Giełdowe ABC – Artykuł 5: Analiza techniczna
Podstawę decyzji inwestycyjnych na giełdzie stanowi najczęściej analiza fundamentalna
w połączeniu z analizą techniczną. Omówiona w poprzednim artykule analiza fundamentalna jest
pierwszym etapem procesu podejmowania decyzji inwestycyjnych i prowadzi do wyboru
przedmiotu inwestycji. Drugim etapem jest określenie samego momentu dokonania inwestycji,
co następuje już na podstawie analizy technicznej. W ten sposób analiza techniczna może
stanowić doskonałe uzupełnienie strategii inwestycyjnych opartych na analizie fundamentalnej.
Warto jednak wiedzieć, że nie wszyscy podzielają taką opinię.
Wielu zagorzałych fundamentalistów (tj. inwestorów i analityków posługujących się
wyłącznie analizą fundamentalną) o analizie technicznej mówi najczęściej z pogardą lub co
najwyżej z lekceważeniem. Z kolei zagorzali analitycy techniczni mówią, że jest na odwrót i to
analiza fundamentalna może – co najwyżej – stanowić uzupełnienie metod opartych na analizie
technicznej. Aby zobrazować ten spór wystarczy przytoczyć opinie kilku niekwestionowanych
autorytetów w obu dziedzinach, autorów wielu podręczników, które weszły do kanonu
obowiązkowego dla każdego analityka:
Prof. Krzysztof Jajuga:
„Analiza techniczna jest strategią typowo spekulacyjną, zorientowaną na krótkoterminowe
inwestowanie i na częste zawieranie transakcji kupna i sprzedaży akcji. Ze względu na to, że u jej
podstaw nie leżą racjonalne przesłanki, nie jest uważana przez profesjonalnych doradców
wielkich inwestorów za wartościowe narzędzie. Mówi się, że osoba stosująca analizę techniczną
tym się różni od zwolennika analizy fundamentalnej, czym astrolog różni się od astronoma ...”
Robert Prechter (były guru amerykańskiego rynku akcji, współautor „Teorii fal Elliotta”):
„Dane fundamentalne na temat rynku są zwykle bardzo mylące. Nigdy nie należy się nimi
kierować. Istotne są tylko techniczne aspekty sytuacji rynkowej, te, które wynikają z
rzeczywistego zachowania rynku, wypływają z niego. Wszystkie informacje płynące spoza rynku
można ignorować ...”
Martin Pring (jeden z najbardziej znanych analityków technicznych w USA, autor książki
„Podstawy analizy technicznej”):
„Analiza fundamentalna i – generalnie – ekonomia mogą pełnić rolę pomocniczą przy
podejmowaniu decyzji inwestycyjnych przez aktywnych, skomputeryzowanych inwestorów
stosujących analizę techniczną. Ja stosuję podejście oparte na analizie cyklu gospodarczego jako
podstawę, w ramach której analizuję rynek technicznie.”
Wydaje się, że przy tak odległych stanowiskach odnośnie dwóch alternatywnych metod
analizy papierów wartościowych trudno o jakikolwiek consensus. Nie próbując rozstrzygać tego
sporu osobiście stoję na stanowisku, że najlepsze rezultaty daje połączenie obu metod, przy
założeniu, że przedmiot inwestycji zostaje wybrany z użyciem metod analizy fundamentalnej,
natomiast sam moment inwestycji określa już analiza techniczna.
Analizę techniczną można zdefiniować jako krótkookresową analizę opłacalności
inwestycji w akcje, dokonywaną na podstawie wykresów zmian cen akcji, wartości obrotów,
wielkości zleceń oraz wskaźników technicznych. Analiza techniczna służy do określania
prawdopodobnej zmiany kursów akcji w przyszłości na podstawie ich oceny z przeszłości, z
uwzględnieniem wszystkich czynników, które miały lub mogą mieć wpływ na kształtowanie się
ich podaży oraz popytu. Jedno z podstawowych założeń analizy technicznej mówi, że o cenach
akcji decyduje popyt i podaż. Z tym oczywistym założeniem nie powinni polemizować nawet
zwolennicy analizy fundamentalnej – wszak prawo podaży i popytu jest jednym z podstawowych
praw ekonomicznych rządzących rynkiem. Inwestor kierujący się analizą techniczną poprzez
umiejętne dokonywanie transakcji kupna i sprzedaży może osiągnąć ponadprzeciętny dochód,
który wynika z różnicy cen akcji. Nie ma przy tym znaczenia, czy spółka, której akcje kupuje jest
dobra i ma dobre perspektywy na przyszłość, chodzi jedynie o wygenerowanie sygnału
wskazującego, czy dane akcje należy kupić, czy sprzedać. To ostatnie stwierdzenie odnosi się
2
jednak jedynie do „zaprzysięgłych techników” odrzucających jakiekolwiek fundamentalne
przesłanki podejmowania decyzji inwestycyjnych. Inwestorzy i analitycy stosujący (albo
przynajmniej dopuszczający) obie metody mimo wszystko zwracają uwagę na to „co kupują”, a
nie tylko „kiedy kupują”.
Analiza techniczna zakłada, że zjawiska giełdowe wyprzedzają w czasie zjawiska
ekonomiczne, a rynek jest mechanizmem dyskontującym przyszłość. Analitycy techniczni w
miejsce danych statystycznych preferują analizę trendu rynku. Analiza techniczna opiera się na
trzech podstawowych regułach:
•
zmiany podaży i popytu na giełdzie znajdują swoje odzwierciedlenie w cenach akcji,
•
zmiany cen akcji podlegają utrzymującym się przez dłuższy czas trendom,
•
procesy zachodzące na giełdzie powtarzają się.
Analiza techniczna wykorzystuje dwie grupy narzędzi – wykresy kursów akcji
w przeszłości oraz wskaźniki techniczne. Zdaniem analityków technicznych na podstawie
wykresów można wskazać pewne graficzne wzorce kształtowania się cen akcji
w przeszłości. Są one zwane formacjami technicznymi i mają tendencję do powtarzania się, przez
co umożliwiają prognozowanie kierunku zmian kursów akcji w przyszłości. Wskaźniki
techniczne z kolei charakteryzują bieżący stan rynku akcji – na podstawie jego diagnozy
powstaje prognoza na przyszłość.
A oto podstawowe pojęcia i formacje analizy technicznej:
1) Trendy
Trend ma podstawowe znaczenie w analizie technicznej rynku. To właśnie od
w miarę szybkiego i prawidłowego zidentyfikowania trendu zależą sukcesy osiągane na
rynku. Rozróżnia się 3 stopnie trendu uzależnione od długości trwania ruchu cen w
określonym kierunku (rys.1):
•
trend długoterminowy - według teorii Dowa jest to ruch cen odbywający się wzdłuż linii
prostej trwający przez okres co najmniej 1 roku,
•
trend średnioterminowy (wtórny) - każdy trend główny składa się z trendów wtórnych, są
nimi np.: ruch korekcyjny rynku wzrostowego, ale także przyspieszenie trwających
wzrostów; wg teorii okresy przejściowe – tzw. trendy wtórne – trwają od 3 tygodni do 3
miesięcy,
•
trend krótkookresowy – trendy tego typu są składowymi ruchów cen stopnia wyższego i
stanowią ich uzupełnienie, trwają z reguły do 2-3 tygodni.
Minimalna liczba punktów dla wyznaczenia linii trendu to 2, ale dla potwierdzenia
wiarygodności linii konieczny jest trzeci punkt.
Tytułem uzupełnienia należy stwierdzić, że w zależności od kierunku wyróżnia się trendy:
spadkowe, wzrostowe i boczne (horyzontalne). Analiza techniczna najlepiej się sprawdza
w przypadku dwóch pierwszych typów trendu, zaś jedna z podstawowych reguł
inwestowania zaleca grę zgodną z obowiązującym trendem. Dość często na wykresach akcji
i indeksów pojawiają się kanały trendowe, które pozwalają na dość skuteczną „grę” na
trendach wtórnych. Charakterystyczną cechą kanału jest to, że po wyłamaniu z
dotychczasowego kanału ceny przebywają odległość równą szerokości dotychczasowego
kanału.
3
1991 1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
5000
10000
15000
x1000
5000
10000
15000
x1000
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
9000
10000
11000
12000
13000
14000
15000
16000
17000
18000
19000
20000
21000
22000
23000
24000
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
9000
10000
11000
12000
13000
14000
15000
16000
17000
18000
19000
20000
21000
22000
23000
24000
Wykres Warszawskiego Indeksu Giełdowego WIG
2) Linie wsparcia i oporu
Poziomy wsparcia i oporu są najbardziej skutecznymi narzędziami wykorzystywanymi przy
określaniu momentu wejścia i wyjścia z rynku. W klasycznej analizie poziomem wsparcia
określa się poziom dna poprzedniej zniżki, a poziomem oporu – poziom poprzedniego
szczytu. Są jednak także inne techniki wykorzystywane do wyznaczania poziomów wsparcia
i oporu, m.in. techniki japońskie (analiza wykresów świecowych), nadające pierwszoplanowe
znaczenie oknom (lukom), a także środkom korpusów świec (okno hossy i środek korpusu
białej świecy stanowią wsparcie, zaś luka bessy i środek korpusu czarnej świecy stanowią
opór).
3) Podstawowe formacje zapowiadające odwrócenie trendu:
•
formacje głowy i ramion (ang. head & shoulders – H&S)
•
odwrócona formacja H&S
•
formacja podwójnego szczytu (formacja „M”)
•
formacja podwójnego dna (formacja „W”)
•
formacja „spodka”
•
formacja „V”
Ponadto występują trzy formacje uzupełniające, które także są symptomem wygasania trendów
wzrostowych: formacja rozszerzającego się trójkąta, formacja diamentu i formacja klina
zwyżkującego.
4) Formacje zapowiadające kontynuację trendu:
•
trójkąty (wyróżniamy następujące formacje trójkątów: trójkąt zwyżkujący, trójkąt
symetryczny, trójkąt zniżkujący)
•
flagi i chorągiewki
•
kliny
•
formacja prostokąta
•
formacja H&S jako kontynuacja trendu wyższego rzędu
4
5) Wskaźniki stosowane w analizie technicznej:
♦
Oscylatory - są one wyjątkowo skuteczne w sytuacjach kiedy na rynku brak jest wyraźnej
tendencji. W trakcie gry z trendem mogą natomiast dostarczać istotnych informacji o
poziomie wykupienia/wyprzedania rynku, ponadto oscylatory ostrzegają o tym, że dany trend
traci swój impet, zanim jest to widoczne na wykresie cenowym. Natomiast dywergencje,
czyli różnice w zachowaniu ceny i oscylatora są wręcz ostrzeżeniem przed zakończeniem
danego trendu wzrostowego lub spadkowego. Najbardziej popularne i znane oscylatory to:
•
wskaźnik siły względnej (RSI)
•
wskaźnik zmian (ROC)
•
wskaźnik MACD
♦
Wskaźniki rynku akcji:
•
linia A/D (wskaźnik szerokości rynku)
•
ś
rednie kroczące (bardzo popularną jest także średnia wykładnicza - tzw. EMA (ang.
expotencial moving average) – to średnia krocząca uwzględniająca wolumen).
6) Wykresy świecowe
Przedstawiają graficznie sytuację podaży i popytu pokazując, kto zwycięża w walce „byka” z
„niedźwiedziem”.
♦
Budowa świecy:
WZROST RYNKU
SPADEK RYNKU
Korpusy świecowe, a w szczególności ich środkowe obszary stanowią poziomy wsparcia i
oporu. Ponadto na wykresach świecowych występują pojedyncze, podwójne i potrójne
formacje świecowe:
♦
pojedyncze formacje świecowe: szpulki, doji, młot (wisielec), spadająca gwiazda,
♦
formacje dwóch świec: zasłona ciemnej chmury, formacja przenikania, formacja objęcia,
harami,
♦
formacje trzech świec: gwiazda wieczorna, gwiazda poranna.
Podsumowując to niezwykle skrótowe przedstawienie formacji i wskaźników
stosowanych w analizie technicznej należy podkreślić, że nie wyczerpuje ono absolutnie całego
tematu. Wszystkich zainteresowanych tematyką artykułu odsyłam do literatury przedmiotu.
Górny cień
Dolny cień
Maksimum
Minimum
Zamknięcie
Otwarcie
Górny cień
Dolny cień
Maksimum
Minimum
Zamknięcie
Otwarcie