokości do 2,2 m.
Bardziej szczegółowe informacje na temat pomieszczeń higieniczno-sanitarnych znajdziesz w
załączniku 5.
Stanowiska pracy muszą spełniać określone warunki. Do kaŜdego stanowiska powinno być
zapewnione bezpieczne i wygodne dojście, a jego wysokość na całej długości nie powinna być
mniejsza niŜ 2 m. Wysokość ta moŜe wynosić mniej - 1,8 m, w przypadkach uzasadnionych
względami konstrukcyjnymi maszyn i innych urządzeń technicznych. Warunkiem jest jednak
odpowiednie zabezpieczenie i oznakowanie dojścia do stanowiska znakami bezpieczeństwa
zgodnymi z Polską Normą.
Przejścia między maszynami i innymi urządzeniami lub ścianami, przeznaczone tylko do obsługi
tych urządzeń, powinny mieć szerokość co najmniej 0,75 m. JeŜeli w przejściach tych odbywa się
ruch dwukierunkowy, to ich szerokość powinna wynosić co najmniej 1 m.
JeŜeli pracodawca zatrudnia osoby niepełnosprawne, musi pamiętać, Ŝe stanowiska pracy i dojścia
do nich powinny być dostosowane do ich potrzeb, wynikających z obniŜonej sprawności.
Niektóre stanowiska wymagają zapewnienia szczególnych warunków.
MontaŜ, eksploatacja i obsługa maszyn powinny być zgodne z dokumentacją techniczno-ruchową.
Maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań bezpiecznych warunków
pracy, pracodawca - uŜytkownik powinien wyposaŜyć w odpowiednie zabezpieczenia.
Niedopuszczalne jest wyposaŜanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które
nie spełniają minimalnych wymagań.
JeŜeli bezpieczne uŜytkowanie maszyn jest uzaleŜnione od warunków, w jakich są one
instalowane, pracodawca powinien poddać maszyny kontroli:
po ich zainstalowaniu i przed pierwszym uŜyciem,
po zainstalowaniu ich na innym stanowisku pracy lub w innym miejscu.
Pracodawca zobowiązany jest zapewnić, aby wszystkie maszyny uŜytkowane przez pracowników
były dostosowane do wymagań minimalnych określonych w przepisach.
WaŜne jest, aby instrukcje bezpieczeństwa pracy przy maszynach i urządzeniach były zrozumiałe
dla pracowników, których dotyczą.
Urządzenia i instalacje energetyczne powinny być eksploatowane tylko przez uprawnionych bądź
upowaŜnionych pracowników, z zachowaniem postanowień określonych w instrukcjach
eksploatacji oraz dokumentacji techniczno-ruchowej.
Prace przy urządzeniach i instalacjach energetycznych mogą być wykonywane tylko z
zastosowaniem sprawdzonych metod i technologii. MoŜliwe jest wykonywanie prac przy
zastosowaniu nowych metod i technologii, pod warunkiem wykonywania tych prac w oparciu o
opracowane specjalnie dla nich instrukcje. Pracodawca ma obowiązek umieszczania instrukcji
bezpiecznej pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych uŜywanych na terenie zakładu
pracy.
UŜytkowana instalacja i urządzenia elektroenergetyczne podlegają okresowej kontroli i badaniom
pod kątem ochrony przed dotykiem pośrednim i bezpośrednim.
Teraz wiesz juŜ, Ŝe do podstawowych obowiązków w zakresie organizacji pracy naleŜy zarówno
organizacja pomieszczeń i stanowisk pracy, jak i pomieszczeń higieniczno-sanitarnych.
Wiesz juŜ, Ŝe w pomieszczeniach pracy naleŜy zapewnić:
•
odpowiednią temperaturę,
•
wymianę powietrza,
•
oświetlenie,
•
zabezpieczenia przed szkodliwymi czynnikami.
W pomieszczeniach pracy stałej na jednego pracownika powinno przypadać minimum:
•
13 m3 wolnej objętości pomieszczenia,
•
2 m2 wolnej powierzchni podłogi.
Pomieszczenie powinno mieć wysokość minimum 3 m. W takich pomieszczeniach naleŜy
zapewnić oświetlenie naturalne, sztuczne oraz w niektórych wypadkach oświetlenie awaryjne.
Pracodawca ma teŜ obowiązek zapewnić pracownikom dostęp do oświetlonych i wentylowanych
pomieszczeń higieniczno-sanitarnych. Wysokość takich pomieszczeń powinna wynosić minimum
2,5 m.
Pracodawca ma teŜ obowiązek dostosować stanowisko pracy do potrzeb zatrudnionych na tym
stanowisku osób niepełnosprawnych.
Instalowane na stanowisku pracy maszyny i urządzenia powinny być odpowiednio zabezpieczone.
Niedopuszczalne jest wyposaŜanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które
nie spełniają minimalnych wymagań.
1.4. Szczególna ochrona pracy
Czy wiesz, Ŝe w 2008 r.:
•
miało miejsce 104402 wypadków przy pracy (o 5,3% więcej niŜ w roku poprzedzającym),
a w tym:
•
liczba poszkodowanych kobiet wyniosła 29717 (wzrost o 7,7 % w stosunku do roku
poprzedniego),
•
liczba poszkodowanych młodocianych wyniosła 172 (wzrost o 4,2 % w stosunku do roku
poprzedniego);
•
według staŜu pracy w strukturze poszkodowanych w dalszym ciągu dominowały osoby o
staŜu pracy krótszym niŜ 1 rok,
•
według grup zawodów najwięcej poszkodowanych było wśród pracowników
budownictwa, spawaczy, blacharzy, monterów konstrukcji metalowych i pokrewnych,
kowali i ślusarzy, pracowników obsługi biurowej.
Do powstania wypadków przy pracy przyczyniły się róŜne czynniki.
Obowiązkiem pracodawcy jest zapobieganie występowaniu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych związanych z pracą. W tym celu pracodawca musi w terminie nie dłuŜszym niŜ 30
dni od daty rozpoczęcia działalności przeprowadzić badania i pomiary czynników szkodliwych
obecnych w procesach pracy.
Przed rozpoczęciem badań naleŜy wytypować te czynniki szkodliwe, które będą podlegać
pomiarom w miejscu pracy. Aby tego dokonać, pracodawca musi przeprowadzić rozeznanie
procesów technologicznych oraz organizacji i sposobu wykonywania pracy.
NaraŜenie pracownika na działanie czynników szkodliwych określane jest na podstawie
następujących parametrów:
•
najwyŜsze dopuszczalne stęŜenie (NDS),
•
najwyŜsze dopuszczalne stęŜenie chwilowe (NDSCh),
•
najwyŜsze dopuszczalne stęŜenie pułapowe (NDSP).
Aby czynniki szkodliwe nie oddziaływały ujemnie na zdrowie pracownika lub jego przyszłych
pokoleń, wartości tych parametrów nie powinny przekraczać dopuszczalnych norm.
Badania i pomiary czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy pracodawca
powinien wykonywać z następująca częstotliwością:
•
co najmniej raz na dwa lata, jeŜeli w ostatnio przeprowadzonym badaniu stwierdzono
stęŜenia i natęŜenia czynników szkodliwych od 0,1 do 0,5 wartości najwyŜszych
dopuszczalnych stęŜeń i natęŜeń,
•
co najmniej raz w roku, jeŜeli stwierdzono stęŜenia i natęŜenia czynników szkodliwych
powyŜej 0,5 wartości najwyŜszych dopuszczalnych stęŜeń i natęŜeń,
•
w trybie ciągłym, jeŜeli stwierdzono występowanie w środowisku pracy szkodliwego dla
zdrowia czynnika chemicznego, dla którego określono NDSP,
•
kaŜdorazowo w przypadku wprowadzania jakichkolwiek zmian w warunkach
występowania tego czynnika.
Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy mogą wykonywać
laboratoria, które uzyskały akredytację na podstawie odpowiedniej Ustawy.
Stosowanie niebezpiecznych substancji chemicznych jest dopuszczalne, pod warunkiem
stosowania środków zapewniających pracownikom ochronę ich Ŝycia i zdrowia.
Niedopuszczalne jest:
•
stosowanie materiałów i procesów technologicznych bez uprzedniego ustalenia stopnia ich
szkodliwości
dla
zdrowia
pracowników
i
podjęcia
odpowiednich
ś
rodków
profilaktycznych,
•
stosowanie substancji chemicznych nieoznakowanych w sposób widoczny i umoŜliwiający
ich identyfikację ,
•
stosowanie niebezpiecznych substancji chemicznych niemających kart charakterystyki tych
substancji, a takŜe opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem,
poŜarem lub wybuchem.
Aby dowiedzieć się więcej na temat kart charakterystyki substancji i preparatów niebezpiecznych,
kliknij załącznik 6.
JeŜeli procesy pracy powodują występowanie czynników rakotwórczych, pracodawca powinien
podjąć wszelkie moŜliwe działania w kierunku zastąpienia tych procesów innymi, w których
czynniki te nie występują. JeŜeli działania te są technicznie niemoŜliwe, pracodawca powinien:
•
ograniczyć do minimum liczbę pracowników naraŜonych na działanie tych czynników,
•
ograniczyć do minimum występowanie tych czynników w miejscu pracy,
•
zapewnić stosowanie środków ochrony zbiorowej, a gdy naraŜenie nie moŜe być
zlikwidowane w inny sposób - równieŜ środków ochrony indywidualnej,
•
umoŜliwić pracownikom stosowanie wymagań higieny,
•
określić w instrukcjach odpowiednie zasady postępowania w razie wystąpienia
nieprzewidzianych sytuacji powodujących zagroŜenie dla pracowników,
•
zapewnić oznaczenie miejsc stwarzających ryzyko dla zdrowia pracowników,
•
zapewnić pomieszczenia, instalacje i urządzenia przystosowane do regularnego i
skutecznego czyszczenia.
Dodatkowo pracodawca ma obowiązek wykonywać badania i pomiary tych czynników częściej
niŜ w przypadku innych czynników szkodliwych.
Prace szczególnie niebezpieczne to prace o zwiększonym zagroŜeniu lub wykonywane w
utrudnionych warunkach.
Pracodawca ma obowiązek ustalić i aktualizować wykaz prac szczególnie niebezpiecznych
występujących w zakładzie pracy.
Powinien równieŜ określić szczegółowe wymagania w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych, a w szczególności zapewnić:
•
bezpośredni nadzór nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób,
•
odpowiednie środki zabezpieczające,
•
instruktaŜ pracowników obejmujący:
•
imienny podział pracy,
•
kolejność wykonywania zadań,
•
wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach.
Pracownicy pracujący w warunkach stwarzających moŜliwość wystąpienia nagłego
niebezpieczeństwa dla ich zdrowia lub Ŝycia powinni mieć zapewnione odpowiednie do rodzaju
niebezpieczeństwa urządzenia i sprzęt ratowniczy oraz przeszkolenie do ich uŜywania. Ponadto
powinni oni pracować w minimum dwuosobowych zespołach roboczych.
JeŜeli na stanowisku pracy, na którym zatrudniona jest tylko jedna osoba, mogą w sytuacji
awaryjnej wystąpić zagroŜenia dla zdrowia lub Ŝycia pracownika (np. poŜar, wybuch, poraŜenie
prądem elektrycznym, wydzielanie się trujących i szkodliwych gazów lub par), to pracodawca
powinien wprowadzić obowiązek meldowania się tej osoby w wyznaczonych porach i w ustalony
sposób. Pracodawca powinien określić rodzaje stanowisk pracy podlegających takiemu przepisowi
oraz postępowanie w przypadku braku meldunków.
Praca kobiet podlega szczególnej ochronie prawnej. Kobiet nie wolno zatrudniać przy pracach
szczególnie uciąŜliwych lub szkodliwych dla zdrowia, wymienionych w wykazie prac
wzbronionych kobietom. Są to następujące rodzaje prac:
•
związane z wysiłkiem fizycznym i transportem cięŜarów oraz z wymuszoną pozycją ciała,
•
prace w mikroklimacie zimnym, gorącym i zmiennym,
•
prace w hałasie i drganiach,
•
prace naraŜające na działanie pól elektromagnetycznych, promieniowania jonizującego i
nadfioletowego,
•
prace przy monitorach ekranowych powyŜej 4 godzin,
•
pod ziemią, poniŜej poziomu gruntu, i na wysokości,
•
prace w podwyŜszonym lub obniŜonym ciśnieniu,
•
prace w naraŜeniu na działanie szkodliwych czynników biologicznych lub chemicznych,
•
prace groŜące cięŜkimi urazami fizycznymi i psychicznymi.
Kobiety w ciąŜy oraz karmiące piersią podlegają szczególnej ochronie.
Zgodnie z definicją zawartą w Kodeksie pracy, młodociany to osoba która ukończyła 16 lat, a nie
przekroczyła wieku 18 lat.
Młodociany moŜe być zatrudniony na podstawie umowy o pracę do wykonywania lekkich prac,
czyli takich, które nie zagraŜają jego Ŝyciu lub zdrowiu oraz nie wpływają na jego rozwój
psychofizyczny. Stosunek pracy nie moŜe równieŜ utrudniać młodocianemu wykonywanie
obowiązku szkolnego.
Zabronione jest zatrudnianie młodocianych przy pracach określonych w wykazie prac
wzbronionych młodocianym. Główne rodzaje tych prac to prace:
•
związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, wymuszoną pozycją ciała oraz zagraŜające
prawidłowemu rozwojowi psychicznemu,
•
naraŜające na szkodliwe działanie czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych,
•
stwarzające zagroŜenie wypadkowe.
Pracodawca ma obowiązek ustalić wykazy stanowisk i rodzaje prac wzbronionych młodocianym
oraz wykazy stanowisk i prac dozwolonych w celu odbycia przygotowania zawodowego w swoim
zakładzie pracy.
W tej lekcji zapoznałeś się z róŜnymi formami szczególnej ochrony pracy.
Wiesz juŜ, jakie obowiązki nakłada na pracodawcę występowanie w środowisku pracy czynników
szkodliwych i substancji niebezpiecznych dla zdrowia i Ŝycia pracowników.
Dowiedziałeś się, jakie prace są zaliczane do szczególnie niebezpiecznych i o co musi zadbać
pracodawca zatrudniający pracowników przy tego typu pracach.
Szczególna ochrona pracy dotyczy równieŜ pracy kobiet i młodocianych. Wiesz juŜ, do jakich
prac nie wolno ich zatrudniać i jakie warunki pracy musi zapewnić im pracodawca.
1.5. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe
Czy wiesz, Ŝe:
Polski wykaz chorób zawodowych jest znacznie szerszy w porównaniu z wykazami
obowiązującymi w innych krajach i ustaleniami Międzynarodowej Organizacji Pracy oraz
zaleceniami Komisji Europejskiej.
Wśród przyczyn występowania nagłych przypadków medycznych w miejscach pracy
zdecydowaną większość stanowią przyczyny tkwiące w stanie zdrowia pracownika dotkniętego
schorzeniem samoistnym, w dalszej kolejności są to czynniki organizacyjne i techniczne.
Częstotliwość występowania nagłych przypadków medycznych zaleŜy takŜe od rodzaju i
charakteru wykonywanej pracy.
Za wypadek przy pracy uwaŜa się zdarzenie:
1.
nagłe (w czasie jednej zmiany roboczej),
2.
wywołane przyczyną zewnętrzną,
3.
powodujące uraz lub śmierć,
4.
pozostające w związku z pracą:
•
podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub
poleceń przełoŜonych;
•
podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz
pracodawcy, nawet bez polecenia;
•
w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między firmą a
miejscem wykonywania pracy.
WaŜne jest, by wszystkie 4 okoliczności wystąpiły jednocześnie.
Ustawa wypadkowa wymienia takŜe dodatkowe zdarzenia, które są wypadkami przy pracy. Mają
one związek z rodzajem wykonywanej pracy. Kliknij załącznik 7., aby je poznać.
Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnień do odszkodowania, traktuje się
wypadek, któremu pracownik uległ:
•
w czasie trwania podróŜy słuŜbowej, w związku z wykonywaniem obowiązków,
•
w związku z odbywaniem szkolenia w zakładowych formacjach samoobrony,
•
przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające w zakładzie pracy organizacje
polityczne lub zawodowe.
Pracownik, który uległ wypadkowi, jeŜeli jego stan zdrowia na to pozwala, powinien niezwłocznie
poinformować o zdarzeniu swojego przełoŜonego.
Do ogólnych obowiązków pracodawcy w przypadku wystąpienia wypadku przy pracy naleŜy:
•
wyeliminowanie lub ograniczenie zagroŜenia,
•
udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
•
ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku,
•
zastosowanie odpowiednich środków zapobiegających podobnym wypadkom,
•
zawiadomienie niezwłocznie właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora, jeśli
miał miejsce wypadek śmiertelny, cięŜki lub zbiorowy.
Do czasu wyjaśnienia okoliczności i przyczyn wypadku pracodawca ma obowiązek zabezpieczyć
miejsce zdarzenia. Kliknij załącznik 8., aby poznać obowiązki pracodawcy, gdy w wypadku przy
pracy, na jego terenie zakładu pracy, zostanie poszkodowany pracownik zatrudniony u innego
pracodawcy.
Obowiązek pracodawcy dotyczący ustalenia przyczyn i okoliczności wypadku wykonuje
powołany przez niego zespół powypadkowy.
Jeśli pracownik ulegnie wypadkowi na terenie innego zakładu pracy niŜ ten, w którym jest
zatrudniony, to zespół powypadkowy powołuje:
•
pracodawca poszkodowanego w obecności przedstawiciela pracodawcy, na którego terenie
miał miejsce wypadek,
•
pracodawca, u którego miał miejsce wypadek, na wniosek pracodawcy poszkodowanego.
W skład zespołu zwykle wchodzi pracownik słuŜby bhp oraz społeczny inspektor pracy. Kliknij
załącznik 9., aby dowiedzieć się, kiedy skład ten ulega zmianie i dlaczego.
Pamiętaj, Ŝe wszelkie koszty związane z postępowaniem powypadkowym ponosi pracodawca.
Zespół powypadkowy ma 14 dni na ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku oraz na
sporządzenie protokołu powypadkowego, licząc od dnia otrzymania zawiadomienia o wypadku.
Jeśli chcesz zobaczyć, jak wygląda wzór protokołu powypadkowego, kliknij załącznik 10.
Zespół powypadkowy ma obowiązek zapoznać z treścią protokołu pracownika poszkodowanego
w wypadku. Pracownik moŜe zgłosić zastrzeŜenia do treści protokołu.
Jeśli to zrobi, to pracodawca nie zatwierdzi protokołu i zwróci go zespołowi w celu wyjaśnienia i
uzupełnienia. Zespół ma wtedy 5 dni na sporządzenie nowego protokołu.
Jeśli pracownik nie zgłosi zastrzeŜeń, a protokół jest zgodny z wymogami rozporządzenia,
pracodawca ma obowiązek zatwierdzić protokół w ciągu 5 dni licząc od dnia jego sporządzenia.
Po zatwierdzeniu protokołu przez pracodawcę, jeden egzemplarz protokołu naleŜy dostarczyć
niezwłocznie poszkodowanemu, za potwierdzeniem odbioru.
Protokół powypadkowy wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową pracodawca przechowuje
przez 10 lat w zakładzie pracy. Na podstawie wszystkich zgromadzonych protokołów
powypadkowych pracodawca prowadzi rejestr wypadków.
Za chorobę zawodową uwaŜa się chorobę określoną w wykazie chorób zawodowych. Warunkiem
koniecznym do zakwalifikowania danej choroby jako choroby zawodowej jest takŜe stwierdzenie,
bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, Ŝe:
•
choroba została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia
występujących w środowisku pracy,
•
choroba ma związek ze sposobem wykonywania pracy.
Podejrzenie choroby zawodowej zgłasza się właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu
i właściwemu inspektorowi pracy.
Właściwy państwowy inspektor sanitarny po otrzymaniu zgłoszenia podejrzenia choroby
zawodowej wszczyna postępowanie wyjaśniające.
W pierwszym jego etapie kieruje pracownika na badanie do odpowiedniej jednostki orzeczniczej
w celu rozpoznania choroby zawodowej.
Po przeprowadzeniu badań i przeanalizowaniu dostarczonej dokumentacji, dotyczącej
zatrudnienia pracownika, lekarz wydaje orzeczenie. Potwierdza rozpoznanie choroby zawodowej
lub orzeka o braku podstaw do jej stwierdzenia.
Kolejnym etapem postępowania jest przesłanie orzeczenia właściwemu państwowemu
inspektorowi sanitarnemu, pracownikowi, którego dotyczy oraz osobie zgłaszającej podejrzenie
choroby zawodowej.
Ostateczną decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej stwierdzenia
wydaje właściwy państwowy inspektor sanitarny i przesyła ją:
•
pracownikowi, którego dotyczy,
•
pracodawcy,
•
jednostce orzekającej, w której wydano orzeczenie lekarskie,
•
właściwemu inspektorowi pracy.
Decyzja ta jest podstawą do ubiegania się o świadczenia odszkodowawcze z tytułu choroby
zawodowej.
Wypadek przy pracy to zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub
ś
mierć, które nastąpiło w związku z pracą. Niektóre zdarzenia mogą być teŜ traktowane na równi z
wypadkiem przy pracy, np. wypadki w podróŜy słuŜbowej, jeśli miały związek z pracą.
W lekcji poznałeś takŜe wymagania w zakresie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy
pracy oraz chorób zawodowych. Wiesz juŜ, jak przebiega postępowanie powypadkowe oraz w
jakim trybie odbywa się wydanie decyzji o rozpoznaniu choroby zawodowej.
Choroba zawodowa to choroba wpisana do wykazu chorób zawodowych, której wystąpienie ma
ś
cisły związek z pracą.
1.6. Wykroczenia przeciwko prawom pracownika
Czy wiesz, Ŝe:
W 2007 r. do organów Państwowej Inspekcji Pracy wpłynęło 24 397 skarg i wniosków
zgłaszanych w zdecydowanej większości przez pracowników i byłych pracowników.
Najliczniejszą grupę stanowiły problemy związane z wynagrodzeniami i innymi świadczeniami
pienięŜnymi - strukturę przedmiotową wszystkich skarg przedstawia .
W 2007 r. inspektorzy pracy przeprowadzili 80,5 tys. kontroli u ponad 61 tys. pracodawców.
Wobec popełnionych wykroczeń przeciwko prawom pracownika w 2007 r. inspektorzy pracy:
nałoŜyli grzywny w drodze 21 468 mandatów karnych na łączną kwotę 18,7 mln zł,
skierowali 3 608 wniosków o ukaranie do sądów grodzkich,
zastosowali środki oddziaływania wychowawczego w postaci pouczeń, ostrzeŜeń lub zwrócenia
uwagi wobec 4 809 sprawców wykroczeń.
Stwierdzone wykroczenia dotyczyły przede wszystkim nieprawidłowości w przygotowaniu do
pracy.
Do naruszenia praw pracowników związanych z formą i czasem zatrudnienia oraz dokumentacją
pracy dochodzi w sytuacjach, gdy pracodawca lub osoba działająca w jego imieniu:
zawiera umowę cywilnoprawną zamiast umowy o pracę,
nie potwierdza na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę,
wypowiada lub rozwiązuje z pracownikiem stosunek pracy bez wypowiedzenia, naruszając w
sposób raŜący przepisy prawa pracy,
stosuje wobec pracowników inne kary porządkowe niŜ przewidziane w przepisach prawa pracy,
narusza przepisy o czasie pracy lub przepisy o ochronie pracy kobiet i młodocianych,
nie prowadzi dokumentacji związanej ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników lub
pozostawia tę dokumentację w warunkach groŜących uszkodzeniem albo zniszczeniem.
Za nieprawidłowości te odpowiada pracodawca lub osoba działająca w jego imieniu.
Dopuszczenie się tych wykroczeń podlega karze grzywny w wysokości od 1000 do 30 000 zł.
Do naruszenia praw pracowników związanych z wynagrodzeniem za pracę dochodzi w
sytuacjach, gdy pracodawca:
•
nie wypłaca w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia
przysługującego pracownikowi lub uprawnionemu do tego świadczenia członkowi rodziny
pracownika,
•
bezpodstawnie obniŜa lub dokonuje potrąceń tego wynagrodzenia lub innych świadczeń,
•
nie udziela przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawnie
obniŜa jego wymiar,
•
nie wydaje pracownikowi świadectwa pracy,
•
nie wykonuje podlegającego wykonaniu orzeczenia sądu pracy lub ugody zawartej przed
komisją pojednawczą lub sądem pracy.
Osoba, która nie wypełnia prawidłowo swoich obowiązków i dopuszcza się tych wykroczeń
podlega karze grzywny w wysokości od 1000 do 30 000 zł.
Równie naganne jak wykroczenia związane z czasem, dokumentacją pracy i wynagradzaniem są
wykroczenia przeciwko przepisom bhp.
Zgodnie z art. 283 § 1. Kodeksu pracy naruszenie przepisów lub zasad bhp przez kierownika lub
osobę odpowiedzialną za stan bezpieczeństwa i higieny pracy jest wykroczeniem przeciwko
prawom pracownika i podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł.
Karze grzywny podlega takŜe ta osoba, która wbrew obowiązkowi:
•
nie zawiadomi w terminie 30 dni właściwych organów o miejscu, rodzaju, zakresie
prowadzonej działalności lub o ich zmianach oraz o zmianie technologii,
•
zezwala na wykonywanie budowy lub przebudowy obiektu budowlanego (miejsca pracy)
na podstawie projektów nie uwzględniających wymagania bhp, nie zaopiniowanych
pozytywnie przez uprawnionych rzeczoznawców,
•
wyposaŜa stanowiska pracy w maszyny, urządzenia i środki ochrony indywidualnej nie
spełniające wymagań oceny zgodności,
•
dostarcza pracownikom środki ochrony indywidualnej niespełniających wymagań
dotyczących oceny zgodności,
stosuje:
•
materiały i procesy technologiczne bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla
zdrowia pracowników i bez podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych,
•
nieprawidłowo oznakowane substancje i preparaty chemiczne,
•
niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne nieposiadające kart charakterystyki tych
substancji, a takŜe opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem,
poŜarem lub wybuchem;
•
nie wykona w wyznaczonym terminie nakazu Państwowej Inspekcji Pracy (PIP),
•
utrudnia działalność PIP,
•
dopuszcza do pracy dziecko do 16-ego roku Ŝycia bez zezwolenia inspektora pracy.
Wykroczenia przeciwko prawom pracownika podlegają równieŜ odpowiedzialności karnej.
Jeśli ktoś złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub
ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia lub pozbawienia wolności do 2
lat.
Jeśli osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo i higienę pracy nie dopełnia wynikającego z tego
obowiązku i przez to naraŜa pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty Ŝycia albo
cięŜkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Jeśli działa nieumyślnie, podlega grzywnie, ograniczeniu lub pozbawieniu wolności do jednego
roku. Sprawca, który dobrowolnie uchylił groŜące niebezpieczeństwo, nie podlega karze, pod
warunkiem, Ŝe pracownikowi nic się nie stało.
Jeśli właściwy organ orzekł o przywróceniu pracownika do pracy, a pracodawca odmawia jego
powtórnego przyjęcia, pracodawca podlega karze grzywny, karze ograniczenia lub pozbawienia
wolności do 1 roku.
Pracownik moŜe dochodzić swoich praw wynikających ze stosunku pracy na drodze sądowej.
Najpierw jednak moŜe próbować załatwić spór polubownie Ŝądając wszczęcia postępowania
pojednawczego przez komisją pojednawczą.
Komisję pojednawczą powołują wspólnie pracodawca i zakładowa organizacja związkowa. Jej
członkiem moŜe być:
•
osoba zarządzająca zakładem pracy,
•
główny księgowy,
•
radca prawny,
•
osoba prowadząca sprawy osobowe, zatrudnienia i płac.
Komisja pojednawcza powinna dąŜyć do tego, aby załatwienie sprawy w drodze ugody nastąpiło
w terminie 14 dni od dnia złoŜenia wniosku przez pracownika.
JeŜeli postępowanie pojednawcze nie doprowadzi do zawarcia ugody, komisja, na Ŝądanie
pracownika, niezwłocznie przekazuje sprawę sądowi pracy.
Jeśli chcesz dowiedzieć się, w jakich terminach powinno być wniesione zgłoszenie do sądu pracy
w określonych sprawach, kliknij załącznik 11.
Wiesz juŜ, jakie zdarzenia stanowią wykroczenia przeciwko prawom pracowniczym. Dotyczą one
przede wszystkim łamania przepisów związanych z:
•
formą i czasem zatrudnienia,
•
prowadzeniem dokumentacji pracy,
•
wypłatą wynagrodzenia za pracę i świadczeń pracowniczych,
•
spełnianiem przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Osoby dopuszczające się tych naruszeń podlegają odpowiedzialności wykroczeniowej i mogą
zostać ukarane grzywną w wysokości od 1000 do 30 000 zł.
Dla sprawców wykroczeń określone sankcje przewiduje równieŜ Kodeks karny. Grozi im kara
ograniczenia lub pozbawienia wolności od 1 roku do 3 lat.
Wystąpienie sytuacji spornej wynikającej ze stosunku pracy pomiędzy pracodawcą a
pracownikiem powinna być rozwiązana drogą polubowną. W tym celu powoływane są komisje
pojednawcze. Jeśli jednak postępowanie pojednawcze nie przyniesie zamierzonego rezultatu,
sprawa trafia do sądu pracy.
1.7. Nadzór i kontrola nad warunkami pracy
Czy wiesz, Ŝe…
Państwowa Inspekcja Pracy podlega bezpośrednio Sejmowi RP.
Nadzór nad PIP sprawuje Rada Ochrony Pracy.
Od 1 maja do 25 sierpnia 2008 roku inspektorzy pracy przeprowadzili 166 kontroli placówek
handlu detalicznego, zatrudniających od 1 do 9 osób.
W wyniku tych kontroli nałoŜono łącznie 49 mandatów na kwotę 55 700 zł i skierowano 14
wniosków do sądu.
Trzy główne organy nadzorujące warunki pracy w Polsce to:
Państwowa Inspekcja Pracy - sprawuje nadzór i kontrolę nad przestrzeganiem prawa pracy, w tym
przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Państwowa Inspekcja Sanitarna - nadzoruje i kontroluje przestrzeganie zasad i przepisów higieny
pracy oraz warunków środowiska pracy.
Społeczna Inspekcja Pracy - sprawuje społeczną kontrolę wewnątrz firmy nad przestrzeganiem
prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. MoŜe być powołana tylko
w przedsiębiorstwie, w którym funkcjonują związki zawodowe. Jej zasięg działania jest
ograniczony.
Klasyfikuje ona organy nadzoru na te, które działają na zewnątrz i wewnątrz firmy.
Nadzorem i kontrolą Państwowej Inspekcji Pracy są objęci wszyscy pracodawcy oraz inne
podmioty, na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne.
Inspektorzy PIP uprawnieni są do przeprowadzania bez uprzedzenia, o kaŜdej porze dnia i nocy
kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności stanu bezpieczeństwa i higieny
pracy. Kontrolę przeprowadza się po okazaniu legitymacji słuŜbowej.
Inspektor pracy ma szereg uprawnień, z których moŜe korzystać podczas realizacji swoich zadań.
Szczegółowe informacje na temat praw inspektora pracy znajdziesz w art. 23 Ustawy z dnia 13
kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy.
W razie stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy właściwy inspektor Państwowej Inspekcji
Pracy uprawniony jest do:
•
nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień dotyczących przepisów i zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy,
•
nakazania wstrzymania prac lub skierowania pracowników do innych prac,
•
nakazania pracodawcy wypłaty naleŜnego wynagrodzenia za pracę, a takŜe innego
ś
wiadczenia przysługującego pracownikowi,
•
nakazania zaprzestania przez zakład pracy lub jego część działalności bądź działalności
określonego rodzaju,
•
zgłoszenia sprzeciwu przeciwko uruchomieniu wybudowanego lub przebudowanego
zakładu pracy albo jego części,
•
skierowania wystąpienia do pracodawcy, bądź innych osób, w razie stwierdzenia naruszeń.
Szczegółowe informacje odnośnie uprawnień PIP poznasz klikając załącznik 12.
W postępowaniu przed inspektorem pracy zastosowanie mają równieŜ przepisy kodeksu
postępowania administracyjnego.
Do zakresu działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej naleŜy m.in.:
•
uzgadnianie projektów wojewódzkich i miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego oraz warunków zabudowy i zagospodarowania terenu inwestycji, a takŜe
wskazań lokalizacyjnych i lokalizacji autostrad pod względem higienicznym i
zdrowotnym,
•
uzgadnianie dokumentacji projektowej pod względem wymagań higienicznych i
zdrowotnych,
•
uczestniczenie w dopuszczeniu do uŜytkowania obiektów budowlanych i statków
morskich, Ŝeglugi śródlądowej i powietrznej oraz środków komunikacji lądowej,
•
inicjowanie przedsięwzięć oraz prac badawczych w dziedzinie zapobiegania negatywnym
wpływom czynników i zjawisk fizycznych, chemicznych i biologicznych na zdrowie ludzi,
•
kontrola warunków środowiska pracy, a zwłaszcza zapobiegania powstawaniu chorób
zawodowych i innych chorób związanych z warunkami pracy.
Państwowy Inspektor Sanitarny nakazuje w drodze decyzji usunięcie w ustalonym terminie (bądź
niezwłocznie) stwierdzonych uchybień.
Więcej informacji na temat Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajdziesz w ustawie.
Państwowy inspektor sanitarny w związku z wykonywaną kontrolą ma prawo:
1.
wstępu o kaŜdej porze dnia i nocy do:
•
zakładów pracy oraz wszystkich pomieszczeń i urządzeń wchodzących w ich skład,
•
obiektów uŜyteczności publicznej,
•
obiektów handlowych, ogrodów działkowych i nieruchomości oraz wszystkich
pomieszczeń wchodzących w ich skład,
•
ś
rodków transportu i obiektów z nimi związanych, w tym równieŜ na statki morskie,
Ŝ
eglugi śródlądowej i powietrzne,
•
obiektów będących w trakcie budowy,
2.
Ŝą
dania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania i przesłuchiwania osób,
3.
Ŝą
dania okazania dokumentów i udostępniania wszelkich danych,
4.
pobierania próbek do badań laboratoryjnych.
Społeczna Inspekcja Pracy sprawuje społeczny nadzór nad przestrzeganiem przez zakłady pracy
przepisów prawa dotyczących:
•
bezpieczeństwa i higieny pracy,
•
czasu pracy i urlopów wypoczynkowych,
•
ochrony pracy kobiet, młodocianych i osób niepełnosprawnych,
•
ś
wiadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
MoŜe być ona powołana tylko w przedsiębiorstwie, w którym funkcjonują związki zawodowe.
Do jej zadań naleŜy:
•
kontrola przestrzegania przepisów bhp w firmie,
•
udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz zachorowań na
choroby zawodowe.
Społeczny inspektor pracy ma prawo:
•
wizytować stanowiska pracy,
•
Ŝą
dać od administracji i pracowników danych oraz informacji,
•
zwracać pracodawcy uwagę w razie stwierdzenia uchybień w zakresie stosowania
przepisów o ochronie pracy.
Uwagi wpisuje do księgi uwag i zaleceń, co zobowiązuje pracodawcę do wydawania zarządzeń
zmierzających do usunięcia uchybień.
Zakładowy społeczny inspektor pracy ma prawo wydawać na piśmie zalecenia zobowiązujące
pracodawcę do usunięcia stwierdzonych uchybień. Pracodawca moŜe wnieść sprzeciw od
zalecenia zakładowego społecznego inspektora pracy do właściwego inspektora pracy PIP.
Społeczni inspektorzy pracy mogą współpracować m.in. z:
•
Państwową Inspekcją Pracy,
•
Państwową Inspekcją Sanitarną,
•
Państwową StraŜą PoŜarną,
•
Urzędem Dozoru Technicznego.
Więcej informacji na temat Społecznej Inspekcji Pracy znajdziesz w ustawie.
W lekcji dowiedziałeś się, jakie organy zajmują się nadzorem i kontrolą nad warunkami pracy.
Państwowa Inspekcja Pracy sprawuje nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym
przepisów oraz zasad bhp.
Państwowa Inspekcja Sanitarna zajmuje się nadzorem i kontrolą przestrzegania zasad, przepisów
higieny pracy i warunków środowiska pracy.
Społeczna Inspekcja Pracy sprawuje społeczną kontrolę wewnątrz firmy przestrzegania prawa
pracy, w tym przepisów i zasad bhp. MoŜe być powołana tylko w przedsiębiorstwie, w którym
funkcjonują związki zawodowe.