Postęp w obszarze energii ze źródeł odnawialnych
Autorzy: Stanisław Tokarski, Jerzy Janikowski
(„Polska Energia” - nr 2/2011)
Komisja Europejska opublikowała 31 stycznia 2011 r. komunikat z oceną dotychczasowych działań
w zakresie większego wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych.
Zawiera on przegląd postępów, jakich dokonano w Europie w tym obszarze oraz kluczowe wyzwa-
nia, którym trzeba sprostać dla osiągnięcia celów przyjętych na rok 2020. Źródła odnawialne rozwi-
jają się dzięki istniejącym od wielu lat rozbudowanym systemom wsparcia we wszystkich krajach
Unii Europejskiej.
Dlaczego Komisja przygotowała komunikat?
Komunikat dotyczący postępu w wykorzystaniu energii ze źródeł odnawialnych wynika z obowiąz-
ku, jaki na Komisję Europejską nakładają wymogi dyrektywy 2009/28/EC (tzw. dyrektywy RES).
Stosownie do jej zapisów Unia Europejska ma odnosić korzyści z rozwoju odnawialnych źródeł
energii. Wcześniejsza wersja dyrektywy z 2001 r. ustanowiła dla poszczególnych krajów członkow-
skich cele wskaźnikowe do osiągnięcia w 2010 r. Opublikowany komunikat Komisji Europejskiej
odnosi się właśnie do nich.
Szacunki dotyczące realizacji przyjętych celów w 2020 r.
W swoim komunikacie Komisja Europejska pokazuje, że cele polityki w zakresie energii odnawial-
nej do 2020 r. zostaną najprawdopodobniej osiągnięte, a nawet nieznacznie przekroczone, jeśli kra-
je członkowskie w pełni wdrożą swoje plany narodowe oraz poprawione zostaną instrumenty finan-
sowe. Podkreślana jest również ogromna rola przyszłej współpracy pomiędzy krajami oraz integra-
cji źródeł odnawialnych na jednolitym europejskim rynku. Szacuje się, że dzięki takim działaniom
możliwe będą corocznie miliardowe oszczędności. Günther Oettinger – unijny komisarz do spraw
energii powiedział: „Musimy zainwestować znacznie więcej w energetykę odnawialną i potrzebu-
jemy mądrego, efektywnego kosztowo finansowania. Jeżeli kraje członkowskie będą pracować
wspólnie i produkować energię ze źródeł odnawialnych tam, gdzie kosztuje ona najmniej, to przed-
siębiorstwa oraz konsumenci jak również płatnicy podatków będą mogli z tego czerpać korzyści.”
Co zawiera komunikat?
W komunikacie zawarto szereg rekomendacji z zaleceniami, dzięki którym możliwe będzie osią-
gnięcie celów wyznaczonych na rok 2020. Mają one zapewnić większą kompatybilność odnawial-
nych źródeł energii z działaniami rynku, przy zachowaniu kontroli nad kosztami. W pierwszej ko-
lejności Komisja Europejska nawołuje w swoim dokumencie kraje członkowskie do wdrożenia
przez nie ich własnych narodowych planów działania w zakresie energii odnawialnej – zaprezento-
wanych na początku 2010 r. - i równocześnie usprawnienia wymogów planowania infrastruktury
oraz przyspieszenia rozwijania sieci w celu zintegrowania większego udziału energii elektrycznej
ze źródeł odnawialnych. Ostatnie dane pokazały, że większość państw członkowskich nie dotrzy-
mała wyznaczonych przez siebie celów indykatywnych na rok 2010 i co za tym idzie – celu nie
osiągnęła też cała Unia Europejska. Komisja Europejska wzywa kraje członkowskie do podwojenia
rocznych inwestycji kapitałowych w odnawialne źródła energii z 35 mld euro rocznie do poziomu
70 mld euro. Środki te mają pochodzić głównie z prywatnego sektora. Stosownie do nowej unijnej
legislacji państwa unijne muszą połączyć wysiłki dla przyszłego inwestowania i współpracy w za-
kresie rozwoju źródeł odnawialnych. Będzie to wymagało istotnego zaangażowania narodowych
systemów wsparcia. Systemy te, jak również inne instrumenty wykorzystywane do finansowania
energetyki odnawialnej, winny być tak efektywne kosztowo jak to tylko możliwe.
Tabela 1. Różne mechanizmy wsparcia źródeł odnawialnych wykorzystywane przez państwa
członkowskie w przypadku energii elektrycznej, ogrzewania i transportu (biopaliwa)
Ź
ródło:
Komunikat
Komisji
Europejskiej
dostępny
na
stronie
internetowej:
http://ec.europa.eu/energy/renewables/reports/doc/com_2011_0031_en.pdf
Duże znaczenie wzajemnej współpracy
Komunikat bardzo wyraźnie podkreśla znaczenie ustanowionych przez dyrektywę RES mechani-
zmów współpracy pomiędzy krajami członkowskimi i zachęca państwa unijne do ich rozwijania.
Komisja wspomina o trzech mechanizmach, które uwzględniają taką współpracę. Należą do nich
transfery statystyczne, gdzie państwo z nadwyżką energii ze źródeł odnawialnych „sprzedaje” ją
statystycznie do innego kraju, którego odnawialne źródła energii są droższe. Drugim ze wspomnia-
nych mechanizmów są wspólne projekty, w których nowe projekty w źródła odnawialne w jednym
z krajów są współfinansowane przez inne państwo, a produkcja dzielona statystycznie pomiędzy
nimi. Kolejnym mechanizmem są wspólne systemy wsparcia, w których dwa lub więcej krajów
członkowskich zgadza się na harmonizację całości bądź części swoich systemów wsparcia dla źró-
deł odnawialnych. Obecnie, stosownie do swoich planów, osiągnięcie celów wyznaczonych na rok
2020 przy wykorzystaniu mechanizmów współpracy planują Włochy i Luksemburg. Dziewięć
państw unijnych – w tym Polska – zakłada, że osiągnie nadwyżkę energii ze źródeł odnawialnych i
będzie mogła ją transferować do innych krajów.
Na co jeszcze warto zwrócić uwagę?
Komisja sygnalizuje, że wsparcie dla źródeł odnawialnych na poziomie unijnym jest stosunkowo
niskie i planuje przegląd instrumentów finansowych stosowanych bezpośrednio przez siebie, zarzą-
dzanych wspólnie z państwami członkowskimi oraz tych zarządzanych przez inne instytucje w kon-
tekście prac nad unijnymi planami finansowymi na kolejny okres, tj. po 2014 r. Wspomina się tutaj
między innymi o funduszach strukturalnych oraz funduszach spójności. Z punktu widzenia Polski
może mieć to duże znaczenie z kilku względów. Po pierwsze, wysokość wymienionych funduszy, z
których korzysta nasz kraj, może być zmniejszona o kwoty przeznaczone na rozwój odnawialnych
ź
ródeł energii, które będą dystrybuowane pomiędzy inne kraje. Po drugie, nie ma pewności, czy
unijne wsparcie nie będzie kierowane tam, gdzie powstaje najwięcej źródeł odnawialnych, tzn. do
krajów, które stosują dla nich najwyższe dotacje – to także stawia Polskę w gorszej sytuacji. Po
trzecie, nie ma pewności, czy nowe fundusze nie będą tworzone np. w oparciu o środki pozyskane
ze sprzedaży uprawnień do emisji gazów cieplarnianych – tutaj Polska byłaby dużym płatnikiem.
Oznacza to, że wszelkie propozycje w tym zakresie winny być niezwykle drobiazgowo analizowane
i to na jak najwcześniejszym etapie ich powstawania. Istnieje bowiem prawdopodobieństwo mani-
pulacji danymi, czego przykładem są informacje podane na stronie 9 opisywanego komunikatu
Komisji. Wspomina się w nich, że obecnie paliwa stałe otrzymują subsydia cztery razy wyższe niż
ź
ródła odnawialne i jakoby z tego powodu energia odnawialna często pozostaje droższa od energii
ze źródeł konwencjonalnych.
W odnośniku wskazane są jako źródła tej informacji dane pochodzące z 2004 roku dla 15 krajów
„starej” Unii, według których paliwa stałe otrzymały 21,7 mld euro wobec 5,3 mld euro wydanych
na wsparcie dla źródeł odnawialnych. Autorzy zapominają jednak, że jedynym znanym systemem
wsparcia dla paliw stałych, to socjalne dotacje do węgla w Niemczech, polegające na dopłatach
zrównujących cenę wydobywanego w tym kraju paliwa z ceną węgla na rynku światowym w celu
utrzymania pracy niemieckich kopalń i zatrudnienia górników. Należy przypomnieć, że w Polsce
możliwe jest wsparcie finansowe jedynie dla kopalń likwidowanych.
W tle ogłoszonego dokumentu w Polsce Ministerstwo Gospodarki przedstawiło nowe zasady
wsparcia dla źródeł odnawialnych, które różnicują jego wysokość w zależności od rodzaju paliwa
oraz od tego, czy jest to inwestycja nowa czy istniejąca. Nie wątpiąc w potrzebę produkowania co-
raz większej ilości energii ze źródeł odnawialnych należałoby oczekiwać, że polityka europejska i
istniejące systemy wsparcia pozwolą na zoptymalizowanie kosztów tak wytwarzanej energii nie
stanowiąc równocześnie dodatkowego obciążenia gospodarek krajów unijnych.